Paaralan:
Purok:
Sangay:
Rehiyon:
Kailan natanggap sa paaralan:
Gamitin ang sumusunod na titik sa pagtatala ng kondisyon ng modyul:
A (Bago)
C (May kaunting sira)
Mabasa na Kita
Sulundan sa Pagtudlo
Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang na
inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at
pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat
namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na
mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng
Edukasyon sa action@deped.gov.ph.
Mabasa na Kita
Karapatang Ari (Hindi ipinagbibili)
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas
Pambansa Bilang 8293: Hindi maaring magkaroon ng karapatang sipi sa ano mang
akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng
pamahalaan o tanggapang kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa
pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaring gawin ng nasabing
ahensiya o tangapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.
Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan,
ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na
ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at
mahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang
ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda
ang karapatang-aring iyon.
Pangalawang Kalihim: Dr. Yolanda S. Quijano
Kawaksing Kalihim: Dr. Elena R. Ruiz
Inilimbag sa Pilipinas ng ____________
(DepEd-IMCS)
Office Address: 2nd Floor Dorm G, PSC Complex, Meralco Avenue.
Pasig City, Philippines 1600
E-mail Address: imcsetd@yahoo.com
Juvy D. Baranda
Rosalina J. Villaneza
Jayson Gaduena
Ruth Lebes-Gelvezon
Alpabeto
kag
Ortograpiya
2
Alpa-
beto
Pagsulundan
patingog
20 Mga Dughong Letra: Cc, Ff, Jj, Ññ, Qq, Vv, Xx, Zz Ang mga dughong letra ginaayop sa mga kinaugalingon nga pangalan. Hal. Corazon Florvelle Joaquin Niño Max Ang pagpanigbato sang mga dughong tinaga wala ginais- lan. Hal. van jeep x-ray zebra
5
a - amu e - elisi i - igi o - okra u - uma
15
b - baga
d - dahon
g - garapon
h - husay
k - kalan
l - lata
m - mani
n - nipa
ng - ngipon
p - pispis
r - rambutan
s - sulo
t - tasa
w - wasay
y - yabi
ay - balay - husay - laway - wasay ay - baboy - kapoy - langoy aw - bayaw - tilaw - paraw - panaw iw - agiw
Alpabeto sang Hiligaynon
Aa
amu
Bb
baga
Cc
computer
Dd
dahon
Ee
elisi
Ff
Filipino
Gg
garapon
Hh
husay
5
Ii
igi
Jj
jeep
Kk
kalan
Ll
lata
6
Mm
mani
Nn
nipa
Ññ
Niña
NGng
ngipon
Niña
7
Oo
okra
Pp
pispis
Qq
Quezon
Rr
rambutan
8
Ss
sulo
Tt
tasa
Uu
uma
Vv
van
9
Ww
wasay
Xx
x-ray
Yy
yabi
Zz
zoo
10
Ang Katigbatuhan
Lenggwahe Hiligaynon
Consonant 20
sapa brook
sulo torch
1. NOUN (PANGALAN)
A. To make a noun SINGULAR or PLURAL , a grammatical particle is added before the common noun:
When “ang” is added before a noun, it means SINGULAR.
When “ang mga” is added before a noun, it means PLURAL.
B. Other grammatical particles that can be used in making a proper/
common noun singular or plural:
C. In some common nouns referring to relationship, it can be grouped into:
Singular (Isahon) Plural (Kadamuon)
Singular (Isahon) Plural (Kadamuon)
Sanday Sanday Lita, Nene kag Mando ang nagkurit sang linya.
Ni Ginsulat ni Nene ang iya ngalan sa papel.
Nanday Ginsulat nanday Nene, Nonoy kag Toto ang ila ngalan sa pa- pel.
Kay Ginhatag ni Roy ang mga lapis kay Rita.
Kanday Ginhatag ni Roy ang mga lapis kanday Roy, Rene kag Rema.
Isahon Duhaon Kadamuon
magpalakaisa (group of cousins)
mag-alabyan (group of friends)
D. Gender (Sari)
Personal Pronoun (Tal-us nga Pangalan sa Tawo)
Panglalaki Pangbabaye Indi Pat-od Wala sari
tatay nanay ginikanan bola
lolo lola apoy alat
manong manang bata/puya bulak
tiyo tiya paryente libro
maestro maestra manunudlo lamesa
pari madre katekista talahal
Toto Inday hinablos/ gumangkon
kita, kami , naton, ta, namon, aton, amon
Second Person
kamo, ninyo, inyo
sila nila ila
Demonstrative Pronoun (Tal-us nga Pangalan sa Pagtudlo)
3. VERB (PANGLIHOK/LIKGA)
A. Present Tense (Panahunan Subong)
Present Tense is formed by adding prefix “naga” to a verb.
Examples (Mga halimbawa):
nagasulat (is writing)
nagatindog (is standing)
nagapungko (is sitting)
B. Past Tense (Panahunan Nagligad)
Past Tense is formed by adding prefix “nag” to a verb.
Examples (Mga halimbawa):
C. Future Tense (Panahunan Palaabuton)
Future Tense is formed by adding prefix “ma” or “maga” to a verb.
Examples (Mga halimbawa):
The speaker holds the ob- ject being re- ferred to
ini (this) Nearest to the speaker
diri (here)
The speaker points to the object that is near to the addressee
ina (that) Near to the addressee
dira (there)
ato (yon) Remote didto (yonder)
16
4. ADJECTIVE (PANGSARI)
Degrees of Comparison
5. PHRASES AND SENTENCES (MGA TINAGPONG KAG MGA DINALAN O
HAMBALANON)
Declarative (Nagasaysay):
Positive Comparative Intense Degree
laba/malaba magkalaba malaba kaysa
kataas pinaka- taas
Interrogative (Pagpamangkot):
Ngaa nagluto si Nanay sang tinola?
Paano lutuon ang tinola?
Command (Pagsugo): Examples (Mga halimbawa): Luto ka na. Ibutang sa yahong ang tinola. Request (Paglihog): Examples (Mga halimbawa): Pakiluto sang tinola. Pakibutang sang tinola sa yahong. Exclamatory (Pagpanuaw): Examples (Mga halimbawa): Ay! Naula ang sabaw sang tinola. Baw! Kanamit sang sabaw. Aguy! Natapakan mo ang tiil ko.
Rules of Spelling (Mga Pagsulundan sa Pagpanigbato sang Hiligaynon)
Rule 1. Spelling should be in accordance with the phonetic sound of the word. (Ang pagpanigbato dapat nga magsunod sa tunog sang tinaga.)
Examples (Mga halimbawa): ngaa sia - means boy /girl siya- means chair tyan- means stomach( not tiyan) buas- means tomorrow
gua- issue of newspaper gwa- outside
18
Sulundan sa Pangtudlo sang Hiligaynon
Rule 2: Use GI instead of GWI or GUE except in proper nouns. (Gamita nga GI sa baylo sang GWI or GUE luas sa kinaugalingon nga pangalan.) Examples (Mga halimbawa): sugilanon kaanggid gid - (not guid) Rule 3. Use of O and U ( Paggamit sang O kag U) a. If the first syllable of the word has O or U sound, U is usually used. (Kon ang nahauna nga kunla sang tinaga may tunog nga O ukon U, kinaandan U ang ginagamit.) Examples (Mga halimbawa): duna suman guba sulay hulat suga b. If the last syllable of the word has O or U sound, O is usually used except when it precedes M and when the word has a grave or circumflex accent. (Kon ang katapusan nga kunla sang tinaga may tunog nga O ukon U, kinaandan O ang ginagamit luas lang kon ini ginasundan sang M kag kon ang tinaga may sunok ukon tungli nga dagmit.)
Example s (Mga halimbawa): tapos matahum bayu kamot idalum daku c. If a word has two O or U sound, usually the first is U and the next is O. (Kon ang tinaga may duha ka O ukon U nga tunog, kinaandan ang nauna U kag ang masunod O.)
Example s (Mga halimbawa): pulo kuno butkon ulo Exception (Pagkatuhay): solo otot d. If a word has three O or U sound, the first and the second shall be U and the
last shall be O. (Kon ang tinaga may tatlo ka O ukon U nga tunog, ang nahauna kag ikaduha
dapat U kag ang ikatatlo dapat O.) Example s (Mga halimbawa): lutuon manunudlo tagipusuon buluhaton Exception (Pagkatuhay): buluthuan
19
Sulundan sa Pangtudlo sang Hiligaynon
e. If the word has four O or U sound, the first three shall be U and the fourth shall be O.
(Kon ang tinaga may apat ka O ukon U nga tunog, ang nahauna tubtob ikatatlo dapat U kag ang ikaapat O.)
Examples (Mga halimbawa): bumulutho pumuluyo f. The terminal letter O is changed to U when a suffix is added to the word. ( Ang katapusan nga tigbato nga O ginaislan sang U kon idugang ang ulipik sa tinaga.) Examples (Mga halimbawa): luto - lutu-a; lutuon bato - batuha; batuhon Rule 4. When a root word is repeated, the spelling is not changed. (Kon ang tinagang gamut ginasulit, ang iya pagpanigbato wala ginaislan.) Examples (Mga halimbawa):
huyahuya tungatunga
Rule 5: Use or non-use of hyphen (-) (Paggamit ukon indi paggamit sang gitling)
a. There should be a hyphen between a consonant and a vowel , only
if it is to avoid confusion. (Dapat may gitling sa igutlan sang katingog kag patingog kon kina-
hanglan lang sa paglikaw sa pagsalangisag.) Examples (Mga halimbawa): matam-is luy-a sin-o b. A hyphen is necessary between a prefix ending in a consonant and a
verb beginning with a vowel. (Ang gitling kinahanglanon sa igutlan sang unapik nga nagatapos sa
katingog kag ang likga nga nagasunod sa patingog.) Examples (Mga halimbawa):
gin-updan nag-untat nag-uswag
Sulundan sa Pangtudlo sang Hiligaynon
c. A hyphen is necessary between two repeated words if they tell either similarity or likeness, or repeated action. (Ang gitling kinahanglanon sa igutlan sang duha ka ginasulitsulit nga mga tinaga kon nagasugid sang pagkadi- utay, pagkapareho ukon pagkaanggid, ukon pasulitsulit nga lihok.) Examples (Mga halimbawa): gamay-gamay ulo-ulo tawo-tawo d. A hyphen is necessary between the prefix TAGA, MAPA, or MAKI and proper noun. ( Ang gitling kinahanglan sa igutlan sang unapik nga TAGA, MAPA, ukon MAKI kag sa kinaugalingon nga pangalan.) Examples (Mga halimbawa): taga-Capiz
mapa-Iloilo maki-Dios
e. A hyphen is used as a replacement for a vowel that is deleted. (Ang gitling ginagamit bilang salili sa isa ka patingog nga ginkuha.)
Examples (Mga halimbawa): kaon - kan-a tuon - tun-an
f. A hyphen is not used between the prefixes TAGA or MAKI and a common noun. (Ang gitling kinahanglan sa igutlan sang unapik nga TAGA ukon MAKI kag sa kinaandan nga pangalan.)
Examples (Mga halimbawa): tagadahu makipilak tagabanwa
g. A hyphen is used between a root word and a one-vowel suffix. (Ang gitling kinahanglan sa igutlan sang tinagang gamut kag sang ulipik nga may isa ka patingog.) Examples (Mga halimbawa):
himu-a lutu-a
HILIGAYNON NGA BOKABULARYO
Hiligaynon Filipino English
Maayong aga. Magandang
ning.
Palihog…/Pwede Paki… Please …
MGA BAHIN SANG LAWAS
Hiligaynon Paglubad sa
tuhod tuhod knee
Hiligaynon Filipino English
ugangan biyenan father/mother-in-
26
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
MGA MAMUMUGON SA KOMUNIDAD
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
MGA KINAANDAN NGA BUTANG, SAPAT KAG TANUM
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
ahos bawang garlic
alibangbang paruparo butterfly
alimatok linta leech
amu matsing monkey
anay anay termite
bandehado bandehado platter
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
dapay agila eagle
kaldero kaldero casserole kaserola
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
kulintas kuwintas necklace
koneho kuneho rabbit
kuring pusa cat
kurtina kurtina curtain
kutsara kutsara spoon
kutsarita kutsarita teaspoon
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
pitsel pitsel pitcher
platito platito saucer
pulseras pulseras bracelet
conut midribs
singsing singsing ring
subay langgam ant
sulog tandang rooster
puyo bayong/supot bag
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
uling uling charcoal
ulod uod worm
Hiligaynon Paglubad sa
lan, pwerta
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
hardin hardin/ hala-
kantina kantina canteen
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
uma bukid/bukirin/
MGA KURTE
PANIMAHU, PANABOR KAG IBAN PA NGA MAY KAANGTANAN NGA TINAGA
Hiligaynon Paglubad sa
rektanggulo/apat ka
baho amoy odor
blood
MGA TI-ON
sirum/silum takip-silim/
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
Pebrero Pebrero February
Sabado Sabado Saturday
MGA KAHIMTANGAN SANG PANAHON
MGA BALATYAGON
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
nakapoy napapagod tired
nakibot nagulat surprise
nasubuan nalulungkot lonesome
natuyo naaantok sleepy
pangaluyag panliligaw courting
panghakroy panaghoy lamentation
paslaw bigo frustrated
pin-ot mahirap na
gry
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
napulo kag tatlo labintatlo thirteen trese
napulo kag apat labin-apat fourteen katorse
napulo kag lima labinlima fifteen kinse
napulo kag anum labinanim sixteen disisais
napulo kag pito labimpito seventeen disisiete
napulo kag walo labinwalo eighteen disiotso
napulo kag siam labinsiyam nineteen disinuebe
duha ka napulo dalawampu twenty beinte
duha ka napulo kag
tatlo ka napulo kag
tatlo ka napulo kag
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
tatlo ka napulo
tatlo ka napulo
apat ka napulo
uno
42
Hiligaynon Paglubad sa
limampu’t isa fifty-one singkwenta y uno
lima ka napulo kag duha
limampu’t dalawa
limampu’t tatlo fifty-three singkwenta y tres
lima ka napulo kag apat
limampu’t apat fifty-four singkwenta y kwatro
lima ka napulo kag lima
limampu’t lima fifty-five singkwenta y singko
lima ka napulo kag anum
limampu’t anim fifty-six singkwenta y sais
lima ka napulo kag pito
limampu’t pito fifty- seven singkwenta y siete
lima ka napulo kag walo
limampu’t walo fifty-eight singkwenta y otso
lima ka napulo kag siam
limampu’t siyam fifty- nine singkwenta y nuebe
anum ka napulo animnapu sixty sesenta
anum ka napulo kag isa
animnapu’t isa sixty- one sesenta y uno
anum ka napulo kag duha
animnapu’t dalawa
animnapu’t tatlo sixty-three sesenta y tres
anum ka napulo kag apat
animnapu’t apat sixty-four sesenta y kwatro
anum ka napulo kag lima
animnapu’t lima sixty-five sesenta y singko
anum ka napulo kag anum
animnapu’t anim
animnapu’t pito sixty-seven sesenta y siete
anum ka napulo kag walo
animnapu’t walo
Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
pito ka napulo
walo ka napulo
Hiligaynon PAGLUBAD SA
Thesaurus FILIPINO ENGLISH
otsenta y otso
walumpu’t siyam eighty- nine otsenta y nuebe
siam ka napulo siyamnapu ninety nobenta
siam ka napulo kag isa
siyamnapu’t isa ninety- one nobenta y uno
siam ka napulo kag duha
siyamnapu’t dalawa
nobenta y tres
siyamnapu’t apat ninety-four nobenta y kwatro
siam ka napulo kag lima
siyamnapu’t lima ninety-five nobenta y singko
siam ka napulo kag anum
siyamnapu’t anim ninety-six nobenta y sais
siam ka napulo kag pito
siyamnapu’t pito ninety- seven
nobenta y siete
siyamnapu’t walo ninety-eight nobenta y osto
siam ka napulo kag siam
siyamnapu’t si- yam
ninety-nine nobenta y nuebe
syen
kinyentos
45
MGA TINAGA KAG HALAMBALANON SA PAGTAKUS Hiligaynon Paglubad sa
Thesaurus Filipino English
bug-at bigat weight
bugkos bigkis bundle
damo marami many
gatos isang daan hundred
tangkas tangkas pile
tapak talampakan foot
tungatunga nangangalahati midway