The Official Organ Democratic Party of Kurdistan - Iran

No: 493 5 Sep 2008

KURDISTAN NO: 625 4 feb 2014

ماڵپه ڕی ناوه ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان، رۆژنامه ی »کوردستان« له تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا:

ئیمەیل و ته له فوونی ته شکیالتی نهێنی:+9647508578190

Tashkilat.kdp92@gmail.com

www.kurdistanukurd.cominfo@kurdistanukurd.org info@kurdistanukurd.com

www.kurdch.tv Hotbird:6 13 MHz 11137polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4

The Organ of Kurdistan Democratic Party-Iran

به ر له مااڵواییبه ر له مااڵوایی

فیستیڤاڵی فیلمی ترۆمسۆی نۆروێژ بەشێكی بۆ سینەمای كوردستان تەرخان کرد

نۆ فیلم لە دەرهێنانی سینەماكارانی كوردو بیانی لە بەشێكدا بیست و میانەی لە كوردستان« »سینەمای ناونیشانی بە ترۆمسۆی فیلمی نێودەوڵەتیی فیستیڤاڵی خولی چواره مین

نۆرویژدا پیشان دران.حكوومەتی نوێنەری غەزالی، عەباس ئامادەبوونی بە لە هەندێك و سینەمایی کاروباری بۆ كوردستان هەرێمی سینەماكارانی دەرهێنانی لە فیلم نۆ كورد، سینەماكارانی كوردو بیانی لە بەشێكدا بە ناونیشانی »سینەمای كوردستان« نێودەوڵەتیی فیستیڤاڵی خولی چواره مین بیست و میانەی لە

فیلمی ترۆمسۆی نۆرویژدا پیشان دران.گۆنای، یەڵماز دەرهێنانی لە »یۆڵ« سینەمایی فیلمی فیلمی سینەمایی »كاتێك بۆ مەستی ئەسپەكان« لە دەرهێنانی واڵتەكەم شیرین، »تاڵ، سینەمایی فیلمی قوبادی، بەهمەن »پەڕینەوە سینەمایی فیلمی سەلیم، هونەر دەرهێنانی لە «فیلمی كوركی، ئەمین شەوكەت دەرهێنانی لە غوبار« لە دیكۆمێنتاری »دایكانی من« لە دەرهێنانی هاوبەشی ئیبراهیم سەعیدی و زەهاوی سنجاوی، فیلمی سینەمایی »جوانی تۆ هیچ بایه خێكی نیە« لە دەرهێنانی حوسێن تەباك و فیلمی سینەمایی له و به شێک لە دەرهێنانی ساڵم سەڵەواتی »دوایین زستان«

فیلمانه ن که له و فستیڤاڵه دا پیشان دراون.لە سێو« یەك و »هەزار سینەمایی فیلمی هەروەها

لە كەریمی تەها كورد كۆچكردووی سینەماكاری دەرهێنانی ترۆمسۆدا فیلمی نێودەوڵەتیی فیستیڤاڵی پێشبڕكێی بەشی ئەم فێركاری لە ڤۆركشۆپی پیشان دراو چوار قوتابی كورد فیستیڤاڵەدا بەشدارییان كردو خولێكی فیربوونی سینەمایان بە

سەركەوتوویی تەواو كرد.شایانی باسه فیستیڤاڵی نێودەوڵەتی فیلمی »ترۆمسۆ« بە چەندین لە جیهان جۆراوجۆری واڵتانی بەرهەمی بەشداری بەشی پێشبڕكێی سەرەكی، بەشی بەشی جۆراوجۆری وه ک بەشی دیكۆمێنتسازی، بە تایبەت ڕابردوو« بۆ »ڕوانین بەشی سینەما«، »زستانیی بەشی كوردستان«، »سینەمای »هەڵبژاردەی ڕخنەگران و بەشی ڤۆركشۆپی فیركاری هونەری

سینەما لە شاری ترۆمسۆ لە واڵتی نۆڕوێژ بەڕێوەچوو.

له ڕێوڕه سمێکی تایبه تدا که له گوندی »نێ« ی ناوچه ی مه ریوان، به ڕێوه چوو، رێز له مامۆستای قوتابخانه ، محه ممه د دڵنه وایی بۆ پێش له وه ماوه یه ک که گیرا عه لی محه ممه دیان مووی سه ری و نه خۆشه که قوتابییه کانی له یه کێک ماهان،

نه ماوه ، سه ری خۆی تاشی.ئه و کاره ی محه ممه د عه لی محه ممه دیان بۆ تاشینی سه ری که دوایه هاودڵیی قوتابییه کانی دیکه و سه رتاشینی هه موویانی بووه و باشی ده نگدانه وه ی دنیادا ئاستی له هات، به دوادا محه ممه د ئینسانییه ی هه وڵه له و بایه خه وه به الیه ک هه موو بایه خ به ئه و درێژه ی له هه ر ڕوانیوه ، محه ممه دیان عه لی ی »نێ« گوندی له ڕێبه ندان 11ی هه ینی، ڕۆژی زانینه دا ناوچه ی مه ریوان و به به شداریی به رچاوی خه ڵکی ئه و ئاواییه و له ڕیوڕه سمک دا، ڕێز له مامۆستا محه ممه د عه لی محه ممه دیان

گیرا.پێشکه شکردنی به نێ گوندی خه ڵکی ڕێوڕه سمه دا له و چه پکه گوڵ و له وحی رێزلێنان سپاس و ئه مه کناسی خۆیان بۆ

مامۆستا محه ممه د عه لی محه ممه دییان ده ربڕی.

شۆخان ئه و کچه 6 ساڵه کورده ی که به هۆی هه ڵه یه کی دنیای له کرا بێبه ش له ده ست داو چاوه کانی پزیشکییه وه ره نگاوره نگی منداڵیی. ئێستا جگه له تاریکستانێک هیچ ره نگێکی

دیکه ی له ژیانی دا بۆ نه ماوه ته وه .بینی. به چاوه کانی گه شه کانی دنیای ته نیا 4 ساڵ شۆخان ره نگه ئااڵو داو له ده ست چاوه کانی که بوو ساڵه 4 ته مه نی وااڵکان الی ئه و کۆچیان کرد و به شی ئه و له جیاتی یاری و شادی و قوتابخانه ، بوو به هاتوچۆ الی دوکتورو ژێر تیغی

عه مه لی جه رراحی و .....له دیوانده ره خه ڵکی شۆخان باوکی براخاسی عه باس شۆخان 1390 ساڵی که رایگه یاندوه »قانون« رۆژنامه ی شاری ده مانخانه ی بردمانه و گرت سه رماخورده گی دیوانده ره . دوکتور دوای پشکنین ده رزی ئامپسلینی بۆ نووسی. ده رمانه که م هه ر له ده رمانخانه ی نه خۆشخانه که بۆ کڕی و هه ر له وێ ده رزییه که یان لێ دا. دوای چه ند رۆژ شۆخان هه موو

جه سته ی بلۆقی کرد و نینۆکه کانی هه ڵوه رین. ئێستا دوکتوره کانی که کار له سه ر په روه نده ی ئه م منداڵه بۆ ده وێ ساڵه ی 5 درێژخایه نی به رنامه یه کی ده ڵێن ده که ن

چاره سه ری چاوه کانی، به اڵم به وحاله ش زۆر هیوادار نین به چاوکانی چاره سه ری بۆ ده رمان و دوکتور . چاکبوونه وه ی توانای له که ده وێ زۆری ماددی هه زینه یه کی شۆخان هاوکارییه کانیان تائێستا ئێرانیش ده وڵه تی نیه . بنه ماڵه که ی دا

ته نیا له قه وڵ و بڵێن دا بووه و هیچی دیکه .

به ڕۆحانی حه سه ن به ڵێنی گه وره ترین که مکردنه وه ی ئێران، نافارسه کانی نه ته وه نه ته وه یییانه هه اڵواردنه سته م و ئه و کولتوور زمان و بواره کانی له که بوو به ڕێوه بردنی له به شداری و وئایین لێیان دا، خۆیان ناوچه کانی کاروباری له ئاگاداری به ڕۆحانی، حه سه ن ده کرێ. داخوازه ویست و قووڵی ڕێشه ی ڕه گ و نافارسه کانی نه ته وه نێو له نه ته وه ییه کان که ئێران، بنه ڕه تی(ی ده ستوور)یاسای به ئه ستوور پشت ئێران دا و، ده القه یه کی بچووکی بۆ ئاوڕدانه وه له »زبانهای محلی و قومیتهای ایران« )زمانه خۆجێیه کان و قه ومیه ته کانی ئێران(! هێشتۆته وه ، له کاتی ملمالنێی تینوانی داواکاران و به به ڵێنی واده و هه ڵبژاردنی سه رکۆماری، کۆمه ڵێک

مافه نه ته وه ییه کان دا.

به سه رنجدان به ناوه رۆکی کۆماری ئیسالمی و پێکهاته و سروشتی ده سه اڵت له کۆماری ئیسالمی دا، که س چاوه ڕوانی موعجیزه له سه رکۆماری نوێ نه بوو. به اڵم شیمانه ی ئه وه ده کرا وه ک وه فایه ک بۆ ئه و ده نگه زۆرانه ی بۆ پێی درا و هه ر وه ها نافارسه کان دا نه ته وه نێو له ئه م سه رکۆماره که ڕاکێشانی ره زامه ندی و پشتیوانیی ئه وان، هه ر له ڕێگه ی په نابردن بۆ ئه و مافانه وه جۆره به و پێوه ندییان که واڵت، ده ستووری ماددانه ی ئه سل و هه یه ، چاوخشاندنه وه یه ک به هه اڵواردنه نه ته وه یی و زمانییه کان، ڕوو بدا. به اڵم ئه وه ی له دوای هاتنه سه رکاری ڕوحانی له م پیوه ندییه دا دیتوومانه ، به تایبه تی لێدوانی فه رهه نگستانی زمانی فارسی، ده ری ده خا ئه م قوڕه ، تۆزی لێ هه ڵناستێ و جله وبه ده ستانی ئه م ڕێژیمه نیازی ئه وه یان نییه ئاوڕ له زمان و مافه نه ته وه ییه کانی هاونیشتمانه نافارسه کانیان بده نه وه و هه ر

له سه ر هه مان سیاسه تی پێشوویان ده ڕۆن.نه ته وه په نگخواردووه کانی چاوه ڕوانییه وه دینه هاتنی له ناهومێدی ده مراسته کانی ده مارگرژانه ی وه ده نگهاتنی ئێران، بنده سته کانی سه ر له فارسی زمانی له داکۆکییان فارسی و زمانی فه رهه نگستانی له ئه ویش واڵت، بنده سته کانی نه ته وه زمانی قوربانیکردنی حیسابی ده بێ دایک دا، زمانی جیهانیی ڕۆژی له بوونه وه نزیک سه روبه ندی هانده ری هه موو داواکاران و داکۆکیکه رانی مافه نه ته وه یی و ئینسانییه کانی نه ته وه نافارسه کانی ئێران له ده ره وه و ژووری واڵت بێ بۆ هاتنه مه یدان و وه ده نگ هاتن. بۆ ئه وه ی ئه مساڵ به حه ره که تیکی گشتی و سه رانسه ری به

پێشوازی 21ی فێوریه ، ڕۆژی جیهانیی زمانی دایک، بچین. با ناڕه زایه تییه کانمان، هیز و تواناکانمان، پێشنیار و ئیده و بیرۆکه کانمان، تێکه ڵی یه ک بکه ین. با له ئیستاوه ، هه ڵمه تێکی گشتگیر له ئاستی حیزب و ڕێکخراوه سیاسییه کان، میدیاکانی داکۆکیکار و پستیوانی ماف و ئازادییه نه ته وه یی و ئینسانییه کانی نه ته وه کانی ئێران، چاالکانی کولتووری و مه ده نی و سیاسی، وه ڕێ بخه ین بۆ ئه وه ی ئه مساڵ له هه موو ساڵێک راشکاوتر به ده سه التدارانی ڕێژیمی هه اڵواردن و سته م و سه رکوت بڵێن چی دیکه بێڕێزی به زمانه که مان و سه رکوتی مافه نه ته وه ییه کانمان قبووڵ ناکه ین.

له مه ریوان ڕێز له محه ممه دعه لی محه ممه دیان گیرا

ئه و کچه ی به هۆی هه ڵه یه کی پزیشکییه وه چاوه کانی له ده ست دا

به رامبه ر بێڕێزی به زمانه که تان بێده نگ مه بن!

قادر وریا

به شداریی 9 فلیمی کوردی له فیستیڤاڵی فیلمی ترۆمسۆی نۆروێژ

ژماره : 625

٤ی‌فێوریه‌ی٢٠١٤١5ی‌رێبه‌ندانی‌١٣٩٢

11

زمانی کاک ناسیاسەتی الی خۆمان

تێکەی بۆ چەندی سیاسەت دووردوور، واڵتانی لە دەیخوات. مەبەستم لە دوور دوور، زۆر دوورە. یانی بە مەودایەکی ئەوەندە دوور کە مانا و مەفهوومەکان لێرەوە بۆ ئەوێ گۆڕان هەر دادێت. بەسەر گۆڕانیان نا، جاری وایە پێچەوانەی یەکتر دەبن

و بە ڕیشی یەکتریش پێدەکەنن.لەوێ، کرد. سیاسەتم باسی واتە لە واڵتانی زۆر دوور، سیاسەت بۆی نییە بە قەرایی زارجووە بنێشتێک لە بەشی خۆی زیاتر بخوات. ئەوە الی خۆمانە سیاسەت لەو شوێنە دوور دوورانە، دەڵێن دەیخوات. تێبکەی بۆی چەندی سیاسەت ئەوەندە دەم لەپێش نیە و خۆی بە هەموو ماڵێک داناکات و لە هەموو شوێنێک سینگی ڕەپێش ناخات و بە ریشی هەموو کەس پێناکەنێت. دەلێن لەوێ سیاسەت تەنیا بۆی هەیە ئاموشۆی چەند کەسێک بکات و کەینە و بەینەی لەگەڵ چەند کەسێکی دەستنیشان

کراوە. بەاڵم الی خۆمان ئەم سیاسەتە ئەوەندە خۆی بێتام کردووە، دەگرێت. کەس هەموو یەخەی و کەڵکەگا بە بووە لەسەرمان نێو دانیشتووانی بە روو و دادنێشێت تاکسی فەرمانی سەر لە دەکاتەوە. شۆڕ شۆفیردا لینگی ناو بە لینگی هەردوو تاکسیەکە هێندێک جار پێش چاویشی دەگرێت و تووشی رووداوی ناخۆشی

دەکات. سەر گەداکانی منداڵە کۆڵ لە سیاسەت، نا کاک بەگژ دووزمان و شۆڤار وەک و نابێتەوە چوارڕێیانەکانیش یەکتریان دادەکات. سەریان لێ دەشێوێنێت. زۆر جار چرا سووری بەردەمیان سەوز دەبێت و ئەم منداڵە سواڵکەرانە هەروا شەڕیانە پان دەستیان بەرزەکان دا مۆدێل ماشێنە بەڕیزی ناکەون فریا و ئەم سیاسەتە چاو برسیەی الی خۆمان لێرەدایە رەنگە بکەنەوە. بەینەی و کەینە بەرزەکانیش دا مۆدێل ماشێنە شۆفیری لەگەڵ نەهێڵێت و بکات یەکتردا بەگژ سواڵکەرەکان منداڵە و هەبێت لەبەردەمیان دەست پان بکەنەوە و بە جلە شڕەکانیانەوە منداڵە مودێل ماشێنە ناو دڵنیایی قایشی لەناو پۆشتەکانیان و کۆک

بەرزەکان دا بترسێنن.دیسان بۆ ئەوەی بە زمانەوە پێوە نەبم، دەبێ داوای لێبوردن لە ئەو ژنە بەڕێزانە بکەم کە سیاسەت خەریکیانە. دەبێ بمبوورن سیاسەت یان خانم سیاسەت نەمگوت و سیاست کاک گوتم خانمی نێوان لە هێشتا ئەوەیە هۆکارەکان لە یەکێک دیارە خان. نەبوومەتەوە ساغ کوردستان دا باشووری خانی و رۆژهەاڵتی کامەیان هەڵبژێرم. بەین و بەینەڵا خۆم هەردوویانم بەدڵە، بەاڵم لە زمانەوانان دەترسم. هۆکاری سەرەکی ناوهێنانی سیاسەت بە کاک بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، الی خۆمان سیاسەت وێڕای تەیاربوون باهۆی و شان پێویستە دیکە، شتی و فێڵ و فرت و زانین بە بەهێزیشی هەبێت و دیارە پیاوانیش لە ژنان بە شان و باهۆترن و

تاقەتیان زیاترە. هەرێمی پایتەختی رێیانەکانی چوار لەسەر سیاسەت و عەفرینی و کەرکووکی سواڵکەرە منداڵە کوردستان، رۆژهەاڵتییەکان بە گژ یەک دادەکات و ناهێڵێ دەست لەبەر ماشێنە الوە لەو ناوەستێت بەوەشەوە بکەنەوە. پان بەرزەکان مۆدێل باس و چەلەحانێی جەماعەتی ناو ماشینە درع و دژە گولـلەکانیش کەس هەموو لە بەرپرسەکان شۆفیری سیاست دەکات. گەرمتر زیاتر بێزار دەکات. ئەم شۆفیرانە دەترسن بە هۆی ئەو فشارەی کاتی لە بن ناچار دێنێت، سیاسییەکانی بەرپرسە بۆ سیاسەت و نەوەستن خۆیان ڕێیانەکان دا چوار سەر چرای سووربوونی ببن. سیاسی هاتووچۆی رووداوی تووشی نەخواستە خوای گیان بەرپرسی سیاسی کەسێکی لەمجۆرەدا رۆداوێکی لە ئەگەر لە دەست بدات، ئەوە ناچار کەسانی سیاسی بە بەرپرس و شۆفیر تاکسیەکانیشەوە لە مزگەوت کۆ دەبنەوە و خەریکی درێژتر کردنی سواڵکەرەکانیش منداڵە دەبن. مردووەکە بەرپرسە کەسە لینگی ئەگەر سیاسەت لێیانگه ڕێ و شوێنی پرسە پێ بزانن لەبەر دەرگای ژووری پرسەکەدا، بە گەرم کردنی باس و چەلەحانێی سیاسییەوە

خەریکی سواڵکردنی خۆیان دەبن. کەس هەموو لە پێویستە ئەوانەی سەروبەندەدا لەم بااڵ بەرپرسە شۆفیری بن، خۆیان ئاگاداری و بن وشیار زیاتر حیزبیەکانن. ئەم شۆفیرانە پێویستە لە هەڵبژاردنی گۆرانی بۆ ناو هەلومەرجی لە گۆرانی هێندێک بن. وشیار زۆر ئۆتومبێلەکانیان بە دان گوێ دیارە بکرێنەوە. باو هوشیارانە دەبێ جیاوازدا وێنە بۆ تێدایە. ناسیاسەتی کاک دەستی گۆرانیبێژانیش دەنگی زۆر ئۆتۆمبێل دا ناو لە تایبەت بە گۆرانیە ئەم لەم سەروبەندەدا پارچەکانی لە هیچکام حیزبەکانی تێکۆشەری بەرپرسانی بەدڵی

کوردستانی خۆمان نییە کە دەڵێ:

بەینۆ بەینۆ بەینۆهاوین کەپرێ دەکەینۆ

زستان تێکی دەدینۆ.

عه لی له یالخ

نه یارانی سه ره کییه کانی پیالنه له یه کێک به دڕیژه دان بۆ به گشتی وکوردستان کورد پیالنی خۆیان، سیاسی وفه رهه نگی کۆنالیزمی باری له کورده توانه وه ی و کردن ئاسمیله ره وته ئه م مێژووی فه رهه نگییه وه . و زما نی ده سه اڵت له ده ورانی ئێران له النیکه م ئه گه ر که چاوبگرین، له داریه تی)صفوی(یه کانه وه ده ستی ده ورانه له و کوردان کۆچاندنی یه که م پێ کردو به سه دان بنه ماڵه ی کوردیان له خاک و خورهه اڵتی ره وانه ی هه ڵکه ندو خۆیان زێدی ئێران کران واته خوراسانی ئێستا . هه روه ها له م مه زهه بی به مه زهه بی شیعه که بوو ده ورانه دا ره سمی کۆمه ڵگه ی ئێران ناسراو، تائیستاش ئه م گوشاره ئایینی و سیاسییه له ئێران هه ر درێژه ی

هه یه .یه ک له و ناوچانه ی رۆژهه اڵتی کوردستان که به هۆی سیاسه تی کۆنالیزمی شاراوه )استعمار مخفی( ده سه اڵتدارنی ئێران، زیاتر له ناوچه کانی زمانی وفه رهه نگی، زیانی به ر که وته دیکه ئیالم کرماشان و گرنگ وگه وره ی دووپارێزگای به لێره دا هه یه هۆکاری خۆی ئه ویش که بوو،

کورتی ئاماژه ی پێ ده که ین.حاکمییه تی سیاسی ئێران له مێژه هه وڵیان کورد نه ته وه یی هۆویه ت وپێناسه ی که داوه رێگه وه له و و، بکه ن قه یران تووشی له ئیران بکه ن و حکوومه ت به سه ریان دا بتوانن باشتر ده نگی هه رچه شنه بوونی به رز له رێگه بگرن. ئێران له کورد گه لی مافخوازانه ی ئه وه ی بۆ سه ره کیی هۆکاری یه که م ده یانزانی کۆمه ڵگه ی کوردی پێکه وه گرێ بدات و ببێته هۆی له سه ر ویست وداکۆکی بۆ هاوده نگی یه کیه تی و ئه وان،فاکته ری زمان وفه رهه نگی نه ته وه یی مافی الیه کیتریش له له الیک و ئه مه هاوبه شه . کرماشان و )ژئوپولوتیک(ی هه لومه رجی باری له چ رێژه ی جه ماوه رو باری له چ ئیالم تئوکرات و حاکمییه تی بۆ ئابووری وفه رهه نگی مه ترسیی هه ره شه و جێگای ئێران دیکتاتۆری بووه ، هه ر بۆیه ته واوی هه وڵی خۆیان له باری سیاسی وفه رهه نگی و ئایینیه وه خستووته گه ڕ که ئیالم کرماشان و کوردستانی پێناسه ی بتوانن بسڕنه وه ، ئه م مکانیزمه سیاسییه ده توانین بڵێین سه رده می له ڕاشکاوانه ره سمی و شێوه ی به به سه ر کار هاتنی »ره زاشای په هله وی« ده ستی

پێکرد.په هله وی)1323/1256(دوای ره زاشای کردنی بینا مه به ستی به هاتنه سه رکاری ئاڵۆگۆری هێندێک دایه ده ستی نوێ، ئێرانی داخستنی دوای نموونه بۆ سیاسی وفه رهه نگی، ئه حزابی سه ربه خۆو هه روه ها رۆژنامه کانی حیزبی به شیوه ی واڵت ده هه ویست سیاسی، ئیتالیا و له مۆسۆلینی »بنیتو فاشیستی سڕینه وه ی به تورکیا، له »ئاتاتورک هه روه ها فه رهه نگ وکلتووری جیاجیا له جوغرافیای ئێران، یه ک فه رهه نگ و یه ک زمان بکاته زمان وفه رهه نگی ره سمی ئێران. ئه گه رچی تا ئه وکات ناوی ئێران به م جۆره که ئێستا هه یه هێشتا نه هاتبووه نێو دوایین له به ڵکوو جیهانه وه ، سیاسی ئه ده بیاتی ساڵه کانی ده سه اڵتی )قاجار(ه ، ناوی »پرشیا«یان خان ره زا )1314( ساڵی له هه تا سه رداناو به

ناوی )ایران(ی له سه ردانا.یه ک ئێرانی هێنانی به دی بۆ خان ره زا ده ست و تازه پێگه یشتوو، بۆ به هێز کردنی زمانی فارسی ده ستی دایه سڕینه وه ی زمان و زاراوه کانی نه ته وه کانی زمانی به تایبه ت ئێران، دیکه ی نموونه بۆ .... تورک و و کورد وه کوو دیکه تورک و زمان وفه رهه نگی به کردن سووکایه تی قه ده غه کردنی چاپه مه نی کوردی و تێکۆشان بۆ

دوور خستنه وه ی ناوچه کانی کرماشان و ئیالم له فه رهه نگ و زمانی کوردی و په ره پێدان به م بیرۆکه خزمه تی له ده بێ ئێران نه ته وه کانی هه موو که بااڵترین فارسی زمان وفه رهه نگی بن و دا ئێران قه ڵه م داسپاردنی به هه روه ها زمان وفه رهه نگه ، وتار کتێب باره له م که »دربار«ی به ده ستی بنووسن و ریشه ی ره گه زیی کورد پاشکۆیه ک له ره گه زی فارس ناوزه د بکه ن. ویستیان به که تمان کردنی مێژووی کورد، زه بر له نه ته وه ی کورد له ئێران بده ن به تایبه ت دوو پارێزگه ی ده وڵه مه ند و

له مێژینه ی کرماشان و ئیالم.ئیسالمی کۆماری هاتنه سه رکاری دوای ئه ویش کرا به هێز به شێوه یکی تر پرۆسه ئه م ئایین ومه زه هه بی فاکته ری له وه رگرتن که ڵک جێگه ی کرماشان ناوچه ی ئه رگه رچی شیعه ! به اڵم جۆربه جۆره ئایین زای ئایین و ده یان به سه ر ئیالم کرماشان و خه ڵکی زۆرینه ی مه زهه ب وگه شه دان و چه مکی شیعه ن. مه زهه بی نێوان له ناکۆکی سازکردنی بۆ داڕشتن پیالن شێعه و سوننی و سازکردنی زاراوه یه کی ساخته بوو هه واڵنه له و کرماشانی« به ناوی«فارسی نه ته وه ایه تی هه ستی کوردبوون و له رێگه که کۆماری ده سه اڵتدارانی بگرن. چۆن ناوچه ئه م »په هله وی« ده سه اڵتی به چه شنی ئیسالمی ئاگاداری ئه م مه سه له بوو،که ئه گه ر سڕینه وه ی نیه ، ئیمکانی کرماشان کورده کانی فیزیکی ده توانن له رێگه ی زمان وفه رهه نگه وه به ته واوی

ئاسمیله یان بکه ن.

نه ته وه کانی کورد و دژه ده سه اڵتدارانی هه تا په هله وی بنه ماڵه ی له هه ر ئێران له دیکه له بڵێین ده توانین تاڕاده یه ک ئیسالمی کۆماری باره وه سه رکه وتوو بوون، توانیویان بۆ ماوه یه ک کورد زمان وفه رهه نگی نه ته وه یی و هه ستی شوناسی زمان و چه مکی به اڵم بخرێ، په روایز به ئاسانی دونیا له شوێنک هیچ له نه ته وه یی ناسرێته وه هه ر بۆیه داره پیره ی ئه نجن ئه نجن تێکۆشانی هه وڵ و به کوردی زمانی کراوی به ده ستی قه ڵه م نووسه ر و سه دان ده یان و گه شایه وه و به ره به ره دڵسۆز ده روه ست و به تایبه ت ئه م گه شانه وه تازه ی ده رکرد، چرۆی له م سااڵنه ی دایی دا له ناوچه ی کرماشان و ئیالم

جوانترو باشتر ده رکه وت.»که لهوڕی«که دێرینی شیرین و زاراوه ی یه کێک له زاراوه سه ره کییه کانی زمانی کوردییه و زۆرینه ی خه ڵکی کرماشان و ئیالم به م زاراوه ئاخاڤتن ده که ن. هێندێک له زماناسان ئه وه ی که پێی ده گوترێ فارسی قه دیم یان )فارسی پهلوی(

بنچینه که ی له زاراوه ی که لهووری ده زانن.که حکومه تییه ی سیاسی و هۆکاره به و رێگر زۆر سااڵنی بۆ ئه گه رچی کرد باسمان بوون له سه ر گه شه ی ئه ده ب وفه رهه نگی کوردی له م به شه له کوردستان. به اڵم به هۆی هه بوونی ناوچانه و م له ده وڵه مه ند زێرین و فۆلکلۆرێکی هه روه ها سه ر هه ڵدانی شۆرشی زمانی وفه رهه نگی له رۆژهه اڵتی کوردستان زۆری نه خایاند که به باشترین شێوه ئه م زاراوه له قه باره ی ئه ده بیات و شێعر وچیرۆک زیندوو کرایه وه و رۆژله دوای پیالنی کرده وه به دایه و گه شه کردن له رۆژ شکستی کورد نه یارانی ساڵه ی ده یان وسه دان

هێناوه .ئاسه واروچاپه مه نی کوردی به دوو ده وره

پۆلین به ندی کراوه ؛سااڵنی پیش له ده هه ی 70

سااڵنی دوای ده هه ی 70 مه به ست )1370(رێژه ی ئه گه رچی حه فتا، له ده یه ی پێش ئاستێکی له ئیالم و کرماشان کوردی ئه ده بی تێکۆشانی هه وڵ و ناکرێ به اڵم بوو دا نزم داهێنه رانی ئه م بزاڤه ئه ده بییه له به رچاو نه گیرێ. مه نسوور(که خان وه کوو)شاکه و که سانێک دا هێنه رانی شێعری کوردی ئیالمن، )سه ید ساڵح و سه ید یاقوب ماهێده شتی و نه قی خانی ئازادو »شامی و پرواره که یخه سره و »ته رکه میر«و

کرماشانی«و..که یه که م ده وره ی ناسراوی شاعیرانی خۆماڵی)فۆلکلۆر( ئه ده بی له وه رگرتن به که ڵک که لهووریان ناوچه ی نووسراوه یی ئه ده بیاتی )تمکین، وه کوو که سانێک کرده وه زیندوو ئه حمه د یوسفی، په رته وکرماشانی،فه رشید عه زیزی، په رویز به نه فشی،که ره م ره زا که ره می ئه زموونی ئه گه رچی که دیکه که سی ده یان و کاتی خۆی له به اڵم زیاتره ، نووسینیان فارسی خزمه تی زۆریان به ئه ده بیاتی کوردی له و به شه

له کوردستان کرد.بزاڤی به که دووهه م ده وره ی به اڵم که لهووری ئه ده بیاتی نوێخوازی و هزریی مه شهووره ده توانین بڵین له شاری گیالنی غه رب به هه ڵ دا. سه ری کرماشان پارێزگای به سه ر نووسه رانی شاعیران و تێکۆشانی هه وڵ و ئه ده بی ئه نجومه نی قه ڵه م وهه روه ها ئه نجومه نی دوو له م ئاباد)شاباد(. ئیسالم شاری له سروه و دڵسوز نووسه رانێکی شاعیر و ئه نجومه نه

ره زا ئاهه نگه رنیژاد، جه لیل وه کوو ده روه ست سه هامی، عه لی عیباده تیان، سه عید مه وزونی، به سولیمانپوور..( مه هوه ش یاقووبی، عه لیره زا شێعری ئه ده بیات و ئه مرۆیی جیدی و شیوه ی که لهووریان ده وڵه مه ند کرده وه ، ئێستاکه رێژه ی نیسبه ت به دووپارێزگه له و کوردی چاپه مه نی و زیاتر بڵێین ده توانین کوردستان ناوچه کانی ره نگامه تره ئه مه ش نیشانه ی سه رکه وتنی بزاڤی له سه لماندی کوردییه ،که وفه رهه نگی زمان ناکاته وه . پیالنی سیاسی سڵ و به ربه ست هیچ زمانی دایکی مافی ره وای هه ر گه لێکه و نه ته وه ی کوردیش له م مافه نابێت بێ به ش بکرێت ئه گه رچی زۆر هه وڵی ئه وه یان دا که له ناوی به رن، به اڵم فه رهه نگی کۆمه ڵگه ی ئیراده ی و تێکۆشان به زمان و کران پووچه ڵ هه واڵنه ئه م کوردستان کوردستان رۆژهه اڵتی له کوردی ئه ده بیاتی و سنووره کانیشی به ڵکوو نه چووه ناو له نه ته نیا به زاند. به اڵم ده بێ هه رده م ئاماده ی پاڕاستنی بین و به پشت به ستن به م خاڵه هاوبه ش و به هێزه ، جیاوازی زاره کیی و جۆراوجۆری زمانی رێگه ر نه بێ و به ڵکوو ببێته گرێده ر بۆ هاوهه ڵویستیان به رانبه ر به هه رچه شنه پیالنی سیاسی وفه رهه نگی دواییانه ی ئه م هه ڵویستی وه کوو کورد، دژی زمانی له سه ر فارسی زمانی فه رهه نگستانی

نه ته وه کانی دیکه له ئێران.په رته وی کرماشانی ده ڵێ؛

م کرماشانی و تو کورد بانه له یه ک دووریمو ، دووری ده ردمانه

م له بان »په راو«، تو »ئاربابا«ئرای یه ک ئاگرێ هه ڵکه ین شه وانه .

.................ژێده ر: نه رمه واران /جه لیل ئاهه نگه رنیژاد/

سایت بلوط../تاریخچه ی پهلوی

ژماره : 625

15ی رێبه ندانی 1392

4ی فێوریه ی2013

هەڵەچێنیگه شه ی زمانی کوردی له پارێزگای کرماشان وئیالم

مسته فا شێخه

15ی رێبه ندانی 1392ژماره : 625

10

٤ی‌فێوریه‌ی٢٠١٤هزر

كورتە سەبارەت باسێكی باسە، ئەم بە بابەتێكی گەورە، بەو بۆنەوە كە دەوترێ وێنایەكی روونترە لە هەزاران وشە، دەمەوێ بە چەند وتەیەك لەمەڕ وێنەكێشان دەست بە نووسینی ئەم باسە بكەم كە یارمەتیمان سیاسیی فەلسەفەی لەوەی تێبگەین دەدا بابەتگەلێك چ سەر لە دەیەوێ گشتیی بە بدوێ. ئەم وێنەیە »ئامبروجۆ لۆرنتستتی« 1339ی و 1337 ساڵەكانی نێوان لە زاینیی دا لە سەر سێ دیواری »ساال دی »پاالتسۆ لە كەسی( 9 نووە«)ژووری لە وا وێنەكە كێشاویە. سیەنا پوبلیكۆ«ی قەڵەم دەدرێ كە تەعبیر لە حكوومەتی باش و خراپ دەكا. وێنە دیوارییەكانی لۆرنتستتی تایبەتمەندییانەی ئەو كێشانی بە سەرەتا ئەو و هەیانبێ دەسەاڵتداران دەبێ كە تایبەتمەندییانەی كە نابێ هەیانبێ، هەروەها دواتر بە نیشاندانی كاریگەریی حكوومەتی چاك و خراپ لە سەر ژیانی خەڵكی ئاسایی، حكوومەتە جۆرە دوو ئەم ناوەرۆكی باشدا، حكوومەتێكی لە كەوابوو دەكێشێ. شاهانەوە عابایەكی بە پایەبەرز حاكمی وێنەگەلی بە و دانیشتووە تەخت لەسەر ئاشتی، داڵوایی، دادپەروەری، ئازایەتی، پاشەڕۆژبینی و میانەڕۆیی دەورە دراوە. لە راوەستاون خەڵكێك ئەودا دەسەاڵتی ژێر و دەگرێتەوە هەموویان بەرز پەتێكی كە سەری پەتەكەش وەك نیشانەی دۆستایەتی و خۆشەویستی نێوان دەسەاڵتدار و خەڵك دەسەاڵتدارەوە. مەچەكی بە دراوە گرێ بدەینەوە راست الی لە ئاوڕ ئەگەر لە سەرەتا باش حكوومەتی كاریگەری شاردا دەرەوەی لە دواتریش و ناوشاردا دەوڵەمەند، و رێكوپێك شار دەبینین: خۆیانن، كاری سەرقاڵی كاسبكارەكان فرۆشتنن، و كڕین خەریكی بازرگانەكان رازاوەكان ئەسپە سواری خانەدانەكان ناو لە دەستیان سەماكەرەكانیش و لەوپەڕی هەڵدەپەڕن، و یەكتردایە دەستی جلوبەرگێكی خاتوونێك دەروازەكەوە جوانی لەبەردایە و بۆ ڕاو دەچێ ، لە سەر رەوانەی دابەستراوە بەرازێكی رێگاكەیدا خەریكی وەرزێڕەكانیش و دەكرێ بازاڕ بەجوانی بینەرێك ئەگەر كارن. و چاندن مەبەستی لە و نەكات وێنەكە لە چاو كە وێنەیەی ئەو نەگات، وێنەكێشەكەی نیشانەی تەناییە ئااڵیەكی بە دەستەوەیە كە

لە سەریان نووسیوە:ئەم پارێزەری خەڵكە ئەم مادام خاتوونە پایەبەرزە بن، هەمووان دەتوانن بە شێوەی ئازاد و بە بێ ترس بەم جادەگەلەدا بكەن. دروێنە و بچێنن و بكەن سەفەر چونكە ئەم خاتوونە پەستیی دەسەاڵتی بۆ

ئێمە ئاشكرا كرد.دیوارییەكانی وێنە دیكەی الیەكی لۆرنتستتی كە حكوومەتی خراپ وێنا دەكا، ئەوەندە بەاڵم نەپارێزراوە، الكە ئەو وەك دیارە كە پەیامەكەی دەڵێ: دەسەاڵتدارێكی وەك پەستی كۆمەڵێك ئەهریمەنی چاوچنۆكی و غەدر و فیز دەورەیان داوە، شارێك لە ژێر دەسەاڵتی پۆلیسیدا و زەوییە بێ كەڵكەكانی دەورووبەری شار سوپایەكی خەیاڵی لە ناویان بردوە. لێرەدا وێنەی ترس ئااڵیەكی هەڵكردوە كە لە سەری نووسراوە: دوای بە كەس هەر شارەدا لەم دادپەروەری و خۆیەوەیە بەرژەوەندی و شار ناو زۆردارییە. دەستی دیلی دەرەوەی شار پڕە لە چەتە و رێگر و بەم پێیە كەسێك ناتوانێ بێ ترسی لە دەستدانی

گیانی بچێتە ئەم جادەیەوە.كە تێبگەین ئەوەی بۆ رەنگە فەلسەفەی سیاسیی چییە و بە كەڵكی چی

لە لێكردن چاو لە باشتر رێگایەكی دێ، دەتوانین هەبێ. لۆرنتستتی شاكارەكانی ناوەرۆك لە سیاسی فەلسەفەی بڵێین و چاك حكوومەتی بەرهۆكانی و هۆ و لۆرنتستتی وێنەكانی دەكۆڵێتەوەو خراپ بە خۆیدا لە لێكۆڵێنەوە ئەم بابەتی هەم بۆچوونی سێ هەم دەردەبڕێ، كورتی لە فەلسەفەی سیاسی ناوەندی بنەڕەتی و یەكەم كێشاوە. دیتراودا چوارچێوەیەكی حكوومەتی و باش حكوومەتی كە ئەوە خراپ زۆر بە قووڵی كاریگەرییان لە سەر پێمان لۆرنتستتی هەیە. مرۆڤەكان ژیانی و دادپەروەریی دەسەاڵتدارێتیی كە دەڵێ تایبەتمەندییە بەرزەكانی دیكە دەبێتە هۆی بكەن، كار بتوانن ئاسایی خەڵكی ئەوەی بازرگانی بكەن، بچن بۆ ڕاو، سەما بكەن و بەگشتیی سەرجەم ئەو كارانەی كە ژیان

دەوڵەمەند دەكا، ئەنجام بدەن. لەوبەرەوە كاتێكدایە لە ئەمەش دەبینین كە ستەمكاری، هەژاری و مەرگی یەكەم بۆچوونی كەواتە لێ دەكەوێتەوە. ئەوەیە: حكوومەتی باش و خراپ، بێگومان كاریگەری لە سەرمان دەبێ. ئێمە ناتوانین ژیانی بۆ پەنا نەبێ، سیاسەت بە كارمان كە پێمان وابێ و بەرین خۆمان تایبەتی سەرمانە، لە كە حكوومەتەی ئەو شێوەی كاریگەرییەكی ئەوتۆی لەسەر بەختەوەریی

تایبەتیمان نابێ.كە ئەوەیە دووهەم بۆچوونی خۆیەوە بە حكوومەت فۆرمەی ئەو دەڵێ ئێمە نەكراوە: دیاری پێشدا لە دەگرێ هەموو پێش هەیە. هەڵبژاردنمان مافی ئەم بۆ بنەڕەدا لە بپرسین دەبێ شتێك دیوارییانەی وێنە ئەم كێشراوە؟ وێنەیە دا ـ نۆكەسی ژووری ـ نووە دی لە ساال كەسیش، نۆ لە مەبەست كە بوو كێشرا لە كە بوو كەسی نۆ ئەنجومەنێكی زاینیی چواردەی سەدەی یەكەمی نیوەی ئەو ئەندامان و بوون شار دەسەاڵتداری بە شێوەی خولیی)دەورەیی( ئەنجومەنەش شاردا دەوڵەمەندەكانی بازرگانە نێوان لە هەڵدەبژێران. كەواتە ئەو وێنە هەم وەبیری ئەركییان كە دەهێناوە بازرگانانەی ئەو هەم و چییە سیەنا خەڵكی بە بەرامبەر كۆماریی پێكهاتەی لە بوو گرتنێك رێز زۆربەی سەردەمێكدا لە كە حكوومەت شارەكانی ئیتالیا تووشی پشێوی سیاسیی لەو شارەدا حكوومەتی كۆماری هاتبوون، جێگر بوو. وێنەی حكوومەتی خراپیش تەنیا نموونەیەكی داڕنراو)ئەبستراكت( نەبوو: ئەم

وێنەیە ئەوەی وەبیر دەهێنایەوە كە ئەگەر بەرامبەر ئەركەكانیان شار دەسەاڵتدارانی بە خەڵك جێبەجێ نەكەن، سەرەڕای ئەوەی خەڵك ئەركی خۆیان، واتە چاودێری كردنی وردی نوێنەرەكانیان ئەنجام نەدەن، چ روو

دەدات.ئێمە كە ئەوەیە سێیەم بۆچوونی شتێك چ كە بكەین دیاری دەتوانین دەكاتەوە: جیا خراپ لە چاك حكوومەتی جۆرەها كاریگەرییەكانی دەتوانین ئێمە حكوومەت تاوتوێ بكەین و بەو ئاكامە بگەین ئارادا لە تایبەتمەندییەكی باش كە دەبێ چ حكوومەت جۆری باشترین ئەوەی بۆ بێ بە شتێك دیكە واتایەكی بە بێ. دروست وێنەكانی لە هەیە. سیاسی زانستی ناوی كۆمەڵە خۆپارێز دەسەاڵتداری لۆرنتستتی تایبەتمەندییەك دەورەی داوە كە بەگوێرەی وەك سەردەمە، ئەو سیاسیی فەلسەفەی حكوومەتی بەنرخەكانی تایبەتمەندییە لە قەڵەم دراون. بڕیار بوو ئەم وێنە باش دیوارییانە شتمان فێر بكەن: بڕیار بوو ئەو خەڵك هەم و دەسەاڵتداران هەم وێنانە فێری ئەوە بكەن كە چۆن دەتوانن ژیانێك ئەمە بێ. رەزامەندی جێی كە بكەن دابین پێشەكی پێمان دەڵێ بۆ دابینكردنی ژیانێكی جێی رەزامەندی دەتوانرێ زانستێك فێر بی و مەبەستی »لۆرنتستتی«یش بێگومان هەر

ئەمە بووە.ئەم هەموو سەرەڕای بەاڵم پەیامی دەبێ ئێمە ئایا تایبەتمەندییانە، لە بكەین؟ قبووڵ دیوارییانە وێنە ئەم ناڕاشكاوانەكانی بانگەشە ئایا راستیدا لە هەیە؟ جاڕه دا لە راستییان وێنانە ئەو كە حكوومەتەی جۆرە ئەو ئایا ڕاستیدا لە كاریگەری دەسەاڵتدارە سەرمانەوە بە بوارەدا لەم ئێمە ئایا هەیە؟ ژیانمان سەر جۆری یان هەیە، هەڵبژاردنمان مافی حكوومەتی ئێمە شتێكە كە دەستمان پێناگا و نییە؟ دەسەاڵتماندا چوارچێوەی لە و كە بكەین دیاری و بزانین دەتوانین ئایا حكوومەت لە جۆرێك تایبەتمەندیگەلێك چ باشتر دیكەی حكوومەت چاو جۆرێكی لە دەكا؟ ئەمانە ژمارەیەك پرسیاری گەورەن سیاسەت بواری فەیلەسووفەكانی كە هێناویاننە گۆڕێ؟ دیارە كۆمەڵە پرسیارێكی بەاڵم هەن. دیكەش گەورەی و بچووك پێش ئەوەی هەوڵبدەم واڵمی ئەم پرسیارانە بدەمەوە، دەبێ كەمێك زیاتر شی بكەمەوە.

سەر لە قسە كاتێك لێرەدا ئەمن بابەتێكی مەبەستم دەكەم حكوومەت

دەسەاڵتی كە حكوومەتەیە لەو گشتیتر حكوومەت لە من مەبەستی بەدەستەوەیە: تەنیا ئەو كەسانە نین كە تایبەتمەندییەكانی هەر لە حوكمڕانییان و دەسەاڵتداریەتیی دیاریكراودا كاتێكی هەر لە كۆمەڵگایەكدا چاو لە من مەبەستی لەڕاستیدا هەیە. لە من مەبەستی و گشتیترە دەوڵەت سیاسییەكانی دامەزراوە تەنیا حكوومەت پارلەمان، وەزیران، ئەنجومەنی وەك دادگاكان، پۆلیس، هێزە چەكدارەكان و شتی نییە كە دەسەاڵت و حوكمڕانی بابەتە لەو مەبەستی دەكرێ. جێبەجێ رێگایانەوە لە من لە دەسەاڵت سەرجەم ئەو رێسا، هێزە لەژێر ئێمە كە دامەزراوانەیە و ڕواڵەت و پێكەوە كۆمەڵگادا لە ئەواندا دەسەاڵتی دەژین. رەنگە بتوانین وای دابنێین كە ئەوەی هاوكاریكردنی بە پێویستیان مرۆڤەكان كە بزانن دەیانەوێ سەلمێنراوە، یەكترییە بكا، كارێك چ و كێ لەگەڵ دەتوانێ كێ و ماددییەدا جیهانە لەم چییە خاوەنی كێ ئەگەر كەسێك یاساكان پێشێل بكا چ روو بەو بابەتە. لەو دەدا و چەند شتی دیكەی كە بیسەلمێنین ناتوانین دیسان حاڵەش مرۆڤەكان بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشە و دەوڵەتیان دەبێ ئەوال ئەمال و بێ گرفتانە هەبێ. یەكێك لە سەرەكیترین بابەتەكان لە بنەڕەدا لە كە ئەوەیە سیاسیدا فەلسەفەی

ئێمە بۆ پێویستمان بە دەوڵەتە، یان ئەگەر بە شێوەیەكی گشتییتر بڵێین بۆ پێویستمان پێش ئێمە سیاسییە. دەسەاڵتداریەتیی بە بانگەشەی ئەو هەموو شتێك دەبێ واڵمی دەڵێن كە بدەینەوە ئانارشیستەكان بە و دەوڵەت بێ بە دەتوانن كۆمەڵگاكان بێ هیچ كێشەیەك خۆیان بەڕێوە ببەن. بەم پێیە من جارێ نامەوێ واڵمی یەكجارەكی بەو پرسیارە بدەمەوە كە ئایا »حكوومەتی باش« پێویستی بەوەیە دەوڵەتی هەبێ، یان پێویستی بەوەیە كە حكوومەتێكی لە فۆرمی ئەوەیە نەریتیدا هەبێ. پرسیارێكی دیكەش هەبێ حكوومەت جۆر یەك دەبێ ئایا كە یان چەند جۆر؟ واتە سیستمێكی یەكگرتوو سیستمگەلی یان مرۆڤەكان، هەموو بۆ

جیاواز بۆ خەڵكانی جیاواز.كاتێك لۆرنتستتی وێنە دیوارییەكانی و باش حكوومەتی بنەڕەدا لە دەكێشا، مرۆییەكانی تایبەتمەندییە پێی بە خراپی كاریگەریی و دەسەاڵتدار جۆر دوو ژیانی سەر لە تایبەتمەندییانە ئەو رەنگە دەكرد. پێناسە هاوواڵتییەكانیان خراپ و باش حكوومەتی كردنی پێناسە

ئامرازەی بەو ئاماژە بە شێوەیە، بەم پەیام گەیاندنی بۆ لۆرنتستتی كە لێ ببوێری. خۆی نەدەكرا هەڵیبژاردبوو لەگەڵ پێناسەیە ئەم لەمە، بێجگە بەاڵم ئەو سەردەمەی ئەو فیكریی فەزای حكوومەتی سەردەمەدا لەو دەگونجا. ئەو تایبەتمەندیی لەگەڵ زیاتر باش دەستەوە بە دەسەاڵتیان كە كەسانەی داڵوایی ئازایەتی، ئاوەزمەندی، ـ بوو و... ـ پێوەندی هەبوو تا لەگەڵ سیستمی حكوومەتی. دیارە بێگومان باس و گەنگەشە بوو: ئارادا لە حكوومەتی لەمەڕ سیستمی بۆ وێنە لەمەڕ لە سەرتربوونی حكوومەتی یان لە چاو حكوومەتی كۆماری پاشایەتی پێچەوانەكەی. بەاڵم ئەمڕۆ شوێنی سەرەكیی باسەكە گۆڕاوە: ئەمڕۆ نیگەرانیی ئێمە زیاتر دامەزراوەكانی حكوومەتی باش دەگرێتەوەو ئەوەندە ئەو كەسانەی كە ئەم حكوومەتانە ئێمە بێگومان ناگرێتەوە. دەبەن بەڕێوە من بەاڵم پێشكەوتووین، زۆر بوارەدا لەم و دەكەم مۆدێرنەكەی شێوە لە پەیڕەوی یەكەمدا قۆناغی لە دواتردا بەشەكانی لە لەمبارەوە قسە دەكەم كە حكوومەتی باش سەر لە نەك هەبێ سیستمێكی چ دەبێ بكەینە دەسەاڵتدارەكانمان چۆن كە ئەوە

دەسەاڵتداری خۆپارێز.ئێستا دەگەڕێینەوە بۆ الی بۆچوونێكی شاراوە لە وێنەكانی لۆرنتستتی دا. لە نێوان ئەم سێ بۆچوونەدا، داكۆكیكردن لە یەكیان كە بۆچوونەی ئەو ئاسانترە. دیكە لەوانی كاریگەریی بەڕاستی حكوومەت پێی وایە ئەگەر هەیە. ئێمە ژیانی چۆنیەتی لەسەر ئەم بۆچوونە الی هەندێ كەس روون نییە، رەنگە هۆكارەكەی بۆ ئەوە بگەڕێتەوە كە لە سایەی دەسەاڵتێكی تا ڕادەیەك سەقامگیردا گۆڕانكاریی ساڵ دوای لە ساڵ كە بژین بنەڕەتی روو نادا. لە رۆژەكانی هەڵبژاردندا، حیزبێك جێگای حیزبێكی دیكە دەگرێتەوە، كاریگەرییەكی گۆڕانكارییە ئەم بەاڵم خەڵك زۆربەی ژیانی سەر لە الوەكی هەیە )ئەگەرچی سیاسەتوانەكان وادەنوێنن ئەمە لەجێی بەاڵم نییە(. بەوشێوەیە كە سەدەی لە كە رێژیمانەی لەو ژمارەیەك روخاون، هەڵداوەو سەریان رابردوودا لە نازییەكان رێژیمی بێننەوە: وەبیر جوولەكەی ملیۆن شەش ئەو و ئەڵمانیا كە كوشتیانن وەبیر بێننەوە، یان »چین«ی مائۆ و ئەو 20 ملیۆن كەسە )یان تەنانەت ئاكامی لە كە بێننەوە وەبیر زیاتر( قاتوقڕیدا گیانیان لە دەست دا كە بەرهەمی »وەرسووڕانی گەورە« بوو. ئێستاش لەم هەموو ژیانی ستانداردەكانی سەردەمەدا خەڵك لە واڵتانی دیكەدا بە نرخێكی بێوێنە سەدەی مێژووی وادیارە بێتەوە. بەرز ئەو مووبەمووی نۆژەنكردنەوەی بیستەم دیوارییەكانی وێنە لە كە پارادۆكسانەیە

لۆرنتستتیدا كێشراون.سێ ئەو ناو لە دەبێ حاڵەش بەم دوای بە دیوارییەكاندا وێنە بۆچوونەی تەنانەت بچین. بۆچوووندا دووەمین جیاوازەكانی شێوە كە پێشمانوابێ ئەگەر هۆكاری راستەوخۆ حكوومەت یان و ژیان و هەژاری یان خۆشبژیوی، مەرگ بوون و هەن، دیسان تا چ رادەیەك دەتوانین كاریگەریمان لەسەر ئەو رێژیمانە دەسەاڵتدارن؟ بەسەرمانەوە كە هەبێ ژمارەیەك تەنیا حكوومەتەكان نەكا یان ئاڵقەی زنجیرێكن كە خودی ئەو ئاڵقانە لە بەرهۆی و هۆ كۆمەڵێك كاریگەریی ژێر دەرەوەی لە تەواوەتی بە بنەڕەتیتردا، دەسەاڵتی ئێمەدان؟ و ئەگەر وابێ، كەواتە فەلسەفەی سیاسی كە بانگەشەی ئەوە دەكا كە دەیەوێ لە هەڵبژاردنی باشترین شێوەی چی كەڵكی بە بدا، یارمەتیمان حكوومەتدا

دێ؟

سەرچاوە:مترجم: سیاسی، فلسفەی دیوید، میلر، سال دوم، ماهی،چاپ نشر دارلشفایی، بهمن

.1390

پێویستیی فەلسەفەی سیاسی لەچی دایە؟بەشی یەكەم

نووسەر: دەیڤید میلر و: مادح ئەحمەدی

ئێمە دەتوانین دیاری بكەین كە چ شتێك حكوومەتی چاك لە خراپ جیا دەكاتەوە: ئێمە دەتوانین كاریگەرییەكانی جۆرەها حكوومەت تاوتوێ بكەین و بەو ئاكامە بگەین كە دەبێ چ تایبەتمەندییەكی باش لە ئارادا بێ بۆ ئەوەی باشترین جۆری حكوومەت دروست بێ. بە واتایەكی دیكە شتێك بە ناوی زانستی سیاسی هەیە. لە وێنەكانی لۆرنتستتی دەسەاڵتداری خۆپارێز كۆمەڵە تایبەتمەندییەك دەورەی داوە كە بەگوێرەی فەلسەفەی سیاسیی ئەو سەردەمە،

وەك تایبەتمەندییە بەنرخەكانی حكوومەتی باش لە قەڵەم دراون

15ی رێبه ندانی 1392ژماره : 625

8

٤ی‌فێوریه‌ی٢٠١٤

ئاگری باڵەکی

سه ر بێمه كه ئه وه ی پێش بابه تی سه ره كی پێویسته كه ئاماژه به دیارده ی ناوه ندگه ری له ناوچه ی فارس نشین و نه ته وه ی ده سه اڵتدار دا تاران له به تایبه ت و ئێران له

بكه م. ئه و ئامارانه ی كه پارێزگاری خستنیه دا گفتوگۆیه ك له تاران ڕوو ئه وه ی نیشاندا كه حكوومه تی ناوچه كانی دیکتاتۆرانه ئێران چه ند ئه و كردوه . بیر له ئێرانی دیكه ی ئێران حه شیمه تی 20%ی گوتی: ئه و پێی به و نیشته جێن تاران له ساڵی تا تاران كه هه ن ئامارانه ی 14 له دانیشتوانی ژماره ی 1400حاڵێك له ئه وه تێده په رێ، میلیۆن دایه كه 35% له پیشه سازی، 80% له كاری بانك و بیمه و هه روه ها%40 له %20 و زانكۆ خوێندكارانی له له %90 و مامۆستایان و قوتابیان خوێندنی بااڵ واته سه روی لیسانس له خوێندكارانی دوكتۆرا و و %83 86% له شاره زاییانی جۆراوجۆر له

تارانن. به و خشاندنێك چاو به ئاماژه مان له سه ره وه ئامارانه ی كه پێ كردن ده بینین كه كۆبوونه وه ی خۆی واڵت ناوه ندی له ده سه اڵت ده نوێنێ، به تایبه تی له ناو نه ته وه ی بڕوانینه ئه گه ر و ده سه اڵتدار پیشه سازی و ئابووری نه خشه ی كارخانه زۆری زۆربه ی ئێران، و پیشه سازییه كان ناوچه و هه روه ها شوێنه كانی باوكردنه وه ی له زانكۆكان و رۆشنبیری ناوچه له و ده سه اڵت ناوه ندی

فارس نشینه کان دا هه ڵكه وتوون.

له نه ته وه یی به رابه ری نا ئێران

ئێران دا له نه ته وه یی كێشه ی مه شروته وه شۆڕشی دوای له دوو شۆڕشه ئه و پێ كرد، ده ستی الیه نی گه وره ده گرێته وه ، یه كه میان دووهه میان و نه ته وایه تی الیه نی شۆڕشه . ئه و بوونی دیموكراسی

ئێرانی مانای به نه ته وه یی الیه نی چونكه بوون، فارس نه ك بوون به ختیارییه كان و ئازه ری ده وری سه ركه وتنی له ئه رمه نییه كان و ئه و شۆڕشه دا ئینكار ناكرێ. به اڵم ئه و فارسه كان توندڕه وه الیه نه نه ته وه یی شۆڕشی به شۆڕشه یان كرد وای ئه وه ش و داده نا فارس دنیا گه وره ی واڵتانی و فارس كه بكه ن. بیروڕایه ئه و هاوكاری مۆره ی توانیان فارسه كان بۆیه سه ر بێننه خۆیان هه ڵبژێردراوی په هله وی شای ره زا كه ده سه اڵت به و كوده تایه ك به كه بوو، توانی ده ره كییه كان هێزه هاوكاری الیه نه كه ی بسه پێنێ. خۆی هێزی دێموكراسی كه شۆڕش دیكه ی دابوو تازه ی تایبه تمه ندییه كی بوو، هۆی بووه ئه وه ش شۆڕشه كه به ئه وه ی كه فشاری كه مه نه ته وه كانی ئێران بۆ سه ر حكوومه ت زیاتر بكا ئه نجومه نی به تایبه ت به ندێكی و والیه ت و ئیاله ته كان له ناو قانوونی قه ت به اڵم بنووسرێ، مه شروته دا له نه و قاجاری سه رده می له نه سه رده می ره زا شادا ئه و خاڵه جێ به جێ نه كرا. له راستی دا ره زا شا الیه نی دیموكراتیكی ئه و شۆڕشه ی ئه و نه ته وه یی الیه نی وه الناو نه ته وه یه ك چه ند له كه شۆڕشه ی پێكهاتبوو به ناوی یه ك زمان و یه ك

نه ته وه زه ق كرده وه . كرد وای مه سه له یه ئه و توندی به ره زاشا حكوومه تی سیاسی و فه رهه نگی سه ركوتی و بكا ئێران دیكه ی نه ته وه كانی ئێرانی نه ته وه كانی دیدی ئه مه ش بۆ نه ته وه ی فارس گۆڕی كه وه ك نه ته وه ی بااڵده ست سه یربكرێ. ره زا شا له جیاتی ئه وه ی كه پێشكه وتن و وه ربگرێ رۆژئاوادا واڵتانی له پێشكه وتنه ئه و باشه كانی الیه نه لێ كه ڵكی و ئێران بۆ بێنێته وه وه ربگرێ بۆ بوژاندنه وه ی واڵت، به له پێشكه وتنی سه ربازی مه به ستی بواری پیشه سازی چه كی له واڵتانی رۆژئاوا كڕی و بۆ سه ركوت كردنی نه ته وه كانی دیكه ی ئێران كه ڵكی لێ گه النی شۆڕشی له دوای وه رگرت. هه تاوی 1357ی ساڵی له ئێران به رده وام هه ر نابه رانبه ریانه ئه و نه كران نه ك هه ر چاره سه ر بوون، هه تا و پێ درا په ره ی زیاتر به ڵكو نه ته وه كان كه هاتووه لێ وای

ترسی رووبه رووی ئێران له تایبه تی پێناسه ی له ده ستدانی سیاسه تی بوونه وه . خۆیان به به رامبه ر ئیسالمی كۆماری هه ڵگرتنی له بریتییه نه ته وه كان چه ند شوعارێكی ره نگاوره نگ وه ك ئێران موڵكی هه موو ئێرانییه كه ، كه له ئه سڵ دا ئه وان فارس به نه ته وه ی راسته قینه ی خاكی ئێران داده نێن و ریشه ی نه ته وه كانی ئێران له زمان و كولتووردا ده به نه وه سه ر فارس. ئه وه ی بۆ ئیسالمی کۆماری به خۆی ناڕاسته قینه ی ڕووی چه ند بدا، نیشان فارسه كان غه یره

غه یره نه ته وه به تایبه ت به ندێكی ئه ساسی دا قانوونی له فارسه كانی ئه وان ئه وه ی بۆ گونجاندوه بكه ن، دا ده سه اڵت له به شداری قانوونی وه ك به ندانه ش ئه و به اڵم و نه كران جێبه جێ مه شروتیه ت ته نانه ت به پێچه وانه ی ئه وبه ندانه ش ئه ساسی »قانوونی كرد. كاریان ،19 ،15 به ندی ئیسالمی كۆماری

»48ئاستی و یه كسانی نه بوونی نه ته وه ی نێوان له گه شه كردن دیكه ی نه ته وه كانی و ده سه اڵتدار نه ته وه یی نابه رابه ری واده كا ئێران كه ڕیشه كه ی له زوڵمی نه ته وه یی دا هه یه بێنێته دی. به اڵم له و 60 ساڵه ی بیركردنه وه ی شێوه ی ڕابردوودا ئێران دا له كه نه ته وانه ئه و له لێكراوه نه ته وه ییان زوڵمی گۆڕان دابووه . ئه و زوڵمه ش شێوه ئابووری، ژیانی جۆراوجۆره كانی كۆمه اڵیه تی و دینی و فه رهه نگی له ئه وه گرتۆته وه . . .. سیاسی. و ئێران حكوومه تی كه دایه حاڵێك ڕابردوودا ساڵی 80 ماوه ی له بووه فارس نه ته وه ی حكوومه تی

الیه ن له به رنامه دارشتنی و ده سه اڵته وه به شێوه یه كی وا بووه به رده وام نه ته وه یی نابه رابه ری كه

به رهه م بێنێته وه . له سه ر كه س هێندێك الیه نی دوو نه ته وه كان، مه سه له ی قانوونی له به رچاو ده گرن، یه كێكیان بوون هاوواڵتی به رابه ری مافی نه ته وه كانی مافی دیكه ش ئه وی و

دیكه ی واڵته . نه ته وه كانی هه موو شك بێ فارس غه یره فارس، ئێران، ئه وه یه كه ده سه اڵت له داواكاریان بپارێزێ خۆیان نه ته وه یی مافی

ئه و هه موو ده بێ ئه ومافه ش و 70میلیۆنه كۆمه ڵگا ئه و پێكهاتانه ی بوون، هاوواڵتی مافی بگرێته وه . كوردو به اڵم تاكه كه سییه ، مافی و توركه مه ن و عه ره ب و ئازه ری بلووچ بێجگه له مافی هاواڵتی بوون خۆیان )كۆمه ڵی( نه ته وه یی مافی هه یه ، كه پێی ده ڵێن مافی نه ته وه یی. ئه و مافه ش له مه نشووری كۆمه ڵی هه موو و یه كگرتوه كان نه ته وه له رێكخراوه كانی مافی مرۆڤ پێی

سه ر داگیراوه . ده قی ئه و بڕیاره ی كه له ساڵی له یه كگرتووه كان نه ته وه له 1992سه ر مافی كه مه نه ته وه و كه مایه تییه »هه موو ده ڵێ: ده رچووه دینیه كان ژێر ناوچه ی له ده بێ واڵتێك هه موو بوونی له خۆی ده سه اڵتی پێناسی و كه مه نه ته وایه تییه كان نه ته وه یی و نژادی هه روه ها كلتوور ئه وان پشتیوانی ئایینی و زمانی و

و پارێزگاری له مانه وه یان بكا ».

ـ نا به رابه ری ئابووری

نه ته وه ی بنه مایه ئه و

ده سه اڵتدار ته واوی ئابووری واڵتی كاروباری ڕاپه راندنی ئیختیاری له كه شوێنانه ی ئه و داناوه ، خۆی ده ست لێ خاویان كه ره سته ی هه ڵكه وتوون له وناوچانه ده كه وێ به هه یه ، تێدا كه مه نه ته وه كانی كه ته واوی له الیه ن سه رمایه داره كانی به سه ردا ده ستیان فارسه وه زه ویڕا ژێر كانگاكانی له گیراوه ، و گه شت شوێنه كانی تا بگره ئه و شوێنانه داهاتی هه موو گوزار له حاكم چینی گیرفانی ده چێته ئه وه نده چینه ئه و و دا ئێران كردنی دروست بڕیوه ته چاوی ئه وه نده ی ئیسالمی ئیمپراتۆری ده ردی چاره سه ری له بیری له نه ته وه كان مافی دانی و ناوخۆ نه كردۆته وه ، ئێران دا چوارچێوه ی له كه داهاتانه ی و سه رمایه ئه و ئێران دا ده ست ده كه وێ، ڕێژه یه كی

زۆری ته رخان ده كرێ بۆ هاوكاری توندره وه و چه كداره كان گرووپه تیرۆریسته ئیسالمییه كان. ده سه اڵت زیاتر بیر له زیاد كردنی ده سه اڵت وپاراستنی ده كاته وه تا پێشكه وتنی

واڵت. له هه ندێ قسه ی پێی به پاشکه وتوویی هۆی شاره زایان ناوچه كانی كوردنشین و بلوچ نشین به رهه می ئه وناوچانه كه ئه وه یه ژێر زه وی و شوێنی ده ست كه وتنی الیه نێكی ئه مه به اڵم نیه ، داهاتیان ئه وناوچانه هه رچه نده كێشه كه یه ، حكوومه تی الیه ن له ئێستا تا ناوه ندییه وه له ڕووی جیۆلۆژییه وه به ته واوی نه پشكندراون و پێویسته و بكرێ لێ كاری شوێنانه ئه و دابه ش جیاوازی بێ به داهاته كه ی ئیسالمی كۆماری له به اڵم بكرێ، به ڵكو نه كراوه ئه وه نه ك دا ئێران دراوه . ئه نجام پێچه وانه ش به رۆژنامه ی »نوروز« له ساڵی 1380 هه شت به درێژایی كه رای گه یاند ساڵی ده سه اڵتی هاشمی ره فسنجانی ڕێژه ی سه رمایه ی به كار هێنراو له پارێزگای كرمان 300 به رابه ر زیاتر

له به كارهاتوو سه رمایه ی له بوو پارێزگاكانی ئازه ر بایجانی رۆژ ئاوا و رۆژهه اڵت و ئه رده بیل و زه نجان.

له نابه رابه ری و الوان ـ ئێران

الوانیش وه ك هه موو چین و ده سته كانی ژێر نه ته وه توێژه كانی چه وساندنه وه ی ژێر له ئێران الوانی نێوه دا له و دان. حاكمیه ت هاوواڵتی مافی زۆربه ی كورد و كراوه لێ زه وت خۆیان بوونی گه شه تواناكانیان كه نه هێڵراوه به گشتی نابه رانبه رییه ئه و بكا. بواره كانی هه موو له الوان بۆ منداڵیه وه له هه ر هه بووه و ژیان دا رێگه نه دانی وه ك ده كا. پێ ده ست خوێندن به زمانی دایك، ئه وه هه ر كورد منداڵی ژیانی سه ره تای له به كوردستان، رۆژهه اڵتی له ڕوویه كی دیكه ش دا و له سه رده می له كورد الوانی ناهێڵن دا الوه تی درێژه خوێندن به رزه كانی قۆناغه سه ره رای ئه وه بده ن. خوێندن به كورد الوی كه كاتێك ئه وه ی به رامبه ر له هه ڵبریوه ده نگی خۆی ده رهه قی كه نابه رابه رییانه ی ئه و ئه وه ده كرێ، نه ته وه كه ی و خۆی له الیه ن ده سه اڵتدارانه وه به هه موو شێوه یه ك سه ركوت كراوه و واڵمی

توندی دراوه ته وه . لە رۆژهەاڵت لە کورد الوی وەک لەوەی جگە ئێستادا، کاتی بەڵکو دەچەوسێنرێتەوە، کوردێک لێ زەوت خۆشی الوەتی مافی ژینگەیەکی نەبوونی کراوە. تەندروست و باش بۆ ژیانی الوی کورد لە رۆژهەاڵت وای کردوە کە الوێک کە هێزەی پاڵنەری کۆمەڵگایە نازانێ چارەنووسی چیە و دەبێ چ واڵت له یان الو زۆرجار که بکا، راده کا، یان په نا بۆ کاری نه خوازراو کۆماری ئامانجی ئه مه ش که ده با

ئیسالمییه . هەموومان دەبێ هەربۆیە پێکەوە بیر لە نه ته وه که مان بکه ینه وه و ستراتیژیەکی دوارۆژ له بیر و به گه یشتن بۆ بکەینەوە هاوبەش

ئامانج.

سه رچاوه :ـ رۆژنامه ی پیام مردم

ـ هەفتەنامەی رۆژهه اڵتـ رۆژنامەی نوروز

ـ رۆژنامه ی كوردستانـ گۆڤاری الوان

ـ ناوەندی ئاماری ئێران

سیاسی

دێمۆکراتی کوردستان کومیتەی حیزبی رۆژی شەممە رێورەسمێکی لە شاری پایمیۆی واڵتی فینالند بەرێوە برد. پەیامی کومیەتی حیزبی لە الیەن لە واڵتی فینالند دێمۆکراتی کوردستان کەریم رەسولی بەرپرسی کومیتەوە پێشکەش کرا. لەم رێورەسمەدا ، زۆرێک لە کوردانی دانیشتوی سیاسیە رێکخراوە هێزو نوێنەرایەتی و فینالند کوردییەکانیش بە پەیام و بروسکەی پیرۆزبایی کارەکانی درێژەی لە بوون. بەشدار تێیدا لە هەریەک نوێنەرانی رێبەنداندا، 2ی جێژنی پیامی کوردستان سیاسیەکانی رێکخراوە هێزو خۆیان بە بۆنەی 68 ساڵەی دامەرزانی کۆماری کوردستانەوە پیشکەش کرد. پێشکەش کرد بریتی بوون لە: پارتی دێمۆکراتی کوردستان، یەکیەتیی نوێنەرایەتی کومەلە کوردستان، نیشتمانی کوردستانی خەباتی سازمانی واڵت، دەرەوەی یەکیەتیی یارسان، دێمۆکراتیکی ئێران، سازمانی ژنانی دێمۆکراتی کوردستان و کومەلەی کوردی الوان یەکیەتیی ئەندامانی دواتر تورکو. شاری

پێشکێش نیشتمانیان سرودی 2 فینالند لەواڵتی کیژی رێورەسمەکەدا دیکەی بەشێکی لە کرد. الو ئەین ئەلیاسی گۆرانیه کی پێشکێش کرد. دوا برگەی رێورەسمی یادی 68 ساڵەی دامەزرانی کۆماری کوردستان بە کاری هونەری بە دەنگی هەریەک لە هونەرمەندان فەرهاد ئاالنی و شورش بۆکانی و بە موزیک ژەنی رەهێڵ قادر و کۆری

هەلپەرکێی بەشداران رازێندرایەوە.

نه ته وه و نابه رابه ری له ئێران دا

به چاو خشاندنێك به و ئامارانه ی كه له سه ره وه ئاماژه مان پێ كردن ده بینین كه كۆبوونه وه ی ده سه اڵت له ناوه ندی واڵت خۆی ده نوێنێ، به تایبه تی له ناو نه ته وه ی ده سه اڵتدار و ئه گه ر بڕوانینه نه خشه ی ئابووری و پیشه سازی ئێران، زۆربه ی زۆری كارخانه و ناوچه پیشه سازییه كان و هه روه ها شوێنه كانی باڵوكردنه وه ی رۆشنبیری و زانكۆكان له ناوه ندی

ده سه اڵت و له ناوچه فارس نشینه کان دا هه ڵكه وتوون

یادی 2ی رێبەندان ساڵرۆژی دامەزرانی کۆماری کوردستان لە واڵتی فینالند

كه نه هێڵراوه و كراوه لێ زه وت بوونی خۆیان هاوواڵتی مافی زۆربه ی كورد الوانی تواناكانیان گه شه بكا. ئه و نابه رانبه رییه به گشتی بۆ الوان له هه موو بواره كانی ژیان دا هه بووه و هه ر له منداڵیه وه ده ست پێ ده كا. وه ك رێگه نه دانی خوێندن به زمانی دایك، ئه وه هه ر له سه ره تای ژیانی منداڵی كورد له رۆژهه اڵتی كوردستان، به ڕوویه كی دیكه ش دا و له سه رده می الوه تی دا ناهێڵن الوانی كورد له قۆناغه به رزه كانی خوێندن درێژه به خوێندن

بده ن

دێموکراتی حیزبی نۆروێژی کومیتەی ڕاهێنانی پەروەردەو بەشی رۆژهەاڵتی دێموکراتی الوانــی یەکیەتیی هاوکاریی بە کوردستان کوردستان لەو واڵته نۆروێژ سمینارێکی سیاسی بۆ مەریوان نه ستانی

له ژێر ناوی »الوانی کورد لە دەرەوەی واڵت« پێک هێنا. و مــێــژوو خسته سه ر تیشکی بــاســه کــه ی دا لــه نستانی ــوان مــه ریئەرکەکانی و کوردبوون شوناسی لە باس کۆچکردن، هۆکارەکای

الوان له ده ره وه ی واڵت.باروۆدخی بۆ خوێندنه وه یه ک به باسه که ی دا له نستانی مەریوان لە ئەرکەکانی ئێستای الوانی له واڵتانی ده ره وه باسی الوانی کورد کورد، بە تایبەتی الوانی رۆژهەاڵتی کوردستان و ئەندامانی یەکیەتیی الوانی دێموکراتی رۆژهەاڵتی کوردستان کردو، تیشکی خسته سه ر لە خۆیان خۆپێگەیاندنی وێرای رێکخراوە ئەو ئەندامانی که ئه وه ی بوارە جۆراوجۆرەکان دا، دەبێ بە جیدی لە خەمی پاراستن و هەروەها بدەن زیاتر هەوڵی و، دابن خۆیان نەتەوەیی کولتووری ناساندنی و دەرەوە دونیای بە کورد سیاسیی و نەتەوەیی کێشەی تاوەکوو

کۆمەڵگەی رۆژئاوایی بناسێنن.هه ر له درێژه ی ئه و چاالکییانه دا کومیتە ناوچەی ئۆستفۆلدی حیزبی بۆ ئامووزشی کۆبوونەوەیەکی نۆروێژ لە کوردستان دێموکڕاتی

ئەندامانی حیزب لەو ناوچەیە پێک هێنا. ــادو بــیــره وه ریــی دوو لــه و کــۆبــوونــه وه یــه دا وێــڕای بــه رزڕاگــرنــی ی

هاورێی پێشمه رگه ی کۆچکردوو، خوالێخۆشبوو محه مه ممه د گازۆڵی و قسه یه ک چه ند ئــه وان خه باتی ژیــان و سه ر له کانیەزەردی، برایم پێشکێشی حیزبه وه پێشووی پێشمەرگەی واوەیــی، غەفور له الیه ن باسێکی کومیته ئه ندامی شێرزاد، سۆران دواتر کراو به شداربووان نەتەوە، وەک چەمکی، کۆمەڵێک حیزب و نێوخۆیی پێرەوی سەر لە پێرەوەی لە کە سیاسی پلۆرالیزمی و سێکۆالریزم دێموکڕاسی،

ناوخۆی حیزب دا هاتووە، بۆ بەشدار بووان دوا.

ڕاپۆرتی چه ند کۆبوونه وه ی فێرکاریی کومیته ی نۆروێژی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان

درێژه ی:

هه واڵ و راپۆرت

ژماره : 625

٤ی‌فێوریه‌ی٢٠١٤١5ی‌رێبه‌ندانی‌١٣٩٢

9

د. کامران ئەمین ئاوە

بوونی پێی بە کۆمەڵگایەک هەر چەشنێک بە جؤراوجۆر ئایینی بیروڕاو و فەرهەنگ ئەو کاریگەریی ژێر دەکەوێتە نەریتەی کە دیاریی ئەم باوەڕمەندیی یانەیە. ئایینانە ئۆلیی و ئه م راده یه ک به هه ر ژێرکاریگەریی لە توندوتیژیی و لە دوور مەعنەویی ماددیی و دەستکەوتەکانی ژیانی نیسبەتە بەو هەر بن هاوچەرخ توندوتیژی بۆ جێگا ئەورۆیی ترو مروڤ کەمترە. کوردستان نە تەنیا جێگای بوون و ژیانی کوردە موسلمانەکانی سوننی ، شیعە ، علی اللهی- یارسانیی ، بەهایی و یه هودیی یه ئاسوریی و ژیانی شوێنی بەڵکوو ئەرمەنی یەکانیشە. هەر یەک لەم گرwوپانە بە تایبەت نەریتی داب و جێژن و بێ گومان خۆیان هەیە کە پێویستە ڕێزیان لێ بگیرێ و لەگەڵ توندوتیژیی چەشنە هیچ بە ئیزن ئەوان نەدرێ. لە چەند دەیەی ڕابردوودا بە

دەمارگرژەکانی گرووپە سەرهەڵدانی پێی مەعنەویی ماڵیی و یارمەتیی ئیسامیی و عەربستانی سەعودیی و ئێران بە چەشنێک ڕوویەکی ڕەنگ و بە سیاسی ئیسامی گەورەو کارەساتی هۆی بۆتە ڕادیکاڵ بە ڕەوتەدا لەم کوردستان دا. لە بچووک

کوردستانی یەکان حیزبە جۆراوجۆر هۆی نەداوە هێزانە بەم وەهایان بایەخێکی یان گرتۆتە بێ دەنگی یان چەشنێک بە یاخود کە حیزبانە ئەم الیەکی دیکەوە لە بەر. خۆیان بە سێکوالریش دەزانن بە چەشنێک

ئایینیی یه کان مه سه له تێکەاڵوی خۆیان بیرو چوارچێوەی لەگەڵ کە کردووە بۆ نایەتەوە. حیزبەکانیشیان بەرنامەی وێنە بە پێی ئەوەی کە زۆرینەی دانیشتوانی پەیامی ناردنی بە موسلمانن، کوردستان قوربان و جێژنی بە بۆنەی پیرۆزبایی

... بە چەشنێکی یەک الیانە مەولوود و هتد تەنیا جێژنی موسلمانەکان زەق دەکەنەوەو تلەویزیۆنیان ڕادیۆو بەرنامەی تەنانەت دەست پێ دەکا. قورئان خوێندنه وه ی بە کە سوێرە ئەوەند ئاشەکە جاروباریش

سەرۆک کۆماری عێراق بە پێشینەی چەپەوە بە بۆنەی جێژنی قوربان پەیامی پیرۆزبایی کوردستانی یەکان و حیزب تەواوی بۆ !!! کوردستان شیوعی حیزبی لەوان یەک پێش، دێتە پرسیارە ئەم لێرە دا . دەنێرێ بڵێی ئەرکی حیزبێکی سێکوالر بێ کە خۆی

تێکەاڵوی مەسایلی ئایینی بکا و پاساوەکەی ئەگەر بێ؟ موسلمان کوردی لە ڕیزگرتن لەقەڵەم باشیش کارێکی بە ئەمە تەنانەت ئه و دیکە ئایینەکانی بۆ بۆچی ئەی بدرێ، رێزه داناندرێ؟ ئەگەر قەرار وابێ بە بۆنەی

دین و تەواوی لە پیرۆزبایی جێژنانە ئەم ئایینەکان بکردرێ یان لە مانگی موحەرەم دا دەشتی کوژراوەی 72 حوسێن و یادی کەربەال زیندوکرێتەوە لێرەدا تەکلیفی یەزید و مەعاویە یاخود عایشە کە بۆ بەشێکی زۆر لە کوردە سوننی یەکان جێی ڕیزن چی یە؟ تێکەاڵوبوونی هۆی نەبێتە ئەمانە بڵێی کە کاروبارێک لە حیزبە کوردستانی یەکان ئەگەر نی یە و ئەوانەوە کاری بە پێوەندی زەرەری نەبێ قازانجێکی تێدا نابێ؟ ئەرکی تەنیا نە چەپ یاخود سێکوالر حیزبێکی ئایینی مەسایلی لە خۆ دوورکردنەوەی پەرەسەندنی ڕەوتی بە یاریدەدان بەڵکوو کۆمەڵگا، لە ڕۆشنبیریی زانست و شەریعەت ئایین و جیاکردنەوەی هەروەها سیستێمی له ده وڵه ت سیاسه ت و لە بەرنامەکەی دا لە کە حیزبێک پەروەردەیه. و پێشکەوتوو کۆمەڵگایەکی لە باس سێکوالر دەکا، بۆچی دەبێ وەکو حێزبێکی یاخود ئایینی یەکان جێژنە لەگەڵ ئایینی کارەساتە مەزهەبی یەکان هەلسوکەوت بکا. ئەم حیزبانە باشترە ئەم کارانە بۆ عولەمای جەم خانە و کلیسا ، مزگەوت، ئایینی ، کەنیسەکان دانێن و الپەرەی گۆڤارەکانیان بە ئابووریی – کۆمەاڵیەتیی زانستیی، بابەتی پیرۆزبایی و نەک کەنەوە پڕ بەکەڵک و

سەرخۆشیی.

رێبوار مه عروف زاده

له كه بوودوه ند سه دیقی محه ممه د مافی له داكۆكی رێكخراوی 2005 سالی ساڵی له دامه زراند و كوردستانی مرۆڤی له له زیندان دایه . كه بوودوه ند 2007وه ش جیاواز بۆنه ی به رابردوودا ساڵی چه ند نامه و په یامی ئاراسته ی خه ڵكی كوردستان په یامه كانی زۆربه ی نێوئاخنی كردوه . خه باتێکی بۆ بووه بانگهێشت كه بوودوه ند مرۆڤ و مافی پاراستنی ناتوندوتیژ، به ڕێوه بردنی دێموكراسی بووه . له و نێوه دا كه بوودوه ند په یامی دوو نیسبه ت به بكه ین. جیاواز ده سته به ندییه كی ده توانین نیسبه ت به 2012 ساڵی له كه بوودوه ند باو په یامێكی قاسملوو دوكتور تیرۆری مه حكووم ده وڵه تی تێروریزمی كرده وه و مرۆڤی مافی رێكخراوی به رپرسی كرد. بۆنه ی به 2014ش ساڵی له كوردستان په یامێكی كوردستان كۆماری ساڵه ی 68له خۆی دا په یامه كه ی له كرده وه و باو كوردستان و خه ڵكی خۆبه ڕێوه به ری مافی سیستمێكی فێدراڵ داكۆكی كرد. تێرامان له كاریگه ری دانی ئه م چه شنه په یامانه كه به نیسبه ت بابه تی سیاسی و نه ته وه یی له الیه ن ده ركراون زیندانه وه له مه ده نی چاالكێكی

پربایه خه .زیندان و خه بات

بڵیندانه ی دیواره له و بریتییه زیندان کراون دروست بڵیند ئاوا ئه وه بۆ که زیندان بکه ن، مرۆڤ بااڵی به گاڵته که بریتییه له و دابڕانه ناچاره ی نێوان مرۆڤ و کۆمه ڵگه ، بریتییه له و ژووره تاریکانه ی بۆ دووری کراون، دروست تاریک ئاوا ئه وه و هه تاو له دووری گشتی و فه زای له رۆژانه و نزیکییه کی به بکه ن ژیان ره مزی مردنی ده نگی و بێ له مرۆڤ ترسناکی خۆی. زیندان کۆمه ڵگه یه کی ده ستکرده که نێوان له ترسناک ناهاوسه نگییه کی له ودا

پێوه ندیی مرۆڤ و ده سه اڵت پێک دێ.

ژیانی بیره وه رییه کانی ئه گه ر بخوێنینه ه وه کۆمه ڵگه ئاسایی که سێکی منداڵی و مه وداکانی نووسراوه یه دا له و گریان، پێکه نین و رۆژ، شه و و پیری، به اڵم ئاسایین، مه ودایه کی مردن ژیان و له زیندانییه کان دا، سه ربرده ی نمایشی له مه وداکانی زیندان دا ئه ده بیاتی هونه ر و نێوان پێکه نین، هه ناسه هه ڵمژین، برسێتی و ته نانه ت ده شێوین، تێکرا به مردن هاوار و ده شێوێنێ. مه وداش خودی مانای زیندان دواجار زیندانه کان بۆ ئه وه دروست کراون واته مرۆڤ، مردنی ژیان و مه ودای که ئازادیی مرۆڤ، له نێو ببه ن و مرۆڤی مردوو

و فه رمانبه ر دروست بکه ن. پێک دێنێ زیندان ده سه اڵتی ئه وه ی ئه شکه نجه و زنجیر، تاریکی، له بریتییه

ئێعدام، به اڵم هێزی خه باتكار له خۆراگری، بوێری، مرۆڤدۆستی، دیالۆگ و له راستی دا دایه . ئه و زیندانی ئه ده بیاتی نامه کان و له داهێنانێکی به رگری و زیندان ئه ده بیاتی خۆی . مرۆڤبوونی له مرۆڤه گه وره ی ئه ده بیاتی زیندان هونه ری به رهه مهێنانه وه ی دواجار ئازادی و بوێری، دیالۆگ، ره خنه ، هونه ری به رهه مهێنانه وه ی مرۆڤایه تی مرۆڤه له به رامبه ر ده سه اڵتی زیندان دا. له سااڵنی ڕابردوودا دوو زیندانی كورد له رۆژهه اڵتی

كوردستان توانیوایانه ئه ده بیاتێكی كاریگه ر له نێو زیندان دا به رهه م بێنن و فازێكی دیكه یه كێك ئاراوه . بێننه نێو زیندان له خه باتی كه مانگه ر فه رزادی زیندانییه دوو له و كاته ی ئه و تا كه بوو كورد مامۆستای ئه و ئه ده بیاتی و نامه كان درا، سێداره له خه ڵكی مرۆڤدۆستی ئازادیخوازی و ده نگی

كوردستان بوو. زیندانییه كه ی دیكه محه ممه د سه دیقی كه بوودوه نده كه بۆیه ده ستبه سه ر و زیندانی كرا كه بێ ده نگ بكرێ و نه توانێ »په یامی به اڵم بكاته وه ، باو كوردستان خه ڵك«ی كه نیشانی دا ئه و به رده وامی خۆڕاگری و به زیندانی كردنی چاالكانی ناتوانێ رێژیم كورد كۆتایی به مافخوازی سیاسی و مه ده نی خه ڵكی كوردستان بێنێ. گرینگی نووسین و

بۆ زیندانه وه نێو له نامه باوكردنه وه ی ده ره وه له وه دایه كه به كرده وه نیشان ده دا پاسیڤبوون و هۆی نه بۆته نه ته نیا زیندان مه ده نی و چاالكانی دووركه وتنه وه ی سیاسی، به ڵكوو ره واییه كی ئه خالقی زیاتر زیندانیانه . ئه و بیروڕای كار و ده به خشێته به وه ی بكه ین ده ست ده بێ ڕا له شوێنێك بۆ بنه مایه ك به بكه ین ڕاده ربرین ئازادی كه كاته ئه و دیكه . ئازادییه كانی هه موو بنه مایه كمان دروست بێده نگیمان هه ڵبژارد،

كردوه بو ئه وه ی له نێو و ده ره وه ی زیندان دا هه موو مافه كانمان زه وت بكه ن.

كه بوودوه ند و خه باتهاتنی كۆتایی دوای له خه باتی چه كداری، ڕووبه روبوونه وه ی باوی شێوازی وه ك سیاسی مه ده نی و كوردستان رۆژهه اڵتی له خه بات كانیش NGO دامه زرانی جێكه وتووه . له خه بات دابین ئامرازیان بۆ ئه و شێوازه كردوه، به اڵم زور جار هه ست به وه كراوه و سیاسی مه ده نی و خه باتی كه ده كرێ له كوردی خه باتی داواكارییه كان و ئاستی رۆژهه اڵتی كوردستان دابه زاندوه . چاالكانی پوتانسیه لی و خواست سیاسی مه ده نی و به كوردستانیان رۆژهه اڵتی له كوردایه تی دیكه ی كوردستان پارچه كانی پرژانه سه ر

واڵم داوه ته وه . بۆ نموونه به رێوه بردنی رێوره سمی هه ڵه بجه له نێو بزووتنه وه ی خوێندكاری دا له كۆتاییه كانی ده یه ی هه فتا ده بێته هه وێن و »بزووتنه وه ی پێناسه كردنی بو بنه مایه ك خوێندكاری كوردی«. خۆپێشاندان به هۆی ده ستبه سه ركردنی به رێز ئوجه الن بریندار و كوشته ی لێ ده كه وێته وه ، مام جه الل ده بێته له رۆژهه اڵتی سه ركوماری عێراق، خه ڵكی كوردستان شیرینی باو ده كه نه وه ، كوردی

ئاواره یی تووشی كوردستان رۆژئاوای ده بن، خه ڵكی رۆژهه اڵتی كوردستان له گه ڵ ئه وه ی خۆیان له ژێر گۆشای ئابووری دان هاوكاری كۆ ده كه نه وه و... به وشێوانه و له و به رجه سته خۆیان كوردایه تی رێگایانه وه ده كه ن و پوتانسیه لی كوردایه تی زۆرجار بۆ پارچه کانی دیکه ی کوردستان خاڵی ده كرێ.له راستی دا بوێر بوون و چاالكبوون ده ره وه ی له سووژه كۆمه لیك سه ر له رۆژهه اڵتی كوردستان و پێناسه كردنه وه یان خودی نه بوونی له كوردایه تی وه ك خه بات به سووژه ، كوردستان رۆژهه اڵتی دروستبوونی له به رده م گه وره یه له مپه ری كه سایه تی سیاسی-نه ته وه یی له رۆژهه اڵتی كوردستان. ئه و په یامانه ی كه بوودوه ند كه قاسملوو دوكتور تیرۆری ساڵه ی 23 له كوردستان كۆماری ساڵه ی 68 له و ئاست له بێدنگی شكاندنی باوی كردنه وه مێژووی له گرینگ ڕووداوی كۆمه لێك خه باتی هاوچه رخی رۆژهه اڵتی كوردستان به رفراوانكردنی حالێك دایه له ئه وه بوو. له زورتر سیاسی ڕاده ربڕینی ئازادی كورد پارڵمانتارانی و رێفورمخوزان چاوه روان ده كرێ. ئه گه ر چاالكانی سیاسی قورسایی و بیانهه وێ واڵت نێوخوی له ده بێ بكه ن په یدا خوشه ویستی مێژووییه كان و هه ستیاره مه سه ڵه سه ر روژهه اڵتی هه نووكه ی ستراتیژییه كانی تێچووه كانی بكه ن و قسه كوردستان زیندانیش چوونه ته نانه ت كاره ش ئه و خۆیان و گه شه كردنی له به شێك وه ك

نه ته وه كه یان له قه ڵه م بده ن. هێزه ئه ركی نێوانه دا له و به ئه وه یه كوردیش سیاسییه كانی ده نگ و گه یاندنی له تۆكمه تر شێوه یه كی زیندانیانی كه سایه تی به رجه سته كردنی رۆژهه اڵتی كوردستان به تایبه تی محه ممه د سدیقی كه بوودوه ند روڵ بگێرن. هه وڵ دان بۆ ڕاكێشانی پشتگیرییه كی هه مه الیه نه تر بۆ الیه ن له نوبێل تاشتیی خه اڵتی وه رگرتنی به رێز كه بوودوه ند هه م هاوپێوه ندی خه باتی ره وایی هه م و دیپلۆماسییه مه ده نی و رۆژهه اڵت كوردستانی مه سه ڵه ی جیهانی

زیاتر ده كا.

بیرو رای ئازاد

ئه ركی هێزه سیاسییه كانی كوردیش ئه وه یه به شێوه یه كی تۆكمه تر له گه یاندنی ده نگ و به رجه سته كردنی كه سایه تی زیندانیانی رۆژهه اڵتی كوردستان به تایبه تی محه ممه د سدیقی كه بوودوه ند روڵ بگێرن. هه وڵ دان بۆ ڕاكێشانی پشتگیرییه كی هه مه الیه نه تر بۆ وه رگرتنی خه اڵتی تاشتیی نوبێل له الیه ن به رێز كه بوودوه ند هه م هاوپێوه ندی خه باتی مه ده نی و دیپلۆماسییه و هه م ره وایی جیهانی مه سه ڵه ی كوردستانی رۆژهه اڵت زیاتر ده كا.

حیزبە سێکۆالرەکانی کوردستان و ئایینەکان

باوكی مافی مروڤی كوردستان و 2ی رێبه ندان

رێبوار مه عروف زاده

بەڵکوو ئایینی مەسایلی لە خۆ دوورکردنەوەی تەنیا نە چەپ یاخود سێکوالر حیزبێکی ئەرکی یاریدەدان بە ڕەوتی پەرەسەندنی زانست و ڕۆشنبیریی لە کۆمەڵگا، هەروەها جیاکردنەوەی ئایین و شەریعەت لە سیاسه ت و ده وڵه ت له سیستێمی پەروەردەیه. حیزبێک کە لە بەرنامەکەی دا باس لە کۆمەڵگایەکی پێشکەوتوو و سێکوالر دەکا، بۆچی دەبێ وەکو حێزبێکی ئایینی لەگەڵ جێژنە ئایینی یەکان یاخود کارەساتە مەزهەبی یەکان هەلسوکەوت بکا. ئەم حیزبانە باشترە ئەم کارانە بۆ عولەمای ئایینی ، مزگەوت، کلیسا ، جەم خانە و کەنیسەکان

دانێن

ژماره : 625

٤ی‌فێوریه‌ی٢٠١٤١5ی‌رێبه‌ندانی‌١٣٩٢

7

ئاره ش لورستانی وه رگێڕان بۆ کوردی: سیروان موساپوور

سەبارەت زیاتر بەرچاوڕوونی بۆ ئۆباما قسەكانی سەرەتا وتارەكە، بە ئێران ئیسالمیی كۆماری بە سەبارەت لێرەدا دادەنرێن و دواتر ڕا و بۆچوونەكانی خۆم ده خه مەڕوو بۆ ئەوەی خوێنەر بتوانێ شیكارییانەی ناوەرۆكی گه ڵ لە ئاسانتر خاڵێكی بکا. دروست پێوه ندی وتارەكە و وشە ئانقەست بە ئەوەیە دیكە گرنگی نێو سەرەكییەكانی و گرنگ دەسەواژە وتارەكە كە بنەما و پێوانەی لێكدانەوەكەن، خەتیان بەژێردا كێشراوە تا خوێنەر بتوانێ

باشتر لە مەبەستی نووسەر ئاگادار بێ .باراك ئۆباما: »ئەمە دیپلۆماسییەتی ڕێگەی گوشار، لە بێجگە كە ئەمریكایە ناوەكیی بەرنامەی بەرەوپێشچوونی لە و گرتووە ئێران ئیسالمیی كۆماری دوایی دا دەیەی یه ک لە جار یەكەم بۆ ئەو بەشەكانی لە هێندێك بە پاشەكشەی لێرە ئێمە لەحاڵێك دا كردووە. بەرنامەیە دەستی ئیسالمی كۆماری بووینەوە كۆ ئۆرانیۆمی توێشووی کۆکردنه وه ی بە و كردووە سەروودا ئاستی لە پیتێنراو وەڕێ نوێی پێشكەوتووی سانتریفیوژی دەبنە بێ پێشینەكان پشكنینە نەخستووه . هۆی ئەوەی هەموو ڕۆژێك پێداچوونەوە بە كارەكان دا بكرێ و دڵنیا بین ئێران خەریكی لەگەڵ ئێمە نیە. بۆمب كردنی دروست كە وتوێژێكین خەریكی هاوپەیمانەكانمان ئاشتیانە لەڕێگەی دەكرێ داخوا بزانین بە ئامانجەكەمان، كە پێشگرتن لە گەیشتنی كۆماری ئیسالمیی ئێران بە چەكی ئەتۆمیە، تێیدا هەموومان ئامانجێكە ئەمە بگەین. بەشدار و پشكدارین. ئەم وتووێژانە دژوارن نەبین. سەركەوتوو تێیان دا لەوانەیە و رێكخراوە لە ئێران پشتیوانیی لە ئێمە حیزبوڵا وەك تیرۆریستییەكانی ئاگادارین كە هەڕەشە لە هاوپەیمانەكانمان

كە بێ متمانەییەك هەروەها دەكەن. ئاوات بە تەنیا كە دایە ئێمە واڵتی لەنێو و ئارەزوو ناكرێ پاك بكرێتەوە بەاڵم ئەم وتووێژانە لەسەر بنەمای متمانە نین. هەر

رێككەوتنێكی درێژخایەن كە لەسەری هاوڕا كردەوەی بە ئەستوور پشت دەبێ بین كە بێ پێداچوونەوە و لێڕوانین شیاوی بكا دڵنیا نێونەتەوەیی كۆمەڵگەی و ئێمە دروستكردنی بەدوای بەڕاستی ئێران كە ئێف جان ئەگەر نیە. ئەتۆمییەوە چەكی لەگەڵ توانیان ڕەیگان ڕۆناڵد و كەنەدی كەواتە بكەن وتووێژ سۆڤیەت یەكیه تیی ئەمریكای بەهێز و دڵنیا لەخۆ دەتوانێ لەگەڵ دوژمنانی الوازتری ئەمڕۆیی دابنیشێ . ئەو سەپاندن، ئێرانمان دا بەسەر گەمارۆیانەی بێتە دەرفەتە ئەم ئەوەی هۆی دەبنە كایەوە. بەاڵم ڕێگە بدەن بە ڕاشكاوی بڵێم گەاڵڵەیەكی ئێستا كۆنگرەیە ئەم ئەگەر تەحریمی نوێ بۆ الی من بنێرێ كە ڕەوتی دەكەم. ڤیتۆی ئەمن بگۆڕێ ، دانیشتنەكان دەبێ نەتەوەییمان دا ئاسایشی لەڕێگەی دەرفەتی سەركەوتن بە دیپلۆماسیی بدەین. لەم كەڵك ئێران ڕێبەرانی ئەگەر كەس یەكەم ئەمن وەرنەگرن دەرفەتە

دەبم كە خوازیاری گەمارۆی زیاتر دەبم و تەواوی بژاردەكانی پێویست بەكار دێنم بۆ ئەوەی ئێران نەتوانێ چەكی ئەتۆمی ئێران ڕێبەرانی ئەگەر بەاڵم بكا، دروست لەو حاڵەتەدا لەم دەرفەتە وەرگرن سوود بۆ گرنگ هەنگاوێكی دەتوانێ ئێران پەیوەست بوون بە كۆمەڵگەی نێونەتەوەیی و ئێمە هەڵگرێ و ئێمەش یەكێك لە چالشە ئەمنییەتیە گەورەكانی سەردەمی خۆمان

بێ مەترسیی شەڕ چارەسەر بكەین«. و جیهان شرۆڤەكارانی لە زۆر لەسەر ڕاگەیاندنەكان و سیاسەتمەداران لەژێر كە ئۆباما وتارەكەی بڕوایەن ئەم كۆمار« سەرۆك سااڵنەی »وتاری نێوی ئاسایی بارودۆخی لە كرا، پیشكەش گرنگترین وتاری سەرۆك كۆمارە كە ڕێباز دەوڵەتی ساڵەی یەك پڕەنسیپەكانی و بە نزیك وتارە لەم دەكات. دیاری ئۆباما یەك كاتژمێرییەدا، باراك ئۆباما نزیكەی سێ خولەك و نیو لەبارەی هەڵوێستەكانی خۆی لە بەرامبەر كۆماری ئیسالمیی ئێران قسەی كرد. ئەگەر سەنج بدەینە تەواوی وتارەكەی دەوڵەتی هەڵوێستەكانی دەبینین ئۆباما، ئیسالمیی كۆماری بەرامبەر لە ئەمریكا ئاخاوتنەكەی بەشی هەستیارترین ئێران دا ئۆباما لەخۆ دەگرێ كە تەنانەت لە هەندێك

شوێن دا هەڕەشەكردنیشی تێدا بوو. ئۆباما قسەكانی دا، سەرەتای لە لەبارەی هەڵوێستی دەوڵەتەكەی سەبارەت لەسەر قسە ئێران ئیسالمیی كۆماری بە بێجگە كە دەكا ئەمریكا دیپلۆماسیەتی بەرەوپێشچوونی لە ڕێگەی فشار، لە ئیسالمیی كۆماری ناوكیی بەرنامەی ئێرانی گرتووە. خاڵی سەرنجڕاكێش ئەوەیە

گوشار ئەمریكاییەو دیپلۆماسییە ئەم و ئاقار كام بە ئەمریكا دەوڵەتی لەالیەن ئامانجێك خراوەتەگەڕ كە ئەوەندەی بە چ بێجگە كە هێناوە بەدەست سەركەوتن لەوەی توانیویەتی بەرنامەی ناوكیی ئێران ڕابگرێ . بە واتایەكی دیكە ئەو فشارەی بە كراوە، پیادە ئەمركایی دیپلۆماسیی هۆی ڕاگرتنی و هەبوو سەرەتایی ئامانجێكی ئیسالمی، كۆماری ناوكی بەرنامەی دووەمە ئامانجی فۆرم دا و شكڵ لە ئامانجە ئەم بەاڵم هاتووە. وەدی كە كە ئامانجێك چیە؟ یەكەمینە و سەرەتا تەحریمەكانەوە و گوشار سەرەتای لە بەڵكوو پێ نەكراوە ئاماژەیەكی ئێستا تا كردەوەكانی تەواوی ڕاگەیاندنەكان دا لە و سیاسیی دامەزراوە و ئۆباما دەوڵەتی یاساییەكان تەنیا وەك هەوڵدان بۆ ڕاگرتنی ناوكی بەرنامەی نائاشتیانەی بەرنامەی كۆمەڵگەی بە ئێران ئیسالمیی كۆماری

جیهانی ناسێنراوە.

ئۆباما كە ئەوەیە دیكە خاڵێكی ئیسالمیی كۆماری دەكا ئەوە ئیددیعای ئۆرانیۆمی هەڵگرتنەوەی بە دەستی ئێران كردووە. سەرەوەدا ئاستی لە پیتێنراو چ بنەمای لەسەر ئەوەیە پرسیار بەڵگانە كامە بە پشت بە و پێوەرێك ئەو لەحاڵێك دا دەكرێ ئیددیعایەك وەها دەسبەجێ كە رێكوپێكانە و ورد پشكنینە بە ئێستا تا دەكا ئاماژەی ئەمانە دوای شێوازێكی دروست و سیستماتیك لەالیەن كارناسانی نێونەتەوەیی ئەنجام نەدراون و هەڵگرتنەوەی ئەوەكە فەڕزی بە تەنانەت سەروودا ئاستێكی لە پیتێنراو ئۆرانیۆمی بێ ، پشكنینە وردەكانەوە دروست لەالیەن پرسیاری دیكە ئەوەیە ئۆرانیۆمی پیتێنراوی لە ئیسالمی كۆماری سەرووی ئاستی ڕێكخراوی یان دامەزراوە كامە ئیختیار بیستنی بە دەبێ كە نراوە نێونەتەوەیی

هیوادار و خۆشحاڵ بین؟لەسەر قسە ئۆباما درێژەدا لە دڵنیایی كە دەكا وردانە پشكنینە ئەم پێویستیان پێك هێناوە كە »ئێران« بەدوای نیە. ئەتۆمییەوە بۆمبی دروستكردنی « لەجێگەی »ئێران« وشەی دەربڕینی كۆماری ئیسالمیی ئێران »دەتوانێ بەهەڵە یان بەئەنقەست بێ . ئەگەر بەهەڵە گوترابێ لە سەرۆك كۆماری بەهێزترین واڵتی دنیا وەها تووشی نەزانانە ناكرێ چاوەڕوان ڕاست داهاتوودا لە دەبێ و بێ هەڵەیەك بكرێتەوە. بەاڵم ئەگەر بە ئانقەست یان بە بەرنامە ئەم وشەیە دەربڕیبێ ، دوو حاڵەتی هەیە: یەكەم ئەوەكە دەوڵەتی ئەمریكا پێی ئێران و »ئێران« ئیسالمیی وایە كۆماری پابەندی هەریەكن و حكوومەتێكی ڕەوا و

ئێران خەڵكی و دێموكراتیكەكانە پڕنسیپە دەبێ واڵمدەری شەڕفرۆشییەكانی كۆماری ئیسالمی بن. دووەم ئەوەكە لەبەرچاوگرتنی بنەما دێموكراتیكەكان بۆ دەوڵەتی ئەمریكا لەگەڵ هەبوونی ناڕەزایەتیی توندی خەڵكی ئیسالمیی كۆماری سیستەمی لە ئێران ئێران گرنگ نیە و ئەمریكا بێ بایەخدان بە بارودۆخی كۆمەڵگەی ئێران بۆ گەیشتن بە ئامرازێك هەموو لە كەڵك داخوازییەكانی وەدەگرێ . كەواتە كاتێك ئۆباما لە درێژەدا لە پێشگرتن بۆ ئاشتییانە هەوڵی لە باس بە ئێران ئیسالمیی كۆماری گەیشتنی بكرێ پرسیار دەبێ دەكا، ناوكی چەكی ئاشتییانە بۆ كۆماری ئیسالمیی ئێران یان

بۆ خەڵكی ئێران؟ لە بەردەوامیی ئەو خۆشبینی و سەركەوتنە دیاریكراوانەدا، بە دەستەواژەی نەبێ »، بەدواوە سەركەوتنی »لەوانەیە دەبێتە كە كایەوە دێنێتە نوێ حاڵەتێكی جۆرێك لە »سوپاپی دڵنیایی« بۆ شكست یان سەرنەكەوتن و، پاساو بۆ ئەو تێچووە بە كە دێنێتەوە دەروونییانە و ماددیی لەگەڵ دەستەواژەیە ئەم چوون. فیرۆ لە ئێران »پشتیوانیی دواتر دەستەواژەی ڕێكخراوە تیرۆریستییەكان« بەڵگەی زیاتر دەركەوتنی یان شیمانەیی شكستی بۆ دەدا. بەدەستەوە نادڵخواز دەرەنجامی كۆمەڵگەی كاتیش دا هەمان لە دیارە ئەمریكا و كۆمەڵگەی جیهانی ڕووبەڕووی خوازیاری و كردۆتەوە زیاتر ترسێكی دەبێ . زیاتر تێچووی و لەسەرخۆیی بێجگە لەمەش بیسەری ئەو وتانە دەیەوێ وەربگرێتەوە: دیكەش بابەتی دوو واڵمی لەالیەن پشتیوانی داخوا ئەوەكە یەكێكیان ئیسالمیی كۆماری یان دەكری ئێرانەوە ئێران ، دووەم ئەوەكە لەبەرچی نەهێشتنی پشتیوانی لە ڕێكخراوە تیرۆریستییەكان كە هەیە، گرنگیی ناوكی بەرنامەی ڕادەی بە هیچ باس، گەمارۆ یان فشارێكی بەرنامە بۆ دارێژراوی بۆ جێبەجێ نەكراوە؟ ئایا كەڵك وەرگرتن لە وشەی »ئاشتیانە« كە پێشتر ئاماژەی پێ كراوە، بۆ كەسانێك كە پشتیوانی دەكەن، تیرۆریستییەكان ڕێكخراوە لە ئەمریكادا سیاسەتی لە ئەمە و دروستە ئۆباما درێژەدا لە دەكرێ ؟ پێناسە چۆن كەڵك لە وشەی »دوژمن« وەردەگرێ كە و زیاتر ئاڵۆزیی دەتوانێ وشەیەش ئەم

ڕەخنەی زیاتر بخاتە سەر وتەكانی. لە ئۆباما كە ڕاشكاوییەی ئەو باسی و دێنێ بەكاری قسەكانی درێژەی نوێیەكان گەمارۆ گەاڵڵەی »ڤیتۆ«كردنی دەكا، تەنانەت ئەگەر لەالیەن گۆنگرەشەوە ڕاستییەیە ئەم نیشاندەری بكرێ ، پەسەند ئەمریكا دەوڵەتی كە تێچوویەك و كات كۆماری دەستراگەیشتنی لە پێشگرتن بۆ ئاستی پەرەپێدانی بۆ ئێران ئیسالمیی هێناوە، بەكاری ناوكی بەرنامەی بەرزی زۆر قورس و زۆر بووە و نوێكردنەوەی تەنانەت و سیاسی ئابووری، سەرچاوە دەوڵەتی گەیشتنی بۆ پێویست كاتی گرفتگەلی تووشی ئامانج، بە ئەمریكا ئەوە لەسەر پێداگریی ئۆباما دەبێ . زیاتر بۆ تێچووانە و كردەوە ئەم تەواوی دەكا ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا بووە. وشەیەك سەرۆك و سیاسەتمەدار زۆربەی كە كارێكی دەیانەوێ كاتێك كۆمارەكان سەروو یاسایی بكەن، كەڵكی لێ وەردەگرن. لە درێژەدا بۆهیوابەخشین و دڵنیاكردنەوە، رێبەرانی حاڵەتێك دا لە دەڵێ كۆنگرە بە ئێران كەڵك لەم دەرفەتە وەرنەگرن، خۆی گۆمارۆی خوازیاری كەس یەكەم وەك زیاتر بە دژی ئێران دەبێ ، بەاڵم كۆنگرەی پێیان هاوپەیمانانی لە هێندێك و ئەمریكا

وایەئەگەر فشار و تەحریمی زیاتر نەكرێ نەبێ ، باشیان دەرەنجامی دانیشتنەكان و تەحریمەكان پرۆسەی دەبێ حاڵەتەدا لەو ئیرادەی تەسلیمی یان پێ بكاتەوە دەست كۆماری ئیسالمیی ئێران بۆ گەیشتنی بە

بەرنامەی ناوكیی پێشكەوتوو بن. لەسەر قسە ئۆباما كۆتایی دا لە

بە ئێران سەرلەنوێی بوونی پەیوەست لەنێوبردنی و نێونەتەوەیی كۆمەڵگەی ئەمنییەكانی قەیرانە گرنگترین لە یەكێك ئەمڕۆی جیهان بەبێ مەترسیی شەڕ دەكا. 35 ماوەی لە ئەوەیە گرنگ پرسیاری قۆناغێك دا كۆماری لە چ ڕابردوودا ساڵی ئێسالمی ئێران ئیزنی داوە واڵتی ئێران بە كۆمەڵگەی نێونەتەوەییەوە پەیوەست بێ و ئەگەر مەسەلەی ناوكیی كۆماری ئیسالمیی چارەسەر شەڕ مەترسیی بەبێ ئێران بەپێی ئیسالمی كۆماری ئایا بكرێ ، قسەكانی ئۆباما كە پشتیوانیی لە ڕێكخراوە چەشنێك بەهیچ دەكا، تیرۆریستییەكان كێشەیەكی نوێ بۆ كۆمەڵگەی ئەمریكا یان كۆمەڵگەی جیهانیی دروست ناكا؟ لەوانەیە بۆ تەنیا ئۆباما وابێ پێیان كەس هێندێك مەسرەفی نێوخۆیی ئەو قسانەی كردووە، لە وتارە چ ئامانج لەبیر بكرێ نابێ بەاڵم بووە و لە داهاتووی سیاسیی ئەمریكادا چ

كاریگەریگەلێكی جیددیی دەبی.بە ئاماژە تەنیا كۆتاییدا لە ڕێبەری یەكەم خومەینی، ڕستەیەكی كە دەكەین ئێران ئیسالمیی كۆماری دەیگوت: »ئەگەر پێویست بێ بۆ پاراستنی حكومەت واز لە ئەرك و كردەوە واجبەكانی ئیسالمییش دێنین«. دروستترین و دڵنیاترین ڕێگەیەك كە كۆمەڵگەی ئێران و كۆمەڵگەی جیهانی بتوانن سیستمی كۆماری ئیسالمی بگۆرێ ، ڕیفۆرم دا یان شۆڕش ئاقاری بە نەتەوە رێكخراوی ڕۆڵی میحوەربوونی یەكگرتووەكان لە هەموو كردەوەكان دایە، شاراوەی و ئاشكرا پێشێلكردنی چونكە كۆماری لەالیەن ئێران لە مرۆڤ مافی ئیسالمیی ئێران و هەوڵدان بۆ جێگیربوونی )پاشنه مرۆڤ مافی ڕێساكانی یاساو هۆوییه تی لەگەڵ كە حكومەتە ئاشیل( دژایەتییەكی لە ئێران دا ئیسالمی كۆماری

بنەڕەتی دایە.

سیاسی

دەكا ئەوە ئیددیعای ئۆباما كۆماری ئیسالمیی ئێران دەستی بە پیتێنراو ئۆرانیۆمی هەڵگرتنەوەی لە ئاستی سەرەوەدا كردووە. پرسیار ئەوەیە لەسەر بنەمای چ پێوەرێك و بە پشت بە كامە بەڵگانە وەها لەحاڵێك دا دەكرێ ئیددیعایەك رێكوپێكانە و ورد پشكنینە ئەو كە دەسبەجێ دوای ئەمانە ئاماژەی دەكا تا ئێستا بە شێوازێكی دروست كارناسانی لەالیەن و سیستماتیك

نێونەتەوەیی ئەنجام نەدراوتن

لێكدانەوەیەك بۆ وتاری سااڵنەی ئۆباما لە گۆنگرەی ئەمریكا لەبارەی ئێران

ئەوە لەسەر پێداگریی ئۆباما تێچووانە و كردەوە ئەم تەواوی دەكا بووە ئەمریكا نەتەوەیی ئاسایشی بۆ و سیاسەتمەدار زۆربەی كە وشەیەك دەیانەوێ كاتێك كۆمارەكان سەرۆك كارێكی سەروو یاسایی بكەن، كەڵكی لێ بۆهیوابەخشین و درێژەدا لە وەردەگرن. لە دەڵێ كۆنگرە بە دڵنیاكردنەوە، حاڵەتێك دا رێبەرانی ئێران كەڵك لەم یەكەم وەك خۆی وەرنەگرن، دەرفەتە كەس خوازیاری گۆمارۆی زیاتر بە دژی

ئێران دەبێ ،

ئۆباما قسە لەسەر پەیوەست بوونی سەرلەنوێی ئێران بە كۆمەڵگەی نێونەتەوەیی و لەنێوبردنی یەكێك لە گرنگترین قەیرانە ئەمنییەكانی ئەمڕۆی جیهان بەبێ مەترسیی شەڕ دەكا. پرسیاری گرنگ ئەوەیە لە ماوەی 35 ساڵی ڕابردوودا لە چ قۆناغێك دا كۆماری ئێسالمی ئێران ئیزنی داوە واڵتی ئێران بە كۆمەڵگەی نێونەتەوەییەوە پەیوەست بێ و ئەگەر مەسەلەی ناوكیی كۆماری ئیسالمیی ئێران بەبێ مەترسیی شەڕ چارەسەر بكرێ ، ئایا كۆماری ئیسالمی بەپێی قسەكانی ئۆباما كە پشتیوانیی لە ڕێكخراوە تیرۆریستییەكان دەكا، بەهیچ چەشنێك كێشەیەكی نوێ بۆ كۆمەڵگەی ئەمریكا یان كۆمەڵگەی جیهانیی دروست ناكا؟

15ی رێبه ندانی 1392ژماره : 625

6

٤ی‌فێوریه‌ی٢٠١٤

عومه ر باڵه کی

پێویستیی له باس کاتێک ئێران دا له ده کرێ »دایک« زگماکی زمانی به خوێندن سه رده می له چ تاران له ده سه اڵتداران پاشایه تی و چ له سه رده می کۆماری ئیسالمی دا ته ڕده ست ئه و باسه له ڕێڕه وی ئه سڵی خۆی که مافێکی بێ ئه مالو ئه والی مرۆڤه الده ده ن و تاوانی بۆ هه ڵده به ستن و باس کردن بوختانی له و مه سه له یه وه ک پیالنگێڕی بۆ پارچه پارچه فارسی زمانی الوازکردنی واڵت و کردنی داده نێن. ئایا ده سه اڵتداران به ڕاستی نازانن که خوێندن و قسه کردن به زمانی زگماکی »دایک« مافی سه ره تایی هه ر مرۆڤێکه و رێگرتن و ئیزن نه دان به تاکه کانی نه ته وه کانی دیکه راسته وخۆ ده چێته مرۆڤه و مافی ئاشکرای پێشێل کردنی نه ته وه ی له نه ته وه یه ک تواندنه وه ی خانه ی

بااڵده ست دا.خوێندن و پێ کرا ئیشاڕه ی هه روه کی قسه کردن به زمانی زگماکی مافی هه ر تاکێکه و که منداڵ چونکه نیه سه لماندن به پێویستیی گوێی وه به ر که ده نگ یه که م ده بێ دایک له ده که وێ ده نگی دایکیه تی و له هه موو حاڵه تێک دا ته نیا به ده نگی دایکی ئارام ده بێته وه و له کاتی گه شه کردن و گه وره بوونیش دا ته نیا به و زمانه ده ورووبه ری باب و دایک و له گه ڵ ده توانێ ئه و رێگه ی له بکاو دروست پێوه ندی خۆی بناسێ و خۆی ده ورووبه ری دنیای زمانه وه له هه مان حاڵ دا به هۆی زمانی زگماکی یه وه

ده توانێ بوونی خۆی له کۆمه ڵگه دا بسه لمێنێ. نێونه ته وه ییش دا ئه سنادی به ڵگه و له پێ گرینگی دایک زمانی به خوێندن یاسایی سروشتی و مافێکی وه ک دراوه و دانی پێداهێندراوه و لێره دا چه ند نموونه یه ک به

کورتی باس ده که ین:نێونه ته وه یی په یماننامه ی له ماده ی27 له باس روونی به سیاسی مه ده نی و مافی له وه رگرتن که ڵک بۆ ده کا که مینه کان مافی زمانی زگماکی خۆیان و له ماده ی 14ی هه مان ناتوانن به و که سانه که په یماننامه دا ماف ده دا قسه ی یا تێ بگه ن دادگا ره سمی زمانی له

پێ بکه ن ده بێ وه رگێڕیان هه بێ.مندااڵن مافی په یماننامه ی 30 ماده ی ده ڵێ:« مندااڵنی سه ربه که مایه تییه نه ته وه کان و مه زهه بییه کان مافی ئه وه یان هه یه چ به تاک و چ به کۆ که ڵک له زمان و فه رهه نگ و مه زهه بی

خۆیان وه ربگرن«.زمانی مه نشووری له له وانه بێجگه زمانی مافی جیهانیی به یاننامه ی دایک، تاکه کانی مافی به یاننامه ی و 3و4 به نده کانی سه ر به که مینه نه ته وه کان، زمانی و مه زهه بی زمانی به خوێندن که کردوه له وه باسیان زگماکی مافی هه ر تاکێکی ئه وکۆمه ڵگایه یه که

تێدا ده ژی.نێونه ته وه ییان الیه نی که له وانه بێجگه نێوخۆی یاساکانی به ئیشاره پێویسته هه یه ده وڵه تێک وه ک که ئێران بکه ین. ئێرانیش یه کگرتووه کانه نه ته وه رێکخراوی ئه ندامی که هاتووه مه ده نی دا قانوونی 9ی ماده ی له په یماننامه ئه و ته واوی به رامبه ر له ئێران به رپرسه و کردوون و ئیمزای که جیهانیانه له نێو خۆیی دان و قانوونی له حوکمی ئه وانه ئه و ئێرانیش دا بنه ڕه تی یاسای 15ی ئه سڵی

زگماکی زمانی به خوێندن که دراوه مافه نه ته وه کانی ئێران له ناوچه کانی خۆیان دا ئازاده له گه ڵ ئه وه دا که ئه و ئه سڵه خۆی عه یب داره و هه یه و که سری که م و دارشتنه وه بواری له مه سئوولییه تی به ڕێوه چوونی ئه و کاره ی به بێ ده نگی هێشتۆته وه و دیار نیه کێ به ر پرسیاره له داڕشتنی خوێندن به زمانی زگماکی، به اڵم ئه ساسی، قانوونی ئه سڵێکی وه ک دیسان بکا و رێوشوێنی پێویسته ده وڵه ت کاری بۆی پێویستی بۆ ده ست نیشان بکاو پابه ندیی خۆیان ماده ی9 بنه ڕه تی و یاسای له 15 ئه سڵی به به اڵم بسه لمێنن. ئیران دا مه ده نی قانوونی له ده بینین له ماوه ی 34ساڵی رابردوودا ده وڵه ت هه ڵنه گرتووه له و راستایه دا هه نگاوێکی هیچ له گه ڵ ئه وه دا له ماوه ی چه ند ساڵی رابردوودا له کاتی هه ڵبژاردنی سه رکۆماری دا هێندێک له به ربژێره کانی سه رکۆماری دروشمی خوێندن به زمانی زگماکی که مه نه ته وه کان هه ڵده گرن و ئه وه ناوی به ده گه ن ده سه اڵت به کاتێک ده سه اڵت له الیه ن چه ند یا الیه نێک که له واده و چاوپۆشی ده که ن به رهه ڵستکاری

به ڵێنیه کانی خۆیان ده که ن.ئاغای رووحانی له کاتی هه ڵبژاردنه کان دا ئه و هۆی به و هه ڵگرتبوو دروشمه ی ئه و که مه نه ته وه کانی زۆربه ی ده نگی دروشمه وه تورک..« به لووچ و عه ره ب و »کورد و وه ک سندووقه کانی نێو رژانه ئه و قازانجی به ده نگ دانه وه . به اڵم ئێستا ده بینین هه ر جارێ به ده خرێ و پشتگوێ مه سه له یه ئه و بیانوویه ک له نوێ ترین هه ڵوێست دا فه رهه نگستانی زمانی پێشنیاره ی ئه و به ره نگاری توندی به فارسی ده وڵه ت ده بنه وه بێ ئه وه گوێ بده ن به یاسای بنه ڕه تی ئێران و قه ول و به ڵێنیه کانی سه رکۆمار له دووهه م که سی دوڵه ت و سه رۆکی وه ک

سیستمی کۆماری ئیسالمی دا به پێی یاسا. به اڵم بنه ڕه تی یاسای ده زانن هه م نه بێ وا ره نگه ده وڵه تی به ڵێنی نووسراوه و تێدا چی ئێران ئێران به نیسبه ت په یمانه نێونه ته وه کان چیه و هه م قه ول و به ڵێنیه کانی سه رکۆماریان له کاتی تایبه تمه ندی ئه وه به اڵم بیره له هه ڵبژاردن دا ده وڵه ته سه ره ڕۆو سه رکوتکه ره کانه که هه ر ئه وه بکرێ که که مه نه ته وه کان کاتێک باسی دایکیان زمانی به خۆیندن مافی ده توانن هه بێ ته حه موڵی ناکه ن چونکه ئه وان له بیری تواندنه وه ی نه ته وه یه ک دان له ریگای فه وتاندنی به مه سه له یه له و ده سه اڵتدارن زمانه که یان. ئاگان که زمان یه کێک له گرینگ ترین پایه کانی به زمان ئه گه ر و فه رهه نگه کردنی دروست ره سمی نه ناسرێ و له قوتابخانه نه خوێندرێ و و راگه یاندراوه کان بازاروئیدارات و له چاپه مه نی کاری پێ نه کرێ هویت و شوناسی ئه و نه ته وه یه نه پارێزراوه و ئه وه له راستی دا نیشانه ی حاشا کردنه له که سایه تی نه ته وه یه که . هه ر وه ک باس کرا زمان رۆڵی گرینگی هه یه له پاراستنی فه رهه نگ و کلتووری هه ر نه ته وه یه ک مرۆڤ تێگه یشتنی زمان له که ڵک وه رگرتن و ده وڵه مه ند ده کاو ئه و تواناییه ی پێ ده به خشێ هه بێ، کۆمه ڵگادا له ئه کتیڤی چاالک و رۆڵی به اڵم قه ده غه کردنی خوێندن به زمای زگماکی له نه ته وه یه ک کردنی بێ به شی هۆی ده بێته کلتورو فه رهه نگی خۆی و رێگای گه شه کردنی

له هه موو بوارێکه وه لێ ده گیرێ.نه ته وه زۆر مرۆڤایه تی دا مێژووی له زمانی نه یانتوانیوه ئه وه هۆی به هه بوون خۆیان بپارێزن له ناوچوون و زۆر نه ته وه ش خۆیان زمانی توانیویانه ئه وه ی هۆی به ئێستاش هه ر بده ن پێ په ره ی بپارێزن و پێک ده وڵه تیان ئه وانه ی زۆریشن زیندوون و

زمانی کردۆته خۆیان زمانه که ی هیناوه و ناچار دیکه شیان نه ته وه کانی واڵت و ره سمی بۆ بکه ن قسه بنووسن و زمانه به و کردوه نموونه : له دوای هێرشی ئیسالم بۆ سه ر ئێران کلتووری ماوه ی سێ چوار سه ده زمان و بۆ زمانی به اڵم بوو، زاڵ دا ئێران له عه ره ب ده رکه وت کاتێک ماوه یه ئه و دوای فارسی زمانی به بوو هه تا بۆکرا کار ئه وه نده ی غه یره ئێرانی و غه یره پاشا ته نانه ت ده ربارو فارسه کانیش نه یانتوانی خۆ له کاریگه ری ئه و ئه و فارسیش نه ته وه ی بکه ن و ده رباز زمانه هه له ی قۆسته وه و بۆ سه قامگیری خۆی که ڵکی

لێ وه گرت. ده وڵه تی 1948 ساڵی له کاتێک ــ ئیسرائیل دامه زرا راسته له سه ر بنه مای ئایین ئه و ده وڵه ته دروست بوو، به اڵم ئیسرائیلیه کان پێش ئه وه ده وڵه ت پێک بێنن زمانی یه کگرتویان دروست کرد و خزمه تی گه شه کردنی کلتوورو

فه رهه نگی خۆیان پێ کرد.ئه و نموونانه ی سه ره وه ده رخه ری ئه و راستییه ن که زمان چه نده گرینگه و تاک تاکی نه ته وه ی کورد ده بێ له هه وڵی ئه وه دابن که بخوێنین خۆیان زگماکی زمانی به بتواندرێ چونکه به و راده یه که گرینگی بدرێ به زمانی زگماکی و به و راده یه ش زمان یارمه تیده ر ده بێ بۆ دروست بوونی هه ستی نه ته وایه تی و واڵت خۆشه ویستی و گه شه کردنی نه ته وه یی کورد. خوێندن پرسی که هه لومه رجه دا له و له زیاتر هه مووکاتێک له زگماکی زمانی به پێویسته مه تره حه ئێران ده سه اڵتدارانی نێو نوسه ران و پارله مانه کان و ئه ندامان سه ر له زانکۆو مامۆساتایانی رووناکبیران و قوتابخانه کان و تاک تاکی کۆمه ڵگایه کی گونجاو که بۆیان ده کرێ فشار بخه نه سه ره ده وڵه تی روحانی بۆ ئه وه له قه ول و به ڵێنه کانی په ژیوان به خوێندن لێ نه کاو پاشه کشه یان نه بێته وه و خوێندنی پرۆژه ی به بکرێ زگماکی زمانی

ده وڵه ت.

نه ته وه یی

بەشێکی بەرچاو لە ئەدیبان ، نووسەران، زمانەوانان، و تەنانەت رێبەرە سیاسییە ناودارەکانی کوردستان، هەر ئەوانە بوون کە لە کۆماری دیمۆکراتیکی ئەو هیوابەخشیی کاریگەریی و ژێر لە دواتر یان بوون بەشدار کوردستان دا ئاڕمان و رێچکەی کرد و گەشەی کوردایەتییان بیری و هزر ساوایەدا، کۆمارە

ئایدیاکانی کۆماریان گرتەبەرکه ویار

له مێژووی مرۆڤایه تی دا زۆر نه ته وه هه بوون به هۆی ئه وه نه یانتوانیوه زمانی خۆیان بپارێزن له ناوچوون و زۆر نه ته وه ش به هۆی ئه وه ی توانیویانه زۆریشن زیندوون و ئێستاش هه ر بده ن پێ په ره ی بپارێزن و خۆیان زمانی ره سمی زمانی کردۆته خۆیان زمانه که ی هیناوه و پێک ده وڵه تیان ئه وانه ی

واڵت و نه ته وه کانی دیکه شیان ناچار کردوه به و زمانه بنووسن و قسه بکه ن

عومه ر باڵه کی

که ویار

گەڵ لە مێژووییەکان رووداوە رەوتە سەر لە کاریگەرییان ئەوەی کە سیاسی و ئابوورییەکان هەیە و زۆر جاریش بەرەو سیاسییەکان رەوتە ئاراستەی پرۆسەیەکی لە دەگۆڕن، دیکه ئاقارێکی درێژخایەن دا شوێنەواری کاریگەر لە سەر تاکەکانی سایکۆلۆژی باری کۆمەڵگاکان و

کۆمەڵگایش دادەنێن.دێموکراتیکی کۆماری پێکهێنانی گەڵ لە مهاباد شاری لە کوردستان ئەوەی کە لە رووی سیاسی و دەسەاڵتداری و لە کەمی ناوچەیەکی بەرێوەبەرییەوە کوردستان گرتەخۆ، بەاڵم لە باری رەوانی و سایکۆلۆژییەوە توانی کەسایەتییەکی تایبەت لە کورد تاکی کوردستان و کۆمەڵگای بە

هەر چوار پارچەی کوردستان ببەخشێ.لە کوردستان کۆماری پێکهاتنی ئەوەی پیش کورددا نەتەوەی مێژووی هەرێمێکی لە مێژوویی رووداوێکی تەنیا پڕ مەرجەعێکی ئاخێزگە و بێ، چووکەدا شوناسێکی پێناس و کە بوو مەعریفە لە تاکی کوردستان و کۆمەڵگای بە مودێرنی نوێی کەسایەتییەکی بەخشی و کورد شوناسخوازی لە کۆمەڵگاو تاکەکانی دا چێ کرد، کە ئەو کاریگەرییە مەعریفی و زەینییە لەم سەردەمەش دا، رۆژ لە دوای رۆژ زیاتر بە بنج وبناوانی زەین و رەوانی تاکی کورددا هەر زەینیی مەلەکەی بۆتە رۆچووە و

تاکێکی نیشتمانپەروەر و واڵتپارێز.کۆمەڵگای کوردستان و تاکی کورد بە گەڕانەوە بۆ کۆماری کوردستان و پەیام و مێژوویی یەو رووداوە ئەو رەسالەتەکانی کارو دەسکەوتەکانی کۆمار، هەست دەکات کە خاوەنی هۆڤییەت و شوناسی تایبەت بە خۆیەتی و هەر ئەم توخمە جیاکەرەوەیە لە کاریگەر هێندە سایکۆلۆژیشەوە، رووی نیشتمانپەروەر ئاگا و تاکی کە بووە لە نەکات و سەیر کەم بە خۆی چی دیکە کوردی و شوناسی یەکانگیرکردنی هەوڵی

بردنەسەری خودئاگایی کۆمەڵگەکەی دا بێ.کۆماری دەسکەوتەکانی خانەیەک جیا بە کام هەر کوردستان کۆمەڵگای کەمایەسیی خانەکانی لە دەرفەتی ئەوکات تا کە کوردستان پێنەدراوە، خۆتیمارکردن وساڕێژکردنەوەی پڕدەکاتەوە و کەسێتییەکی نوێ و سەردەمیانە و شوناسخوازی باری لە کورد تاکی بە زەینییەتی رابوونی نەتەوەیی )بیداری ملی( دەبەخشێ و لە ئەنجام دا، باوەڕبەخۆبوون و کوردستان و کۆمەڵگەی ناو لە خودئاگایی چڵەپۆپەی دەگاتە کورددا هوشیاری تاکی

خۆی و کوردایەتی و شوناسخوازی رێچکەی رەسەن و سەربەخۆی خۆی دەگریتەبەر.

کوردستان ئااڵی هەڵکردنی کوردستان دا، کۆماری سەردەمی لە کوردستان و کۆمەڵگای بۆ شانازییەکە شوناسخوازی و بۆ روونیشە نیشانەیەکی رەسەنایەتیی رۆڵە بەئەمەگەکانی ئەو گەلە و هەر بەم پێیە ئەوان دەتوانن لە ژێر ئەو لە داکۆکی نەتەوەیی یەدا سەمبولە هێما و و مان بکەن و خۆیان چییەتی و شوناس

مەوجوودیەتی نەتەوەیی خۆیان بپارێزن.هێزی میللی و سپای پێکهێنانی

مێژوودا، لە یەکەمجار بۆ پێشمەرگە کورد تاکی لە »خۆپاراستن«ی بە باوەڕ لەوپەڕی ئێستاش تا کە چێ کرد، دا بێ ئیمکاناتی دا هێزی پێشمەرگەی کوردستان کە بە شێوەی خۆڕسک لە الیەن کۆمەڵگای کوردستانەوە وزە و هێزی پێ دەبەخشرێ، رەسالەتی بە »بەرەنگاری«ی پێناسەی

خۆی بەخشیوە.و چاپخانەو وەرێخستنی رۆژنامە پەرتووک و کتێب و باوکردنەوەی دیکەی دەسکەوتێکی کوردی زمانی بە یەکەمجار بۆ کە کوردستانە کۆماری

کۆمەڵگاکەی کوردو تاکی بە ئەوپەیامەی پرسی بنچینەکانی لە یەکێک زمان کە دا گرینگەکانی فاکتەرە لە نەتەوەخوازی و

نەتەوە و ناسیۆنالیزمی کوردییە.

دامەزراندنی کۆماری کوردستان لەو سەردەمە پڕ لە بێ هیوایی و تاریکی یەدا، بەو مافخوازانەی بزووتنەوەی کە بوو واتایە بێ پشتیوانی کورد، لە کردەوە و زەینییەتی دا گیان و رووحی بە بەردا کرایەوە. کورد لە ورەی سایکۆلۆژییەوە و دەروونی باری وەبەر خۆی هاتەوە و هەستی رەسەنایەتی و

داکوتا و بنجی ناخیدا لە شوناسخوازیی وەک نەتەوەیەکی بڕوابەخۆبوو و خودئاگا، راگەیاند. کۆماری دا قاڵبی لە حکوومەتی رۆژنامە، و گۆڤار خوێندن، شانۆ، زمان، بنکە و بونیادە پیشەیی و دێمۆکراتیکەکان، گەشەیان سەرسوڕهێنەر خێراییەکی بە تیشکی هاویشت. پەلوپۆیان و سەند مەزنانەی هەنگاوە ئەم تاوی و بەتین رێبەرانی کۆماری کوردستان و لە سەرووی محەممەد، قازی نەمر ئەوانەوە، هەمووی سەردەمەکان هەموو بۆ بەدڵنیایی یەوە بۆ پڕشنگدار ئەستێرەیەکی وەکوو

رۆڵە هەموو دەبریسکێتەوە و هەتاهەتایە گەلپارێز و گیان لەسەر دەستەکانی وەکوو شانازی جێی و سەرکەوتوو ئەزموونێکی

بۆ هەتاهەتایە پێوەی سەربەرزن. ئەدیبان ، لە بەرچاو بەشێکی رێبەرە تەنانەت و زمانەوانان، نووسەران، هەر کوردستان، ناودارەکانی سیاسییە دیمۆکراتیکی کۆماری لە کە بوون ئەوانە لە دواتر یان بوون بەشدار کوردستان دا ژێر کاریگەریی و هیوابەخشیی ئەو کۆمارە ساوایەدا، هزر و بیری کوردایەتییان گەشەی کرد و رێچکەی ئاڕمان و ئایدیاکانی کۆماریان

گرتەبەر. کەسانێک کە بیری نە تەوەخوازی بیر و ئامانج و لە خۆیان کوردایتیی و وەرگرت و کوردستان کۆماری هزرەکانی هەر لەژێر کاریگەریی دەسکەوت و ئاڕمانە بەنرخەکانی کۆماردا بوو کە دواتر بە هەوڵ و خزمەت بۆ بەرچاویان چڕ و تێکۆشانی دەستەبەرکردنی کوردستان و کورد و بە ئامانجەکانی کۆمار، بوونە جێگای شانازی یاد و بەدڵنیایی یەوە نیشتمانپاررێزان و بەڕێزی بەرزی و بە مێژوودا لە ناویان

ماوەتەوە و دەمێنێتەوە. یەکەم بۆ کۆمار، دامەزراندنی پاش جار رێکخراوەکانی تایبەت بە الوان و ژنان زمانی بە بوو کوردی زمانی دامەزران، رەسمیی ناوچەکانی ژێر دەسەاڵتی کۆماری کوردی زمانی بە خوێندن و کوردستان بەرنامەی بۆ داڕێژرا و هەر لەو سۆنگەیەوە خوێندن بۆ مندااڵن ئیجباری کرا و هەوڵێکی چڕوپڕ بۆ نەهێشتنی نەخوێندەواری دەستی پێکرا و لەوەش گرینگتر الوان بە مەبەستی خوێندن بۆ دەرەوە بەڕێ کران. کۆی ئەمانە نیشانەی گرینگی پێدانی رێبەرانی کورد بە زگماکی زمانی بە پەروەردە پێویستیی راستییە لەو ئەوان بوو و کورد رۆڵەکانی گەیشتبوون کە خوێندن بە زمانی زکماکی لەسەر زۆری راستەوخۆی گاریگەریی لە مندااڵن پێشکەوتنی بیر و گەشەکردنی قوتابخانە و کەسایەتیی نەتەوەیی یان دا هەیە؛ هەر بۆیە لەم پێوەندییەدا هەنگاوی بەرزیان هەمان لە کورد منااڵنی ئەوەی بۆ هەڵێنا سەرەتاوە بە ئەلفوبێی کوردی گۆش بکەن. حاشاهەڵنەگرە زانست شتێکی ئەوە ئەو کە سەلماندوویەتی لێکۆڵینەوەش و لە مندااڵنەی کە بە زمانی دایکی دەخوێنن بۆچوونەکانیان دا دەربڕینی بیرکردنەوە و سەرکەوتووترن. ئەو مندااڵنەی کە ناچارن لەڕاستی دا بخوێنن، دیکە زمانێکی بە بیربکەنەوە. خۆیان زمانی بە ناتوانن تا بگەڕێن بێگانە وشەی بۆ دەبێ بەڵکوو دەربڕینی بۆ بکەن و ریزی یەکتر پاڵ لە بۆچوونەکانیان رستەی پێ دروست بکەن. راستەوخۆی نەرێنی کاریگەریی ئەمەش هەیە مندااڵن کەسایەتی و رۆحییە لەسەر سەررێی کۆسپی دەبێتە داهاتوودا لە و

پێشکەوتنیان لە خوێندن دا.

کاریگەریی دەروونی و زەینی کۆمار لەسەر کۆمەڵگاو تاکی کورد

خوێندن به زمانی زگماکی و هه ڵوێسته یه ک

ژماره : 625

٤ی‌فێوریه‌ی٢٠١٤١5ی‌رێبه‌ندانی‌١٣٩٢

5له خوێنه رانه وه

کۆمیسیۆنی لێکۆڵینه وه و فێرکردنی حیزبی کارو درێـــژه ی له کوردستان دێموکڕاتی ساڵڕۆژی به بۆنه ی حیزب چاالکییه کانی کوردستان سمینارێکی کۆماری دامه زرانی ــه ری ــت ــدامــی ده ف ــه ن ــه کــی، ئ ــاڵ ــه ر ب ــۆ عــوم بسیاسیی حیزب له ژێر ناوی » دادوه ری له

کۆماری کوردستان دا« پێک هێنا.له و سمیناره دا که ڕۆژی چوارشه ممه ، 9 ی ڕێبه ندان به به شداریی ده یان که س له کادرو عومه ر به ڕێوه چوو، حیزب پێشمه رگه کانی له تێبێنییه ی ئــه و خستنه ڕووی به باڵکی ماوه ی سااڵنی ڕابردوودا له زۆر ڕه هه نده وه کــۆمــاری به رنامه کانی کــارنــامــه و ــان و ژیـالیه نی بــه اڵم ـــه وه ، دراوه ت لێک کوردستان جێبه جێ کرانی پــه ســنــدکــران و دادوه ری، که متر کۆمه ڵگا رێکخه ری وه ک قــانــوون پێشکێش باسه که ی سه ر، خراوه ته تیشکی

کرد.حیزبی ســیــاســیــی ـــه ری ــت ده فـ ــی ــدام ــه ن ئدێموکڕات له سه ره تای باسه که ی دا پێناسه ی ده ستنیشان کردنی وه ک قانوونی تیوریی یه کتر و له گه ڵ کۆمه ڵ تاک و پێوه ندییه کانی پشتبه ستن به کردو ده سه اڵتی هه مبه ر له ــه ســـه رچـــاوه نــووســراوه کــا جــیــاکــاری و بقانوونییه کان، ده قـــه بــۆ هه ڵسه نگاندنی ــه ئــیــداریــیــه ــنـ ــوێـ ــوشـ بـــه خـــشـــنـــامـــه و ریـکۆماری ده مــی ســه ر له په سندکراوه کان

کوردستانی کرد.

کۆمه ڵه بۆ لێکدانه وه ی وردی به پاشان قــانــوونــێــکــی پــه ســه نــدکــراوی ســه رده مــی ڕێکخستنی ــۆ بـ ــان ــتـ کـــوردسـ کـــۆمـــاری کاروباری کۆمه ڵگاو جێگرکردنی ئه منیه ت و ــردو له ــ ــی کـــۆمـــه اڵیـــه تـــی کـ ــری ــامــگــی ســه قکۆمه ڵێک به ئاماژه ی باسه که ی دا درێژه ی دامــوده زگــا ئــیــداره و قـــه راری به خشنامه و ڕاپه ڕاندنی بۆ کۆمار به ڕێوه به رێیه کانی

کارو ژیانی ڕۆژانه و ئاسایی خه ڵکی کرد.ــاری ــ ــه درێــــــــژه ی ک ــ ــه ل ــاسـ ــانـــی بـ ــایـ شـــاره کــه دا کــۆمــه ڵــێــک لــه بـــه شـــداران ــن ســمــیباسه ئه و سه ر له تێبینییه کانیان سه رنج و هێنایه گۆڕێ که دواتر پرسیاره کان له الیه ن

کۆڕگێره وه ، وه اڵم درانه وه

ــدان ــه ن ــب رێ 4ی ــی ــن هــه ی رۆژی ئه و بنه ماڵه ی تاران کاربه ده ستانی ــه گــه ڵ هــیــواتــاب شـــه ش کــه ســیــان لتــاران و کرابوونه بانگ گیرابوون ئاگاداریان پێ دابوون و موالقاتیان ئێعدام کوڕه کانتان که کردبوونه وه ده که ین که ناوه کانیان به و شێوه یه ی

خواره وه یه :ئاوایی خه ڵکی ــادری ق عه لی _1نییه ر نزیک ئاوایی نیگڵ که 28 ساڵ

خزمه تی به رێژیم کردوه .خه ڵکی ساعه ت په نا بێهروز _2ناوچه ی سنه که 28 ساڵی خزمه ت

به رێژیم کردوه .دوای ــه ســه ک دوو ئـــه و ــاره ــ دیـ

گیرانیان بازنشه ست کرابوون.کـــوڕی هــوشــه نــگــی کـــه مـــاڵ _3حه مه به گ خه ڵکی ئاوایی چیچه ن که

25 ساڵی خزمه تی رێژیم کردوه .4_ موسلیم ره شیدی کوڕی زاهیده ده گــاگــای ــاوایــی ئ خه ڵکی کــه چــه ڵ

ناوچه ی شامیانی مه ریوان.خه ڵکی ــانـــی زه مـ ــه وجـــود مـ _5زه مانی بــارزان _6 سنه ناوچه ی ئاوایی خه ڵکی ئاغاز میرزا کــوڕی

که سه ی دوو ئــه و سنه و دایــه نــای ئاخری پێشتر حوکمی زیندانیان به بوونه ته هه بووه و تاوانکردن هۆی زیندانییه که یان رێژیم و چه کداری پـــێ بـــه خـــشـــراوه ، بــــه اڵم عــاقــیــبــه ت ســه بــاره ت ــردو ک دیکه یان تــاوانــی به م تاوانانه و په رده پۆشکردنی زۆر تاوانی دیکه ئێعدام کران. به اڵم سێ کــه ســی دیــکــه ش بــه نــاوه کــانــی 1- -3 داباشی، حه مید -2 حه مه گه ڵه ، هیوا چاله به ، 15 ساڵ حوکم دراون.به اڵم بڕیارده رانی ئه سڵی که ئه و

هــه مــوو کــه ســه بــه ده ســتــی هــیــوای ــراوه له تـــاب و داروده ســتــه کــه ی کـموقیمیان مه جید حاجی ئــه ســڵ دا سه رهه نگ نورالهی و ئه فشارو و ــان بـــڕیـــاری تــاوانــه کــانــیــان ــی کــازمپێ داون و خه ڵکێکی زۆری بێ تاوانی ناوچه کانیان کوشتن و تااڵن و بڕه وی به م ئه نجام داوه. سه باته ر زۆریان دیکه پــه رده پــۆشــکــردنــی و ــه ــاوان ت

ئێعدام کراون.

پایز کارۆ _ مه ریوان

ــه دیــســان پــێــتــان راده گـــەیـــەنـــم کهێزه کانی رێژیم ده ستیان بە خوێنی سه رده شت له رۆڵەکانمان گه شی خــوێــنــاوی کــرد. لــه شــه وی 25 لە الوێکی چه ند بەفرانبار 26ی سەر ناوچه ی بێژوێی لــه کــه کاسبکار ئاالن خه ریکی کاروانکردن بوون، له ره زگه و بێژوێ گوندەکانی نێوان ــه بـــۆســـه ی هــێــزەکــانــی ــ ــه ون ــ ده وکرێژیم و له ئاکام دا دوو کەس له و بە یه کترن ئامۆزای کاسبکارانه که ده پێکرین ڕاستەوخۆ تەقەی هۆی که یەکێکیان به ناوی سامان دوای ئــه وانــەوه ــەن الی له برینداربوونی بــێــحــورمــەتــی دوای و ــرێ ــیـ ده گـدارێــکــی لــه بــریــنــداری بــە پێکردن سەر دێلن. جێی به دەبه ستنەوه و کۆمادا له حاڵێک دا له یانی به له ــاوایــی ــی ئ ــه الیـــەن شــوان بــــووه ، لراگواستنی پاش له ده دوزرێــتــەوه. به ســەرده شــت نەخوشخانه ی بــۆ

خوشییه وه له مردن رزگاری بووه. »واحد نــاوی به دیکه ش که سێکی حاجی ئه حمه دی )کــوڕی توفیقی« بریندار پــاش ــه ل گــاکــی( عـــه واڵی به اڵم ده دات حه شار خوی بوونی، و برینه که ی بوونی کــاری بــه ر له هــه وای سارد به داخــەوه گیانی له رۆژی تا شەوێوە له ده دا. ده ست له دوای گه ڕانێکی دوای که خه ڵک

زور و گوشاری هێزه کانی رێژیم له پاشنیوەرۆی 26ی به فرانبار ته رمی

بێگیانی ده دوزنه وه. چه ند سەریش وە الخی ئه وانیش تااڵن به باره کانیان و ده کــوژرێــن

ده برێن

ــواره وه - ــ ــب ــ ــی ڕێ ــه ردیـ لـــه هـسەردەشت

له تــاب هیوا جێگری په نا ساعد بێهروز ئێعدامی کۆماری رێژیمی خودی الیه ن له کامیاران مه نته قه ی ئیسالمییه وه له رۆژی شه ممه له زیندانی ئێوین له تاران به رێوه چوو. ناوبراو ماوه یه ک به رپرسی هێزێک بووه له ئاوایی ساوای مه ریوان و بۆ ماوه ی یه ک ساڵ به رپرسی ئاوایی«نچێی« بووه که له پاسداران ئیتالعاتی سپای دوو گوردانی سپای لێیه . دواتر چۆته وه مه ریوان و هه ر ئاواییه کانی نــاردراوه تــه که بــووه . تاب هیوای له گه ڵ تا ناوچه ی ژاوه رۆ و ــه ده وروبـــه ری ســه واڵوا، د راوه تکاتی گیرانی هه ر له و ده ورووبه ری ژاوه ر ۆ و کامیاران بووه و کاتێک که ئێعدام کرا هیچ که س له و ئاواییه که ته رمه که ی ناشتنی له بــووه ، دایــک له لــه وێ ناوبراو

به شدار نه بوون جگه له چه ند که س له خزم و که س و کاری خۆی.

هێزێکی 7 92/11/9 سه عات رۆژی سه رله به یانیی به ئاگاهی ئــه مــاکــن و کــه اڵنــتــه ری، لــه پێکهاتوو زۆر نێو ڕژانـــه مــاهــواره دیشی کــۆکــردنــه وه ی مه به ستی کیلۆمێتریی شــاری یــه ک )لــه تــروه ڕێــز شــارۆ چــکــه ی ده چوونه بنه ماڵه کان به بێ ئاگاداربوونی کامیاران(و سه ربانه کان و دیشی ماهواره یان فڕێ ده دایه خواره وه و وه زعه ئه م ماشێنه کانیان. نێو ده هاویشته هه موویان دیشی لــه زۆرێـــک خــایــانــدو سه عاتی دوو بــه نزیک هاواڵتیانیان له گه ڵ خۆیان برد. مانگێک یان دوو مانگ جارێک وه کوو ته رحێک ده ڕژێنه نێو کۆاڵنه کانی شارو هاواڵتیان دیشی له زۆرێــک ــه رو ده ورووب گونده کانی

ساالر له کامیارانله گه ڵ خۆیان ده به ن.

به ڕێوه چوونی سمینارێک له ژێرناوی » دادوه ری له کۆماری کوردستان دا«

درێژه ی:

هه واڵ و راپۆرت

سه رنج بده ن!

» کوردستان« هه موو ژماره یه ک هه ڵبژارده یه ک له و راپۆرت و هه وااڵنه ی له الیه ن ئه ندامان و الیه نگرانی حیزب، یان خوێنه رانی

ئه م رۆژنامه یه به راگه یه نه کانی حیزب ده که ن له م الپه ڕه یه دا باڵو ده کاته وه . داوا له خوێنه ران ده که ین له گه ڵ راپۆرت و هه واڵه کانیان دا

وێنه ی پێوه ندیدار به بابه ته که ش بنێرن.

ئێعدامی چه ند پاشماوه ی باندی هیوای تاب

ده ست به سه رداگرتنی دیشی ماهواره

دیسان تاوانی هێزه کانی ڕیژیم له دژی کاسبکاران له ناوچه ی سه رده شت

با خۆفرۆشانی دیکه ده رسی عیبره ت له چاره نووسی »بێهرووز ساعیدپه نا« وه رگرن

دوانیوه ڕۆی پێنچشه ممه 23ی ژانویه ، له شاری سۆران، به ئاماده بوونی هه یئه تێک له ئه ندامانی ڕێبه ریی و سیما ناسراوه کانی ــۆ ڕیــزگــرتــن ــمــوکــراتــی کـــوردســـتـــان، ســمــیــنــارێــک ب حــیــزبــی دیله 68ساله ی دامه زرانی کۆماری کوردستان، به به شداریی سه دان ده ڤه ری له کۆماره ئه م ئامانجه کانی و ڕێگا هۆگرانی له که س سۆران،به ڕێوه چوو. سمیناره که که کۆمیته ی ئه ندامانی حیزبی دیموکراتی کوردستان له ده ڤه ری سۆران پێکی هێنابوو، کاتژمیر 3ی دوانیوه ڕۆ له هۆڵی ڕۆشنبیری و الوان، به ده قیقه یه ک بیده نگی ڕێگای شه هیدانی سه رجه م له ڕیزگرتن بۆ سه رپێ هه ستانه و رزگاریی کوردستان وبه تایبه تی شه هیدانی کۆماری کوردستان،

ده ستی پێکرد.له م سمیناره دا، دوکتور سه عید شه مس، مامۆستای زانکۆی سۆران، باسێکی له ژێر ناوی »مێژووی کۆماری کوردستان، وه ک مێژووی هه نووکه » پێشکه ش کرد. د.سه عید له سه ره تای باسه که ی دا، ئاوڕی له بزووتنه وه و راپه ڕینه نه ته وه ییه کانی پێش دامه زرانی کۆماری و کوردستان دیموکراتی حیزبی و ژێکاف کۆمه ڵه ی کوردستان دایه وه و دوو ستراتێژیی نێو جوواڵنه وه کانی کوردی ئاماژه پێکرد که یه کیان ڕزگاریی نه ته وه یی و سه ربه خۆییخوازی له نــه تــه وه یــی مافی ده ستهێنانی بــه و ریــفــۆرم دیکه ــه وی ئ و

چوارچێوه ی ئیمپراتۆریی عوسمانی دا، بوو .باسه که ی له گرنگ ته وه رێکی ســۆران، زانکۆی مامۆستای و ژێکاف کۆمه ڵه ی ئایدۆلۆژیای و بیر جه وهه ری و کاکڵه بۆ ره نگدانه وه ئه و بیر و ڕوانینانه له سروشتی کۆماری کوردستان ــه تــه وه یــی، دا،تـــه رخـــان کـــرد.ژیـــانـــدنـــه وه ی هــیــوا و هــۆمــێــدی ننه ته وه یی ڕزگاریی ئاراسته ی به وهه نگاونان کوردستانیبوون له و تایبه تمه ندییانه بوون که له وتاره کانی پێشه وا و سیاسه ت و هه ڵوێسته کانی کۆماری کوردستاندا وبه ڵگه نامه کانی ئه و سه رده مه

دا، ڕه نگدانه وه یان هه بووه .ــه وه ــدن ــن ــه ر خــوێ د.ســـه عـــیـــد شـــه مـــس، پـــاشـــان چــــووه ســجۆراوجۆره کانی مێژوونووسان بۆ کۆماری کوردستان و وێڕای دوو النیکه م بــاره ی له خۆی تێبینییه کانی و سه رنج ده ربڕینی ناوه رۆکی وه ک سه ربه خۆییخوازیی نووسان، مێژوو له ته یف

»ئێمه وتی: پێوه ندییه ش دا له م کرد. پێناسه کۆمار راسته قینه ی بتوانین کــه بخوێنینه وه جــۆرێــک بــه خــۆمــان مــیــژووی ده بـــێ ده سمایه یه کی به قازانجی رزگاریی نه ته وه که ی خۆمان لێ دروست له و باسی شه مس د.سه عید دا باسه که ی ــژه ی درێ له بکه ین.« له ڕێگای ده سکه وته گرنگانه کرد که کۆماری کوردستان توانی به دا کورت ماوه یه کی له نه ته وه یی ئیراده یه کی دروستکردنی نه بوون، سیاسی ته نیا هه ربه ده سکه وتانه ئه و بێنێ. ده ستیان په روه رده یی بوون، کولتووری بوون و له بواری دیکه ش دا بوون. مامۆستای زانکۆی سۆران، هه ر له و به شه ی باسه که ی دا، وێرای سه ر چووه کوردستان، کۆماری رووخانی هۆیه کانی به ئاماژه کاریگه رییه درێژخایه نه کانی دامه زران و کار و کرده وه کانی ئه و کۆماره له سه ر بیری تاکی کورد. له م باره یه وه وتی: »کۆماری کوردستان بۆ کورد، ئه و ده ور و ڕۆله ی هه یه که کۆمۆنی پاریس

بۆ کۆمۆنیسته کانی هه یه .«سمینار، به شدارانی له کۆمه ڵێک سمیناره که دا، دوابه شی له سه عید دوکتور باسه که ی بــاره ی له خۆیان سه رنجی و تێبینی

شه مس خسته روو و ناوه رۆکی باسه کانیان ده وله مه ندتر کرد.ده ڤــه ری ڕێکخراوی و کۆمه ڵه چه ندین بگوترێ پێویسته سۆران به ناردنی په یام و بروسکه ، به بۆنه ی یادی 68 ساڵه ی دامه زرانی کۆماری کوردستان و پیکهێنانی ئه م سمیناره ، پیرۆزبایی

و ده سخۆشییان به حیزبی دیموکراتی کوردستان گوتبوو.

له سمینارێک دا له شاری سۆران، تیشک خرایه سه ر مێژووی کۆماری کوردستان

15ی رێبه ندانی 1392ژماره : 625

4

٤ی‌فێوریه‌ی٢٠١٤

ــێــنــج شــەمــمــە دوانـــــیـــــوەڕۆی پ1392)30ی ڕێـــبـــەنـــدانـــی 10ی لە هــەیــئــەتــێــک )2014 ــەی ــویـ ژانـبە کوردستان دیموکراتی حیزبی مەولوودی، مستەفا سەرپەرستیی حیزبی گشتیی سکرتێری جێگری سەردانی کوردستان، دیموکراتی کــورد یەکیەتیی حیزبی بــارەگــای ــرد و لــە الیــەن ــەی کـ ــووریـ لــە سـئــەو ســەرکــردایــەتــیــی هەیئەتێکی حیزبە بە سەرپەرستیی عەبدولباقی یـــوســـف پـــێـــشـــوازیـــی لـــێـــکـــرا. لە دانیشتنێکی دۆستانە دا کە زیاتر لە الیەن دوو هەر خایاند، سەعاتێکی کۆمەڵێک باس و بابەتی پیوەندیدار بە پرسی کورد لە ناوچەیان هێنایە

بە ال دوو هەر تایبەتی بە گــۆڕێ. رووداوەکــانــی تاوتوێی بایەخەوە و کــوردســتــان ــۆراوای ــ خ ئێستای واڵتی بە پیوەندیدار ئاڵوگۆرەکانی سووریەیان کرد. هەر لەم پێوەندییە و هێز ڕوانــیــنــی و هەڵوێست دا، ناوچە واڵتانی و کوردەکان الیەنە

پێکهاتنی و ژنێڤ دانیشتنەکانی بۆ لە کانتونەکان خــۆبــەڕێــوەبــەریــی تیشکیان ــان، کــوردســت خــــۆراوای ناوبراو الیەنی دوو و خرایە سەر سەر لــە تێبینییەکانیان ســەرنــج و ــۆراوی ــ ــی ســیــاســیــی خ ــارودۆخــ ــ ب

کوردستان، ئاڵوگۆڕ کرد.

رۆژی شەممە رێکەوتی 1ی فێوریەی 2014 بەرامبەر بە 12ی رێبەندانی 1392ی هەر و نرخا پیرۆز و بەرز کوردستان کۆماری دامەزراندنی ساڵیادی هەتاوی،

بەو بۆنەوە کۆڕجێژنێک بە بەشداری بنەماڵە و و ئەندامانی حیزبی دیموکراتی کوردستان و بەشێکی بەرچاو لە دۆستانی حیزب و کوردانی دانیشتوی واڵتی شەهیدان پاکی رووحی بۆ بێدەنگی خولەکێک سەره تا چوو. بەڕێوە ئاڵمان،

دەسپێکی مەراسیمەکە بوو، ئینجا لەالیەن کاک هەمزە مەنگوڕ، ئەندامی کومیتەوە، و هەل لەسەر دواتر خوێندرایەوە. دیموکرات حیزبی سیاسی دەفتەری پەیامی هەلومەجی هەروەها و ئابووری و سیاسی باری لە ئێران هەنووکەیی مەرجی کەمینەکان و نەتەوە جیاوازەکان بە تایبەت گەلی کورد لەو واڵتەدا، وتارێک لەالیەن کاک سوڵتان گواڵوی، بەرپرسی کومیتەی حیزب لە واڵتی ئاڵمان، پێشکەش کرا. پیرۆزبایی پەیامی دۆستەوە، سیاسیەکانی الیەنە و حیزب لەالیەن هەروەها بەو بۆنەوە نێردرا. کۆتایی پرۆگرامەکانی ئەو جێژنە، بە ئاهەنگ و گۆرانی و هەڵپەڕکێ لەالیەن بەشدار بووانەوە تا دواکاتەکانی رۆژی شەممە بەردەوام بوو.

هه واڵ و راپۆرت

له زێــد« « کۆمه اڵیه تیی سیاسی و رێکخراوی هه وڵیر به بۆنه ی شه ست و هه شت ساڵه ی دامه زرانی

کۆماری کوردستان سمینارێکی پێک هێنا.رێبه ندان ی 4 هه ینی، ڕۆژی که سمیناره دا لــه و زانــکــۆ، مامۆستایانی لــه ــه س ک ــان ده یـ بــه بــه شــداریــی ــژه ران و چــاالکــانــی ســیــاســی و مــه ده نــیــی کــوردی ــوێـ تـڕۆژهه اڵت و باشووری کوردستان له هۆڵی کتێبخانه ی به رێوه هه ولێر شاری له عه بدوڕه حمان سامی پارکی

چوو، باسه کان له چوار پانێل دا پێشکێش کران.باسه که ی که سورخی ڕه حیم یه که م دا پانێلی له بوو، کوردستان« کۆماری سه رده می »ڕۆژنامه وانیی ڕۆژنامه نووسیی پێوه ندی ڕه هه ندی له سێ باسه که ی ــه ی ــامـ ــی کـــوردســـتـــان بـــه ڕۆژنـ ــ ــه اڵت ــ ـــوردی ڕۆژه ــ کڕۆژنامه نووسیی پێوه ندیی ئــێــران، له سه رانسه ریی به کــوردســتــان ده ره وه ی ســنــووره کــانــی لــه ــوردی کـ

باکوورو باشووری کوردستاندا پێشکێش کرد. ڕه حیم سورخی به ئاماژه به تێکه اڵویی ڕووناکبیریی کۆمه اڵیه تیی کورد له سه رده می په هله وی به ڕووناکبیریی نوخبه کانی کوردو، تیشک خسته سه ر له رێگه ی ئێران تایبه تمه ندییه کانی ڕۆژنامه نووسی له سه رده می ره زاخان ئه و خه سڵه تی سه ره کیترین سانسۆر سه رکوت و که له و سه رده مه دا ئاماژه ی به وه کرد که سه رده مه بوو، 17 ڕۆژنــامــه بــاو ده کــرانــه وه که 16 رۆژنــامــه یــان به زمانی فارسی و یه کیان به زمانی ئه رمه نی بوو، هه موو ئه وانه ش له پێناو یه کده ست کردنی کلتووری ئێرانی و بۆ

فارساندنی کۆمه ڵگا بوو.ناوبراو دوایه په ڕژایه سه ر ئه وه ی که له سه رده می حه مه ڕه زاشادا که به هۆی ڕووداوه کانی شه ڕی دووهه می ناوه ند، له سیاسی ناسه قامگیریی الوازی و جیهانی، سه رهه ڵدانی بۆ رێگه ده داو ڕوو سیاسی کرانه وه ی حیزب و ڕێکخراوه کان و به و پێیه ش ئازادیی چاپه مه نی و زۆربوونی رۆژنامه کان خۆش ده کرێ و له و سه رده مدا کورد به کۆمه ڵه ی ژ کاف و باوکراوه کانی ڕۆڵی خۆی زیاتر ســه رده م دا له و کــوردی ڕاگه یه نه کانی ده بینێ و

گرینگی ده ده ن به الیه نی نه ته وه یی.ــه و بـــه شـــه ی بـــاســـه کـــه ی دا ــ ڕه حـــیـــم ســـورخـــی لبه قۆناغه ی له و کــوردی ڕۆژنامه نووسیی پێوه ندیی پێوه ندیی هــاوکــات ســه رانــســه ری و رۆژنامه نووسیی هاته ــرده وه کـ شــی ــووره وه ــاک ب ڕۆژنامه نووسیی بــه له یه کێک گوتی کــوردســتــان« و « ــه ی ــام ڕۆژن ســه ر بوو ئه وه »کورستان« ڕۆژنامه ی تایبه تمه ندییه کانی خۆی خوێنه ری له گه ڵ داوه و خوێنه ر به گرینگیی که ڕاپرسی کردوه و، هه نگاو به هه نگاو » زاراوه سازی«و

» هاوتاسازی« کردوه .سمایل بازیار، دووهه م کۆڕگێری ئه و پانێله بوو که باسه که ی له ژێر ناوی »کۆماری کوردستان به رهه می گه شه سه ندنی بیری ناسیۆنالیزمی کوردی«دا پێشکێش

کرد.نێوان دوو حکومه تی لێکدانه وه یه کی بازیار سمایل به پێی ــان کــوردســت ــاری ــۆم ک ــجــان و ــای ــازه رب ئ میللی به ڵگه کانی یه کیه تیی سۆڤییه تی کردو تیشکی خسته سه ر ئه وه ی که دروستبوونی فیرقه ی دێموکڕات و حکومه تی بوو، سۆڤییه ت یه کیه تیی ئیڕاده ی ئازه ربایجان میللیی به اڵم له کۆماری کوردستان دا پێکهێنانی حکومه ت ئاواو به و شێوه یه نیه ، چونلی کۆماری کوردستان و حکومه تی

له ماهییه ت دا جیاواز بوون، دیاره خاڵی ئازه ربایجان وێکچوو، و هاوبه شیان بووه ، به اڵم خاڵه جیاوازه کانی

ئه و دوو حکومه ته زیاتر بووه .به کــورد کــاردانــه وه ی به ئــامــاژه ی بازیار سمایل په هله وی ده وڵه تی له الیه ن ئاسمیله کردنی سیاسه تی کردو له دایکبوونی کۆمه ڵه ی »ژکاف«ی، وه ک وه اڵمێکی ئاڵوگۆره کــوردو ئاسمیله کردنی سیاسه تی به شیاو دایه وه و جیهان ئێران و کۆمه اڵیه تییه کانیانی سیاسی و کوردستان کــۆمــاری که ــه وه ی ئ ســه ر خسته تیسکی فیکریی نه ته وه یی و به رهه می 4 ساڵ کاری کلتووری و

کۆمه له ی ژێکافه . بازیار به لێکدانه وه ی هه موو ره هه ندکانی پێکهێنه ری که ــه وه ی ئ ســه ر خسته تیشکی کوردستان کــۆمــاری نه بوه و شێوه یه به و ئازه ربایجان کۆماری پێکهێنانی ئه و حکومه ته پێشتر هیچ باکگراوه ندێکی ناسیۆنالیزمی

نه بوه .جیاوازییه باسه که ی دا دیکه ی به شێکی له بازیار میللیی کۆماری کوردستان و کۆماری بنه ره تییه کانی به ئاماژه ی به شه دا له و به رباس خسته ئازه ربایجانی جیاوازییه کان له پێگه ی سه ره کیی کۆماری کوردستان و سیاسی و جوغرافیای له ئازه ربایجان میللی کۆماری مرۆیی، سروشت و خه سله تی حیزبه کانی پێکهێنه ری ئه و دوو حکومه ته و ڕێبه رانیان، گوتاری زاڵی رادیکالیسمی چه پ و دیسکۆرسی کۆمۆنیستی به سه ر حکومه تی میللی کوردستان کۆماری نه ته وه یی گوتاری ئازه ربایجان و کردو دواتر پڕژایه سه ر ئاستی خۆشه ویستیی کۆماری به پێی ئازه ربایجان میللیی له چاو کۆماری کوردستان دوو ئــه و ده ســه اڵتــی کاتی له چ مێژووییه کان، به ڵگه حکومه ته و چ له شێوه ی ڕووخانی ئه و دوو حکومه ته و، له درێژه ی باسه که ی دا الیه نه کانی دیکه ی جیاوازیی ئه و

دوو حکومه ته ی شی کرده وه .زاگڕۆس کاک سمیناره دا ئه و دووهه می پانێلی له سیاسی و خوێندنه وه یه کی باسه که ی دا له خوسره وی

کۆمه اڵیه تی بۆ کۆماری کوردستان کرد.لێکدانه وه ی باسه که ی دا له خــوســره وی ــرۆس زاگبارودۆخی پێش دامه زرانی کۆماری کوردستان له ئێران و کوردستانی کردو بارودۆخی کۆمه اڵیه تیی کوردستانی کــرده وه و کوردستانی شی کــۆمــاری ده ســه اڵتــی ژێــر کوردستان، کۆماری به ڕێوه به ریی به به رزنرخاندنی ئه زموونه کۆمه اڵیه تییه کانی که باسه ی خسته ڕوو ئه و کۆماری کوردستان به رهه می سااڵنی پێش خۆی بوو.

زاگـــڕۆس خــوســره وی لــه بــاســه کــه ی دا بـــه راوردی دوو ده سه اڵتی هاوکاتی کۆماری کوردستان و کۆماری ئیدیعایانه ی ئه و ره دکردنه وه ی به کردو ئازه ربایجانی پێشوا نیشاندانی به سراوه له باره ی کــورد دوژمنانی قازی محه ممه د به ڕووسیه وه ده یهێننه وه ، به توێکاریی هه ندێ به ڵگه ی مێژوویی گوتی که یه کیه تیی سۆڤییه ت کۆماری ســه رۆک وه ک پێشه وا قبوڵکردنی به ناچار کرابا بۆیان ئه گه ر ئه گینا بــووه ، کوردستان کۆماری زۆریان پێ خۆش بوو که سێکی نیزیک له خۆیان ئه و

ڕۆڵه ی گێڕابا، به اڵم بۆیان جێبه جێ نه بوو.دووهه م کۆرگێری دووهــه م ئیسماعیل نژاد، عه لی پانێلی ئه و سمیناره بوو که له باسه که ی دا لێکدانه وه ی بۆ هێزی پێشمه رگه له سه رده می کۆماری کوردستان دا

کرد.فاکتی چه ند هێنانه وه ی به ئیسماعیل نژاد عه لی

مێژوویی باسی له پێگه و قورسایی هێزی پێشمه رگه له پێکهاته ی کۆماری کوردستانی کردو باسی له یاساکانی ئه رکه کانی کوردستان و پێشمه رگه ی هێزی وه رگرتنی

حکومه ت له به رامبه ر هێزی پێشمه رگه دا کرد.له باسی باسه که ی دا دیکه ی به شێکی له ناوبراو پێکهاته ی هێزی پێشمه رگه ی کوردستان دا کرد که خۆیان له چه ند که رتی هێزه کانی سه ر به عه شیره کانی کورد، دێموکرات و حیزبی به بوو په یوه ست تازه ئه ندامانی خسته سه ر تیشکی دواتــر ده دیــتــه وه و، بارزانییه کان دا چه ندی و چۆنیی ڕاهێنان و په روه رده ی هێزی پێشمه رگه کوردستان و شه ڕه کانی هێزی پێشمه رگه بۆ به رگری له

کۆماری کوردستان.له بڕگه یه کی دیکه ی ئه و ڕێوڕه سمه دا کورته فیلمێکی که درا پیشان کوردستان کۆماری له سه ر دیکۆمێنتی کــورده وه خوێندکارانی نه ته وه یی یه کیه تیی له الیه ن

به رهه م هاتبوو.ــی له ــه وه ی ــه ت ــگـــه ی ن ــنـــه وه ی کـــورد ڕوانـ »بـــزووتـبابه تێکی دیکه ی په راوێزی یادی کۆماردا«، ناونیشانی ئه و سمیناره بوو که له الیه ن ئه حمه د عه زیزی پێشکێش ئه و سمیناره ی به شداری ڕێگه ی سکایپه وه له که کرا

کردبوو.ئه حمه د عه زیزی به باسێك له شۆڕشه نه ته وه ییه کانی ئه وه ی سه ر خسته تیشکی کۆماردا سه رده می پێش هه موو ئه و شۆڕشانه له سه ر پرسی کوردبوون بووه ، یان حیزبێکی سیاسی وه ک بووبێ به خۆڕسک جا چ حیزبی دێموکرات له سه رده می کۆماری کوردستان دا له

پشتی پڕۆژه و شۆڕشه که دا بووبێ. ئه حمه د عه زیزی له باسه که ی دا ئاماژه ی به وه کرد که پڕۆسه ی سه رهه ڵدان و کوردستان کۆماری دامه زرانی کــوردی ناسیۆنالیسمی نه ته وه یی و بیری جێخستنی بووه ، دواتر پڕژایه سه ر زاڵبوونی هێژمونیی حیزبی به له درێژه ی ژیانی سه ر ڕه وتی ناسیۆنالیستیی کوردی

خۆی له ڕۆژهه اڵت و باشووری کوردستان.کۆڕگێڕ له درێژه ی باسه که ی دا گرینگیی به وه دا که له ئێستادا سیمایه کی ئاڵۆز له بزووتنه وه ی کوردی به دی ده کرێ و بۆ شیکردنه وه ی ئه و بابه ته چه ند فاکتێکی له کوردستان، ــۆراوای خـ له سیاسییه کان گۆڕانکارییه جه ختی هێنایه وه و کوردستان بــاکــووری بــاشــوورو ئێستادا کورد خاوه نی پڕۆژه یه کی له کردوه که کورد حیزبی بۆچوونی زۆرتر نیه و ناسیۆنالیستی تۆکمه ی

باڵی به سه ر ئه و بابه ته دا کێشاوه .به ئیسماعیل پور، سه الم سمیناره که دا پانێله ی له و باسێک له ژێرناوی » مافی نه ته وایه تی و یه کپارچه یی

ئێران له سیاسه تی زلهێزه کاندا« به شدار بوو.

لێکدانه وه ی به باسه که ی دا له ئیسماعیل پور سه الم له ئیستا ئه وانه ی چ فارسه کان شوینیسته ره فتاری له ئــه وانــه ی چ هه یه ، ده وریـــان ئــێــران دا به ڕێوه بردنی ئه وان گوتی ده کــه ن، بۆ کاری ئۆپۆزیسیۆن دا به رگی به به رنامه ی ورده وه کار بۆ دابه زاندنی هه ستی متمانه هێنانه وه ی به ده کــه ن و دیکه نه ته وه کانی به خۆبوونی ده سرۆیشتوویی ده ستێوه ردان و له باسی فاکت چه ند له سۆڤییه ت بریتانیاو وه ک جیهانییه کانی زلهێزه به ڕێوه بردنی ئێران و یه کپارچه هێشتنه وه ی جوغرافیای په هلوی دا و قاجاره کان سه رده می له ئێران سیاسیی

کرد.» له نێوان کۆگه رایی و تاکگه رایی، تایبه تمه ندییه کانی دیسپۆڕای کورد« دوایین باسی ئه و سمیناره بوو که سکایپه وه رێگه ی له خه یاتی و خالید دوکــتــور الیــه ن

پێشکێش کرا.جوغرافیای به ئاماژه به خه یاتی خالید دوکتور دیاسپۆڕای کوردو کۆچی کورد بۆ ده ره وه ی واڵت، چ بۆ خوێندن، کار یان په نابه رێتیی سیاسی، خوێندنه وه یه کی له باسی تاراوگه کردو له بۆ پرسی کورد بابه تیانه ی سه ر هاته کردو کورد تاکه کانی دابڕانی باوی و لێک باس کردن له پێناسه و تایبه تمه ندیی دیاسپۆڕای کورد.ــڕ هـــاتـــه ســـه ر بــاســکــردنــی ــی ــۆڕگ ــه و بـــه شـــه دا ک ــ لنیشتمان و به کورد دیاسپۆرای پێوه ندیی هێشتنه وه ی واڵتی پێشوویان و هێشتنه وه ی شوناسی کوردبوون که نێو دیاسپۆڕای کورد به به ڕێوه بردنی کۆڕو کۆبوونه وه

نه ته وه یی و نیشتمانییه کان.دوکتور خالید خه یاتی له به شێکی دیکه ی باسه که ی دا به ره و. داگه ڕانی کۆگه رایی تیسکی خسته سه ر واقعی حیزبه لێکدابڕانی بــه شــه دا ــه و ل ــورده و کـ تاکگه رایی سه ر له گــه وره خه سارێکی به کــوردی سیاسییه کانی ئه و پرسه زانی و له دوایین به شی باسه که ی دا ئاماژه ی ده ره وه ی لــه ــورد ک دیــاســپــۆرای ده سکه وته کانی بــه

کوردستان کرد.به ڕێگه پانێالنه دا له و کام هه ر له باسه شایانی به شداران درابوو تا به هێنانه به ر باسی تێبینی و ڕه خنه و

پێشنیاره کانیان سمیناره که ده وڵه مه ند بکه ن.به چــاالکــی ــارو ک 7 ســه عــات دوای ئــه و سمیناره

باسێکی کراوه کۆتایی به کاره کانی هێنا.

به ڕێوه چوونی سمیناری ده رهاویشته و کاریگه رییه کانی کۆماری کوردستان دوای 68 ساڵ

دیدارێک لە نێوان حیزبی دیموکراتی کوردستان و حیزبی یەکیەتیی کورد لە سووریە

رۆژی رابردوو هەیئەتێکی حیزبی له پێکهاتوو کوردستان دیموکراتی باڵه کی عومه ر ــادرزاده و ق حه سه ن ئه ندامانی ده فته ری سیاسی و برایم زیوه یی ئه ندامی کومیته ی ناوه ندیی حــیــزبــی دیــمــوکــراتــی کــوردســتــان، ــارەگــای ئه نجوومه نی ب ــی ســەردانــەیــان ســووری ــوردی ــ ک نیشتمانی هه ریمی کومیته ی الیــه ن لە کــردو پێشوازییان نیشتمانی ئه نجوومه نی

لێ کرا.باس دۆســتــانــەدا دانیشتنێکی لــە پــیــوەنــدیــدار بــابــەتــی کۆمەڵێک لــه ــەو ــاوچـ ــە نـ ــ ــورد ل ــ ــ ــی ک ــرسـ ــە پـ ــ ببــە ال دوو ــەر ــ هـ تـــایـــبـــەتـــی ــە ــ برووداوەکــانــی تاوتوێی بایەخەوە و کــوردســتــان ــۆراوای ــ خ ئێستای

واڵتی بە پیوەندیدار ئاڵوگۆرەکانی نێو له پێگه ی جێگه و و ســووریــە لەم هــەر کــرد. ئۆپۆزیسیونیان دا ڕوانینی و هەڵوێست دا، پێوەندییە واڵتانی و کوردەکان الیەنە و هێز ژنێڤی2 دانیشتنەکانی بــۆ نــاوچــە

خــۆبــەڕێــوەبــەریــی پــێــکــهــاتــنــی و کانتونەکان لە خۆراوای کوردستان، الیەنی دوو سەرو خرایە تیشکیان لە تێبینییەکانیان ناوبراو سەرنج و سەر بارودۆخی سیاسیی خۆراوی

کوردستان، ئاڵوگۆڕ کرد.

هه ولێر: دیدارێکی حیزبی دێموکراتی کوردستان له گه ڵ ئه نجوومه نی نیشتمانی کوردی سووریە

به رز راگرتنی ساڵیادی2ی رێبەندان و دامەزراندنی کۆماری کوردستان لە واڵتێ ئاڵمان

ژماره : 625

٤ی‌فێوریه‌ی٢٠١٤١5ی‌رێبه‌ندانی‌١٣٩٢

3هه واڵ و راپۆرت

هه یئه تێکی نوێنه رایه تیی حیزبی دێموکراتی کوردستان له هه ولێر سه ردانی ژووری په یوه ندییه سیاسییه کانی بزوتنه وه ی گۆرانی له هه ولێر کردو

له گه ڵ به رپرسانی ئه و حیزبه دیداری کرد.ده فته ری شاندێکی ریبه ندان ی 8 رێکه وتی شه ممه، سێ رۆژی

ئیبراهیم له پێکهاتوو هه ولێر له کوردستان دێمۆکراتی حیزبی نوێنه رایه تیی زێوه یی و حسن کاکیلی سه ردانی ژووری په یوه ندییه سیاسییه کا نی بزووتنه وه ی گۆرانی له هه ولێر کردو له الیه ن شاندی خانه خوێ به سه رپه رستیی دوکتۆر محمد حاجی، ڕێکخه ری ژووری په یوه ندییه سیاسییه کانه وه پێشوازییان لێ کرا. له ودیدارو دانیشتنانه دا دوو الیه ن له سه ر زۆر بابه ت و ته وه ری جۆراوجۆری ئاڵوگۆره کانی هه رێمی پێوه ندیدار به پرسی هاوبه شیان قسه وباسیان کرد و کوردستان، ناوچه و به تایبه ت پرسی کورد به گشتی له هه موو پارچه کان له

ڕوانگه ی دوو حیزبه وه ئاڵوگۆڕی بیروڕایان له سه ر کرا.

سه ردانی هه یئه تێکی نوێنه رایه تیی حیزب له هه ولێر له مه کۆی گۆڕان

سیاسیی ده فته ری بنکه ی له ڕێبه ندان 2ی ڕێوڕه سمی به ڕێوه چوونی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان

له بنکه ی ده فته ری سیاسیی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان دا یادو بیره وه ریی دامه زرانی کۆماری کوردستان به رز ڕاگیرا.

پێشنیوه ڕۆی ڕۆژی چوارشه ممه ، 2ی ڕێبه ندان به به شداریی سه دان که س له کادرو پێشمه رگه کانی حیزبی دێموکڕات و کۆمه ڵێک میوان یادو بیره وه ریی 2 ی رێبه ندان، ساڵرۆژی دامه زرانی کۆماری کوردستان به رز ڕاگیراو له گه ڵ ئامانج و

رێبازی پێشه وا قازی محه ممه د په یمانی وه فا نوێ کرایه وه .له و ڕێوڕه سمه دا که به سروودی نه ته وایه تیی ئه ی ڕه قیب و ساتێ به بێده نگی وه ستان بۆ رێزگرتن له گیانی پاکی شه هیدان ده ستی پێ کرد، په یامی ده فته ری سیاسیی حیزب به و بۆنه یه له الیه ن کاک مسته فا مه ولوودی، جێگری سکرتێری

گشتیی حیزبی دێموکڕاته وه خوێندرایه وه .دوابه دوای قسه کانی کاک مسته فا مه لوودی، سروودی رێبه ندان خوێندرایه وه و خاتوو له الیه ن بۆنه یه به و دێموکڕات حیزبی سینفییه کانی رێکخراوه په یامی

حه لیمه ڕه سووڵی، سکرتێری یه کیه تیی ژنانه وه پێشکێش کرا.له نێوئاخنی ڕێوڕه سمی شه ست و هه شته مین ساڵرۆژی دامه زرانی کۆماری کوردستان دا چه ند سروود و گۆرانی و شێعری دیکه ش له الیه ن کۆڕی هونه ریی حیزب، شاعیران محه ممه د ئه فه ندی و نیعمه ت مه الوه پێشکێش کران و جێژنه که

به هه ڵپه رکێی گشتیی کۆتایی پێ هات.

تۆرۆنتۆی کانادا

له تۆرۆنتۆی کانادا به به ڕێوه بردنی ڕێوڕه سمێک یادو بیره وه ریی شه ست و هه شت ساڵه ی دامه زرانی کۆماری کوردستان به رز ڕاگیرا.

2014و ژانــویــه ی ی 26 به را،به رله گه ڵ ڕێبه ندان 6ی یه کشه مه، رۆژی به بۆنه ی 2ی ڕێبه ندان، ساڵرۆژی دامه زرانی کۆماری کوردستان ڕێوڕه سمێک کوردستانییه کان و الیه نه سیاسیه حیزب و به شداریی به کانادا تۆرۆنتۆی له

کوردانی هۆگری کۆماری کوردستان به ڕیوه چوو.ده قیقه یه ک ڕاگرتنی ڕه قیب و ئه ی نه ته وایه تیی ســروودی به کۆڕیاده ئه و بێده نگی بۆڕێزگرتن له یادو بیره وه ریی شه هیدان ده ستی پێ کردو پاشان په یامی موقه ده م، جه عفه ر له الیه ن کوردستان دێمۆکڕاتی حیزبی سیاسیی ده فته ری

به رپرسی کومیته ی تۆرۆنتۆی حیزبه وه خوێندرایه وه.کوردستان، دێمۆکڕاتی پارتی په یامه کانی ڕێوڕه سمه دا ئه و ــژه ی درێ له یه کیه تیی نیشتمانی کوردستان، کۆمه ڵه حیزبی کومۆنیست و به ره ی یه کگرتووی

گه لی ئه هواز به وبۆنه یه خوێندرانه وه .ئه و ڕێوڕه سمه به گۆرانی و هه ڵپه رکێی به شداران به رده وام بوو.

سوئێد

له گــرتــن رێــز بــۆ كــوردســتــان دێــمــوكــراتــی حیزبی ســوئــێــدی كۆمیته ی شه ست و هه شته مین ساڵڕۆژی دامه زرانی كۆماری كوردستان به به ڕێوه بردنی

ڕێوره سمێکی به شکۆ ئه و یاده مێژووییه ی به رز ڕاگرت.ئه و ڕێوڕه سمه ئێواره ی رۆژی شه ممه ، 5ی ڕێبه ندان به به شداریی به رچاوی رێكخراوه و حیزب نوێنه رانی کوردستان، پارچه ی چــوار هــه ر کورده کانی سوئێدی و كوردستانی یه كان، کۆمه ڵێک له که سایه تی یه سیاسی یه کورده کان و به به شداری چاالکانه ی کۆمیته ی ده ره وه ی واڵتی حیزبی دێموکراتی کوردستان به سروودی نه ته وایه تیی ئه ی ره قیب و خوله کێک بێده نگی بۆ رێزگرتن له شه هیدانی

کوردستان دەستی پێ کرد.له سه ره تای ئه و ڕێوڕه سمه دا په یامی دەفتەری سیاسیی حیزبی دێموکراتی کوردستان به و بۆنه یه له الیه ن نەبەز عەلیدووست، به رپرسی بەشی تەشکیالتی کۆمیتەی سوئێده وه پێشکه ش کراو پاشان وتارێک بە زمانی سوئێدی به و بۆنه مێژووییه لەالیەن سیاوەش قەوی پەنجە خوێندرایه وه که تێدا به پوختی باسی که سایه تیی کوردستان، کۆماری دامه زرانی پێش کوردستان هه لومه رجی له پێشه وا قازی محه ممه د، سه رده می زێڕینی کۆمارو ڕووداوه کانی دوای ڕووخانی

کۆماری کوردستانی کردبوو.

نوێنه ره کانیانه وه الیــه ن له په یامه چه ند ئــه و دا په یامه کان درێـــژه ی له و تەبایی و ئاشتی لە باسیان پەیامەکان هەموو نێورۆکی کە خوێندرانه وه کۆماری مێژووی لە بوو ئاوڕدانەویەک هاوکات و بوو تێدا بوونی بەیەکەوە

کوردستان و ئامانج و ئەرکەکانی ئەو کۆمارە پڕ دەسکەوتەی گەلەکەمان. عەتا بانەیی نوێنەری پارتی دێموکراتی کوردستان لە واڵتی سوئێد •

بەختیار عەبدولرەحمان نوێنەری یەکێتی نیشتمان کوردستان لە واڵتی •سوئێد

پڕشەنگ توانا بەرپرسی فدراسیۆنی کۆمەڵە کوردی یەکان •• سۆزان فەتحی ئەندامی کۆمیتەی بەرێوەبەری یه کیه تی ژنانی دێموکراتی کوردستان لە واڵتی سوئێدو هەروەها لە الیەن نوێنەری چەند حیزبی سوئێدی

پەیام پێشکەش کران.له و رێوڕه سمه دا داگ الشۆن لەالیەن حیزبی سوسیال دێموکراته وه ، گوتی: خۆم بە بەختەوەر دەزانم کە لەگەڵ ئێوە 68 ساڵەی یادی دامەزرانی کۆماری کوردستان دەکەمەوە، من زۆر دۆستی کوردم هەن کە هەموویان زۆر شانازی بە زمان و کولتوری خۆیان دەکەن. سوئێد بە بێ کوردان واڵتێکی ناخۆشترەو ئێمە وەک سوسیال دێموکرات ڕۆڵی حیزبی دێموکراتی کوردستان بەرز دەنرخێنین و لە بگات و کوردیش ئاواتەکانی خۆی بە هیوادارم ڕۆژێک بێ کە گەلی کورد

ئێران بە ماف و ویستەکانی خۆی بگا.بودیل سێبا لویس، نوێنەری پارلمانی سوئێد لە سەر لیستی حیزبی ژینگەو یه کێکی دیکه ئه و واڵته ش پارلمانی لە ئەندامی کۆمیسیۆنی کاروباری دەرەوە دوای کە خۆشحاڵیە جێگای گوتی که بوو جێژنه له و به شدار میوانه کانی له بەاڵم کراوەتەوە، دەرەوەدا دونیای بەرەو کرانەوەیەک ڕووحانی هەڵبژاردنی ئێعدام ئێستاش وەک پێشوو بەرێوە دەچێ. بۆیە ئێمە دەبێ ئێران ناچار بکەین کە دەست لەم شێوە سزایە هەڵ بگرێ، هەموو گەلێک مافی دیاریکردنی چارەنووسی خۆی هەیەو من خۆم بە ڕەگەز کاتالونیم و وابریارە لە مانگی 11 هەڵبژاردن ماف دەدا هەوڵ ئیسپانیا حکوومەتی بــەرن، بەرێوە سەربەخۆیی بریاری بۆ و ئازادی کاتاالنەکان سنووردار بکاو بە هەر شێوەیەک کە بۆ بکرێ پێش بە دەنگدان بۆ سەربەخۆیی ئەو گەلە بگرێ، ئێمە دەبێ پشتیوانی لە گشت گەالنی

جیهان بکەین کە مافی دیاریکردنی چارەنووس بەکار بێنن.

گەل لیبرالی حیزبی لیستی ســەر لە پارلەمان نوێنەری مالم، فــردریــک گوتی: جێی خۆشحاڵی یە کە لەگەڵ ئێوە ئەم یادە نوێ دەکەمەوە، ئەورۆ بۆتان ئێوە ئەمرۆ فەرمووی: کە وەدیهاتووە محەممەد قازی وتەی کە دەرکەوتووە ئێستا دەبن. درووست قازی هەزاران سبەینێ بەاڵم دەکەن، ئێعدام قازی یەک

دەبینن کە لێرە هەموومان قازین. ئێستا دانوستان و لێک نزیکبوونەوە لە چەندین الوە لە ئارا دایە، لە نێوان ئیسرائیل و فەلەستین، لە نێوان شیعە و سوننی عێراق، لە نێوان حکوومەتی هەرێمی کوردستان و بەغدا، لە نێوان پ کاکا و ئانکارا، کە لە گشت ئەم هەواڵنە دا ئێران بە شێوەی جیاواز هەوڵ دەدا ئەم هەواڵنە پووچەڵ بکاتەوە. تەنیا ڕێگا ئەوەیە کە حکوومەتی ئێران ببێتە رژێمێکی دێموکراتیکی کە

ڕێز لە مافی گشت پێکهاتەکانی نەتەوەیی و ئایینی بگرن. لە دوای بڕگەی بەشی یەکەم دا کاک محەممەد ئیسماعیلی بەرپرسی بەشی پەیوەندی یە کوردستانی یەکانی کۆمیتەی سوئێد چەند وتەیەکی پێشکەش کردوو کەسایەتی یەکانی سیاسی و ڕێکخراوە و هێز چاالکانەی بەشداری سوپاسی و پەیام کە هێزانەی ئــەو هەموو نــاوی کــردو دا ڕێورەسمەی لــەو بــەشــدار

برووسکەی پیرۆزباییان بە بۆنەی 2ی ڕێبەندان ناردبوو که بریتی بون لە:کۆمەڵەی شۆرشگێری زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران •

کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان •حیزبی زەحمەتکێشانی کوردستان •ڕێکخراوی دێموکراتیکی یارسان •

کۆمەڵەی پێشمەرگە دێرینەکانی کوردستان •کۆمەڵە حیزبی کومونیستی ئێران •

پارتی ئازادی کوردستان •پارتی سەربەخۆیی کوردستان •

پارتی دێموکراتی کوردستان ـ باکوور •بەشی کوردی ڕادیۆی سوئێد ) زایەڵە( •

•کەمپینی ئاشتی و یەکبوون

شــایــانــی بــاســە کــە دوابـــــه دوای پێشکه ش کــردنــی پــه یــامــه کــان، لــه الیــه ن به رێوه به رانی یادی 2ی ڕێبه ندانه وه چه ند هۆنراوه پێشکه ش کران و نۆرە درا بە

بەشی هونەری یادی 2 ی ڕێبەندان.لە بەشی هونەری یادی 2 ی ڕێبه ندان دا 5 که س له هونه رمه ندانی الو و باوان کەریمی، شۆڕش بۆکانی و ده نگخۆش شنۆ ئەحمەدی، جەماڵ فەتحیان، ئەسعەد ڕه زازی به ده نگه خۆشه کانیان گه ڕی ڕه شبه ڵه کی كیژان و كوران و ژنان

و پیاوانی به شداریان گه رمتر کرد و ڕازاندیانه وه .

نۆروێژ

کۆمیتەی نۆڕوێژی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان بە هاوکاریی یەکیەتیی ژنان، الوان و کۆمەڵەی کولتوری، 68 ساڵه ی دامەزرانی کۆماری کوردستانیان کرد به جێژن و به و بۆنه یه وه شەوئاهەنگێکیان بۆ کوردانی دانیشتووی نۆروێژ

پێک هێنا.له و ڕێوڕه سمه دا که ڕۆژی هه ینی، 4 ی ڕێبه ندان و بە سروودی نەتەوایەتیی »ئەی ڕەقیب« لە الیەن کۆرسی یەکیەتیی الوان و ڕاگرتنی دەقیقەیەک بێدەنگی بۆ رێزگرتن له یادو بیره وه ریی شەهیدان دەستی پێ کرد، پەیامی کۆمیتەی حیزب

لەالیەن ئەسعەد خزری، بەرپرسی کۆمیتەی نۆروێژی حیزبه وه پێشکەش کرا.

کۆماری ڕاگه یاندنی دروستبوونی به ستێنه کانی به ئاماژه به په یامه دا له و کوردستان و ڕۆڵی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان و سەرۆک کۆماری کوردستان، کوردستان کۆماری ئامانجەکانی خستنی سه ر له محەممەد قــازی پێشەوا نەتەوەیی، دەسەاڵتی ســەروەری و دامەزراندنی ئــه وه ی سه ر خرابووه تیشك نەختەگۆڕانێکی گرینگە لە مێژووی کورد دا کە ئەویش لە کۆماری کوردستاندا

بۆ یەکەم جار بە شێوەیەکی مۆدێڕن و سەردەمیانە هاته دی.ئەسعەد خزری له و په یامه دا به ئاماژه به ئاڵوگۆڕه سیاسییه کان له ئێستادا ئەرکی بە کوردستانی رۆژهەاڵتی له کورد مافه کانی وه دیهاتنی بۆ خەبات هەڵکردن، پێکەوە له سه ر نێوەدا جه ختی لە و زانی الیەک هەموو سەرشانی هاوکاری و هاوخەباتی هه موو حیزب و الیه نه سیاسییه کانی ڕۆژهه اڵتی کوردستان

کرده وه .له بڕگه یه کی دیکه ی ئه و شه ویاده دا پەیامی هاوبەشی یەکیەتیی ژنان، الوان ڕەحیمی مەحبووبە ژنــان، یەکیەتیی بەرپرسی الیــەن لە کــوردی کۆمەڵەی و تابڵۆی چەند الوان یەکیەتیی هەڵپەڕکێی تیپی ــەوە ئ دوای کــراو پێشکەش

هەڵپەڕکێی کوردییان پێشکەش کرد.گۆرانیی به شداران و هه ڵپه رکێی و شایی به شه ویاده ئه و باسه شایانی

هونه رمه ندان تارا رەسووڵ و ئەنوەر پورمحەممەدی درێژه ی پێ درا.

به رزڕاگرتنی یادی دامه زرانی کۆماری کوردستان له کوردستان و ده ره وه ی واڵت

مه هابادو ڕه به ت

کوردستان دێموکڕاتی حیزبی الیه نگرانی ئه ندامان و ساڵرۆژی ڕێبه ندان ، ی 2 هاتنه وه ی به بۆنه ی مه هاباد له

دامه زرانی کۆماری کوردستان چاالکیی ته بلیغییان کردوه .حیزبی ته شکیالتی کۆمیسیۆنی ڕاپـــۆرتـــی بــه پــێــی دێموکڕاتی حیزبی الیــه نــگــرانــی ئــه نــدامــان و دێــمــوکــڕات کوردستان له مه هاباد به چاالکیی به ربه رینی ته بلیغی به ره و پێشوازیی هاتنه وه ی 2ی ڕێبه ندان ، ساڵرۆژی دامه زرانی

تڕاکت و به باوکردنه وه ی چــوون و کوردستان کۆماری وێنه ی رێبه رانی شه هید، به تایبه ت پێشه وای سه رۆکۆمار وه فایان په یمانی کوردستان کۆماری ئامانجه کانی له گه ڵ

نوێ کردۆته وه .بریتین کراوه تێدا ته بلیغییان چاالکیی ئەم شوێنانەی

لە: خــوارێ، فه جری گه ڕه کی ســه رێ، فه جری گه ڕه کی

سه یداوا و مه یدانی حه یوانانشایانی باسه ناوه نده ئه منیه تییه کانی ڕێژیم له و شاره

توانای هێزو به هه موو توندی وه خۆکه وتوون و به دوایه چاالکییه ئه و ئــاســه واری پاکردنه وه ی هه وڵی خۆیانه وه

ته بلیغییه یان داوه .له شاری ڕه به تیش به بۆنه ی هاتنه وه ی 2 ی ڕێبه ندان ، ساڵرۆژی دامه زرانی کۆماری کوردستان به باوکردنه وه ی دووی به پێوه ندیدار تڕاکتی شه هیدو رێبه رانی وێنه ی له چه ند جێگه ی شار وه ک که مه ربه ندی، پارکی رێبه ندان

شار و شه قامی له یالنه چاالکیی ته بلیغییان کردوه .

سه قز

کوردستان دێموکڕاتی حیزبی الیه نگرانی ئه ندامان و ساڵرۆژی ڕێبه ندان ، 2ی هاتنه وه ی به بۆنه ی سه قز له

دامه زرانی کۆماری کوردستان چاالکیی ته بلیغییان کردوه .حیزبی ته شکیالتی کۆمیسیۆنی ڕاپـــۆرتـــی بــه پــێــی

دێموکڕاتی حیزبی الیــه نــگــرانــی ئــه نــدامــان و دێــمــوکــڕات کوردستان له سه قز به چاالکیی به ربه رینی ته بلیغی به ره و پێشوازیی هاتنه وه ی 2ی ڕێبه ندان ، ساڵرۆژی دامه زرانی تڕاکت و به باوکردنه وه ی چــوون و کوردستان کۆماری وێنه ی رێبه رانی شه هید، به تایبه ت پێشه وای سه رۆکۆمار وه فایان په یمانی کوردستان کۆماری ئامانجه کانی له گه ڵ

نوێ کردۆته وه .بریتین کراوه تێدا ته بلیغییان چاالکیی ئەم شوێنانەی

لە: حه مااڵوای مه ردوخ، مه دره سه ی خوارێ، حه مااڵوای

سه روو عه باس ئاواوێــڕای دێــمــوکــڕات حیزبی ته شکیالتی کۆمیسیۆنی ئه و به ڕێوه به رانی له ئه و هه واڵه ده سخۆشیی ڕاگه یاندنی

چاالکییانه کردوه .

چاالکیی ته بلیغی له شار و ناوچه کانی کوردستان به بۆنه ی 2ی رێبه ندان

15ی رێبه ندانی 1392ژماره : 625

2

٤ی‌فێوریه‌ی٢٠١٤هه واڵ و راپۆرت

الوانی کۆنفڕانسی له کوردستان ڕۆژهه اڵتی دێموکراتی الوانــی یه کیه تیی هه یئه تی چوارپارچه ی کوردستان دا به شدار بوو که بە مەبەستی پشتگیری لە ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری

9ی چوارشەممه ، رۆژی که کۆنفڕانسه دا له و خرابوو. رێک کوردستان ــاوای رۆژئڕێکخراوی میوانداریی بە الوان و بە تایبەت رێکخراوەی 30 به شداریی به ڕێبه ندان ــاوای رۆژئ سەربەخۆی ئیدارەی « درووشمی بە کوردستان«و، الوانــی ــازادی »ئبه بەڕێوەچوو، سلێمانی شاری لە ئەیپارێزین« نەتەوەییمانە، سه نبولی کوردستان،

قسه النی مەال بەختیار، ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکیەتی نیشتمانی کوردستان کرایەوە. له و کۆنفڕانسه دا دوای پەیامی گەنجانی PYD ، پەیامی یەکیەتیی الوان لەالیەن سامان فەقێ نەبی، سکرتێری گشتیی یه کیه تیی الوانی دێموکراتی ڕۆژهه اڵتی کوردستان پێشکەش دامەزرانی ڕاگەیاندنی بۆنەی بە پیرۆزبایی وێــڕای پەیامەدا لەو کرا. ئامادەبووان بە کانتۆنەکانی جەزیرە، عەفرین و کۆبانی، داوا لە سەرجەم الیەنەکانی رۆژئاوا کرابوو کە بە یەکگرتوویی خۆیان ئەم هەلە زێڕینە بقۆزنەوەو مۆدێلێکی سەرکەوتوو بۆ تەواوەتی واڵتی تراژدیای بە هێنان کۆتایی بۆ رێگایەک نەخشە بە بیکەن بکەن و پێشکەش سووریه لە بەشی دووهەمی کۆنفڕانس دا، بڕیار و راسپاردەکانی کۆنفڕانس دڵهەژێنی سوریا.

پاش چەند کاتژمێر باس و راوێژ بە دەنگی زۆرینەی رێکخراوەکان پەسەند کرا.

حیزبی رێبەریی هەیئەتی دوو کۆمەڵەی کوردستان و دێموکراتی شــۆڕشــگــێــڕی زەحــمــەتــکــێــشــانــی بیروڕا لــه گــه ڵ ئــێــران کوردستانی پرسێکی چەند لــەســەر گــۆڕیــنــەوە ــان، ــە ئـــێـــران و کــوردســت تــایــبــەت بــاری و ــاوکـ ــەر هـ ــان لـــە ســ ــی جــەخــتهێزەکانی نــێــوان هاوهەڵوێستیی

رۆژهەاڵتی کوردستان کردەوە.شەممە، رۆژی پیشنیوەڕۆی هەتاوی 1392ی رێبەندانی ی 5ــی کــۆمــەڵــەی ــەری ــب هــەیــئــەتــێــکــی رێشــۆڕشــگــێــڕی زەحــمــەتــکــێــشــانــی کوردستانی ئێران بە سەرپەرەستی سکرتێری ــەدی، ــت ــوه م ــا ــدوڵ عــەببنکەی ــی ســەردان کۆمەڵە گشتیی ــی ــرات ــمــوک ــی دێ ــزب ــی حــی ــدیـ ــاوەنـ نـکوردستانی کردو، له الیەن هەیئەتێکی خالید سەرپەرەستی بە حیزبەوە حیزبی گشتیی سکرتێری عەزیزی،

دێموکراتەوە پێشوازییان لێ کرا.لـــە ســـەرەتـــای ئـــەم دیـــــدارەدا ــدی لــە گــەڵ ــوەن ــێ ــەردووال لــە پ ــ ــ هئێران، بــە تایبەت پرسێکی چەند په روه نده ی ناوکیی ئێران و رێکەوتنی

رۆژاوا، گەڵ لە ئیسالمی کۆماری لە رووحانی دەوڵەتی عەمەلکەردی هەروەها رابـــردووداو مانگی چەند کــوردســتــان سیاسیی بــارودۆخــی

بیروڕایان گۆڕییەوە.ــەم دیـــــــدارەدا ــ ــە درێـــــــژەی ئ لـهەردوو هەیئەتی حیزبی دێموکراتی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی کوردستان و ئێران کوردستانی زەحمەتکێشانی لە رەخنەگرانە ئاوڕدانەوەیەکی بە هێزە نێوان ئاڵۆزییەکانی گــرژی و سیاسییەکانی رۆژهەاڵتی کوردستان و ئاسەواری نەرێنیی لێکترازانەکانی

چـــەنـــد ســـاڵـــی رابــــــــردووی هــێــزە سیاسییەکان، باسیان لە هەنگاونانی ــەوە و ــوون جــیــدی بــۆ لێک نــزیــک ب

هاوکاریی نێوانیان کرد.هــەردوو پێوەندییەدا لەم هــه ر هەوڵێکیان چەند ناوبراو هەیئەتی داهاتوویەکی بــەرەو هەنگاونان بۆ ــردو ــشــان کـ ــی ــەخــش دەســن ــواب ــی هداهاتوویەکی لە کە ساغبوونەوە هەڵوێستی کــارو پێناو لــە نزیکدا

هاوبەشدا چەند هەنگاوێک باوێن.

بـــۆ بـــه رزراگـــرتـــنـــی شــه ســت و دامــه زرانــی ساڵوه گه ڕی هه شته مین کۆمیسیۆنی کــوردســتــان، کــۆمــاری ــی ــمــوکــڕات ــی دێ ــزب تــه شــکــیــالتــی حــیکۆمیته ی یارمه تیی بــه کــوردســتــان پشده ر و بتوێنی ته شکیالتی ئاشکرای 1ی سێشه ممه دوانــیــوه ڕۆی حیزب، رێبه ندانی 1392 )21 ژانویه ی 2014(، ــی ــه اڵدزێ ق شـــاری ــه ل سیمینارێکی

باشووری کوردستان به ڕێوه برد. به به شداریی سیمیناره که ئــه و نــزیــک بــه 400 کــه س لــه ئــه نــدامــان و ــه ره و، ــ الیــه نــگــرانــی حــیــزب لـــه و ده ڤـــه ــه نـ ــی الیـ ــ ــه ران ــ ــن ــ ــوێ ــ ــا ن ــ ــ ــه روه ه ــ ــ هسیاسییه کانی باشووری کوردستان و به ڕێوه دێموکرات حیزبی دۆستانی چوو، به ساتێك بێده نگی بۆ رێزگرتن ــی شــه هــیــدانــی رێــگــای ــره وه ری ــی ــه ب لده ستی کوردستان کوردو رزگاریی

پێ کرد.ــان ســـــــــۆران نــــــووری ــ ــاشـ ــ پـلــه الیــه ن سیمیناره که ــه ری ــوه ب ــه ڕێ بحیزبه وه ته شکیالتی کۆمیسیۆنی ــڕای پــیــرۆزبــایــی جــه ژنــی دووی ــ وێبه شدارانی به خێرهاتنی رێــبــه نــدان، ئاسۆ ناساندێکی کورته دوای کردو کۆمیته ی ئــه نــدامــی زاده، حــه ســه ن نـــاوه نـــدیـــی حــیــزبــی دێــمــوکــڕاتــی ــۆ، ــک ــای زان ــتـــان و مــامــۆســت کـــوردسـ

ده سپێکی سمیناره که ی ڕاگه یاند.بابه تی زاده حــه ســه ن ئــاســۆی ــری » ــ ــه ردێ ــر ســ ــه ژێـ بـــاســـه کـــه ی لـکوردستان و کۆماری له سه ر باسێک نـــاســـیـــۆنـــالـــیـــزمـــی کـــــــــوردی » بــۆ ــه و پــێــگــه و ــگ ــی جــێ ــدن ــگــان ــســه ن هــه ڵکوردستان کۆماری کاریگه رییه کانی له کــورد نه ته وایه تیی بزاڤی له سه ر

سه رده می نوێدا ته رخان کردبوو.ــا وێـــــڕای ــ ــه ره تـ ــ نـــــاوبـــــراو سـشیکردنه وه ی چوارچێوه ی باسه که ی، ــاری ــۆمـ ــاره ی بـــــه وه کــــرد کـ ــشـ ــیـ ئـکوردستان له گه ڵ ئه وه دا که درێژه ده ر نه ته وایه تییه بزوتنه وه میراتگری و کوردییه کانی پێش خۆی بوو، به مانای له هێندێک لــه گــه ڵ بــوو دابڕانێکیش ره هه ندو تایبه تمه ندییه سوننه تییه کانی ــۆی ــش خـ ــێـ بــــزووتــــنــــه وه کــــانــــی پـقه واره یه کی دامــه زرانــدنــی له پێناوی بنه ماکه ی کــه مــۆدێــرن حوکمڕانیی شوناسخوازییه کی ده ربازبوو له ئینتما بچووکتره کان بوو. به باوه ڕی دوکتور دابڕانه ئه و به اڵم حه سه ن زاده ئاسۆ دابڕانێکی هه ڵسه نگێندراو و واقعبینانه پێکهاته ی کــه ــه وه ئـ ــه بــه ر ل چ ــوو، بـبه ستێنێکی له سه ر کۆمار مۆدێرنی له به ر چ و ــوو ــه زرابـ دامـ سوننه تی پێویستییه کانی په ره پێدان و پاراستنی حیزبی رێبه رانی کۆمار، حاکمیه تی بــه ڕێــوه بــه رانــی کۆمار دێــمــوکــڕات و پشت زۆر راده یه کی تا بوون ناچار به هه مان ئه و پێوه ندییه سوننه تییانه ی ــی ئــه و ــ ــورده واری ــ نــێــو کــۆمــه ڵــگــای کله ئـــه وه ی به بێ ببه ستن ســه رده مــه ماهیه تی و خه ونی پێشکه وتنخوازانه ی

کۆمار که م بکه نه وه. ئاسۆی حه سه ن زاده ئینجا وێڕای هاوچه رخه کانی خیسڵه ته به ئاماژه ناسیۆنالیزمی کورد، هه وڵی دا ڕه گ و ڕیشه و سه رچاوه ی تۆکمه بوونه وه و له خیسڵه تانه ئــه و بوونی نه هادینه ــه رده مـــی کـــۆمـــاری کــوردســتــانــدا سـبـــدۆزێـــتـــه وه. ئـــه و تـــه وه رانـــه ی لــه و بریتی کرا پێ ئاماژه یان پێوه ندییه دا پێکهاته و لـــه ــۆڕ ــوگ ئــاڵ لـــه، ــوون ــ بپــێــوه نــدیــیــه کــۆمــه اڵیــه تــیــیــه کــانــی ئــه و کوردستان و کۆمه ڵگای ســه رده مــه ی ڕه نـــگـــدانـــه وه ی لـــه ســیــاســه تــه کــانــی

کۆماری کوردستان وه ک حکومه تێکی گرتنی بــنــه مــا ــه ب پــێــشــکــه وتــنــخــواز، ناسنامه ی و زمـــان سیستماتیکی ــی ــه روه ریـ کــــورد بـــۆ بــنــیــاتــنــانــی سـکۆماری کاریگه ریی کورد، نه ته وه یی ــه ســه ر هــاوپــێــوه نــدیــی ــان ل ــوردســت کپارچه کانی هه موو کوردی نه ته وه یی نوێی ــاری ب جیاوازیی کــوردســتــان و ئه م هاوپێوه ندییه له گه ڵ هاوپێوه ندیی میرنشینی پێوه ندییه کانی گرژی یان پێشتر، کــوردیــیــه کــانــی ــه ده ســه اڵت و ده سه اڵتی چه سپاندنی که ره سه کانی ــوردی بــه تــایــبــه تــی دروســتــکــردنــی ــ کبه هه وڵی و بــه ڕێــوه بــه ری نوخبه ی حوکمڕانیی کــردنــی مــوئــه ســه ســاتــی کــوردی و ســه رچــاوه ی ئــابــووری و میللی له شکری و ده ره کــی پێوه ندیی و هێماکانی دیکه ی سه روه ری و، هتد.

دا باسه که ی دیکه ی به شێكی له به و ئــامــاژه ی زاده حه سه ن ئاسۆی ئامانجه خوێندنه وه ی له جیاوازییانه کوردستان کــۆمــاری سیاسیه کانی ــرد کـــه مـــێـــژوونـــووســـانـــی بــیــانــی ــ کــوردی دابـــه ش ــ ــرانــی ک ــی ــاکــب و روونبه ئاماژه ی لێره دا ناوبراو کــردووه. زۆربه ی ئه و فاکته رانه کرد که چ وه ک خوازیی سه ربه خۆیی نیشانه یه کی وه ک چ و ــتـــان کـــوردسـ کـــۆمـــاری خوازیی خودموختاریی نیشانه یه کی دراونــه وه. لێک کوردستان کۆماری ــاوه ڕه دا بـ لــه و پێوه ندییه دا لــه و ئــه و خوێندنه وه ی له نالێکییه ئه و که بوو کوردستاندا کــۆمــاری ئامانجه کانی نالێکییه کی ناڕه وایه و به وردبوونه وه له هه موو ره هه ند و قۆناغه کانی شکڵ الوازبــوون و په ره ئه ستاندن و گرتن ــاری کــوردســتــان ــۆم و رووخـــانـــی کده توانین له و پێوه ندییه دا به سه نتێزێک جیا خوێندنه وه نیه هــه ق و بگه ین کۆماری ئامانجه کانی له جیاکانمان کوردستان بۆ شه رعیه ت به خشین به ئامانجه سیاسیه کانی رۆژ به کاربه رین خوێندنه وه مان و کۆمار پێویسته و لــه کــۆمــار فــاکــتــه ری یــه کــخــه ره وه و ئینسجامبه خشی ناسیۆنالیزمی پارچه پارچه بووی کورد بێ، نه ک فاکته رێك نێوان زیاتری مــه ودای و نالێکی بۆ

ئه کته ر و الیه نه کانی ئه و مه یدانه. ــه شــی بــاســه کــه یــدا لــه دوایـــیـــن بکــۆمــه ڵــێــک زاده حـــه ســـه ن ئـــاســـۆی کۆماری تــری خیسڵه تی و ره هــه نــد بریتی که ــرده وه ک شی کوردستانی ــار و کـــارکـــردی ــسـ بــــوون لـــه روخـمــه ده نــیــیــانــه ی کــۆمــاری کــوردســتــان و الوازیـــــی بــوعــده نــیــزامــیــیــه کــه ی، ره فتاری کۆمار له به ستێنی پێوه ندییه ده ره کــیــیــه کــانــیــدا چ لــه گــه ڵ کــۆمــاری

ده سه اڵتی له گه ڵ چ و ئازه ربایجان خیسڵه تی زلــهــێــزه کــان، و ــدی ــاوه ن نــه و ــان دێــمــوکــراتــیــک و مــرۆڤــدۆســتئاشتیخوازانه و نائیدئۆلۆژیکی کۆمار و هــه روه هــا هــه وڵــه کــانــی کــۆمــار له گه شه پێدانی و بــووژانــدنــه وه ــواری بپێداگری وێــڕای ناوبراو کۆمه ڵگادا. کۆماری پێویسته کــه ئــه وه لــه ســه ر هه موو به بــووه و وه ک کوردستان لــه خانه ی ــه ک ن ئــاڵــۆزیــیــه کــه یــه وه و داخراوی تاقه روانگه یان فۆرموولێكدا ببینرێ، فێربوون و ده رس وه رگرتنی هه رچی زیاتر له ماهیه ت و کارکردی له یه کێک بــه کوردستانی کــۆمــاری و هۆشیاری پێشخستنی رێگاکانی سه رده می له کورد نه ته وه یی بزاڤی

ئه مڕۆدا له قه ڵه م دا.باسه که ی پێشکه شکرانی ــاش پئــه و ــاوی نـ زاده، حــه ســه ن ــاســۆی ئبۆ په یامیان که الیه نانه خوێندرانه وه ئه م یاده ناردبوو که بریتی بوون له :

ــه نــدی رێــکــخــســتــنــی 24 ی ــب مــه ڵنیشتمانیی یــه کــیــه تــیــی ڕاپـــه ڕیـــنـــی ــی ــارت پ ی 11 ــی ــق ل کـــوردســـتـــان، ــی ــارت ــان، پ ــتـ ــوردسـ دێـــمـــوکـــڕاتـــی کـدێــمــوکــڕاتــی کـــوردســـتـــان لــێــژنــه ی ناوچه ی ڕاپه ڕین، لقی پشده ری پارتی مودیرییه تی کوردستان، پارێزگارانی مافی مرۆڤی ڕانیه و پشده ر، کۆمه ڵه ی ژنانی کومیته ی ڕاپه ڕین، شه هیدانی پـــشـــده ر، لــقــی پـــشـــده ری کــۆمــه ڵــه ی

خوێندکارانی کوردستان. ئینجا نۆره درا به به شداران هه تا له پێوه ندی له گه ڵ بابه تی سیمیناره که و و رۆژ ســیــاســیــیــه کــانــی پـــرســـه دێموکراتی حیزبی سیاسه ته کانی تێبینیه کانی و پرسیار کــوردســتــان خــۆیــان بــخــه نــه ڕوو کــه لــه الیــه ن هه ر ده فته ری ئه ندامی وریا قادر له یه ک ســیــاســیــی حـــیـــزبـــی دێـــمـــوکـــڕاتـــی کوردستان و، ئاسۆی حه سه ن زاده وه

واڵمی پێویستیان درایه وه. قــادر کــه پێکردنه ئــامــاژه جێی روونکردنه وه کانی و واڵم له ــا وریخسته تــایــبــه تــیــی تیشکێکی ــدا خــۆیدێموکڕاتی حیزبی ڕوانگه کانی سه ر ــه ڵ ــه گ کـــوردســـتـــان لـــه پـــێـــوه نـــدی لهێزه هه نگاوی گــوتــارو یه کخستنی رۆژهه اڵتی له به تایبه تی کوردییه کان هاوپێوه ندیی پــرســی ــان و کــوردســتنێوان کوردی پارچه جۆربه جۆره کانی کوردستان و هه روه ها باری ئه مڕۆی ــه رۆژهــه اڵتــی ــه وه ی کـــورد ل ــن ــزوت ب

کوردستان.

به شداریی هه یئه تی یه کیه تیی الوانی دێموکراتی ڕۆژهه اڵتی کوردستان له کۆنفڕانسی الوانی چوارپارچه ی کوردستان

کۆبوونه وه ی دوو شاندی کۆمه ڵه و دێمۆکڕات له سکرتاریای حیزبی دێموکڕاتی کوردستان

به ڕێوه چوونی سیمینارێک به بۆنه ی 2ی رێبه ندان له قه اڵدزێ

ئاوات و ئه و وه دیهاتنی ئێران، 1357ی شۆرشی و ڕێکخراو هێز و که لێنه که وته وه ئامانجانه ی پێشکه وتنخوازو دیموکرات و چه پ، که سایه تییه دیکتاتۆری و له خه ڵکی له زۆر نه ته وه ییه کان و بوو ساڵ ده یان ئێران، هاتووی وه زاڵه سته م ئه و هه ر نه ک کردبوون. پێناو دا له خه باتیان ماف و له و هێندێک به ڵکوو وه دینه هاتن ئاواتانه سه رده می له خه ڵک که تاکه که سییانه ش ئازادییه لێیان هێنابوون، ده ستیان به شایه تی دا، ڕێژیمی ئه ستێندرایه وه . له ئاکامی به الڕێدابرانی شۆڕشه که و الیه ن له ده سکه وته کانی ده ستبه سه رداگیرانی دیکتاتۆرییه کی به ده سه اڵتگه یشتووه کانه وه ، ئاخونده چه ند قات خراپتر له ڕێژیمی شایه تی به ناوه رۆکێکی مه زهه بییه وه له ئێران هاته سه ر کار. ئه و دیکتاتۆرییه و ئه و سیسته مه دژی ئازادییه که ناوی »کۆمار«یشی له سه ر خۆی دانا، بووه ده سپێکی یه ک له ره شترین و سه رده مێک ئێران. مێژووی سه رده مه کانی تاڵترین که به حه ق ده کرێ به سه رده می گه ڕانه وه بۆ یاسا و سه رده می نێوه راست، سه ده کانی ڕێوشوێنه کانی گشتی و به خه لک دژی بێئه ژمار بێسنوور و تاوانی ناڕازییان، جیابیران و به رهه ڵستکاران، تایبه تی به ناوی به رین. سه رده مێک که خه ڵکی ئێران سه ره ڕای به ره وڕووبوون له گه ڵ زه بر و زه نگ و توندوتیژیی ده سه اڵتێکی فاشیستی و کۆنه په رست، هه ر له ئاکامی ئه و هه ناوی له هه ڵقواڵو ڕێژیمی سیاسه ته کانی گوشار و شه ڕ و تووشی به الڕێدابراوه وه ، شۆڕشه

گه مارۆی ده ره کییش بوونه وه . کۆمه ڵ و ئه مڕۆی دڵته زێنی سیمای له ڕوانینێک پێمان بارودۆخی ژیانی خه ڵکه که ی، ئێران و واڵتی میراتگری وه ک ئیسالمی کۆماری ڕێژیمی ده ڵێ شۆرشی 1357 و ده ستبه سه رداگری ده سکه وته کانی، هه ر نه ک ئێرانی واڵتی دا، بواره کان زۆربه ی له به ره وپێش نه بردوه به ڵکوو چه ندین ساڵ بۆ دواوه ی گێڕاوه ته وه . به اڵم له گه ڵ ئه و هه مووه نه هامه تی و ڕۆژره شییه ش دا که ئه م ڕێژیمه له بواره کانی سیاسی، بۆ ده روونی دا و فه رهه نگی کۆمه اڵیه تی، ئابووری، خه ڵکی ئێرانی به رهه م هێناوه و سه ره ڕای له نێوبردن و سه رکوتی بێبپسانه وه ی ئازادیخوازان و خه باتگێران، شۆرشه ئه سلییه کانی ئامانجه ئێران خه ڵکی بوونی بیرنه بردوه ته وه . له خۆیان دزراوه که ی بزووتنه وه سیاسی و کۆمه الیه تییه جۆراوجۆره کان و سه رهه ڵدان و په ره گرتنی بزووتنه وه ی ڕیفۆرمخوازی له ئێران له م دوو ده یه ی دواییدا، ئه گه ر له الیه که وه

خه ڵک سیاسییه کان و هێزه په نابردنی وه ک ده کرێ بۆ شێوازی نه رم وهێمنانه ی خه بات و هه وڵدان بۆ گۆڕینی جیاتی له سیاسی به ره به ره ی ئالوگۆڕی له بدرێته وه ، لێک شۆرشگێرانه بنه ڕه تی و خێرا و الیه کی دیکه وه ، ده توانین وه ک پێداگری و به رده وامی له سه ر ئه وئامانجانه بیانخوێنینه وه که مێژووه که یان بۆ شۆرشی 1357 و ته نانه ت چه ندین ده یه پێشتریش دروست شه به نگێکیان ئامانجانه ئه و ده گه ڕێته وه . له خۆ جۆراوجۆری داخوازی ویست و که کردوه واڵت سیاسیی سه ربه خۆیی له پێویستیی گرتوون. گه ڵ له به رین پێوه ندییه کی هه بوونی شانبه شانی دنیای ئه مڕۆ هه تا ده گاته داوای نیزامێکی کۆماریی له خه ڵک، ده نگی هه ڵبژاردن و به پشتئه ستوور دامه زراوه وده زگا و دام ده ستی کورتبوونه وه ی مه زهه بییه کان له ده سه اڵت هه تا ده گاته جیایی دین نه ته وایه تییه کانی مافه دابینبوونی له ده وڵه ت، له نه ته وه بنده سته کانی ئیران تا دامه زرانی سیسته مێکی چینایه تی زۆری مه ودای له نه هێشتنی فیدراڵی، توێژه و چین بۆ شیاو ژیانێکی دابینکردنی و و ماف ئه و جێگیرکردنی تا زه حمه تکێشه کان ئازادییانه ی له په سه ندکراوه جیهانییه کان دا، ڕه نگیان داوه ته وه . له یه کسانیی ژن و پیاو را بگره تا نه مانی هه الواردنی و چه وسانه وه جۆره کانی هه موو ره گه زی، نه ته وه یی، دینی، زمانی و هتد. له کۆنترینی ئه و ئاواتانه ی که له شۆرشی مه شرووته وه تا ئێستا خواسته کانی نوێترین ده گاته هه تا وه دینه هاتوون،

نه وه کانی سه رده می به جیهانیبوون.هه ڵگری خاوه ن و ئیسالمی کۆماری ئایا به اڵم، له ته نانه ت که ئه وتۆیه پێکهاته یه کی ناوه رۆک و داوای و خه بات هێمنانه کانی و نه رم شێوازه گه ڵ نه توانن شێوازانه ، ئه م ئه گه ر بکا؟ ئاڵوگۆڕهه ڵ له سیاسی گۆڕانی به ره به ره ی ڕێخۆشکه ری به له مێژینه کان، هه ر ئامانجه ئاوات و ئێران دا بن و سه رکوتکراوی و وه دینه هاتوویی بمێننه وه ، چار چییه ؟ شۆرشێکی سه رانسه ریی دیکه به ده رسوه رگرتن له به الڕێدابردنی؟ و دزران له بوون وریا و ڕابردوو

یا....به بکه ین ڕێبه ندان شۆرشی ساڵه ی 35 با ده رفه تێک بۆ دۆزینه وه ی واڵمی شیاو بۆ ئه م جۆره

پرسیارانه مان.

درێژه ی:

شۆرشێکی دزراو، شۆرشێکی ناکام!

دا فیدراڵ دێموکراتیکی ئێرانێکی چوارچێوه ی له کوردستان کۆماری دامه زرانی

سێشەممە 15ی رێبه ندانی1392

٤ی فێوریه ی 2٠1٤

ژماره 625

نرخ: 15٠ تمه ن

kurd

ista

nu

kurd

.co

m

kurdistanukurd.com

‌سه‌رکوتی‌زمانی‌نه‌ته‌وه‌‌بنده‌سته‌کان،‌مه‌ترسییه‌‌بۆ‌سه‌ر‌ئاسایشی‌ئیران‌نه‌ک‌خویندن‌به‌و‌زمانانه!‌

شۆرشێکی دزراو، شۆرشێکی ناکام!

قادر وریا

شۆڕشی ئه مساڵ دا، ڕێبه ندانی 22 له 35 ده نێته پێ ئێران خه لکی ڕێبه ندانی1357ی ساڵه ی سه رکه وتنی خۆی. ئه م بۆنه یه ده توانێ بۆ دووباره خوێندنه وه یه کی بۆ بێ ده رفه تێک ئێران واڵتی له گرنگ سیاسیی ئاڵوگۆڕێکی ئاڵوگۆڕێک رووی دا. له مه وبه ر ساڵ 35 که ڕووه وه ، زۆر له گه وره ییه که ی سه ره رای که هه م وه ک »شۆڕش« سه یرکردنه که ی، جیگای سه رکه وتوو به هه م کردنه ، له سه ر هه ڵوێسته

ناوبردنه که ی!گه وره و جه ماوه ریی ڕاپه ڕینێکی 22ی له که ئێران خه ڵکی سه رانسه ریی ڕیبه ندان دا ته خت و به ختی نیزامی 2500ساڵه ی ساڵ 50 به کۆتایی پێچا و تێکه وه شایه تی هێنا، په هله وی بنه ماڵه ی ده سه اڵتداره تیی نزیکه ی که بوو شۆڕشێک چله پۆپه ی درێژه و پاشایه تی وه ڕێ ساڵێک بووله دژی ده سه اڵتی که وتبوو. چ له ڕووی به شداریی زۆربه ی چین و جۆراوجۆره کانی نه ته وه کۆمه ڵ و توێژه کانی واڵتی ئێران له م حه ره که ته دا، چ به سه رنجدان به جێبه جێکردنی یه ک له ئامانجه سه ره کییه کانی، که البردنی نیزامی سیاسیی واڵت بوو، ئه وه ی شۆڕش ڕووی دا، ئێران دا 1357له ساڵی حه ره که ته ئه و سه رکه وتنی ئاکامی له بوو. سیاسیی ڕێژیمی دا، گشتگیره سه رانسه ری و واڵت گۆڕا و له گه ڵ گۆڕانی ئه و ڕێژیمه ش دا، جێگه و پێگه ی واڵتی ئێران له ناوچه و جیهان و، سه رکه وتنی دوای ئێرانی پێوه ندییه کانی دوو نیزامه جیهان و واڵتانی گه ڵ له شۆڕش جه مسه رییه که ی ئه و کات، گۆڕانی گه وره یان به

سه ر داهات.به اڵم ئه و ڕووداو و ئاڵوگۆڕه مێژووییه ، ڕێژیمێکی گۆڕینی البردن و ڕوانگه ی له ئه گه ر سیاسی له ڕێگای به سیجی به میلیۆنان خه ڵکی له بوو، سه رکه وتوو شۆڕشێکی واڵته وه ڕوانگه یه کی دیکه وه ، شۆڕشێکی ناکام و نیوه چڵ بوو. ئه گه ر چی له هاوین و پاییز و زستانی 1357 الیه نگرانی خومه ینی و دروشمی ده نگ و دا، به ره به ره ڕه سه ر هه موو ده نگ و دروشمه کان که وت و شۆڕشه که سیمای مه زهه بی و ئیسالمیی به خۆوه گرت، به اڵم داوای »پێکهاتنی کۆماری ئیسالمی« و »ده سه اڵتێکی مه زهه بی«، ویست و ئامانجی زۆر له حیزب و ڕێکخراو و که سایه تییه کانی به شداری ئه و شۆڕشه نه بوو. له راستی دا به نه مانی«دیکتاتۆری«و«به ستراوه یی ئه وه ئازادیی »دیموکراسی و به گه یشتن ئه مریکا«، نابه رابه ری و »سته م و نه هێشتنی سیاسی« و که بوو، جۆراوجۆردا« بواری له چه وسانه وه تێکۆشه رانی خه باتکاران و بوو زۆر سااڵنێکی دیموکرات و به ئیران جۆراوجۆره کانی نه ته وه ده کرد و بۆ خه باتیان نه ته وه ییه وه ، چه پ و زیندان ئێعدام و به ره وڕووی پێناویان دا له ده ربه ده ری تووشی سه ریان له یا ببوونه وه ،

هاتبوون.

زمانی فه رهه نگستانی کاربه ده ستانی لێدوانه کانی نافارسییه کان، زمانه به ویستی خوێندن باره ی له فارسی ناڕه زایه تیی که سایه تییه کان و چاالکانی نه ته وه بنده سته کانی

ئێرانی لێ ده که وێته وه.ویستی خوێندن به زمانی زگماکی له ڕه وتی هه ڵبژاردنه کانی کرایه وه و رووحانی حه سه ن به ره وڕووی سه رکۆماری دا، ناوبراو له به یاننامه یه ک دا به ڵێنی دا ئه گه ر ببێته سه رکۆمار، هه ڵ جێبه جێکردنی بۆ هه نگاو بداته وه و پرسه له م ئاوڕ ڕۆژه ڤ له پرسه ئه م رابردووش دا مانگی له چه ند بگرێ. دابووه و ده وڵه تی رووحانی له الیه ن چاالکان و کۆڕوکۆمه ڵه فه رهه نگییه کانی ئه و نه ته وانه بۆ جێبه جێکردنی ئه م به ڵێنانه ده مڕاسته کانی به رپرسان و بووه . گوشار دا ژێر له

کۆسپ دروستکردنی وه ک فارسی زمانی فه رهه نگستانی زمانه به به ڵێن و چاوه ڕوانییانه، خویندن ئه و له سه ر ڕێی دروستکردنی و سوور هێڵی به زاندنی به نافارسییه کانیان مه ترسی بۆ سه ر ئاسایشی واڵت ناوبرد و ئه م داوایه یان به پیالنی بێگانه له قه له م دا. ئه م لێدوانانه له گه ڵ ناڕه زایه تیی رووناکبیران، نووسه ران و که سایه تییه فه رهه نگییه کان، مه جلیس، نوێنه رانی له ژماره یه ک کولتوورییه کان، کۆمه له به ره وروو زمانانه به و خوێندن داواکارانی سه رجه م و له داواکارانی خوێندن به زمانی نه ته وه بن. به وته ی زۆر مه ترسی که زمانانه یه ئه و سه رکوتی ئه وه بنده سته کان، نه ک ده کا ئێران دروست ئاسایشی یه کپارچه یی و بۆ سه ر

به فه رمی ناسین و خویندن به و زمانانه .

کاریگەریی دەروونی و زەینی کۆمار لەسەر کۆمەڵگاو تاکی کورد

لێكدانەوەیەك بۆ وتاری سااڵنەی ئۆباما لە گۆنگرەی ئەمریكا لەبارەی ئێران

6

6

9

7

9

ل 2

کانوونی نووسەرانی کوردستان به راگەیاندراوێک وه اڵمی هەڵوێستی فەرهەنگستانی زمانی بەیاننامەیەدا لەو بەشێک لە دایەوە. ئێرانی دیکەی نەتەوەکانی زمانی هه مبەر لە فارسی سەبارەت بە هەڵوێستی فەرهەنگستانی زمانی فارسی دەڵێ »ئەم هەڵوێستە هەڵقواڵوی بیری دیکه ی به شێکی له زمانناسان.« هەڵوێستی نەک ده کا، ئاشکرا ئەمنییەتی کاربەدەستانی ئه م به یاننامه یه دا هاتوه : »سەیرەکە لەوە دایە پاش تێپەڕینی 33 ساڵ بەسەر پەسندکردنی تێیدا کە بکا، جێبەجێ قانوونی ماددەیەکی دەیەوێ دەوڵەت ئێراندا، بنەڕەتیی دەستووری ئاماژه بە کەمترین مافی گەالنی ئێران کراوە، کەچی لە الیەن ناوه ندێکی کلتووریی وەکوو فەرهەنگستانی زمانەوە دژایەتی دەکرێ. ئه م بڕیاره فەرهەنگستانی زمانی فارسی، بۆ ئەوە نابێ کە بەسەریدا تێپەڕ بین، چونکە بەڕاستی بۆنی ڕەگەزپەرەستییەکی مەترسیداری لێوە

دێ. نووسەرانی زۆری هەرە بەشی پیشەیی مەکۆی کە کوردستان، نووسەرانی کانوونی

کوردستان لە نێوخۆ و دەرەوەی واڵته .

باوكی مافی مروڤی كوردستان و 2ی رێبه ندان

دیاریی 35 ساڵی هاتنه سه رکاری کۆماری ئیسالمی بۆ خه ڵکی ئێران!!!

حیزبە سێکۆالرەکانی کوردستان و ئایینەکان

واڵمدانه وه ی کانوونی نووسەرانی کوردستان به فەرهەنگستانی زمانی فارسی

چاوخشاندنێک به سه ر پێکهاته ی کۆماری کوردستان و شرۆڤه یه کی کورت