เอกสารองคความร เพอเพมประสทธภาพการผลตพชสมนไพรเศรษฐกจ

เรอง สมแขกเรอง สมแขกเรอง สมแขก

โดย ส านกงานเกษตรจงหวดภเกต กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ค าน า

เอกสารเรองสมแขก เปนองคความรเพอเพมประสทธภาพการผลตพชเศรษฐกจสมนไพรสมแขกของจงหวดภเกต เพอใหเปนผลตภณฑทมคณภาพ และเปนสนคาเอกลกษณของจงหวดอกชนดหนงและเอกสารวชาการ เรองสมแขก เลมน สามารถใชเปนแนวทางในการปฏบตงานสงเสรมการเกษตรในพนท โดยไดรวบรวม และเรยบเรยงเนอหาตามหลกวชาการทถกตอง และการแปรรปผลตภณฑจากผลสมแขกเปนการถอดบทเรยนจากการปฏบตจรงของกลมองคกรเกษตรกร กลมแมบานเกษตรกร และวสาหกจชมชน การแปรรปอาหาร จากสมแขก ผลตภณฑตางๆ จากผลสมแขก ทงน ไดบรณาการกบหนวยงานปฏบ ตการในพนท ไดแก กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย วทยาลยอาชวะศกษาภเกต กลมงานคมครองผบรโภคส านกงานสาธารณะสขจงหวดภเกต ในการสรางองคความรเพอพฒนาประสทธภาพและสรางมลคาเพมใหกบสนคาเกษตร น าไปสการขบเคลอนเปน Smart Product ของเกษตรกรในจงหวดภเกตตอไป

กลมสงเสรมและพฒนาเกษตรกร ส านกงานเกษตรจงหวดภเกต

กนยายน 2557

สารบญ

สมแขก 1 สภาพพนทปลก 2 พนธ 2 การปลก 3 การดแลรกษา 3 การเกบเกยว 4 การแปรรปหลงการเกบเกยว 4 สขลกษณะและความสะอาด 5 การแปรรปผลตภณฑอาหารจากสมแขก 6

สมแขกแหง 6 น าสมแขกพรอมดมสตรท 1 7 น าสมแขกพรอมดมสตรท 2 8 เครองดมน าสมแขกชนดเมด (จากผลสด) 8 เครองดมน าสมแขกชนดเมด (จากผลตากแหง) 9 สมแขกดอง 9 สมแขกเชอม 9 สมแขกแชอม 10 สมแขกหย 10 แยมสมแขก 10 แยมสมแขกแบบใส 11 แยมสมแขกผสมสปปะรด 12 เยลลสมแขกสตรท 1 12 เยลลสมแขกสตรท 2 13 สมแขกแกว 13 สมแขกกวน 14 สมแขกกวน (ผลสดทผานการดอง) 14 สมแขกชนดผง 15 ชาสมแขก 15 น าสมแขกเขมขน 16 น าสมแขกเขมขนผสมน ากระเจยบ 16 มะขามหวานสกดเขมขนผสมเนอสมแขก 17 น ากระเจยบสกดเขมขนผสมน าสมแขก 17 น าจมไกสตรสมแขก 18 น าจมสกสตรผสมสมแขก 19

คณะผจดท า 13

1

สมแขก

สมแขก (สมควาย) เปนพชสมนไพรทมสาร HCA ซงมคณสมบตในการยบยงการสรางไขมนในรางกาย ชวยลดโคเลสเตอรอลและความอยากรบประทานอาหาร จงนยมน ามาผลตเปนผลตภณฑอาหารเสรมลดน าหนก สงผลใหสมนไพรสมแขกมอนาคตสดใส ตลาดมความตองการสงขนทงภายในและตางประเทศ ประเทศไทยมพนทปลกสมแขกประมาณ 1,170 ไร ไดผลผลตสมแขกตากแหงปละกวา 1,700 ตน พนทปลกส าคญของสมแขกไดแก พนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต ไดแก ยะลา ปตตานและนราธวาส โดยปลกแซมในสวนผลไม สวนยางพารา และพนทวางในบรเวณบาน

ผลตภณฑสมแขก (สมควาย) ตากแหง สมแขกบดผง เครองดมน าสมแขก สมแขกกวน สมแขกแกว แยมสมแขก ชาชงสมแขก สมแขกแชอมอบแหง และสมแขกแชอมอบน าผง ซงผลตภณฑดงกลาว ลวนเปนสนคาของเกษตรกร (OTOP) ทสรางชอเสยง ผลตภณฑสมแขกแคปซล และสมแขกบดผงกก าลงเปนทนยมของผบรโภคทตองการลดความอวน ตลาดมความตองการสงมาก นอกจากตลาดภายในประเทศแลว ยงมการสงออกไปตางประเทศดวย โดยมตลาดสงออกหลก ไดแก มาเลเซย สงคโปร อนโดนเซย ไตหวนและจน ซงผน าเขามการสงซอผานพอคาทองถนและกลมผผลตโดยตรง

สมแขกเปนไมยนตน จดอยในวงศ Guttiferae มชอเรยกหลายอยางเชน สมมะวน สมพะงน (ปตตาน) สมมะอน (ใต) สมควาย (ตรง พงงา ภเกต) พบตนสมแขกอายกวา 100 ปเจรญเตบโตอยในพนทจงหวดภเกต ไมในวงศนมอยประมาณ 320 ชนด พบในเขตรอนของเอเชย อเมรกา และอฟรกา ไมทอยในพวกเดยวกน ไดแก พะวาหรอกะวา (G. Cornia) ชะมวง (G. cowa) มงคด (G. mangostana) ชะมวงน าหรอมะพดปา (G. mervosa) มะดน (G. schomburgkiana) มะพด (G. vilersiana) โดยสมแขกของจงหวดภเกตพบมากทต าบลกมลา อ าเภอกะท เปนแหลงเพาะปลกมากทสด

2

สภาพพนทปลก 1. สมแขกจะชอบพนทในเขตรอนชนมฝนตกชก 2. เจรญเตบโตไดดในพนทระดบความสงไมเกน 600 เมตร จากระดบน าทะเล 3. เจรญเตบโตในดนทวไปแตชอบดนรวนปนดน เหนยวรมน าชอบแสงแดดร าไรถงปานกลาง

พนธ

การเลอกพนธ : เลอกพนธสมแขกทมความตานทานโรคและแมลง พนธทนยมปลก: ชนดท 1 Garcinia atrovinidis Grift. สมแขก มะขามแขก ชะมวงชาง สมมะวน สมควาย

สมพะงน อาแซง กะลโก ชนดท 2 Garcinia cambogia สมแขก

3

การปลก 1. การเตรยมดน : ขดหลมปลกขนาดกวาง 30x30x30 เซนตเมตร ระยะปลก 8x8 เมตร ใสปยคอก

หรอปยอนทรยรองกนหลม ๒. การเตรยมพนธ : ม 3 วธ โดยการตดราก การเพาะเมลดและการเสยบยอด

2.1 การตดราก โดยเลอกใชตนสมแขกทใหผลแลว หรออายประมาณ 8 ปขนไป เลอกรากทอยลกจากผวดน 2-3 นว เปนรากขนาดนวกอยทสมบรณ ตดรากตรงบรเวณทหางจากโคนประมาณ 1 ศอก แลวดงรากทยงตดกบตนแมขนมาใหเหนอผวดน 3-4 นว ใชไมค ายน และมดรากใหสวนนนตงตรง ทงไว 2 สปดาห รากทถกตดจะเรมแตกตาแตกกง พออายได 1 เดอน กสามารถตดรากสวนนนใหขาดจากตนแม แลวน าไปช าในถงหรอปลกในหลมไดเลย

2.2 การเพาะเมลดและเสยบยอด โดยน าเมลดสมแขกมาเพาะในถงเพาะช า จนมอาย 1 ป จงน าไปปลกหรอใชเปนตนตอส าหรบเสยบยอดโดยกงพนธทใชเสยบยอดมาจากตนแมพนธทเปนตนตวเมย ดแลรดน าจนกระทงกงพนธเชอมสนทกบตนตอและแตกยอดใหม

3. วธการปลก : 3.1 น าตนพนธ ทเตรยมไว มาลงปลกในหลม กลบดนใหแนน และมไมยดล าตนกนโยก

ถาแดดจดตองพรางแสงแดดในระยะแรกปลกดวย หรอจะแซมกบไมผลอนเชน ลางสาด ลองกอง ทเรยน หรอตนยางพารา แมจะหางเพยง 1 เมตร กยงขนไดด เพราะสมแขกชอบอาศยอยใตรมเงาของไมอน

3.2 ตนสมแขกม 2 เพศแยกตน โดยตนทเพาะจากเมลดจะไดผลผลตสมแขกเมออาย 8 ปขนไป สวนตนทเสยบยอดจะใหผลผลตเมออาย 5 ปขนไป การดแลรกษา

1. การใหน า ในระยะแรกปลก ถาฝนไมตก ควรใหน าอยางนอยวนละ 2 ครง 2. การใสปย ถาดนปลกเปนดนรวนหรอดนรวนปนทรายใหใชปยสตร 15-15-15 หรอ 16-16-16 ดน

รวนเหนยวหรอดนเหนยวใหใชปยสตร 16-20-0 หรอ 20-20-0 โดยหวานใหทวใตทรงพมหางจากโคนตนอยางนอย 50 เซนตเมตร และพรวนดนกลบปย

3. การก าจดวชพช หมนดแลก าจดวชพชในแปลงปลกสมแขก ไมใหขนมารบกวน 4. โรคและแมลง ไมพบโรคและแมลงส าคญในสมแขก

4

การเกบเกยว 1. ระยะเกบเกยวทเหมาะสม : สมแขกจะเรมใหผลผลตเมออาย 5-7 ปถาปลกโดยใชเมลดปลก

แตถาปลกโดยวธการเสยบยอดจะใหผลผลตเมออาย 3-4 ป ซงจะออกในชวงเดอนมถนายนถงเดอนสงหาคม 2. วธการเกบเกยว : การเกบผลสมแขกทมขนาดโตเตมท และไมเปนโรคหรอโดนแมลงท าลาย

การปฏบตหลงการเกบเกยวและการเกบรกษา

การแปรรปหลงการเกบเกยว

1. เกบผลผลตทมขนาดโตเตมทมาลางน าท าความสะอาด 3 ครง หนเปนชนบางๆ และตากแดดจด ประมาณ 3 วนจงแหง แตเนองจากสมแขกเปนพชทเกบเกยวในชวงฤดฝน การตากใหแหงสนทจงเปนไปไดยาก และมกจะเกดเชอรา ควรท าแหงโดยเครองอบแหงแบบลมรอนหรออนๆ

5

2. การเกบรกษา 2.1 น าสมแขกทอบแหงสนทบรรจ

ถงพลาสตกใส และปดปากใหสนท เขยนฉลากปดถงใหเรยบรอย น าเขาจดเกบในหองทมอากาศถายเทด หลกเลยงแสงแดดสอง

2.2 หมนคอยดแลและระวงไมใหเชอราหรอแมลงเขาไปท าลายซงท าใหคณภาพสมแขกลดลง

2.3 สมแขกแหงทจดเกบไวอายเกน 3 เดอน ควรจะมการน ามาอบแหงใหมอกครง เพอไมใหมความชนและโรคแมลงเขาท าลาย

สขลกษณะและความสะอาด 1. ควรหลกเลยงการใชสารเคม ดวยการปลกพชแบบผสมผสาน หรอหากจ าเปนตองใชสารเคม

ควรใชอยางถกตองตามหลกวชาการ เพอมใหมสารพษตกคางในวตถดบและสงแวดลอม 2. ควรรกษาแปลงปลกสมนไพรใหถกสขลกษณะและสะอาดอยเสมอ 3. ก าจดวชพช เพอไมใหขนในแปลงสมแขก หรอเปนแหลงเพาะพนธศตรพชทอาจตดไปกบผลผลต 4. หลงการตดแตงกงสมแขก ควรน าเศษพชไปทงนอกแปลงปลก หรอท าลายทงเสย 5. หลงการพนสารปองกนก าจดศตรพช ตองท าความสะอาดอปกรณทใช เผาก าจดวสดเหลอใช และ

ก าจดภาชนะบรรจใหถกวธ 6. เกบรกษาวสดทางการเกษตร เชนปย สารปองกนก าจดศตรพช เครองมอเครองใชในการท า

การเกษตร ใหเรยบรอยปลอดภยอยในสภาพพรอมใชงาน

6

การแปรรปผลตภณฑอาหารจากสมแขก ปจจบนไดมงานว จยพบว า สารสกดจากผลสมแขกทประกอบดวย กรดไฮดรอกซซตรก

(Hydroxycitric acid) ซงเปนสารธรรมชาตทชวยลดไขมนสวนเกน ไดอยางมประสทธภาพ โดยไมเกดผลขางเคยง สารสกดจากผลสมแขก ซงน ามาท าเปนผลตภณฑส าเรจรป เปนทนยมอยางแพรหลายและมราคาแพง ในขณะทผลสมแขกสดและสมแขกแหง ยงมราคาคอนขางต า

กลมสงเสรมและพฒนาการเกษตร ส านกงานเกษตรจงหวดภเกต จงไดมการสงเสรมการผลตสมแขกทกขนตอนเพอใหเปนพชสมนไพรเศรษฐกจ และการถายทอดองคความรเพอเพมประสทธภาพการผลตของเกษตรกรและประชาชนทสนใจ เพอใหเปนผลตภณฑสนคาของจงหวดภเกตสการเปน Smart Product

การแปรรปผลตภณฑสนคาจากสมแขก เปนการถอดบทเรยนรวมกนกบกลมสถาบนเกษตรกรต าบลกมลา อ าเภอกะท ซงปจจบนกลมไดจดท าผลตภณฑและไดรบการพฒนาสนคาทไดรบมาตรฐานการผลต มการแปรรปเปนผลตภณฑจากสมแขกหลากหลายชนด จ าหนายเพมรายไดแกครอบครว และเปนสนคาเดนส าหรบนกทองเทยวทเขาเยยมชมกลมทองเทยวเกษตรเชงอนรกษ ต าบลกมลาอกดวย ผลตภณฑมดงน

การจดท าผลตภณฑของกลม ยงตองไดรบการพฒนาดานกระบวนการผลต การจดท ามาตรฐานสนคา และการบรรจภณฑ จงควรมการบรณาการการพฒนาผลตภณฑจากสมแขก จากหลายหนวยงาน ทจะท าใหกลมผผลต สามารถเพมประสทธภาพการผลตสนคาชนดนสตลาดไดอยางยงยนตอไป

สมแขกแหง เครองดมน าสมแขกชนดเมด (จากผลสด) สมแขกดอง สมแขกแชอม แยมสมแขก สมแขกแกว สมแขกกวน (ผลสดทผานการดอง) ชาสมแขก

น าสมแขกพรอมดม เครองดมน าสมแขกชนดเมด (จากผลตากแหง) สมแขกเชอม สมแขกหย เยลลสมแขก สมแขกกวน สมแขกชนดผง

7

ผลตภณฑแปรรปอาหารจากผลสมแขก

สมแขกแหง สวนประกอบ

ผลสมแขกสด สารละลายโซเดยมเมตาไบซลไฟต เขมขนรอยละ 0.1 (โซเดยมเมตาไบซลไฟต 1 กรม ในน าสะอาด 1 ลตร)

กรรมวธ 1. ลางสมแขกใหสะอาด ผาครงผลและแยกเมลดออก หนเนอสมแขกเปนชนบางๆ หรอสไลดดวยเครอง 2. แชในสารละลายโซเดยมเมตาไบซลไฟต เขมขนรอยละ 0.1 ประมาร 20 นาท 3. น าไปตากใหแหงในตอบลมรอน ทอณหภม 55 – 60 องศาเซลเซยส หรอใชตอบแสงแดด 4. บรรจสมแขกแหงในภาชนะทแหง และปดสนท

น าสมแขกพรอมดมสตรท 1

สวนประกอบ 1. สมแขกแหง 10 กรม 2. น าสะอาด 1100 กรม 3. น าตาล 120 กรม 4. เกลอ 5 กรม 5. น าดอกอญชญ 50 กรม

กรรมวธ 1. น าขวดไปตมฆาเชอพกไว 2. น าน าเปลาใสหมอตงไฟใสสมแขก 3. ใสน าตาล ใสเกลอ คนใหเขากน 4. ตมจนเดอดพกไวใหเยน 5. น าน าดอกอญชญลงไปใสในน าสมแขกทเยนแลวคนใหเขากน 6. วดคาความหวานใหได 12 องศาบรกต 7. น าน าสมแขกทผสมแลวไปตมอกครงใหเดอด 8. น าน าสมแขกทไดบรรจขวดน าไปตมอกครงในน าเดอดเพอฆาเชอ 10 -15 นาท แลวน าไปหลอเยน

8

น าสมแขกพรอมดมสตรท 2 สวนประกอบ

สมแขกแหง 100 กรม น าสะอาด 4 ลตร น าตาลทราย 250 กรม เกลอ 2.5 กรม (หรอประมาณ ¾ ชอนชา)

กรรมวธ 1. ลางสมแขกใหสะอาด ตมสกดดวยน าครงละ 2 ลตร ท าซ า 2 ครง 2. กรองดวยถงขนาด 1 ไมครอน หรอผากรองละเอยด 3. เตมน าตาลทรายและเกลอ ตมใหเดอด 4. บรรจขวดแกว นงไลอากาศ 10 นาท ปดฝาใหสนท ตมฆาเชอในน าเดอด 30 นาท หรอบรรจ

ถงพลาสตกแลวแชเยนทนท

เครองดมน าสมแขกชนดเมด (จากผลสด) สวนประกอบ

สมแขกสด 600 กรม น าตาลทรายปน 1,000 กรม เกลอ 5 กรม น าสะอาด 2 ลตร

กรรมวธ 1. ลางสมแขกใหสะอาด ตมสกดดวยน า 3 ครง 2. กรองน าสมแขกทสกดได ระเหยใหเขมขน 40 องศาบรกซ หรอเหลอประมาณ 100 กรม 3. เตมเกลอ และน าตาลทรายทตปนละเอยด ผสมใหเขากน 4. เขาเครองอดเมด (Granulating Machine) ผานตะแกรงขนาด 14 เมช 5. ตากในตอบลมรอนทอณหภม 55 – 60 องศาเซลเซยส หรอตอบแสดงแดด จนแหงสนท 6. บรรจในภาชนะปดสนทกนความชน หรอบรรจในซองลามเนต ซองละ 20 กรม

9

เครองดมน าสมแขกชนดเมด (จากผลตากแหง)

สวนประกอบ สมแขกแหง 200 กรม น าตาลทรายปน 1,100 กรม เกลอ 5 กรม (หรอประมาณ 1 ½ ชอนชา) น าสะอาด 2 ลตร

กรรมวธ 1. ลางสมแขกใหสะอาด ตมสกดดวยน า 3 – 4 ครง 2. กรองน าสมแขกทสกดได ระเหยใหเขมขน 40 องศาบรกซ หรอเหลอประมาณ 100 กรม 3. เตมเกลอ และน าตาลทรายทตปนละเอยด ผสมใหเขากน 4. เขาเครองอดเมด (Granulating Machine) ผานตะแกรงขนาด 14 เมช 5. ตากในตอบลมรอนทอณหภม 55 – 60 องศาเซลเซยส หรอตอบแสงแดด จนแหงสนท 6. บรรจในภาชนะปดสนทกนความชน หรอบรรจในซองลามเนต ซองละ 20 กรม

หมายเหต เครองดมสมแขก 1 ซอง ใชชงกบน า 120 ลกบาศกเซนตเมตร หรอ 1 ถวย

สมแขกดอง สวนประกอบ

ผลสมแขก น าเกลอความเขมขนรอยละ 10

กรรมวธ 1. ลางผลสมแขกใหสะอาด ตดเอาขวของผลออก 2. เตรยมน าเกลอความเขมขนรอยละ 10 (เกลอ 100 กรม

ตอน า 1 ลตร) 3. ดองสมแขกในน าเกลอ ใชวสดทบหรอไมขดดานบนเพอใหสมแขกจมในน าเกลอ

ใชระยะเวลาดอง 7 – 10 วน

สมแขกเชอม สวนประกอบ

สมแขกดอง 1 กโลกรม น าตาลทรายขาว 600 – 700 กรม

กรรมวธ 1. น าผลสมแขกดองลางและแชในน าสะอาด 1 คน หนเปนชนหนาประมาณ 1 เซนตเมตร 2. เตรยมน าเชอมในอตราสวน 1:1 (น าตาล 400 กรม ตอน า 400 ลกบาศกเซนตเมตร) 3. น าสมแขกลงเชอม ใชไฟออน เตมน าตาลสวนทเหลออก 2–3 ครง เชอมใหไดลกษณะเนอใสเปนเงา 4. น าไปตากแหงในตอบลมรอนทอณหภม 55 – 60 องศาเซลเซยส 5. บรรจในภาชนะทแหง และปดสนท

10

สมแขกแชอม

สวนประกอบ สมแขกดอง 1 กโลกรม น าตาลทรายขาว 900 – 1,000 กรม

กรรมวธ 1. น าผลสมแขกดองลางและแชในน าสะอาด 1 คน หนเปนชนหนาประมาณ 1 เซนตเมตร 2. เตรยมน าเชอมในอตราสวน 1:1 (น าตาล 500 กรม ตอน า 500 ลกบาศกเซนตเมตร) น าสมแขก

แชในน าเชอม 3. วนรงขนเพมความหวานของน าเชอม โดยเตมน าตาลทราย 100 กรม

ท าเชนนประมาณ 4 – 5 วน หรอไดสมแขกมลกษณะเนอใสเปนเงา 4. น าไปตากแหงในตอบลมรอนทอณหภม 55 – 60 องศาเซนเซยส 5. บรรจในภาชนะทแหง และปดสนท

สมแขกหย

สวนประกอบ สมแขกเชอมหรอแชอมทผานการอบแหง เครองปรงรส (พรก เกลอ และน าตาล)

กรรมวธ 1. สมแขกเชอมหรอแชอมทผานการอบแหง ผสมกบเครองปรงรส 2. บรรจในภาชนะทแหง ปองกนความชน และปดสนท

แยมสมแขก สตรท 1 สวนประกอบ

เนอสมแขก (ผลสมแขกสด 350 กรม) น าตาลทรายขาว 628 กรม น าสะอาด 300 ลกบาศกเซนตเมตร

สตรท 2 สวนประกอบ

เนอสมแขก (ผลสมแขกสด) 350 กรม น าตาลทรายขาว 860 กรม เพคตน 4 กรม น าสะอาด 300 ลกบาศกเซนตเมตร

11

กรรมวธ 1. บดหรอสบเนอสมแขกใหละเอยด 2. ใสภาชนะเตมน าสะอาดตงไฟออนๆ กวนเนอใหเปอยนม 3. เตมน าตาลทรายขาว (หรอเตมน าตาลรวมกบการเตมเพคตน ตามสตร 1 หรอ 2) ใชไฟออน

เคยวตอจนกระทงเหนยวขน หรอไดความขน 65 องศาบรกซ เพมไฟใหอณหภมถง 105 องศาเซลเซยส 4. บรรจขณะรอนในภาชนะทสะอาด แหงและปดสนท

หมายเหต แยมสตร 1 มรสเปรยวมากกวาสตรท 2 เลกนอย

แยมสมแขกแบบใส สวนประกอบ

1. น าสมแขก 1 ½ ถวย (ไดจากสมแขกแหง 20 กรม ตมกบน า 2 ถวย) 2. น าสบปะรด 1/2 ถวย 3. น าตาลทราย 500 กรม 4. เพคตน 1 ชอนโตะ 5. กรดซตรก 2 ชอนชา 6. แบะแซ 1 ชอนโตะ

กรรมวธ 1. แบงน าตาลออกมา 100 กรม (จากน าตาล 500 กรม) ใชผสมเพคตนและกรดซตรกใหเขากน 2. ตมน าสมแขกใชไฟออน 7 นาท เตมสวนผสมขอท 1 และแบะแซ คนใหละลาย 3. เตมน าตาลทรายทเหลอ คนใหละลาย เพมไฟใหแรงขน ใสน าสบปะรดคนใหเขากน วดอณหภมให

ได 105 องศาเซลเซยส 4. ยกลงพกไว ชอนฟองออก บรรจขวดทฆาเชอแลวใหหางจากปากขวด 1 เซนตเมตร วด คาpH ให

ได 2.12 วธการฆาเชอขวดบรรจภณฑ

1. น าภาชนะทบรรจมาตมดวยน า ทอณหภม 85 องศาเซลเซยส แลวน าไปตากแดดใหแหง 2. เมอบรรจผลตภณฑลงภาชนะปดฝาใหสนท แลวน าไปนงเปนเวลา 15 นาท

12

แยมสมแขกผสมสปปะรด สวนประกอบ

1. น าสปปะรด 400 กรม 2. น าสมแขก 50 กรม 3. เนอสมแขก 50 กรม 4. เพกตน 15 กรม 5. กรดซตรก 3 กรม 6. เจลาตน 5 กรม

กรรมวธ 1. น าสมแขกแหงลางใหสะอาด น าไปตม 1 ครง ลางดวยน าสะอาด 2 ครง ตดเนอทมสด าออก แลว

น าสมแขกไปชงตามปรมาณทก าหนด น าสมแขกทไดไปปนพอละเอยด 2. ปอกเปลอกสบปะรด เอาตาสบปะรดออกใหหมด น าไปลางน าใหสะอาด แลวน าไปปนละเอยด 3. น าสปปะรดทปนละเอยด กรองเอาน าสปปะรดดวยผาขาวบาง 4. น าเพกตน กรดซตรก และเจลาตน มาละลายกบน าสมแขกและน าสบปะรด ใสลงในกระทะ ตาม

ดวยน าตาลทรายและเนอสมแขกทปนละเอยด พอไดทแลวเคยวตอทอณหภม 100 องศาเซลเซยส 5. น าขวดแกวไปลางน าใหสะอาด น าไปฆาเชอ 15 นาท แลวน าขวดแกวขนมาพกไว 6. น าแยมสมแขกผสมสบปะรดทได ใสลงในขวดแกวทฆาเชอแลว 7. น าไปนง วดอณหภมใจกลางขวดใหได 750 องศาเซลเซยสแลวยกขน 8. แลวน าไปฆาเชอตออกครง 25 นาท จากนนน าแยมสมแขกผสมสบปะรดไปหลอเยน

เยลลสมแขกสตรท 1

สวนประกอบ เนอสมแขก (ผลสมแขกสด) 400 กรม น าตาลทรายขาว 300 กรม น าสะอาด 800 ลกบาศกเซนตเมตร

กรรมวธ 1. บดหรอสบเนอสมแขกใหละเอยด 2. ใสภาชนะ เตมน าสะอาด 500 ลกบาศกเซนตเมตร ตมสกดโดยใชไฟออนนาน 30 นาท กรองดวย

ผาขาวบาง และตมสกดอกครงโดยเตมน าสะอาด 300 ลกบาศกเซนตเมตร ใหไดน าสมแขกทสกดทงสองครงรวม 500 ลกบาศกเซนตเมตร

3. เตมน าตาลทรายขาว ใชไปออนเคยวตอจนเหนยวขน หรอใหไดความขน 65 องศาบรกซ เพมไฟให อณหภมถง 105 องศาเซลเซยส

4. บรรจขณะรอนในภาชนะทสะอาด แหงปละปดสนท หมายเหต กากสมแขกทเหลอจากการสกดเนอสมแขกเพอท าเยลลแลว สามารถน าไปท าสมแขกกวนได (ตามสตรสมแขกกวน)

13

เยลลสมแขกสตรท 2 สวนประกอบ

1. น าตาลทราย 420 กรม 2. เจลาตนผง 120 กรม 3. น าสมแขก 300 กรม 4. แบะแซ 120 กรม 5. น าตาลทรายเมดเลกส าหรบคลก 300 กรม 6. กรดซตรก 10 กรม

กรรมวธ 1. ผสมเจลาตนกบน าตาลทรายใหเขากน 2. ตมน าสมแขกใชอณหภมปานกลาง 50-60 องศาเซลเซยส คอยๆ ผสมสวนผสมขอท 1 ลงไปชาๆ

ใหละลายไมจบเปนกอน 3. ใสแบะแซคนใหละลาย 4. ใสกรดซตรก คนและรอใหเดอด 5. เทใสถาดทรองดวยพลาสตกหลอดวยน าเยน 6. แกะออกจากพมพ คลกดวยน าตาลเมดเลก แลวตดใหไดชนพอด คลกน าตาลอกครง 7. ใสบรรจภณฑ ปดใหสนท

สมแขกแกว

สวนประกอบ เนอสมแขกสด 200 กรม (หรอสมแขกแหง 100 กรม) น าตาลทรายขาว 600-700 กรม เกลอ 10 กรม (หรอประมาณ 3 ชอนชา) กลโคสไซรป(แบะแซ) 30 กรม (หรอประมาณ 2 ชอนโตะ) พรกปน ¾ ชอนชา น าสะอาด 50 ลกบาศกเซนตเมตร หรอประมาณ 5 ชอนโตะ

กรรมวธ 1. บดหรอสบเนอสมแขกใหละเอยด 2. ใสภาชนะตงไฟออน ๆ เตมน าสะอาดเลกนอย

กวนใหเนอเปอยนม 3. เตมสวนผสมทงหมด (ยกเวนน าตาล

ใหแบงใส 400 กรม ) กวนใหเนอมลกษณะขนเหนยว ทงใหเยนลงเลกนอย เตมน าตาลทรายทเหลอ

4. บรรจในภาชนะทปดสนท

14

สมแขกกวน

สวนประกอบ เนอสมแขกทสกดน าแลว (จากสมแขกแหง 200 กรม หรอจากสมแขกสด 1 กโลกรม) น าตาลทรายขาว 400 กรม กรมซตรก 1 กรม เกลอ 2.5 กรม (หรอประมาณ ¾ ชอนชา) กลโคสไซรป(แบะแซ) 30 กรม

กรรมวธ 1. บดหรอสบเนอสมแขกใหละเอยด 2. ใสภาชนะตงไฟออน ๆ เตมน าสะอาดเลกนอย กวนใหเนอเปอยนม 3. เตมสวนผสมทงหมดลงไป กวนใหเนอมลกษณะขน ทงใหเยน 4. แบงเปนกอนเลกๆ หอกระดาษแกว หรอบรรจภาชนะปากกวาง ปดสนท

สมแขกกวน (ผลสดทผานการดอง)

สวนประกอบ สมแขกดอง 1 กโลกรม น าตาล 400 กรม กลโคสไซรป (แบะแซ) 45 กรม (หรอประมาณ 3 ชอนโตะ)

กรรมวธ 1. น าผลสมแขกดองลางและแชในน าสะอาด 1 คน หนเปนชนหนาประมาณ 1 เซนตเมตร 2. บดหรอสบเนอสมแขกใหละเอยด 3. ใสภาชนะตงไฟออนๆ เตมน าสะอาดเลกนอย กวนใหเนอเปอยนม 4. เตมสวนผสมทงหมดลงไป กวนใหเนอมลกษณะขน ทงใหเยน 5. แบงเปนกอนเลกๆ หอกระดาษแกวหรอบรรจภาชนะปากกวาง ปดสนท

15

สมแขกชนดผง สวนประกอบ

สมแขกแหง 200 กรม น าสะอาด 3 ลตร มอลโตเดกซทรน 24 กรม

กรรมวธ 1. ลางสมแขกใหสะอาด ตมสกดดวยน าครงละ 1 ลตร ท าซ า 3 ครง 2. กรองน าสมแขกทสกดได น าไประเหยบนเครององน าทอณหภม 70 – 75 องศาเซลเซยส (4

ชวโมง) ใหขนประมาณ 33 – 35 องศาบรกซ หรอเหลอประมาณ 240 ลกบาศกเซนตเมตร 3. น าไปตงบนไฟออนๆ เตมมอลโตเดกซทรน 24 กรม คนใหละลายเปนเนอเดยวกน และวดอณหภม

ใหไดประมาณ 65 องศาเซลเซยส 4. น าเขาเครองท าอาหารแหงแบบพนฝอย (Spray dryer) 5. บรรจในภาชนะทแหงและปดสนทเพอกนความชน

หมายเหต สมแขกชนดผงทได สามารถน าไปบรรจแคปซล ขนาดเบอร 4 ไดเปนผลตภณฑสมแขกชนดแคปซล

ชาสมแขก

สวนประกอบ สมแขกแหง 200 กรม ถงกระดาษเยอไม ขนาด 5X6 เซนตเมตร 20 ถง

กรรมวธ 1. อบสมแขกใหแหงกรอบในตอบลมรอนท 80 องศาเซลเซยส 2. ตปนใหละเอยดและรอนผานตะแกรงขนาด 14 เมซ 3. บรรจในถงกระดาษเยอไม น าหนกถงละ 2 กรม 4. รดปากถงใหสนทหรอมดดวยเชอกใหแนน

หมายเหต ใชชาสมแขก 1 ถง ชงกบน ารอน 1 ถวย หรอประมาณ 150 ลกบาศกเซนตเมตร

16

น าสมแขกเขมขน สวนประกอบ

สมแขกแหง 100 กรม น า 700 กรม น าตาลทราย 500 กรม เกลอ 8 กรม

กรรมวธ 1. ลางสมแขกใหสะอาดใสสมแขกในหมอ ยกตงไปใหเดอด 10-15 นาท ตกเนอสมแขกขน 2. ใสน าตาลและเกลอคนใหละลาย ปลอยใหเดอด 5-1ๆ นาท ยกลง 3. กรองดวยผาขาวบาง ยกขนตงไฟใหมพอเดอดยกลง 4. ฆาเชอขวดโดยการน าขวดไปลางใหสะอาด แลวน าขวดไปตม 5 นาท จากนนยกลงพกไว 5. ตงน าสมแขกเขมขนทงไวใหไดอณหภม 60 องศาเซลเซยส สกคร บรรจขวดน าไปนง ไลอากาศปด

ฝาและน าไปนงฆาเชออก 10- 15 นาท น าไปหลอเยนและปดฉลาก

น าสมแขกเขมขนผสมน ากระเจยบ สวนประกอบ

สมแขกแหง 100 กรม กระเจยบแหง 20 กรม น า 700 กรม น าตาลทราย 500 กรม เกลอ 8 กรม

กรรมวธ 1. ลางสมแขก และกระเจยบใหสะอาด 2. ใสสมแขกและกระเจยบในหมอน ายกตงไฟใหเดอด 10 – 15 นาท ตกเนอสมแขกและกระเจยบขน 3. ใสน าตาลและเกลอคนใหละลาย ปลอยใหเดอดพลาน 2 – 3 นาท ยกลง 4. กรองดวยผาขาวบาง ยกขนตงไฟใหมพอเดอดยกลง 5. ฆาเชอขวดโดยการน าขวดไปลางใหสะอาด แลวน าขวดไปตม 5 นาท จากนนยกลงพกไว 6. ตงน าสมแขกเขมขนผสมน ากระเจยบทงไวทอณหภม 60 องศาเซลเซยส บรรจขวดน าไปนง ไล

อากาศ ปดฝาและน าไปนงฆาเชออก 10 -15 นาท น าไปหลอเยนปดฉลาก

17

มะขามหวานสกดเขมขนผสมเนอสมแขก สวนประกอบ

น ามะขามหวาน 600 กรม (เนอมะขาม 270 กรม ตอน า 600 กรม) น าเปลา 400 กรม น าสมแขก 250 กรม (เนอสมแขก 20 กรม ตอน า 250 กรม) น าตาลทราย 75 กรม เกลอ 2 กรม

กรรมวธ 1. น ามะขามหวานแกะเมลดขย ากบน าแลวกรองเอาเมลดออก 2. น าสมแขกไปตมใหเดอดยกลงรอใหเยนน าไปปนใหละเอยด 3. น าสมแขกทไดมาผสมกบน ามะขามหวาน น าเปลา วดคา pH ไมต ากวา 2.5 ไมเกนคา 4.1 4. น าไปตงไฟใสเกลอ น าตาลทราย เคยวในน าตาลทรายละลาย มลกษณะเขมขนเลกนอย วดความ

หวานใหได 20 องศาบรกซ 5. น าขวดแกว ไปลางใหสะอาดน าไปนงฆาเชอ 5 นาท แลวน าขนมาพกไว 6. น าน ามะขามหวานสกดเขมขนผสมเนอสมแขกไปตมแลววดอณหภมใหได 75 องศาเซลเซยส 7. น าน ามะขามทไดบรรจลงขวด น าไปนงไลอากาศ 10 – 15 นาท แลววดอณหภมใจกลางขวดใหได

75 องศาเซลเซยส ยกขนปดฝาใหสนท 8. น าไปฆาเชอตออก 25 นาท จากนนน าน ามะขามสกดเขมขนผสมเนอสมแขกทไดไปหลอเยน

น ากระเจยบสกดเขมขนผสมน าสมแขก

สวนประกอบ 1. น าเปลา 1000 กรม 2. น าตาลทราย 200 กรม 3. กระเจยบแหง 50 กรม 4. น าสมแขก 50 กรม (สมแขก 50 กรม ตอน า 100 กรม) 5. เกลอ 2 กรม

กรรมวธ 1. น าน าเปลาตงไฟใสกระเจยบตมใหเดอดกรองเอาแตน า 2. น าเนอกระเจยบทไดไปนงจนเปอย 3. น าเนอกระเจยบทนงแลวไปปนรวมกบน ากระเจยบทตมไว 4. น าทไดวดคา pH ไมต ากวา 2.5 ไมเกน 4.1 5. ตงไฟใสน าสมแขก เกลอ น าตาลทราย เคยวจนน าตาลละลายมลกษณะขน วดความหวานใหได 20

องศาบรกซ 6. น าขวดแกวไปลางใหสะอาดน าไปฆาเชอ 5 นาท แลวน าขนมาพกไว 7. น าน ากระเจยบสกดเขมขนผสมน าสมแขกไปตมวดอณหภมใหได 75 องศาเซยลเซยส 8. น าน ากระเจยบทไดมาบรรจลงขวด น าไปนงไลอากาศ 10 -15 นาท แลววดอณหภมใจกลางขวด

ใหได 75 องศาเซลเซยส ยกขนปดฝาใหสนท 9. น าไปฆาเชอตออก 25 นาท จากนนน าน ากระเจยบสกดเขมขนผสมน าสมแขกทไดไปหลอเยน

18

น าจมไกสตรสมแขก สวนประกอบ

1. น าตาลทรายขาว 2000 กรม 2. น าสมแขก 570 กรม 3. น าสมสายช 550 กรม 4. พรกสดแดง 400 กรม 5. กระเทยม 100 กรม 6. เกลอปน 80 กรม 7. รากผกช 30 กรม

กรรมวธ 1. น าสมแขกมาลางน าใหสะอาด พกใหสะเดดน า น าสมแขกไปตมโดยใชไฟปานกลาง 15 นาท

ทงไวใหเยนแลวน าไปปนใหละเอยด 2. ตวงสวนผสมทงหมดใหครบตามสตรทก าหนด 3. น าพรกแดง กระเทยม รากผกช น าสมสายช ปนรวมกนใหละเอยด 4. น าสวนผสมทกอยางใสลงในหมอ ตงไฟโดยใชไฟกลาง คนใหเขากน 5. เคยวนานดวยไฟกลาง อยางนอยใชเวลาประมาณ 20 นาท 6. บรรจขวดตามภาชนะทตองการ

วธการเตรยมบรรจขวด 1. ลางขวดและฝาใหสะอาด 2. น าขวดคว าเรยงบนลงถง แลวน าไปนงฆาเชอเปนเวลา 7 นาท จากนนน าขวดขน 3. น าน าจมไกทได บรรจลงในขวด ปรมาณ 300 กรม (น าหนกขวด 255 กรม) รวมน าหนก

บรรจภณฑจะได 525 กรม แลวน าบรรจภณฑไปนงอกครงโดยไมปดฝาบนนาน 10 นาทแลวยกขวดขนมาปดฝาใหสนททนท

4. ตงน าใหเดอด ใสปรมาณน าใหทวมขวด รอน าเดอด น าขวดทปดฝาสนทใสลงไปในหมอ ตมนาน 15 นาท เพอไลอากาศและฆาเชอแบคทเรย

5. ยกหมอขวดลงไปหลอเยนโดยใหน าไหลผานอยางชาๆ จนขวดเยน ตรวจสอบโดยการสมผสใตกนขวด ถาเยนแลวกสามารถน าไปตดฉลากแลวจดจ าหนาย

19

น าจมสกสตรผสมสมแขก สวนประกอบ

1. น าตาลทรายขาว 1000 กรม 2. เตาหย 750 กรม 3. น าสมแขก 570 กรม 4. น าสมสายช 350 กรม 5. พรกแดงสด 100 กรม 6. กระเทยม 100 กรม 7. เกลอปน 40 กรม 8. รากผกช 30 กรม

กรรมวธ 1. น าน าสมแขกแหงมาลางน าใหสะอาด พกใหสะเดดน า น าสมแขกไปตมโดยใชไฟกลาง 15

นาท ทงไวใหเยนแลวน าไปปนใหละเอยด 2. ตวงสวนผสมทงหมดใหครบตามสตรทก าหนด 3. น าพรกสดแดง กระเทยม รากผกช น าสมสายช เตาหย ปนรวมกนใหละเอยด 4. น าสวนผสมทกอยางใสลงในหมอ แลวตงไฟโดยใชไฟปานกลาง คนใหเขากน 5. เคยวนานดวยไฟปานกลาง อยางนอยใชเวลาประมาณ 20 นาท 6. ปดไฟ พกไวประมาณ 15 นาท แลวจงวดอณหภมใหได 80 องศา 7. บรรจลงภาชนะทตองการ

วธการเตรยมบรรจขวด 1. ลางขวดและฝาใหสะอาด 2. น าขวดคว าเรยงบนลงถง แลวน าไปนงเพอฆาเชอเปนเวลา 7 นาท จากนนน าขวดขน 3. น าน าจมใสใหเตมขวด ปรมาณ 320 กรม (ขวด 550 กรม) 4. น าขวดทบรรจแลวนงอกรอบเปนเวลา 10 นาท โดยไมปดขวด แลววดอณหภมใจกลางขวด

ใหได 75 องศา 5. ยกขวดทงหมดลงจากทนงแลวปดฝาขวดใหสนททนท 6. ตงน าใหเดอดใหปรมาณน าทวมขวด ตมใหน าเดอด น าขวดทปดฝาสนทใสลงไปในหมอตมอก

ครง ตมนาน 15 นาท เพอไลอากาศและฆาเชอแบคทเรย 7. หลงจากนนยกหมอลงน าไปหลอเยนโดยใหน าเยนไหลผานอยางชาๆ จนขวดเยน ตรวจสอบ

โดยการสมผสทใตกนขวด ถาเยนกสามารถน าไปตดฉลากแลวจดจ าหนาย

20

คณะผจดท า

นายสนท พลปถพ เกษตรจงหวดภเกต ทปรกษา

คณะผเรยบเรยง จดท าขอมลและรปเลม

นางกานดา แปนทอง หวหนากลมสงเสรมและพฒนาเกษตรกร นางสาวมนสนนท นนแกว นกวชาการสงเสรมการเกษตรปฏบตการ นางสาวสวรรณ ค าม นกวชาการสงเสรมการเกษตรปฏบตการ นายคตธารา นาเมองรกษ นกวชาการสงเสรมการเกษตรปฏบตการ

21

กลมสงเสรมและพฒนาเกษตรกร ส านกงานเกษตรจงหวดภเกต