มงคลสูตรค ำฉันท์ ·...

มงคลสตรค ำฉนท

มงคลสตรค ำฉนทเปนวรรณคด ค ำสอน ผลงำนพระรำชนพนธของ

พระบำทสมเดจพระมงกฎเกลำเจำอยหวททรงน ำหลกธรรมทเปนพระคำถำบำลจำกพระไตรปฏกตงแลวแปลถอดควำมเปนค ำประพนธทไพเรำะ มควำมงดงำมทงดำนเสยงและควำมหมำย สำมำรถจดจ ำไดงำย มงคลสตรค ำฉนทนจะเกดแตตวเรำเองไดกตองเปนผลมำจำกกำรประพฤตปฏบตดของตนเองเทำนน หำไดมำจำกปจจยอนเลย

• ผแตงพระบำทสมเดจพระมงกฏเกลำเจำอยหว

ลกษณะค ำประพนธกำพยฉบง 16 และอนทรวเชยรฉนท 11 แทรกคำถำบำล

จดมงหมำยในกำรแตงเพอใหตระหนกวำสรมงคลจะเกดแกผใดกเพยงผลมำจำกกำรปฏบตของตนทงสน ไมมผใดหรอสงใดจะท ำใหเกดสรมงคลแกเรำได นอกจำกตวเรำเอง

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

พระบำทสมเดจพระรำมำธบดศรสนทรมหำวชรำวธฯ พระมงกฎเกลำเจำอยหว เปนพระมหำกษตรยรชกำลท 6 แหงพระบรมรำชจกรวงศ เสดจพระรำชสมภพเมอ วนเสำร เดอนย ขน 2 ค ำ ปมะโรง ตรงกบวนท 1 มกรำคม พ.ศ. 2423 เปนพระรำชโอรสพระองคท 29 ในพระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำเจำอยหว และเปนสมเดจเจำฟำองคท 2 ในจ ำนวน 9 พระองคทประสตแตสมเดจพระศรพชรนทรำบรมรำชนนำถ พระบรมรำชชนน พระพนปหลวง พระรำชสมภพเมอวนท 1มกรำคม พ.ศ. 2423 ณ พระทนงในพระบรมมหำรำชวงชนใน

พระบำทสมเดจพระมงกฎเกลำเจำอยหว ทรงพระปรชำสำมำรถในดำนอกษรศำสตรเปนเลศ พระองคไดรบถวำย พระสมญญำวำ สมเดจพระมหำธรรำชเจำ

พระรำชนพนธของพระองคมอยเปนจ ำนวนมำก เปนทรจกกนอยำงแพรหลำย โดยเฉพำะอยำงยง พระรำชนพนธกวตำง ๆ นบวำเปนอำภรณประดบชำต พระองคไดปลกฝงคณธรรมควำมดงำมในแนวทำงของพระพทธศำสนำ รวมทงจตส ำนกในควำมรกชำต ควำมเสยสละเพอสวนรวม โดยผำนทำงบทพระรำชนพนธไดอยำงลกซงกนใจ นอกจำกนนบรรดำบทพระรำชนพนธของพระองค ยงมควำมสมบรณ งดงำมทงดำนค ำศพท เสยง และเนอหำอรรถรส ท ำใหสำมำรถจดจ ำถอยค ำและเนอหำสำระในบทพระรำชนพนธเหลำนนไดโดยธรรมชำต ไมตองใชควำมพยำยำมแตอยำงใด และจ ำไดไมรลม

• ผลงำนดำนวรรณกรรมและวรรณคดทส ำคญ

1. บทละคร ไดแก หวใจนกรบ มทนะพำธำ พระรวง หนำมยอกเอำ หนำมบง พระเกยรตรถ ฉวยอ ำนำจ ววำหพระสมทร มหำตมะ เสยสละ เวนสวำณช ตำมใจทำน วไลยเลอกค เหนแกลก โรมโอและจเลยต

2. บทพำกยโขน ไดแก รำมเกยรตชดตำงๆ

3. ประวตศำสตรและโบรำณคด ไดแก เทยวเมองพระรวง สงครำมสบรำชสมบตโปแลนด เทยวเมองไอยคปต ต ำนำนชำตฮน ประวตตนรชกำลท 6

• 4. ศำสนำ ไดแก พระพทธเจำตรสรอะไร เทศนำเสอปำ พระศนหเศปพระบรมรำโชวำทในงำนวสำขบชำ

5. วรรณคด ไดแก บอเกดแหงรำมเกยรต ค ำอธบำยและอภธำนประกอบเรองนำรำยณสบปำง บทละครร ำเรองพระรวง

6. กำรทหำร ไดแก กำรสงครำมปอมคำยประชดพนแหลม

7. ปลกใจ ไดแก ปลกใจเสอปำ เมองไทยจงตนเถด ยวแหง บรพำทศ

8. กำรแพทย ไดแก กนปวย

9. กวนพนธ ไดแก พระนลค ำหลวง ลลตนำรำยณสบปำง นรำศพระมะเหลเถไถ กำพยเหเรอ ธรรมำธรรมะสงครำม มงคลสตรค ำฉนท

10. เรองทรงแปลบทละครของเชกสเปยร ไดแก เวนสวำณช (The Merchant of Venice) โรเมโอกบจเลยต (Romeo and Juliet) ตำมใจทำน (As you like it)

สวนบทละครร ำ ไดแก พระรำชวงสน ทรงดดแปลงมำจำกบทละครของ เชกสเปยรเรอง Othello

11. นทำน ไดแก นทำนชวนขน นทำนทองอน

12. กฎหมำย ไดแก หวขอกฎหมำยนำนำประเทศแผนกคดเมอง กฎหมำยทะเล

13. กำรเมอง ไดแก กำรจลำจลในรสเซย ปกณกคดของอศวพำห

ควำมเปนมำเมอ พ.ศ. 2466 พระบำทสมเดจพระมงกฎเกลำเจำอยหว ทรงน ำมงคลสตร มำทรงพระรำชนพนธเปนบทรอยกรองประเภทค ำฉนท โดยใชค ำประพนธ 2 ชนด คอ กำพยฉบง 16 และอนทรวเชยรฉนท 11

ทรงน ำคำถำภำษำบำลจำกพระไตรปฏกตง แลวแปลถอดควำมเปนรอยกรองภำษำไทยไดถกตองตรงตำมบงคบในฉนทลกษณโดยไมเสยเนอควำมจำกพระคำถำบำล กำรจดวำงล ำดบของมงคลแตละขอกเปนไปตำมทปรำกฏอยในพระคำถำเดม ซงแสดงใหเหนถงพระอจฉรยภำพทำงดำนภำษำไดอยำงดยง

"อเสวนำ จ พำลำน ปณฑตำนญจ เสวนำ

ปชำ จ ปชะนยำน เอตมมงคลมตตม

หนงคอบคบพำล เพรำะจะพำประพฤตผดหนงคบกะบณฑต เพรำะจะพำประสบผล

หนงกรำบและบชำ อภปชนยชน

ขอนแหละมงคล อดเรกอดมด"

• เรองยอสมเดจพระสมมำสมพทธเจำตรสถงมงคลอนสงสด 38 ประกำร ไว

ในมงคลสตร ซงเปนพระสตรส ำคญบทหนงในพระพทธศำสนำ มงคลสตรปรำกฏในพระสตตนตปฏก ขททกนกำย หมวดขททกปำฐะ

พระอำนนทเถระไดกลำวถงทมำของมงคลสตรวำ ทำนไดฟงมำเฉพำะพระพกตรของพระพทธเจำ ณ เชตวนวหำร กรงสำวตถ มงคลสตรนเกดขนดวยอ ำนำจค ำถำม คอ พระพทธเจำทรงเลำใหพระอำนนทฟงวำ มเทวดำเขำมำทลถำมพระองคเรองมงคล เพรำะเกดควำมโกลำหลวนวำยขนทงในหมเทวดำและมนษย ทมลทธเรองมงคลแตกตำงกนเปนเวลำนำนถง 12 ป ทำวสกกเทวรำชจงทรงมอบหมำยใหตนมำทลถำม พระพทธองคจงตรสตอบเรองมงคล 38 ประกำร ตอจำกรำตรนนพระพทธองคไดทรงแสดงเรองมงคลนแกพระอำนนทอกครงหนง

มงคล ๓๘ ประกำรมดงน

(๑) ไมคบคนพำล(๒) คบบณฑต(๓) บชำคนทควรบชำ(๔) อยในปฏรปเทศ อยในถนมสงแวดลอมด(๕) ไดท ำควำมดใหพรอมไวแตกอน(๖) ตงตนไวชอบ(๗) เลำเรยนศกษำมำก(๘) มศลปวทยำ(๙) มระเบยบวนย(๑๐) วำจำสภำษต

(๑๑) บ ำรงมำรดำบดำ(๑๒) สงเครำะหบตร(๑๓) สงเครำะหภรรยำ(๑๔) กำรงำนไมอำกล(๑๕) รจกให(๑๖) ประพฤตธรรม(๑๗) สงเครำะหญำต(๑๘) กำรงำนไมมโทษ(๑๙) เวนจำกควำมชว(๒๐) เวนจำกำกำรดมน ำเมำ

(๒๑) ไมประมำทในธรรมทงหลำย(๒๒) ควำมเคำรพ(๒๓) ควำมสภำพออนนอม(๒๔) ควำมสนโดษ(๒๕) มควำมกตญญ(๒๖) ฟงธรรมตำมกำล(๒๗) ฟงธรรมตำมกำล(๒๘) เปนผวำงำยสอนงำย(๒๙) พบเหนสมณะ(๓๐) สนทนำธรรมตำมกำล

๓๑) มควำมเพยรเผำกเลส(๓๒) ประพฤตพรหมจรรย(๓๓) เหนอรยสจจ(๓๔) ท ำพระนพพำนใหแจง(๓๕) ถกโลกธรรม จตไมหวนไหว(๓๖) จตไรเศรำ(๓๗) จตปรำศจำกธล(๓๘) จตเกษม

เนอเรอง มงคลสตรค ำฉนท

นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมำ สมพทธสสฯ

ตนมงคลสตร

1. ยญจ ทวำทส วสสำน จนตยส สเทวกำสบสองฉน ำเหลำ นรอกสเทวำรวมกนและตรหำ สรมงคลำใด

2. จรสส จนตยนตำป เนว ชำนส มงคล จกกวำฬสหสเสส ทสส เยน ตตตก กำล โกลำหล ชำต ยำว พรหมนเวสนำเทวำมนษทว พหภพประเทศใน

หมนจกระวำฬได ด ำรหสนจรงกำลแลวยง บ รมง - คะละสมมโนมำลยดวยกำละลวงนำน บมไดประสงคสม

ไดเกดซงโกลำ - หะละยงมโหดม

กองถง ณ ชนพรหม ธสถตสะเทอนไป

3. ย โลกนำโถ เทเสสองคโลกนำถเทศน วรมงคะลำใด

4. สพพปำปวนำสน ยงปำปะปวงให ทษะเสอมวนำศมล

5. ย สตวำ สพพทกเขห มจจนตำสงขยำ นรำชนหลำย บ พงนบ ผสดบสมงคลใดแลวและรอดพน พหทกขะยำย

6. เอวมำทคณเปต มงคลนตมภฌำม เส.ฯเรำควรจะกลำวมง - คะละอนประเสรฐทกอบดวยคณำม วรอตถะเฉดเฉลำ ฯ

ค าศพท

โกศล ฉลำดขททกนกำย พระสตรเลกนอยหรอยอยๆขททกปำฐะ บทสวดหรอบทสวดสนๆคต วธ แนวทำงคำถำ ค ำประพนธในภำษำบำลจรงกำล เวลำชำนำนจ ำนง ประสงค มงมน ตงใจ

ชนสห พระนำมหนงของพระพทธเจำ แปลวำ ผชนะฉน ำ ปเฉดเฉลำ งำมเดนด ำกล ตงไว ยนยอยตระ ฝงทะเลวน เวยนวำยตำยเกดทศพล ผมก ำลง 10 ประกำรทษะ คอ โทษนร คน

บรรสำน คอ ประสำน เชอม ผกไว

ย ำเรอ รบใช

ประคอง พยงใหทรงตวย

ปรย มรก

• วเครำะหคณคำดำนเนอหำ

มงคลสตรค ำฉนทนอกจำกจะมกำรแปลถอดควำมมำจำกพระคำถำแลว ยงมกำรอธบำยขยำยมงคลเพมเตมเพอใหเขำใจมำกขน

คณคำดำนวรรณศลปกำรสรรค ำ กำรเลอกสรรค ำเปนอยำงด

กำรเลอกใชค ำประพนธ กำรเลอกใชกำพยฉบง16 และ อนทรวเชยรฉนท 11 สำมำรถประพนธไดตรงตำมบงคบในฉนทลกษณโดยไมเสยเนอควำมจำกพระคำถำบำล

กำรแปลถอดควำม กำรภำษำบำลเปนบทรอยกรอง ประเภทค ำฉนท ทรงแปลถอดควำมไดอยำงสละสลวย