KIRIM‐KONGO KANAMALI ATEŞİ: Ülkemizdeki Durum

KIRIM‐KONGO KANAMALI ATEŞİ: Ülkemizdeki Durum 

Dr. Seraceddin ÇOM Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdür V. 

27 Kasım 2008, II. Türkiye ZoonoQk Hastalıklar Sempozyumu, Ankara   1 

Sunum İçeriği 

•  KKKA vaka tanımları ve bildirimler 

•  2002‐2008 KKKA vaka dağılımları 

•  2008 KKKA vakalarına dair bazı özellikler 

•  KKKA yapılan çalışmalar 

2 

Kırım‐Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)  

•  Ülkemizde KKKA, 2002 yılının  bahar ve yaz aylarında özellikle, kırsal kesimde yaşayan vatandaşlarımızda görülmüştür. 

•  Bakanlığımızın ilgili kurum ve kuruluşların işbirliği içerisinde yap\ğı çalışmalar sonucunda  Ağustos 2003’te hastalığın adı konmuştur.  

 (2003 Yılı epidemiyolojik incelemeleri)  

3 

•  Klinik Tanımlama     Anamnezinde ateş, ani başlayan başağrısı, miyalji‐artralji, halsizlik, 

bulan\‐kusma, karın ağrısı, ishal    Lab: Lökopeni, trombositopeni,      ALT, AST, LDH, CK yüksekliği 

•  Destekleyici Bulgular   Kanama belirQleri (purpura, burun kanaması, vb.) 

•  Epidemiyolojik Hikâye   Kene ısırığı/kene ile temas, hayvanlarla yakın temas,   Kırsal kesimde yaşama, son iki haea içinde kırsal alan ziyareQ,   Hayvan dokusu‐kanı veya vücut sıvıları ile yakın temas,   Hastaların kan veya vücut sıvıları ile temas veya lab’da çalışma,   Hasta çevresinde benzer şikâyeQ olan başka vakaların varlığı. 

Kırım‐Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)  

4 

•  Şüpheli Vaka    Klinik tanımlamaya uyan ve başka bir nedenle açıklanamayan vaka 

•  Olası Vaka   Şüpheli vaka tanımlaması ile epidemiyolojik hikayeye uyan ve 

destekleyici bulgulardan en az ikisinin bulunduğu vaka veya 

  Bir bölgede herhangi bir nedenle açıklanamayan birden fazla vakanın görülmesi halinde, destekleyici bulgular olmasa da klinik tanımlamaya uyan vaka 

•  Kesin Vaka   Klinik tanımlamaya uyan ve laboratuvar kriterlerinden (PCR, IgM (+), 

IgG ar\şı) en az birisi ile doğrulanmış vaka veya   Kesin teşhis edilmiş bir vaka ile epidemiyolojik bağlan\sı olan vaka 

Kırım‐Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)  

5 

Cinsiyeti ( ) E ( ) K

Yaşı

İlçesi

İli

Hayvancılık ( ) Sağlık Çalışanı ( ) Memur ( )

( ) E ( ) E ( ) E

( ) H ( ) H ( ) H

( ) E ( ) E ( ) E

( ) H ( ) H ( ) H

( ) E ( ) E ( ) E

( ) H ( ) H ( ) H

( ) E ( ) E

( ) H ( ) H

( ) E ( ) E

( ) H ( ) H

( ) E

( ) H

( ) E

( ) H

( ) E ( ) E

( ) H ( ) H

( ) E ( ) E

( ) H ( ) H

( ) E ( ) E

( ) H ( ) H

………….......….....…..İl Sağlık Müdürlüğü Epi Numarası : ....../200...../............-.....

Ateş

Baş ağrısı

T.C .S AĞL IK  BAKANL IĞ I

Temel S ağlık Hizmetleri G enel Müdürlüğü

K IR IM‐KONGO K ANAMAL I ATE Ş İ VAKA B İL DİR İM Ç İZE L GE S İ (Ön yüz)

HASTANIN ŞİKAYETLERİ

Halsizlik Karın Ağrısı

Bulantı Vücutta Morluklar (Ekimoz)

KanamalarYaygın Vücut Ağrısı

T.C.Kimlik No

Adı ve Soyadı

Baba Adı

Telefonu

Adresi

Çiftçi ( )

HASTA BİLGİLERİ

Ev Hanımı ( ) Ev Hanımı ise çiftçilik/hayvancılıkla uğraşıyor mu? ( ) E ( ) HMesleği

Öğrenci ( ) Diğer (Belirtiniz): Çocuk ( )

Hastaneye Başvuru Tarihi

Numune Alma Tarihi

Kene tutunması/yapışması

Hayvan kanı, dokusu veya vücut sıvıları ile temas

Hayvanlarla yakın temas

EPİDEMİYOLOJİK HİKAYE

Şikayet Başlama Tarihi

Lütfen 2. sayfaya geçiniz

Diğer (Belirtiniz):

Döküntü

Seyahat öyküsü varsa hangi illere seyahat edilmiştir? (Belirtiniz)…………………………..

L aboratuvarda çalışma

Hasta kişilerin kan ve vücut salgılarıyla korunmasız temas

S on iki hafta içinde il dış ı seyahat öyküsü

Hasta çevresinde benzer şikâyetleri olan başka vakaların varlığı

Kırsal kesimde yaşama

S on iki hafta içinde kırsal alan z iyareti

İshal

Kusma

Kene ile temas

Kene tutunması/yapışması/teması söz konusuysa tarihi ........./........./200

( ) E ( ) E ( ) E ( ) E

( ) H ( ) H ( ) H ( ) H

( ) E ( ) E ( ) E ( ) E

( ) H ( ) H ( ) H ( ) H

( ) E ( ) E ( ) E ( ) E

( ) H ( ) H ( ) H ( ) H

( ) E ( ) E ( ) E

( ) H ( ) H ( ) H

( ) E ( ) E ( ) E

( ) H ( ) H ( ) H

( ) E

( ) H

( ) E ( ) E ( ) E ( ) E

( ) H ( ) H ( ) H ( ) H

Sevk ( ) S alah ( ) Şifa ( ) Eks ( )

Dişeti 

K anamas ı

E kimoz

HematuriGastrointestinal sistem kanaması

Sağlık Kuruluşunun Adı: Muayene Eden Hekimin

Adı Soyadı

* İl Sağlık Müdürlüğü kesin vakaların aylık icmalini yaparak yine Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bildirecektir.

*Hasta eks olmuşsa durum vakit kaybedilmeden İl Sağlık Müdürlüğüne bildirilecek, İl Sağlık Müdürlüğü de Sağlık Bakanlığı, Temel SağlıkHizmetleri Genel Müdürlüğünü bilgilendirecektir. Eks vakalarında mutlaka laboratuvar konfirmasyonu için örnek alınmış olacaktır.

*Verilen tedavi ve sonuç bölümleri hastanın çıkışında düzenlenecek Çizelgede doldurulacaktır. Vaka Bildirim Çizelgesinin diğer kısımları isehasta yatışında ve çıkışında düzenlenecek Çizelgede eksiksiz bir şekilde doldurulacaktır. Eksik bilgiler İl Sağlık Müdürlüğü tarafından kontroledilerek mutlaka tamamlanması sağlanacaktır.

* Çizelge, hastanın takip ve tedavisinin yapıldığı sağlık kuruluşundaki ilgili hekim tarafından doldurulacaktır.

* Şüpheli ve olası vaka tanımlarına uyan hastalardan yatışta ve çıkışta numune alınacak ve alınan numuneler, Çizelge ile birlikte İl SağlıkMüdürlüğüne gönderilecektir. İl Sağlık Müdürlüğü tarafından da söz konusu Çizelgeye her hasta için bir epi numarası (Epi numarası: İl trafikkodu/vakanın görüldüğü yıl/kaçıncı vaka olduğu-aynı vakanın kaçıncı örneği olduğu; Örneğin, 06/2008/25-1 gibi) yazılacak ve zamangeçirilmeden numune ile birlikte Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Viroloji Laboratuvar Şefliğine gönderilecektir.

*Ayrıca İl Sağlık Müdürlüğü numune ile gönderdiği her Vaka Bildirim Çizelgesinin bir nüshasını da Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık HizmetleriGenel Müdürlüğüne gönderecektir.

KIRIM-KONGO KANAMALI ATEŞİ VAKA BİLDİRİM ÇİZELGESİ DOLDURMA TALİMATI

* Bütün uygulamalar için "Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi Klinik Tanımlama, Vaka Tanımı ve Vakalara Yaklaşım Önerileri" esas alınacaktır.

Diğer (Belirtiniz):

RibavirinTrombosit süspansiyonu

Taze Donmuş Plazma

Eritrosit süsp.

CK Yüksekliği

VERİLEN TEDAVİ

Akciğer grafisinde infiltrasyon Diğer (Belirtiniz):

LDH YüksekliğiAST/ALT Yüksekliği

İmzası

E pistaks is

Vajinal kanama

VAKANIN TAKİP EDİLDİĞİ SAĞLIK KURULUŞU BİLGİLERİ

Telefonu

Eks Olmuşsa Tarihi ….…../..…../200…

SONUÇ

Diğer (Belirtiniz):

Anemi

Akciğer dinleme bulguları (Belirtiniz):

Trombositopeni

LABORATUVAR BULGULARI

Lökopeni

Epi Numarası : ....../200...../............-.....

Bilinç bozukluğu

Taş ikardi

Makülo papüler raşSplenomegali

K IR IM‐KONGO K ANAMAL I ATE Ş İ VAKA B İL DİR İM Ç İZE L GE S İ (S ayfa 2)

FİZİK MUAYENE

Ateş (> 38 °C)

Hipo-tansiyon

Hastanın Adı ve Soyadı

………………….…..İl Sağlık Müdürlüğü

6 

7 

Diğer İller: 438 vaka, 25 ölüm

8 

KKKA Yüksek Riskli Alanlar

9 

10 

11 

12 

13 

14 

15 

16 

17 

Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi Vakalarının

Mesleklerine Göre Dağılımı (2008, n=1194*)

Meslek  Sayı  % 

Çieçilik ve/veya hayvancılıkla uğraş  538  45,0 

Ev hanımı (çieçilik ve/veya hayvancılıkla uğraşan) 

264  22,1 

Ev hanımı  160  13,4 

Çocuk ve/veya öğrenci  157  13,1 

Sağlık çalışanı 

12 

1,0 

Diğer  63 5,3 

Toplam  1194  100 

*114 vakanın meslek değişkeni doldurulmamıştır. 18 

19 

Epidemiyolojik Hikaye‐Kene Tutunması/Yapışması (Türkiye, 2008; n=1269*) 

*39 vakanın değişkeni doldurulmamıştır. 20 

Epidemiyolojik Hikaye‐Kene Teması  (Türkiye, 2008; n=1220*) 

*88 vakanın değişkeni doldurulmamıştır. 21 

Epidemiyolojik Hikaye‐Hayvanlarla Temas  (Türkiye, 2008; n=1265*) 

*43 vakanın değişkeni doldurulmamıştır. 22 

Epidemiyolojik Hikaye‐Kırsal Kesimde Yaşama (Türkiye, 2008; n=1263*) 

*45 vakanın değişkeni doldurulmamıştır. 23 

Epidemiyolojik Hikaye‐Son İki HaZada Kırsal Alan Ziyare\ (Türkiye, 2008; n=1054*) 

*254 vakanın değişkeni doldurulmamıştır. 24 

Epidemiyolojik Hikaye‐Hayvan Kanı, Dokusu veya Vücut Sıvılarıyla Temas (Türkiye, 2008; n=1110*) 

*198 vakanın değişkeni doldurulmamıştır. 25 

Epidemiyolojik Hikaye‐Hasta Kişilerin Kan ve Vücut sıvılarıyla Temas (Türkiye, 2008; n=1110*) 

*198 vakanın değişkeni doldurulmamıştır. 26 

Kene Tutunma Şikayetiyle Sağlık Kurum ve Kuruluşlarına Başvuran Kişilerin Aylara Göre Dağılımı (Türkiye; Ocak-Eylül 2008, n=283.406)

27 

28 

2008 Yılı Ocak-Eylül Döneminde Kene Tutunması Sebebiyle Sağlık Kurum ve Kuruluşlarına Müracaat Eden Olguların İnsidansı (100.000)

29 

KKKA Yapılanlar (2002‐2007) 

•  ZoonoQk Hastalıklar (Kırım‐Kongo Kanamalı Ateşi) Danışma Kurulu  oluşturuldu  ve  her  yıl  durum  değerlendirmesi  ve yapılacaklar  konusunda  görüşmelerin  yapıldığı  toplan\lar düzenlendi. 

•  Klinik  tanımlama,  vaka  tanımları  ve  vakalara  yaklaşım önerileri ile tedavi standardizasyonu yapıldı. 

•  KKKA’da  Vaka  YöneQmi  ve  İzolasyon  Önlemlerine  ilişkin 

düzenlemeler yapıldı. 

•  Özel sürveyans sistemi kuruldu ve vaka takipleri sağlandı.  

•  Hastalıkla ilgili vaka kontrol çalışması yapıldı (Kene ısırması önemli). 

30 

•  RetrospekQf  çalışma    (1998’de  13  olası  vaka,  2003’te  ise  22  olası vaka belirlenmiş   olup, hastalığın önceki yıllarda da   varlığına ilişkin bulgular elde edilmişQr). 

•  Seroprevalans çalışması yapıldı. 

•  Hastalıkla ilgili bilimsel çalışmalar yapıldı. 

•  Bölgesel ve merkezi hizmet içi eğiQm toplan\ları düzenlendi. 

•  Sağlık çalışanlarına yönelik kitap bas\rıldı ve film hazırlandı.  

•  Halkın  Bilgilendirilmesi  ve  bilinçlendirilmesine  yönelik  afiş,  broşür 

ve film hazırlandı, her yıl bas\rılarak dağı\ldı. 

•  Sağlık  çalışanlarına  ve  halka  yönelik  bilgilerin  yer  aldığı  bir 

elektronik ağ oluşturuldu (www.kirim‐kongo.saglik.gov.tr). 

KKKA Yapılanlar (2002‐2007) 

31 

KKKA Yapılanlar (2008)

•  ZoonoQk Hastalıklar (Kırım‐Kongo Kanamalı Ateşi) Danışma Kurulu 2008 yılında Şubat, Mart ve Haziran 

aylarında toplanarak gerekli değerlendirmelerde bulunuldu.  

•  Vaka tanımları ve sevk kriterleri yeniden gözden geçirildi. 

•   Toplumun bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesine yönelik eğiQm çalışmaları sürdürüldü. 

32 

KKKA Yapılanlar (2008)

•  Sağlık çalışanlarına yönelik hizmet içi eğiQm çalışmaları yürütüldü. 

•  Bu kapsamda Nisan 2008’de sağlık yöneQcileri ve her ilden  bir  enfeksiyon  hastalıkları  uzmanına,  KKKA  ile ilgili hizmet içi eğiQm verildi.  

•  Toplum  eğiQm  çalışmalarında  kullanılmak  üzere  afiş ve  broşür  hazırlanarak  bas\rıldı  ve  dağı\mları sağlandı (200.000 afiş ve 400.000 broşür). 

•  Ulusal  basına  korunma  önlemlerini  ha\rlatan  basın bildirileri  ve  sözlü  açıklamalar,  Tv  programlarına ka\lım sağlandı. 

33 

KKKA Yapılanlar (2008)

•  Kişisel korunma önlemlerinden biri olan ve giysilere sıkılarak kullanılan %0,5’lik permetrin etken maddeli ilaçtan bir miktar alım yapılarak( yaklaşık 100.000 adet) hastalığın yoğun görüldüğü riskli illerde dağı\lması sağlandı ve vatandaşa ücretsiz dağı\ldı. 

•  Hastalığın yoğun görüldüğü illerde belirlenen bölgelerde hane ziyare\ şeklinde kişilere yüz yüze eği\m verildi ve ücretsiz olarak söz konusu ilaçtan bırakıldı. 

34 

KKKA Yapılanlar (2008)

•  Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü ve Koruma Kontrol Genel Müdürü hastalığın yoğun görüldüğü 

illeri ziyaret ederek alınan önlemleri yerinde inceledi. 

•  Sık sık bölge ziyaretlerinde bulunuldu ve yapılan çalışmalar yerinde değerlendirildi. 

•  Hastalıkla ilgili bilgiler kamuoyuyla sürekli olarak 

paylaşılmışdı ve kamuoyu bilgilendirildi. 

35 

KKKA Yapılanlar (2008)

•  KKKA ile ilgili dikkat edilmesi ve yapılması gerekenler konusunda 28.04.2008 tarihli ve 13259 sayılı ha\rlatma genelgesi yayımlandı. 

•  Vaka yaklaşımında dikkat edilmesi gerekenler konusunda 09.07.08 tarihli ve 21767 sayılı (2008/52) genelge hazırlanarak yayımlandı. 

36 

KKKA Yapılanlar (2008)

•  Yürütülen bilimsel çalışmalara destek olundu. 

•  Yaban haya\nda hastalığın durumu ve bilinmeyen yönlerin araş\rılması amacıyla bilimsel çalışmaların sürdürülebilmesi için Çevre ve Orman Bakanlığı ile Bakanlığımız arasında 2007 yılında imzalanan protokolün süresinin 2009 yılına kadar uza\lması sağlandı. 

37 

KKKA Yapılanlar (2008)

•  Vakaların takipleri sağlandı. 

•  2007 yılında yürütülen plazma toplama çalışmasına 2008 yılında da devam edildi. 

38 

KKKA Yapılanlar (2008)

•  Aşı ve immün serum gelişQrme çalışmalarıyla alakalı akQvitelerde bulunuldu ve bu konudaki çalışmalara devam edilmektedir. 

•  Hastalıkla ilgili Uluslar arası kuruluşlar bilgilendirildi. DSÖ ile birlikte İstanbul’da Uluslar arası Hemorajik Ateşler Sempozyumu 

düzenlendi. 

•  İlgili kurum ve kuruluşlarla işbirliğine devam edilmektedir. 

39 

40 

41 

42 

43 

44 

45 

46 

47 

48 

49 

50 

51 

52 

53 

54 

55 

56 

Sonuç 

•  Ülkemizde hastalığın belirlenmesinden iQbaren KKKA ile ilgili olarak sistemli ve başarılı çalışmalar yapılmış\r. 

•  Fatalitesi oldukça yüksek olan (yaklaşık % 30’lar) hastalık ülkemizde yaklaşık % 5’ler civarında fataliteyle seyretmektedir. 

•  Hastalığa ilişkin bilimsel çalışmalara devam edilmektedir. 

•  Bu güne kadar yapılan bu başarılı çalışmalarda süreklilik sağlanmalı ve kurumlar arası işbirliğine  artrılarak devam edilmelidir. 

57 

TEŞEKKÜRLER…..

58