1

บทท 1 ค าน า วตถประสงค และขอบเขตการศกษา

ทมาและความส าคญของปญหา

ทรพยากรนา เปนหนงในปจจยสาคญตอการดารงชวตของสงมชวตทกชนด โลกประกอบไปดวยนา 3 ใน 4 สวนของพนทโลกทงหมด แมวาปรมาณนาในโลกดเหมอนวาจะมอยมากมายมหาศาล แตความจรงแลวปรมาณนาทสามารถใชไดในสวนของนาจดทอยตามทางนา หนองบง ภเขาและนาใตดน มเพยง 1% เทานน หากไมมจดการนามเหมาะสม คอ การขาดแคลนนา ผลผลตทางการเกษตรตกตา และสงมชวตอาจดารงชวตตอไปไมได

ทรพยากรนาในประเทศไทย ปจจบนนบวนยงขาดแคลนและคาดวาจะไมเพยงพอตอความตองการของเกษตรกรเพอทาการเกษตรกรรม รวมทงภาคอตสาหกรรม และการอปโภคบรโภคดวย บางพนทยงไมไดรบนาเนองจากทางโครงการไมมขอมลทจะนาไปใชประกอบการพจารณาเบองตนสาหรบการบรหารและการจดการนา

เพอใหไดขอมลทเปนประโยชนตอโครงการ การจดทาระบบสารสนเทศทางภมศาสตร (ArcGIS) กบโครงการชลประทานจงมประโยชนในการนาเสนอขอมล ในรปแบบของแผนท กราฟ รปภาพ และขอความ เพอใหเหนภาพทชดเจน ซงสามารถนาไปชวยตดสนใจเบองตนวาจะบรหารและจดการนาของโครงการใหเปนไปในทศทางใด ผปฏบตงานและผเกยวของสามารถรบทราบขอมลไดอยางรวดเรว ทาใหประสทธภาพชลประทานสงขน

การใชเครองมอและเทคโนโลยสมยใหม โดยเฉพาะคอมพวเตอร ในการเกบรวบรวม ประมวลผลขอมลทมจานวนมากจากขอมลและเหตผลดงกลาวผวจย จงไดสนใจทจะศกษาระบบชลประทานโดยใชโปรแกรม ArcGIS เพอประยกตใชในงานดานชลประทาน

2

วตถประสงค

1. ศกษาการใชระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) โดยใชโปรแกรม ArcGIS เพอประยกตใชในงานดานชลประทาน 2. ดาเนนการจดทาระบบสารสนเทศภมศาสตร (ArcGIS) โครงการชลประทานในประเทศไทย 3. ใหนสตไดมสวนจดทาโครงงานวศวกรรมชลประทานในพนทตนเองหรอใกลเคยงและสามารถนาไปใชประโยชนได

ขอบเขตการศกษา

1) จดทาระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) ในพนทรบผดชอบของโครงการสงนาและบารง กาแพงแสน 2) ศกษาโปรแกรม ArcGIS และ Google Earth 3) นาขอมลในรปแผนทมาทาการวเคราะหโดยมขอมลตางๆ ดงน

- แผนทขอบเขตโครงการ - แผนทตาบล - แผนทอาเภอ - แผนทจงหวด - แผนทการใชทดน - แผนทคลองชลประทาน (คลองสงนา, คลองระบายนา, คลองสงและระบายนา) - แผนทเสนชนนาฝน - แผนทนาฝนเฉลย 4) แสดงผลของขอมลททาการวเคราะห ซงสามารถแสดงผลไดทงในรปของตารางและ ตวหนงสอ

3

บทท 2 การตรวจเอกสาร

2.1) ระบบสารสนเทศภมศาสตร 1) บทน า

ระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information System : GIS) คอ กระบวนการทางานเกยวกบขอมล เชงพนท (spatial data) ดวยระบบคอมพวเตอร โดยการกาหนดขอมลเชงบรรยายหรอขอมลคณลกษณะ (attribute data) และสารสนเทศ เชน ทอย บานเลขท ทมความสมพนธกบตาแหนงในเชงพนท (spatial data) เชน ตาแหนงบาน ถนน แมนา เปนตน ในรปของ ตารางขอมลและ ฐานขอมล(Sombat Yumuang, 2558) ระบบ GIS ประกอบไปดวยชดของเครองมอทมความสามารถในการเกบรวบรวม ปรบปรงและการสบคนขอมล เพอจดเตรยม ปรบแตง วเคราะหและการแสดงผลขอมลเชงพนท เพอใหสอดคลองตามวตถประสงคการใชงาน ซงรปแบบและความสมพนธของขอมลเชงพนททงหลาย จะสามารถนามาวเคราะหดวย GIS ใหสอความหมายในเรองการเปลยนแปลงทสมพนธกบชวงเวลาได เชน

- การแพรขยายของโรคระบาด - การเคลอนยายถนฐาน - การบกรกทาลาย - การเปลยนแปลงของการใชพนท

ขอมลเหลาน เมอปรากฏบนแผนททาใหสามารถแปล สอความหมาย และนาไปใชงานไดงาย

ขอมลใน GIS ทงขอมลเชงพนทและขอมลเชงบรรยาย สามารถอางองถงตาแหนงทมอยจรงบนพนโลกไดโดยอาศยระบบพกดทางภมศาสตร (geocode) ซงจะสามารถอางองไดทงทางตรงและทางออม ขอมลใน GIS ทอางองกบพนผวโลกโดยตรง หมายถง ขอมลทมคาพกดหรอมตาแหนงจรงบนพนโลกหรอในแผนท เชน ตาแหนงอาคาร ถนน ฯลฯ สาหรบขอมล GIS ทจะอางองกบขอมลบนพนโลกไดโดยทางออมไดแก ขอมลของบาน (รวมถงบานเลขท ซอย เขต แขวง จงหวด และรหสไปรษณย) โดยจากขอมลทอย เราสามารถทราบไดวาบานหลงนมตาแหนงอย ณ ทใดบนพนโลก เนองจากบานทกหลงจะมทอยไมซากน

4

2) องคประกอบของระบบสารสนเทศภมศาสตร GIS ( Components of GIS )

องคประกอบหลกของระบบ GIS จดแบงออกเปน 5 สวนใหญ ๆ แสดงดงรปท 2.1 โดยมรายละเอยดของแตละองคประกอบดงตอไปน

1) อปกรณคอมพวเตอร คอ เครองคอมพวเตอรรวมไปถงอปกรณตอพวงตาง ๆ เชน Digitizer, Scanner, Plotter, Printer หรออน ๆ เพอใชในการนาเขาขอมล ประมวลผล แสดงผล และผลตผลลพธของการทางาน 2) โปรแกรม คอชดของคาสงสาเรจรป เชน โปรแกรม Arc/Info, MapInfo ฯลฯ ซงประกอบดวยฟงกชน การทางานและเครองมอทจาเปนตาง ๆ สาหรบนาเขาและปรบแตงขอมล, จดการระบบฐานขอมล,เรยกคน,วเคราะหและจาลองภาพ 3) ขอมล คอขอมลตาง ๆ ทจะใชในระบบ GIS และถกจดเกบในรปแบบของฐานขอมลโดยไดรบการดแล จากระบบจดการฐานขอมลหรอ DBMS ขอมลจะเปนองคประกอบทสาคญรองลงมาจากบคลากร 4) บคลากร คอ ผปฏบตงานซงเกยวของกบระบบสารสนเทศภมศาสตร เชน ผนาเขาขอมล ชางเทคนค ผดแลระบบฐานขอมล ผเชยวชาญสาหรบวเคราะหขอมล ผบรหารซงตองใชขอมลในการตดสนใจ บคลากรจะเปนองคประกอบทสาคญทสดในระบบ GIS เนองจากถาขาดบคลากร ขอมลทมอยมากมายมหาศาลนน กจะเปนเพยงขยะไมมคณคาใดเลยเพราะไมไดถกนาไปใชงาน อาจจะกลาวไดวาถาขาดบคลากรกจะไมมระบบGIS 5) วธการหรอขนตอนการทางาน คอวธการทองคกรนน ๆ นาเอาระบบ GIS ไปใชงานโดยแตละ ระบบแตละองคกรยอมความแตกตางกนออกไป ฉะนนผปฏบตงานตองเลอกวธการในการจดการกบปญหาทเหมาะสมทสดสาหรบของหนวยงานนน ๆ เอง (รองศาสตราจารยสเพชร จรขจรกล, 2555)

รปท 2.1 องคประกอบของระบบสารสนเทศภมศาสตร (ทมา: www.gisthai.org, 2559)

5

3) หนาทของระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) ( How GIS Works )

ภาระหนาทหลก ๆ ของระบบสารสนเทศภมศาสตรควรจะมอยดวยกน 5 อยางดงน 1) การนาเขาขอมล (Input) กอนทขอมลทางภมศาสตรจะถกใชงานไดในระบบสารสนเทศภมศาสตร ขอมลจะตองไดรบการแปลง ใหมาอยในรปแบบของขอมลเชงตวเลข (digital format) เสยกอน เชน จากแผนทกระดาษไปสขอมลใน รปแบบดจตอลหรอแฟมขอมลบนเครองคอมพวเตอรอปกรณทใชในการนาเขาเชน Digitizer Scanner หรอ Keyboard เปนตน 2) การปรบแตงขอมล (Manipulation) ขอมลทไดรบเขาสระบบบางอยางจาเปนตองไดรบการปรบแตงใหเหมาะสมกบงาน เชน ขอมลบางอยางมขนาด หรอสเกล (scale) ทแตกตางกน หรอใชระบบพกดแผนททแตกตางกน ขอมลเหลานจะตองไดรบการปรบใหอยใน ระดบเดยวกนเสยกอน 3) การบรหารขอมล (Management) ระบบจดการฐานขอมลหรอ DBMS จะถกนามาใชในการบรหารขอมลเพอการทางานทมประสทธภาพในระบบ GIS DBMS ทไดรบการเชอถอและนยมใชกนอยางกวางขวางทสดคอ DBMS แบบ Relational หรอระบบจดการฐานขอมลแบบสมพทธ (DBMS) ซงมหลกการทางานพนฐานดงนคอ ขอมลจะถกจดเกบ ในรปของตารางหลาย ๆ ตาราง 4) การเรยกคนและวเคราะหขอมล (Query and Analysis) เมอระบบ GIS มความพรอมในเรองของขอมลแลว ขนตอนตอไป คอ การนาขอมลเหลานมาใชใหเกด ประโยชน เชน

-ใครคอเจาของกรรมสทธในทดนผนทตดกบโรงเรยน? - เมองสองเมองนมระยะหางกนกกโลเมตร ?

- ดนชนดใดบางทเหมาะสาหรบปลกออย ?

หรอ ตองมการสอบถามอยางงาย ๆ เชน ชเมาสไปในบรเวณทตองการแลวเลอก (point and click) เพอสอบถามหรอเรยกคนขอมล นอกจากนระบบ GIS ยงมเครองมอในการวเคราะห เชน การวเคราะหเชงประมาณคา (Proximity หรอ Buffer) การวเคราะหเชงซอน (Overlay Analysis) เปนตน หรอ ตองมการสอบถามอยางงาย ๆ เชน ชเมาสไปในบรเวณทตองการแลวเลอก (point and click) เพอสอบถามหรอเรยกคนขอมล นอกจากนระบบ GIS ยงมเครองมอในการวเคราะห เชน การวเคราะหเชงประมาณคา (Proximity หรอ Buffer) การวเคราะหเชงซอน (Overlay Analysis) เปนตน ดงรปท 2.2 5) การนาเสนอขอมล (Visualization) จากการดาเนนการเรยกคนและวเคราะหขอมล ผลลพธทไดจะอยในรปของตวเลขหรอตวอกษร ซงยากตอการตความหมายหรอทาความเขาใจ การนาเสนอขอมลทด เชน การแสดงชารต (chart) แบบ 2 มต หรอ 3 มต รปภาพจากสถานทจรง ภาพเคลอนไหว แผนท หรอแมกระทงระบบมลตมเดยสอตาง ๆ เหลานจะทาใหผใชเขาใจความหมายและมองภาพของผลลพธทกาลงนาเสนอไดดยงขน อก ทงเปนการดงดดความสนใจของผฟงอกดวย

( นายเกรก จนทรอรณ , 2559 )

6

รปท 2.2 หนาทของระบบสารสนเทศภมศาสตร

(ทมา: www.gisthai.org/about-gis/work-gis.html, 2559)

4) ลกษณะขอมลในระบบสารสนเทศภมศาสตร โลกมความสลบซบซอนมากเกนกวาทจะเกบขอมลทงหมดเกยวกบโลกไวในรปขอมลดวยระบบคอมพวเตอร จงตองเปลยนปรากฏการณบน ผวโลกจดเกบในรปของตวเลขเชงรหส (digital form)โดยแบงออกเปน2ประเภทดงน 1) ขอมลเชงพนท (Spatial data) เปนขอมลทเกยวของกบตาแหนงทตงของขอมลตาง ๆ บนพนโลก ลกษณะทางภมศาสตรทเปนตวแทนของปรากฏการณทางภมศาสตรบนโลกแผนทกระดาษบนทกตาแหนงทางภมศาสตรและแทนสงตางๆ บนโลกท ลกษณะขอมลเชงพนท แบงได 2 ประเภท คอ Vector และ Raster 2) ขอมลแสดงทศทาง (Vector Data) คอขอมลทแสดงดวย จด เสน หรอพนท ทประกอบดวยจดพกดทางแนวราบ (X , Y) และ/หรอ แนวดง (Z) หรอ Cartesian Coordinate System ถาเปนพกดตาแหนงเดยวกจะเปนคาของจด ถาจดพกดสองจดหรอมากกวาจะเปนคาของเสน สวนพนทนนจะตองมจดมากกวา 3 จดขนไป และจดพกดเรมตนและจดพกดสดทายจะตองอยตาแหนงเดยวกน เชน ถนน แมนา ขอบเขตการปกครอง โรงเรยน เปนตน ลกษณะขอมลเชงพนท ในรปแบบเวกเตอรจะมลกษณะและรปแบบ (Spatial Features) ตาง ๆ กนพอสรปไดดงน คอ

7

จด (Point) ลกษณะทางภมศาสตรทมตาแหนงทตงเฉพาะเจาะจง หรอมเพยงอยางเดยว สามารถแทนไดดวยจด (Point Feature) ดงรป 2.3

- หมดหลกเขต - บอนา - จดชมวว - จดความสง - อาคาร ตก สงกอสราง

ขอพจารณาเกยวกบมาตราสวน มาตราสวนแผนทจะเปนตวกาหนดวาจะแทนปรากฏการณบนโลกดวยจดหรอไม ตวอยางลกษณะทางภมศาสตรทเปนจด

ตวอยางเชน บนแผนทโลก มาตราสวนเลกจะแทนคาทตงของเมองดวยจด แมวาในความเปนจรงเมองนนจะครอบคลมพนทจานวนหนงกตาม ในขณะเดยวกนบนแผนทมาตราสวนทใหญขนเมองดงกลาวจะปรากฏเปนพนทและแตละอาคารจะถกแทนคาดวยจด

- ขอมลคาพกดของจด - คาพกด x, y 1 ค แทนตาแหนงของจด - ไมมความยาวหรอพนท

พนท(Polygon) ลกษณะทางภมศาสตรทมพนทเดยวกนจะถกลอมรอบดวยเสนเพอแสดงขอบเขต ตวอยางขอมลทเปนพนท

- เขตตาบล อาเภอ จงหวด - ขอบเขตอทยานแหงชาต - เขตนาทวม

ขอพจารณาเกยวกบมาตราสวน มาตราสวนของแหลงทมาของขอมลจะเปนตวกาหนดการแทนปรากฏการณบนโลกแหงความเปน

จรงดวย point หรอ polygon ตวอยาง เชน อาคารบนมาตราสวนขนาดใหญ เชน 1 : 4,000 เปน polygon ทถกกาหนดขน โดยขอบเขตอาคาร บนแผนท 1 : 50,000 ทมาตราสวนเลก อาคารจะแสดงดวยจด

รปท 2.4 พนท (ทมา: http://www.gisthai.org/about-gis/data-gis.html, 2559)

รปท 2.3 จด (ทมา: http://www.gisthai.org/about-gis/data-gis.html, 2559)

8

ขอมลคาพกดของ Polygon

- polygon จะประกอบดวย arc ตงแต 1 เสนขนไป แตม 1 Label point - ม Label point 1 point อยภายในพนทปดและใชในการแยกแยะแตละ polygon ออกจาก

กน

เสน (Arc) ลกษณะทางภมศาสตรทวางตวไปตามทางระหวางจด 2 จด จะแทนดวยเสน (Arc Feature) ตวอยางลกษณะทางภมศาสตรทเปนเสน

- ลานา - ถนน - โครงขายสาธารณปโภค - เสนชนความสง

ขอจ ากดเกยวกบArc Arc 1 เสน ม Vertex ไดไมเกน 500 Vertex โดย vertex ลาดบท 500 จะเปลยนเปน node และ

เรมตนเสนใหมดวยการidentifierคาใหมโดยอตโนมต ขอมลคาพกดของ Arc

- Vertex (คาพกด x, y คหนงบน arc) เปนตวกาหนดรปรางของ arc - arc หนงเสนเรมตนและจบลงดาน Node - arc ทตดกนจะเชอมตอกนท Node - ความยาวของ arc กาหนดโดยระบบคาพกด

จดเดนของขอมลแบบ Vector คอ แสดงโครงสรางขอมลเชงปรากฏการณไดด ยงเหมาะสาหรบใชแทนลกษณะของพนทจงมขอบเขตคดโคงทาใหสามารถแบงขอบเขตของพนทไดอยางชดเจนโครงสรางขอมลกะทดรด ไฟลขอมลมขนาดเลกจงใชพนทสาหรบการจดเกบนอย ความเชอมโยงทางโทโพโลยสามารถทาไดครบถวนดวยการเชอมโยงแบบเครอขายมความถกตองในเชงกราฟฟก ซงสามารถแทนขอมลไดอยางมความแมนยาเชงตาแหนงสามารถทาการคนคน การแกไข และการวางนยทวไปกบขอมลกราฟฟกและลกษณะประจาได จดดอยของขอมลแบบ Vector คอ โครงสรางขอมลซบซอน การรวมแผนทแบบเวกเตอรหลาย ๆ แผนหรอรวมแผนท Vector กบ Raster ดวยวธวางซอนมความยงยากมาก การทดสอบดวยการจาลองสถานการณทาไดยาก เพราะแตละหนวยของแผนทมโครงสรางทตางกน การแสดงและการเขยนเปนแผนทเสยคาใชจายสง โดยเฉพาะเมอตองการแสดงส

รปท 2.5 เสน (ทมา: http://www.gisthai.org/about-gis/data-gis.html, 2559)

9

และสญลกษณทมคณภาพสง เทคโนโลยชนดนมราคาแพง โดยเฉพาะถาตองใชฮารดแวรและซอฟตแวรทมความซบซอน การวเคราะหพนทและการกรองรายละเอยดภายในรปหลายเหลยมเกอบเปนไปไมได ขอมลแสดงลกษณะเปนกรด (Raster Data) คอขอมลทมโครงสรางเปนชองเหลยม เรยกวา จดภาพ หรอ Grid cell เรยงตอเนองกนในแนวราบและแนวดง ในแตละจดภาพสามารถเกบคาได 1 คา ความสามารถแสดงรายละเอยดของขอมลขนอยกบขนาดของเซลล ณ จดพกดทประกอบขนเปนฐานขอมลแสดงตาแหนงชดนน คาทเกบในแตละจดภาพสามารถเปนไดทงขอมลลกษณะสมพนธ หรอรหสทใชอางองถงขอมลลกษณะสมพนธทเกบอยในฐานขอมลกได Raster Data อาจแปรรปมาจากขอมล Vector หรอแปรจาก Raster ไปเปน Vector หรอแปรจาก Raster ไปเปน Vector (แสดงดงรปท 2.6) แตเหนไดวาจะมความคลาดเคลอนเกดขนระหวางการแปรรปขอมล

รปท 2.6 การแปลงขอมล Vector เปน Raster

(ทมา: www.gis2me.com, 2559) จดเดนของขอมลแบบ Raster คอ

- มโครงสรางขอมลงาย ๆ มโครงสรางไมซบซอน ทาใหการประมวลผลในระดบจดภาพมความสะดวก

- การวางซอนและการรวมขอมลแผนทกบขอมลทรบรจากระยะไกลทาไดงาย - การวเคราะหทางพนทในแบบตาง ๆ ทาไดงาย - การทดสอบดวยการจาลองสถานการณทาไดงาย เพราะหนวยพนทแตละหนวยมรปรางและ

ขนาดเทากน - เทคโนโลยมราคาถกและกาลงมการพฒนาอยางจรงจง - นอกจากนขอมลแบบ Raster ยงมความเหมาะสมกบการแทนลกษณะของพนผว (Surface)

ทมความตอเนองกน จดดอยของขอมลแบบ Raster คอ

- ขอมลกราฟกมขนาดใหญ ไฟลมขนาดใหญจงใชพนทในการจดเกบมาก - การใชชองกรดใหญเพอลดปรมาตรขอมลทาใหสญเสยโครงสรางขอมลเกยวกบปรากฏการณ

และเปนการสญเสยขอสนเทศอยางมาก

10

- ไมเหมาะสมในการแทนขอมลทเปนเสนโคง หรอแทนตาแหนงของจดเพราะตองใช 1 จดภาพสาหรบตาแหนง 1 ตาแหนง

- แผนทแรสเตอรทหยาบจะไมสวยเทาแผนทซงเขยนดวยเสน - การแปลงเสนโครงแผนทตองใชเวลามาก เวนแตใชขนตอนวธหรอฮารดแวรพเศษ

ขอมลทไมอยในเชงพนท (Non- Spatial data) เปนขอมลเชงบรรยาย (Attribute) ซงจะอธบายถงคณลกษณะตาง ๆ ในพนทนน ๆ ณ ชวงเวลาใดเวลาหนง หรอหลาย ๆ ชวงเวลาเชน ขอมลจานวนประชากรในเขตตาง ๆ ขอมลจานวนนกเรยนแตละชนของโรงเรยนสงกด กทม. เปนตน สามารถแบงออกได 2 ประเภท คอ

- ตารางขอมลทเชอมโยงกบกราฟฟก (Graphic table) - ตารางขอมลทไมเชอมโยงกบกราฟฟก (Non-Graphic table)

( อางอง http://www.gisthai.og/about-gis/data-gis.html , 2559 )

5) เทคนคและวธการน าเขาขอมล

การนาเขาขอมล (Input data) เปนกระบวนการบนทกขอมลเขาสคอมพวเตอร การสรางฐานขอมลทละเอยด ถกตอง เปนสงสาคญอยางยงในการปฏบตงานดวยระบบสารสนเทศภมศาสตรซงจาเปนตองมการประเมนคณภาพขอมล ทจะนาเขาสระบบในเรองแหลงทมาของขอมล วธการสารวจขอมลมาตราสวนของแผนท ความถกตอง ความละเอยด พนททขอมลครอบคลมถงและปทจดทาขอมล เพอประเมนคณภาพ และคดเลอกขอมลทจะนาเขาสระบบฐานขอมล ( ธรศกด มนตร, 2559)

6) การน าเขาขอมลเชงพนท

สาหรบขนตอนการนาเขาขอมลเชงพนทอายทาไดหลายวธ แตทนยมทากนในปจจบนไดแก การดจไทซ (Digitize) และการกวาดตรวจ (Scan) ซงทง 2 วธตางกมขอด และขอดอยตางกนไปกลาวคอการนาเขาขอมลโดยวธกวาดตรวจจะมความรวดเรวและ ถกตองมากกวาวธการเขาขอมลแผนทโดยโตะดจไทซและเหมาะสาหรบงานทมปรมาณมาก แตการนาเขาขอมลโดยการดจไทซจะสนเปลองคาใชจายนอยกวาและเหมาะสาหรบงานทมปรมาณนอย ( ธรศกด มนตร, 2559 )

7) การใชเครองอานพกด (Digitizer)

เปนการแปลงขอมลเขาสระบบโดยนาแผนทมาตรงบนโตะ และ กาหนดจดอางอง (control point) อยางนอยจานวน 4 จด แลวนาตวชตาแหนง(Cursor)ลากไปตามเสนของรายละเอยดบนแผนท

11

8) การใชเครองกวาดภาพ (Scanner)

เปนเครองมอทวดความเขมของแสงทสะทอนจากลายเสนบน แผนท ผลลพธเปนขอมลในรปแบบแรสเตอร (raster format) ซงเกบขอมลในรปของตารางกรดสเหลยม (pixel) คาความคมชดหรอความละเอยดมหนวยวดเปน DPI : dot per inch แลวทาการแปลงขอมลแรสเตอร เปนขอมลเวกเตอร ทเรยกวา Raster to Vecter conversion ดวยโปรแกรม GEOVEC for Microstation หรอ R2V

9) การน าเขาขอมลเชงบรรยาย

ขอมลเชงบรรยายทจาแนกและจดหมวดหมแลว นาเขาสระบบฐานขอมลดวยแปนพมพ (Keyboard) สาหรบโปรแกรม PC ARC/Info จะจดเกบขอมลในรปแบบของ dBASE ดวยคาสง Tables สวนโปรแกรมจดการฐานขอมลแบบ Relational data base ทวๆ ไปบนเครอง PC เชน Foxpro, Access หรอ Excel จาเปนตองแปลงขอมลใหเขาอยในรปของ DBF file กอนการนาเขาส PC ARC/Info

10) ประโยชนของระบบสารสนเทศภมศาสตร ระบบสารสนเทศทางภมศาสตรเปนเครองมอทาง ๆ

ภมศาสตรทมประโยชนอยางยงตอการจดเกบระบบขอมลซงมอยมากมายในปจจบน ไดมการพฒนาทงดานฮารดแวร และซอฟตแวร ทาใหในปจจบนไดมการนา GIS มาใชงานกนอยางแพรหลาย ทงหนวยงานของภาครฐและเอกชน (Sombat Yumuang, 2558) การใชงานระบบสารสนเทศจะมประโยชนมากในการศกษาวชาภมศาสตร ถารจกการใชงาน การใชงานระบบสารสนเทศภมศาสตรจะตองมเปาหมายชดเจน รจกคดเลอกขอมลมาวเคราะห การใชงานจะตองวางแผนงานในการกาหนดคณภาพ มาตราสวนของขอมลและทสาคญคอ ความสามารถในการวเคราะหขอมลนาไปใชประโยชนในการปรบปรงขอมลใหทนสมยตลอดเวลา การบรณาการขอมลหลายรปแบบเขาดวยกน และสามารถสรางแบบจาลองทดสอบเปรยบเทยบขอมลกอนทมการลงมอปฏบตจรง การใชระบบสารสนเทศภมศาสตรทสาคญไดแก

1) ดานการจดการทรพยากรธรรมชาต เชน การกาหนดพนทปาไม แหลงนา ทงบนผวดนและ ใตดน ธรณวทยาหนและแร ชายฝงทะเลและภมอากาศ 2) ดานการจดการทรพยากรเกษตร เชน การแบงชนคณภาพพนทเกษตร ดนเคมและดนปญหา อน ความเหมาะสมของพชในแตละพนท การจดระบบนาชลประทาน การจดการดานธาต อาหารพช 3) ดานการจดการสงแวดลอม เชน การแพรกระจายของฝนและกาซ การกาหนดจดเกบ ตวอยางจาก โรงงาน การปองกนความเสยหายของโบราณสถานหรอสถานททองเทยว การ

12

ปองกนไฟไหมปา เปนตน 4) ดานสงคม เชน ความหนาแนนของประชากร เพศ อาย การศกษา แรงงาน ตาแหนงของ โรงเรยนและการเดนทางของนกเรยน เปนตน 5) ดานเศรษฐกจ เชน รายไดของประชากรของหมบาน ตาบล สนคาหลก ตาแหนงทตงของ โรงงานประเภทตางๆ เปนตน

11) แผนท

แผนทเปนสงทมความสาคญมากในการศกษาวชาภมศาสตร เพราะครอบคลมทงลกษณะภมประเทศ ลกษณะภมอากาศ และทรพยากรธรรมชาต รวมทงสงทเกดขนจากฝมอของมนษยบนพนผวโลกดวยการจดทาแผนทในปจจบนไดมการพฒนาการขนเปนลาดบ มการนาเอารปถายทางอากาศและภาพจากดาวเทยมมาชวยในการทาแผนททาใหสามารถสรางแผนทไดรวดเรว มความถกตองและทนสมยกวาในอดต

ความหมายของแผนท

แผนท (Map) หมายถง การแสดงลกษณะพนผวโลกลงบนแผนราบ โดยการยอสวนและการใชสญลกษณไมวาเครองหมายหรอส แทนสงตาง ๆ บนพนผวโลก แผนทจงตางจากลกโลกและแผนผง เครองหมายแผนท คอ เครองหมายหรอสญลกษณทใชแทนสงตาง ๆ บนพนพภพ ทเกดขนเองและตามธรรมชาต นอกจากเครองหมายแลว เรายงใชสเปนการแสดงลกษณะภมประเทศอกดวย คอ 1. สดา หมายถง ภมประเทศสาคญทางวฒนธรรมทมนษยสรางขน เชน อาคาร สสาน วด สถานทราชการตาง ๆ เปนตน 2. สนาเงน หมายถง ลกษณะภมประเทศทเปนนา เชน ทะเล แมนา หนอง บง เปนตน 3. สนาตาล หมายถง ลกษณะภมประเทศทมความสงโดยทวไป เชน เสนชนความสง 4. สเขยว หมายถง พชพนธไมตาง ๆ เชน ปา สวน ไร 5. สแดง หมายถง ถนนสายหลก พนทยานชมชนหนาแนน และลกษณะภมประเทศสาคญ

13

ความส าคญของแผนท

1. ทาใหทราบลกษณะทางธรรมชาตของพนผวโลก รวมทงกจกรรมทางเศรษฐกจบน พนผวโลก 2. ทาใหทราบขอมล สถตตาง ๆ เพอการเปรยบเทยบ การพฒนาการวางแผนในดานตาง ๆ รวมทงดานยทธศาสตร ประโยชนของแผนท

1. ประโยชนในการศกษาลกษณะภมประเทศ แผนทจะทาใหผศกษาทราบวาพนทใดม ลกษณะภมประเทศแบบใดบาง 2. ประโยชนตอการศกษาธรณวทยา เพอใหทราบความเปนมาของแหลงทรพยากร ดน หน แรธาต 3. ประโยชนดานสมทรศาสตรและการประมง เพอใหทราบสภาพแวดลอมชายฝงทะเล 4. ประโยชนดานทรพยากรนา รขอมลเกยวกบแมนาและการไหล อางเกบนา ระบบการ ชลประทาน 5. ประโยชนดานปาไม เพอใหทราบคณลกษณะของปาไมและการเปลยนแปลงพนทปา 6. ประโยชนดานการใชทดน เพอใหทราบปจจยการใชประโยชนทดนดานตาง ๆ 7. ประโยชนดานการเกษตร การเกษตรมผลตอการพฒนาประเทศ เพอรวาบรเวณใดควร พฒนา 8. ประโยชนดานสงแวดลอม โดยเฉพาะการจดการทรพยากรบรเวณตาง ๆ 9. ประโยชนในการวางผงเมอง เพอใชขอมลทางธรรมชาตในการจดวางผงเมองใหเหมาะสม 10. ประโยชนตอการศกษาโบราณคด เพอคนหาแหลงชมชนโบราณและความรอน ๆ 11. ประโยชนดานอตนยมวทยา เพอประโยชนในการเพาะปลก อตสาหกรรม ประมง การ ปองกนอทกภย ลกษณะของสงทแสดงปรากฏบนแผนทประกอบดวย 1. ลกษณะของสงทเกดขนเองตามธรรมชาต เชน ทะเล มหาสมทร ทะเลสาบ แมนา ภเขา ท ราบ ทราบสง เกาะ เปนตน 2. ลกษณะของสงทมนษยสรางขน เชน เสนกนอาณาเขต เมอง หมบาน สถานทราชการ ศาสนสถาน เสนทางคมนาคม พนทเกษตรกรรม เปนตน

14

ชนดของแผนท

1. แบงตามขนาดของมาตรสวน ม 3 ชนด คอ

- แผนทมาตราสวนเลก หมายถง แผนททมาตราสวนเลกกวา 1 : 1,000,000 - แผนทมาตราสวนกลาง หมายถง แผนททมมาตราสวนระหวาง 1 : 250,000 ถง 1 : 1,000,000 - แผนทมาตราสวนใหญ หมายถง แผนททมมาตราสวนมากกวา 1 : 250,000

2. แบงตามประเภทการใช ไดแก

- แผนทกายภาพ หรอแผนทลกษณะภมประเทศ (Topographic หรอ Landform หรอ Relief Map) เปนแผนทแสดงรายละเอยดของสงทเกดขนโดยธรรมชาต เชน ทะเล มหาสมทร เทอกเขา ทราบสง ทราบ ฯลฯ

- แผนทรฐกจ (Political Map) หรอแผนททวไป (General Map) เปนแผนทแสดงขอบเขตการปกครองของจงหวด รฐ ประเทศ - แผนทประวตศาสตร (Histostical Map) เปนแผนทแสดงอาณาเขตของอาณาจกรหรอจกรวรรดตาง ๆ ในสมยโบราณ - แผนทโครงราง (Outline) เปนแผนทแสดงโครงรางของทวป ประเทศ โดยไมมรายละเอยดใด ๆ เพอใชในการศกษา เชน - แผนทเดนเรอ (Nautical Map) เปนแผนทแสดงเสนทางการเดนเรอในทองทะเล มหาสมทร รวมทงใชสญลกษณสเพอแสดงความตนลกของพนนา - แผนทเศรษฐกจ (Economic Map) เปนแผนทแสดงเขตกจกรรมทางเศรษฐกจตาง ๆ รวมทงแสดงแหลงทรพยากรสาคญ

องคประกอบของแผนท

1. ชอแผนทเปนสงทมความจาเปนสาหรบใหผใชไดทราบวาเปนแผนทเรองอะไร แสดงรายละเอยดอะไรบาง เพอใหผใชไดอยางถกตอง และตรงความตองการ โดยปกตชอแผนทจะมคาอธบายเพมเตมแสดงไวดวย เชน แผนทประเทศไทยแสดงเนอทปาไม แผนทประเทศไทยแสดงการแบงภาคและเขตจงหวดเปนตน 2. ขอบระวาง แผนททกชนดจะมขอบระวาง ซงเปนขอบเขตของพนทในภมประเทศทแสดงบนแผนทแผนนนมกจะแสดงดวยเสนขนานเพอแสดงตาแหนงละตจดกบเสนเมรเดยนเพอแสดงตาแหนงลองจจดและจะแสดงตวเลขเพอบอกคาพกดภมศาสตรของตาแหนงตางๆ 3. ทศทาง มความสาคญตอการคนหาตาแหนงทตงของสงตาง ๆ โดยในสมยโบราณใชวธดทศทางตามการขนและตกของดวงอาทตยในเวลากลางวน และการดทศทางของดาวเหนอในเวลากลางคน ตอมามการประดษฐเขมทศ ซงเปนเครองมอชวยในการหาทศขน เนองจากเขมของเขมทศจะ

15

ชไปทางทศเหนอตลอดเวลา การใชทศทางในแผนทประกอบกบเขมทศหรอการสงเกตดวงอาทตย และดาวเหนอจงชวยใหเราสามารถเดนทางไปยงสถานททเราตองการได ในแผนทจะตองมภาพเขมทศหรอลกศรชไปทางทศเหนอเสมอ ถาหากแผนทใดไมไดกาหนดภาพเขมทศหรอลกศรไวกใหเขาใจวาดานบนของแผนทคอทศเหนอ 4. สญลกษณ เปนเครองหมายทใชแทนสงตาง ๆ ในภมประเทศจรง เพอชวยใหผใชสามารถอานและแปลความหมายจากแผนทไดอยางถกตอง ทงนในแผนทจะตองมคาอธบายสญลกษณประกอบไวดวยเสมอ 5. มาตราสวน เปนอตราสวนระหวางระยะทางทยอสวนมาลงในแผนทกบระยะทางจรงใน ภมประเทศ มาตราสวนชวยใหผใชทราบวาแผนทนน ๆ ยอสวนมาจากสภาพในภมประเทศจรง ในอตราสวนเทาใด มาตราสวนแผนทโดยมากจะม 3 ลกษณะ ไดแก มาตราสวนแบบเศษสวน มาตราสวนคาพดและมาตราสวนแบบกราฟก มาตราสวนของแผนท คอ อตราสวนระหวางระยะบนแผนทกบระยะในภมประเทศ หรอ ความสมพนธระหวางระยะทางราบบนแผนทกบระยะทางราบในภมประเทศ การเขยนมาตราสวนเขยนไดหลายวธ เชน 50,000 หรอ 1/50,000 หรอ 1 : 50,000 6. เสนโคงแผนทเปนระบบของเสนขนานและเสนเมรเดยน ทสรางขนเพอกาหนดตาแหนงพกดภมศาสตรใหเปนมาตรฐานไวใชอางองรวมกน ซงประกอบดวย เสนขนาน เปนเสนสมมตทลากจากทศตะวนออก สรางขนจากการวดมมเรมจากเสนศนยสตร ซงมคามม 0 องศา ไปยงขวโลกทงสองดานๆ ละไมเกน 90 องศา เสนขนานทสาคญประกอบดวย

1. เสนศนยสตรหรอเสนอเควเตอร มคามม 0 องศา 2. เสนทรอปกออฟแคนเซอร มคามม 23 องศา 30 ลปดาเหนอ 3. เสนทรอปกออฟแคปรคอรน มคามม 23 องศา 30 ลปดาใต 4. เสนอารกตกเซอรเคล มคามม 66 องศา 30 ลปดาเหนอ 5. เสนอารกตกเซอรเคล มคามม 66 องศา 30 ลปดาใต 6.2

เสนเมรเดยน เปนเสนสมมตทลากจากขวโลกเหนอไปยงขวโลกใต สรางขนจากการสมมตเสนเมรเดยนปฐม มคามม 0 องศา ลากผานตาบลกรนช กรงลอนดอน ประเทศสหราชอาณาจกรไปทางทศตะวนออกและทศตะวนตกดานละ 180 องศา โดยเสนเมรเดยนท 180 องศาตะวนออกและ 180 องศาตะวนตกจะทบกนเปนเสนเดยวนใหเปนเสนวนทหรอเสนแบงเขตวนระหวางชาต หรอเสนแบงเขตวนสากล เสนเมรเดยนแรกหรอเสนเมรเดยนปฐม (Prime Meridian) คอเสนเมรเดยนทลากผานหอดดาวแหงหนง ตาบลกรนช ใกลกรงลอนดอนในประเทศองกฤษ ทงนเพอใชเปนหลกอางองในการนบเสนเมรเดยนอน ๆ ตอไป เสนเมรเดยนรอบโลกม 360 เสน แบงเปนเสนองศา ตะวนออก 180 เสน และเสนองศาตะวนตก 180 เสน ความสาคญของเสนเมรเดยน คอ บอกพกดของตาแหนงทตงตาง ๆ บนพนผวโลกโดยใชรวมกน เสนขนาน (เสนละตจด) และใชเปนแนวแบงเขตเวลาของโลก แสดงเสนศนยสตร เสนขนาน เสนเมรเดยนและเสนเมรเดยนเรมแรก 7. พกดภมศาสตรเปนระบบทบอกตาแหนงของสงตาง ๆ บนพนผวโลก โดยอาศยเสน โครงแผนทซงเสนขนานและเสนขนานและเสนเมรเดยนตดกนเปนจดสงตาง ๆ บนพนผวโลก โดยอานคาพกดภมศาสตรเปนละตจด(เสนขนาน)และลองจจด(เสนเมรเดยน)

16

ดงนน ละตจด เปนพกดของจดหนงบนเสนขนาน สวนลองจจดกเปนพกดของจดหนงบนเสนเมรเดยน ซงทงละตจดและลองจจดมคาของมมเปนองศา โดย 1 องศา มคาเทากบ 60 ลปดาและ 1 ลปดามคาเทากบ60ฟลปดา พกดภมศาสตรเปนระบบทบงบอกตาแหนงทตงอยจดตาแหนงตาง ๆ บนพนผวโลก โดยอาศยโครงขายของเสนโครงแผนทซงประกอบดวยเสนเมรเดยนกบเสนขนานตดกนเปน “จด”

1. ละตจด (Latitude) เปนคาของระยะทางเชงมม โดยนบ 0 องศา จากเสนศนยสตรไป ทางเหนอหรอใตจนถง 90 องศาทขวโลกทงสอง

2. ลองจจด (Longitude) เปนคาของระยะทางเชงมม โดยนบ 0 องศา จากเสนเมรเดยนไป ทางทศตะวนออกและทศตะวนตกจนถง 180 องศา

ปจจบนการบงบอกจดตาแหนงบนพนผวโลก สามารถทราบไดงายและถกตอง โดยใช จพเอส เครองมอกาหนดตาแหนงบนพนผวโลก (GPS : Global Positioning System) เครองมอชนดน มขนาดเลกพกพาไดสะดวก และใหขอมลตาแหนงบนพนผวโลกไดตรงกบความเปนจรง ดงนนจงมผนาเครองมอนไปใชไดสะดวกสบายในกจกรรมตาง ๆ ไดแก การเดนเรอ การเดนทาง ทองเทยวปา การเดนทางดวยรถยนต เครองบน เปนตน เมอกดปมสวตซ เครองจะรบสญญาณจากดาวเทยมแลวบอกคาพกดภมศาสตรใหทราบเครองหมายแผนท (สานกเทคโนโลยเพอการเรยนการสอน, 2559)

17

2.2) พนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสนอยในขอบเขต ส านกชลประทานท 13

2.2.1) ส านกชลประทานท 13

พนธกจ-ภาระหนาท ไดแก อานวยประโยชนในดานการชลประทาน การจดหานาเพอการอปโภคบรโภค การบรรเทาอทกภย การประมง และคลอบคลมไปถงการคมนาคมการพกผอนหยอนใจอกดวย โดยมวตถประสงคหลกคอเพอ การทดและสงนาไปชวยการเพาะปลก ในบรเวณสองฝงลมแมนาแมกลอง มอาคารชลประทานไดแก

เขอนทดนายาว 117.50 เมตร มชองระบายนา กวาง 12.50 เมตร จานวน 8 ชอง ซงปดเปดดวยบานระบายเหลกโคงสง 7.50 เมตร มสะพานตดตงเครองกวานบานระบายทอดตลอดความยาวของเขอน และมสะพานรถยนตขาม มความสามารถในการระบายนาสงสด 3,100 ม./วนาท และสามารถยกนาไดสงถงระดบ 22.00 เมตร เหนอระดบนาทะเลเฉลยปานกลาง

ประตเรอสญจรสรางไวในชองลดตดกบตวเขอนดานขวา มชองสาหรบใหเรอแพสญจรเขา-ออกหนงชองกวาง 12.50 เมตร มอางสาหรบจอดพกเรอกวาง 26.50 เมตร ยาว 217.00 เมตร มสะพานหกตอจากสะพานของเขอนขามประตเรอสญจร ทางดานเหนอนา มเสารอคอนกรตยนออกไป 100 เมตร เพอกนมใหเรอแพถกกระแสนาดดเขาไปในชองระบายนาของตวเขอน

ชองลดเปนทางนาทขดขนใหมเพอเปลยนทางเดนของนาใหไหลผานเขอนหลงจากกอสรางเขอนเสรจแลว มความยาว 1,650 เมตร

ทานบดนสรางขนบรเวณโคงแมนาเพอปดกนลานาแมกลอง และเปลยนทางเดนของกระแสนาใหไหลผานเขอนทางชองลด ทานบสง 18.50 เมตร ฐานกวาง 180 เมตร และความกวางของสนเขอน 75.00 เมตร มถนนและคลองสงนาผานกลาง

คลองเชอมตงตนจากชองลดเหนอเขอน มประตแบงนาเพอสงนาใหแกพนทเพาะปลกฝงซายและฝงขวาโดย คลองสายใหญฝงซาย ( 1 ซาย 2 ซาย ) สามารถสงนาใหแกพนทเพาะปลกไดถง 6 จงหวด ไดแก กาญจนบร สพรรณบร นครปฐม ราชบร สมทรสงคราม และสมทรสาคร คลองสายใหญฝงขวา (1 ขวา 2 ขวา ) สามารถสงนาใหแกพนทเพาะปลกในจงหวดกาญจนบร (ทามะกา) ราชบร และเพชรบร ประตปากคลองเชอมสรางตดกบตวเขอนเพอควบคมปรมาณนาทไหลเขาสคลอง มชองระบายนากวาง 6 เมตร สง 5 เมตร จานวน 6 ชอง ปดเปดดวยบานระบายเหลกโคงสง 5.30 เมตร มสะพานตดตงเครองกวาน บานระบายและสะพานรถยนตขามกวาง 4.50 เมตร

18

ประตแบงนาปลายคลองเชอม สรางขนเพอแบงนาสงไปยงพนเพาะปลกฝงซาย มชองระบายนากวาง 6 เมตร สง 5 เมตร จานวน 5 ชอง ปดเปดดวยบานระบายเหลกโคงสง 5.30 เมตร มสะพานตดตงเครองกวาน บานระบายและสะพานรถยนตขามกวาง 4.50 เมตร การพฒนาโครงการชลประทานในอนาคต โดยใชระบบควบคมกลไก เปด-ปดบานระบายดวยระบบคอมพวเตอร(ปจจบนไดเรมใชแลว)

สภาพการใชนาชลประทาน ของโครงการสงนาและบารงรกษาเขอนแมกลองโดย เขอนแมกลอง รบนาจากเขอนศรนครนทร และเขอนวชราลงกรณ การระบายนาจากเขอนทง 2 เปนไปตามขอตกลงระหวางกรมชลประทาน และการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (สานกชลประทานท13, 2555)

กจกรรมการใชน าแบงเปน 4 กจกรรมหลก ดงน

1) ฤดฝน และฤดแลง ในเขตชลประทานลมนาแมกลอง ไดแก พนทจงหวดกาญจนบร สพรรณบร นครปฐม ราชบร เพชรบร สมทรสงคราม และสมทรสาคร โดยสงนาเขาคลองสงนาชวยเหลอพนทเพาะปลกทายเขอน ฯ ทงฝงซาย และฝงขวาแมนาแมกลอง - พนทเพาะปลกฤดฝนประมาณ 460,000 ไร ความตองการนา 1,230 ลานลบ.ม หรอ 95 ลบ.ม/วนาท ชวงเดอนกรกฎาคม-พฤศจกายน

- พนทเพาะปลกฤดแลง ประมาณ 440,000 ไร ความตองการนา 1,028 ลาน ลบ.ม หรอ 85 ลบ.ม /วนาท ชวงเดอนกมภาพนธ-พฤษภาคม - พนทเพาะปลกฤดฝนประมาณ 1,910,000 ไร ความตองการนา 2,397 ลาน ลบ.ม หรอ 185 ลบ.ม/วนาท ชวงเดอนกรกฎาคม-พฤศจกายน - พนทเพาะปลกฤดแลง ประมาณ 1,713,000 ไร ความตองการนา 2,056 ลาน ลบ.ม หรอ 170 ลบ.ม/วนาท ชวงเดอนกมภาพนธ-พฤษภาคม 2) เพอหลอเลยงลานาแมกลอง โดยระบายนาจากเขอนแมกลองอยางตา 70 ลบ.ม/ วนาท หรอ 2,207 ลาน ลบ.ม/ ป 3) เพอชวยเหลอแมนาทาจน 1,190 ลานม./ปโดยคลองทาสาร-บางปลา 50 ลบ.ม/วนาท หรอ 788 ลาน ลบ.ม/ป โดยคลองจรเขสามพน 22 ลบ.ม/วนาท หรอ 402 ลาน ลบ.ม/ป 4) เพอการประปานครหลวงสงนาไปชวยเหลอกรงเทพมหานคร 45 ลบ.ม./วนาท

เขอนแมกลอง เปนเขอนทมความสาคญทสดในโครงการพฒนาลมนาแมกลอง ครอบคลมพนท 3 ลานไร ในจงหวดสพรรณบร กาญจนบร ราชบร นครปฐม สมทรสงครามและสมทรสาคร ตวเขอนกวาง 117.50 เมตร ยาว 1,650 เมตร บรเวณเหนอเขอนมทวทศนสวยงาม

19

2.2.2) ประวตและรายละเอยดโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน จงหวดนครปฐม

ประวตโครงการ

โครงการบารงรกษานากาแพงแสนเปนหนวยงานหนงทมความสาคญมากในการจดสรรนาใหกบพนท ทรบผดชอบ โดยมพนททงหมด 369,000 ไร ครอบคลมพนท ตาบลกรบใหญ อาเภอบานโปง จงหวดราชบร ตาบลสนามแย ตาบลทาเรอ ตาบลดอนชะเอม ตาบลตะคราเอน อาเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร ตาบลทงลกนก ตาบลทงขวาง ตาบลหวยหมอนทอง อาเภอกาแพงแสน และตาบลหนองงเหลอม ตาบลบานยาง อาเภอเมอง จงหวดนครปฐม

ทตงและอาณาเขต

โครงการสงนาและบารงรกษากาพงแสน ตงอยระหวางเสนละตจดท ๑๓.๙ ถง ๑๔.๐ องศาเหนอ และเสนลองตจดท ๙๙.๘ ถง ๑๐๐.๓ องศาตะวนออก ททาการของโครงการ ฯ ตงอยท หมท ๒ ต.สนามแย อ.ทามะกา จ.กาญจนบร อยหางจากกรงเทพ ฯ ประมาณ ๙๘ กโลเมตร หางจากเขอนแมกลอง ประมาณ ๓๐ กโลเมตร และหางจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน ประมาณ ๒๕ กโลเมตร โครงการ ฯ กาแพงแสนเปนโครงการหนงของโครงการกอสรางแมกลองใหญ ระยะท ๑ เรมทาการกอสรางในป พ.ศ. ๒๕๐๗ และเสรจในป พ.ศ. ๒๕๑๘ มพนทโครงการ ฯ ๓๑๖,๐๐๐ ไร เปนพนทชลประทาน ๒๕๒,๘๐๐ ไร ครอบคลมพนทจงหวดนครปฐม กาญจนบร และราชบร จานวนทงสน ๗ อาเภอ ๓๕ ตาบล อาณาเขตตดตอ ทศเหนอ ตดตอกบโครงการ ฯ พนมทวน ในเขตอาเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร , อาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม และโครงการ ฯ ในเขตอาเภอบางเลน จงหวด นครปฐม มคลองระบายนาสายใหญทาสาร - บางปลา เปนเขตแดน ทศใต ตดตอกบโครงการ ฯ นครปฐม ในเขตอาเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร , อาเภอบานโปง จงหวดราชบร , อาเภอเมอง จงหวดนครปฐม และอาเภอนครชยศรจงหวดนครปฐมมคลองระบายนาสายใหญทาเรอ – บางพระ เปนเขตแดน ทศตะวนออก ตดตอกบแมนานครชยศร ทศตะวนตก ตดตอกบแมนาแมกลอง

20

แหลงน าตนทน แหลงนาตนทนทนามาใชในการชลประทาน ของโครงการสงนาฯ ไดรบนาจากแหลงนาสาคญ 2 แหง คอ

1.เขอนศรนครนทร สรางโดยการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย ตงอยทองทบานเจาเณร ต.ทากระดาน อ.ศรสวสด จ.กาญจนบร หางจากเขอนวชราลงกรณขนไปตามลานาแควใหญ ประมาณ 94 กม. มความจประมาณ 17,750 ลานลกบาศก ระดบเกบกกสงสด +180 เมตร ระบายนาไดสงสด 2,420 ลบ.ม./วนาท เปนเขอนทใชผลตกระแสไฟฟาและระบายนาสวนนนลงมายงเขอนวชราลงกรณ เพอใชในการชลประทานตอไป

2.เขอนเขาแหลม สรางโดยการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย ตงอยทลานาแควนอย ทองทบานเขาแหลม ต.ทาขนน อ.ทองผาภม จ.กาญจนบร หางจากเขอนวชราลงกรณขนไปตามลานาแควนอยประมาณ 165 กม. มความจประมาณ 9,500 ลานลกบาศก ระดบเกบกกสงสด +160.5 เมตร ระบายนาไดสงสด 4,400 ลบ.ม./วนาท เปนเขอนทใชผลตกระแสไฟฟาและนาทปลอยจากเขอนเขาแหลมนจะชวยเหลอการชลประทานทเขอนวชราลงกรณ

อาคารชลประทานในคลองสงน า

- ประตระบายนาปากคลอง ( Head Regulator ) ประตระบายทดนาปากคลอง เปนอาคารทสรางขนทปากคลอง มหนาทควบคมปรมาณทจะไหลเขาสคลองสงนา ประตระบายทดนาปากคลองเปนอาคารชลประทานสาคญทจาเปนตองสรางไวทปากคลองทกสาย เพราะทาหนาทบงคบและควบคมปรมาณนาทสงเขาคลองสงนาตลอดเวลา ถาไมมประตระบายทดนาปากคลองจะสงนาไมไดผล

- ประตระบายนากลางคลอง (Check gates) ประตระบายทดนากลางคลอง สรางไวในคลองสงนาทกประเภท มหนาทบงคบระดบนาดานเหนอนาของประตระบายทดนากลางคลองใหสงพอทจะสงเขาคลองซอย คลองแยกซอยและทอสงนาเขานาไดสะดวกตลอดเวลาถงแมวาปรมาณนาทไหลมาจะนอยกวาปรมาณนาทกาหนดไวกตาม ในบางกรณอาจจะใชประตระบายทดนากลางคลองปดกนไมใหนาไหลผานไปตามคลองดานทายประต แตบงคบใหไหลไปทางประตระบายทงนา เพอลางตะกอนซงตกจมอยในคลองใหหลดออกไป

- อาคารนาตก (drop) เปนอาคารสงนาซงเหมาะกบปรมาณนาทไหลผานไมมากนก สรางขนเพอจะลดระดบนาและระดบทองคลองในแนวดงหรอตามลาดในชวงสนๆม 2 ชนดคอ นาตกดง ( Vertical Drops ) และนาตกเอยง ( Inclined Drops )

21

- ทอเชอม (Syphon หรอ Siphons) เปนทอกลมหรอสเหลยม จะเปนทอแถวเดยวหรอหลายแถวกได ซงสรางจากรมตลงขางหนงของลานาธรรมชาต หรอของคลองสงนา (แลวแตกรณ) ลงไปตามลาดตลง หกเลยวขนานไปตามทองนา แลวลาดขนไปตามลาดตลงอกขางหนง เพอใหคลองสงนาไหลลอดใตลานาธรรมชาตหรอใหลานาธรรมชาตไหลลอดใตคลองสงนา

- ทอลอด (culvert) เปนอาคารซงสรางลอดถนนหรอทางรถไฟหรอคลองสงนา มลกษณะคลาย Syphon สวนทแตกตางอยทระดบตางของตวทอทจดสงสดและจดตาสด ตางกนไมมาก บางครงตวทออาจวางในระดบเลยกม การไหลของนาทผานทอลอดมลกษณะทเตมทอและไมเตมทอกได ขนอยกบความแตกตางของปรมาณนาทไหลผานทอ ดงนนแรงดนของนาจงไมมความสาคญในการออกแบบความแขงแรงของตวทอนก นยมใชทอสาเรจ (Precast Concrete Pipe) แลวยาดวยปนกอ หากเปนทอทมขนาดใหญมากจะมการหลอในทกอสราง ทอลอด (culvert) มกออกแบบใหนานาลอดทางเกวยน ทางถนนหรอทางรถไฟอาจเปนทอคอนกรตกลมหรอเหลยมกได

- รางนา(Flumes) รางนาเปนรางเปดชนดหนงเพอใหนาชลประทานไหลไปตามรางผานบรเวณ ซงถาจะขดเปนคลองสงนาหรอสรางเปนทอสงนาแลวจะเสยคากอสรางมากกวาทารางนา การสรางรางนามวตถประสงค 2 ประการคอ

1. เพอสงนาชลประทานไปตามรางเลาะชายลาดเขาซงถาจะขดเปนคลองสงนาแลวจะเสยเงนมาก 2. เพอสงนาชลประทานไปตามรางขามลานาธรรมชาต คลอง หรอทลมลกซงไมเหมาะจะสรางเปนทอเชอมหรอสรางทอเชอมไมได

- รางเท ( Chutes ) เปนนาตกเอยง ( Inclined Drops )ชนดพเศษออกแบบไวสาหรบลดระดบนา และระดบทองคลองลงตามลาดคอนขางยาวและชนมากพอทจะทาใหเกดมกระแสนาในรางแรงจด

- ประตระบายปลายคลองสงนา (Tail Regulators , Tail Pipes) มลกษณะเชนเดยวกบประตระบายปากคลองสงนา หรอประตระบายทดนากลางคลอง จะผดกนกแตเพยงหนาทของมนเทานน

พชเศรษฐกจ

ในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน ประชากรสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ไดแก ออย, นาขาว, พชผกและบอกง - บอปลา ดงนน สภาพเศรษฐกจขนอยกบผลผลตและสถานการณดานราคาของออย, ขาว และกง ในปจจบนแนวโนม เกษตรกรนยมเลยง กงกลาดาในเขตพนทโครงการฯ เพมมากขน โดยเฉพาะอยางยงในอาเภอกาแพงแสน อาเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ทาใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม ทาใหพนทชลประทานไดรบความเสยหายเนองจากการเลยงกงกลาดา ตองนานาเคมเขามาผสมกบนาจดทมอยในบรเวณพนทลมของโครงการฯ สวนเกษตรกรผปลกขาวเดม ไมมระบบการชลประทานปลกขาวนาปเพยงฤดเดยว เสยง

22

ตอการถกนาทวม การขาดนาและศตรพช ทาใหเศรษฐกจของชาวนาในเขตโครงการสงนาและบารงรกษาบางเลน จงคอนขางยากจน แตในปจจบนเมอมระบบชลประทานเขามาในพนทปลกขาว ชาวนาจะสามารถทานาปลกขาวได 2 ฤด ดวยนาฝน และนาชลประทาน โดยโครงการสามารถสงนาไดเกอบสมบรณ ทงพนทสาหรบราคาขาวในชวงปจจบนยงคงมราคาคอนขางสง และเกษตรกรในพนทยงคงเลยงกงกลาดาจะทาใหเศรษฐกจของเกษตรกรในเขตโครงการดขนจากเดม (อางอง: http://irrigation.rid.go.th/kampaengsaen/2013/s-o1.html, 2559)

2.3) อตนยมวทยาพนฐาน (Basic Meteorology) 2.3.1) ความหมายของอตนยมวทยาพนฐาน (Basic Meteorology) Meteorology เดมเปนภาษากรกมาจากคาวา Meteoros (thing in the heaven above) รวมกบคาวา Logos (discourse) สาหรบคาทใชในภาษาไทยนน อต เปนภาษาสนสกฤต แปลวา ฤด รวมกบคาวา นยม เปนภาษาบาล แปลวา กาหนด และวทยา แปลวา วชาการ หรอความร ดงนน คาวา อตนยมวทยา แปลรวมความหมายวา “วชาการ หรอความรของ การกาหนดฤดกาล” (รงสรรค, 2547) พจนานกรมศพทภมศาสตร ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2523 นยาม อตนยมวทยา วาเปน วชาทกลาวถง เรองราวของบรรยากาศ วชานไมเพยงแตเกยวของทางกายภาพ ทางเคม และทางพลวตของบรรยากาศเทานน แตยงมสวนสมพนธโดยตรงระหวางบรรยากาศกบพนโลก มหาสมทร และสงมชวตโดยทวไปอกดวย อกสาขาวชาหนงทใกลเคยงกบอตนยมวทยา และมกมผสบสนกนอยเสมอไดแก ภมอากาศวทยา (Climatology) (ดวงพร, 2536) กลาวไววา ภมอากาศวทยาเปนสาขาหนงของ อตนยมวทยา ซงมความแตกตางจากอตนยมวทยาโดยภมอากาศจะเนนถงธาตประกอบของบรรยากาศในชวงระยะเวลานาน นอกจากน คาวา ภมอากาศ (Climate) และลมฟาอากาศ (Weather) นนม ความหมายทแตกตางกน โดยภมอากาศ (Climate) หมายถง สภาวะอากาศประจาถนของกลม ประเทศ หรอทวปใดทวปหนง หรอเขตใดเขตหนง (Zone) ทสภาวะอากาศนนๆ ครอบคลมอยท ตรงนน เปนเวลาอนยาวนานมาแลว สวนลมฟา อากาศ (Weather) หมายถง ลกษณะของอากาศ ทครอบคลม ณ บรเวณใดบรเวณหนง เปนเวลาสนๆ โดยไดรบอทธพลและปจจยจากภมอากาศ เปนหลก อาจจะเรยกไดวา เปนลมฟาอากาศระหวางวนหรอระหวางสปดาห (วษวฒก แตสมบต, 2555a)

23

2.3.2) ขอมลทเกยวของกบอตนยมวทยา

1) ลม (Wild)

ลมคออากาศทเคลอนท มผลกระทบอยางมาก ตอกระบวนการดานอตนยมวทยา ลมทาใหการระเหยเกดมากขน ทาใหเกดการถายเทความรอนและความชนระหวางผวทสมผสกบอากาศและอากาศ ลมเปนปจจยทสาคญประการหนงของการเกดฝน (สายสนย พทธาคณเจรญ, 2546a) 1.1) การวดลม (Measurement of wild) โดยทวไปเราสนใจวดลมอย 2 กรณ คอการวดอตราความเรว และทศทางทลมพดผานไป การวดอตราความเรวของลมมหนวยสากลเปนนอต ความเรวลม 1 กโลนอต มคาเทากบ 1.852 กโลเมตร/ชวโมง หรอเทากบ 1.15 ไมล/ชวโมง (=0.514 เมตร/วนาท) เครองมอวดอตราความเรวลมใช Anemometers มหลายชนด ไดแก Three- หรอ Four-cup Anemometers, Propeller Anemometers และ Pressure-tube Anemometers เนองจากความเรวลมแปรเปลยนไปตามความสงจากพนดน จงไมมมาตรฐานของความสงในการตดตงเครองมอวดความเรว สวนทศทางของลมม 16 ทศทาง

2) อณหภม (Temperature)

อณหภมของอากาศเปนการปลอยพลงงานความรอนจากพนดนใหกบบรรยากาศ พลงงานความรอนดงกลาวนเปนพลงงานทเปลยนรปจากพลงงานรงสดวงอาทตย เรยกวา ความรอนรสก (Sensible Heat) การถายเทความรอนมกลไกแบบตางๆ ดวยกน 3 แบบ (สนนท, 2545) คอ

1. การถายเทความรอนโดยการนา หรอการนาความรอน (Conduction) 2. การถายเทความรอนโดยการพา หรอ การพาความรอน (Convection) 3. การถายเทความรอนโดยการแผรงส หรอ การแผรงสความรอน (Radiation)

เนองจากอากาศเปนตวนาความรอนทเลว แตเปนตวพาความรอนทด การเปลยนแปลง ความรอนในบรรยากาศสวนใหญจะเกดขนทงการถายเทความรอนในแนวตง ทเรยกวา การพา ความรอน (Convection) และการถายเทความรอนในแนวราบ (Advection) (รงสรรค, 2547)

24

2.1) ปจจยตางๆ ทมผลตออณหภมอากาศ

1. ปรมาณรงสดวงอาทตย (Quantity of Solar Radiation) การเปลยนแปลงอณหภม อากาศจะมความสมพนธโดยตรงกบปรมาณรงสดวงอาทตยทโลกไดรบ 2. พนดนและพนนา (Land and Water) พนดนจะรอนและเยนเรวกวาพนนา ดงนน บรเวณทเปนพนดนจะมการเปลยนแปลงอณหภมในรอบวนมากเมอเทยบกบบรเวณทเปนพนนา 3. ตาแหนงทางภมศาสตร (Geographic Position) บรเวณใกลชายฝงจะมการ เปลยนแปลงอณหภมนอยกวาบรเวณทอยไกลออกไป เนองจาก อทธพลของทะเลจะควบคม การเปลยนแปลงของอณหภม 4. ความสงของพนท (Altitude) บรเวณพนทสงความกดอากาศและความหนาแนนของ อากาศนอยกวาบรเวณพนทตา ทาใหดดกลนและสะทอนรงสดวงอาทตยไดนอยลง จงมผลให พนดนไดรบรงสดวงอาทตยมากขนและอณหภมอากาศสงขน ขณะทกลางคนจะมการคายความ รอนไดเรวกวา อณหภมเฉลยของพนทสงจะมคาตากวาพนทตา แตมความแตกตางระหวาง กลางวนกบกลางคนมากกวา 5. กระแสนาในมหาสมทร (Ocean Current) หากบรเวณใดมกระแสนาอนหรอนาเยน ไหลเลยบชายฝงทวปอณหภมของอากาศบรเวณนนจะอนหรอเยนตามไปดวย การวดอณหภม (Measurement of Temperature) หนวยวดอณหภม (Temperature

Scale) ทใชในโลกม 3 แบบ คอ องศาเซลเซยส (Celsius, C) องศาฟาเรนไฮท (Fahrenheit, F) และองศาเคลวน (Kelvin, K) ซงม ความสมพนธดงสมการท 2-5 และสมการท 2-6

การวดอณหภมใชเครองมอทเรยกวา เทอรโมมเตอร (Thermometer) มหลายประเภท เชน เทอรโมมเตอรแบบอานและจดบนทกอณหภมตามเวลาทกาหนด และเทอรโมมเตอรทใชวด อณหภมอยางตอเนองหรอทเรยกวา เทอรโมมกราฟ (Thermograph) ซงตามสถานอตนยมวทยา ตาง ๆ มกจะมการตดตงเทอรโมมเตอรไวในเรอนเทอรโมมเตอร (Thermometer Screen) โดยม ตวอยางและรายละเอยดดงน

25

(ก) เทอรโมมเตอรแบบอานและจดบนทกอณหภมตามเวลาทก าหนด ทนยมใชประกอบดวย

(1) เทอรโมมเตอรธรรมดา (Ordinary Thermometer) ใชสาหรบวดอณหภมปกต ทวไปมลกษณะเปนหลอดแกวรปทรงกระบอกกลวง หลายขางหนงของหลอดแกวเปนกระเปาะ สาหรบบรรจปรอทหรอแอลกอฮอลซงภายในหลอดแกวเปนสญญากาศ (2) เทอรโมมเตอรวดอณหภมสงสด (Maximum Thermometer) ใชวดอณหภมสงสด ในแตละวนมลกษณะเปนหลอดแกวใสภายในบรรจปรอทในกระเปาะ (3) เทอรโมมเตอรวดอณหภมตาสด (Minimum Thermometer) ใชวดอณหภมตาสด ในแตละวนมลกษณะเปนหลอดแกวใสภายในบรรจแอลกอฮอล (4) เทอรโมมเตอรวดอณหภมตาสดทยอดหญา (Grass Minimum Thermometer) ใชวดอณหภมตาสดทยอดหญา เพอบอกถงอณหภมเหนอพนดนวามการเกดนาคางแขงเหนอผว ดน (GroundFrost)หรอไม (5) เทอรโมมเตอรวดอณหภมใตดน (Earth Thermometer) ใชวดอณหภมทความลก ตาง ๆ ใตผวดน มประโยชนสาหรบการชลประทาน (Irrigation)หรอการคาดการณนาหลาก (Flood Forecasting)

(ข) เทอรโมมเตอรทใชวดอณหภมอยางตอเนอง ทนยมใชประกอบดวย

(1) เทอรโมกราฟ (Thermograph) คอ เครองมอใชวดอณหภมอยางตอเนอง มโครงรป ทรงกระบอกสาหรบใสกระดาษกราฟทหมนตามเขมนาฬกาทตงไว (ดงแสดงในรปท 2.7) (2) เรอนเทอรโมมเตอร (Thermometer Screen) คอ ตใสเทอรโมมเตอรหรอเทอรโม กราฟ เพอปองกนเครองมอวดอณหภมอากาศจากอทธพลของแสงอาทตย ลม ฝน และลกเหบ ตวเรอนทาดวยไมและทาสขาว เพอลดอทธพลของความรอนทเกดจากรงสจากดวงอาทตย ทนยมใชเปนแบบ Stevenson (ดงแสดงในรปท 2.8)

26

รปท 2.7 เทอรโมกราฟแบบโลหะประกอบ

(ทมา: http://www.maceducation.com/e-knowledge//19_files/19-9.jpg, 2559)

รปท 2.8 เรอนเทอรโมมเตอรแบบ Stevenson (ทมา: เอกสารประกอบการเรยนอทกวทยาทางวศวกรรมม, 2555)

27

3) ความชน (Humidity)

ความชน คอ ปรมาณไอนาในอากาศทมผลตอการเกด การเปลยนแปลง และการ หมนเวยนของนาในวฏจกรอทกวทยา ความชนทปนอยในอากาศทวๆ ไปจะอยในรปของไอนา(Water vapor) ปรมาณไอนา ในอากาศขนอยกบอณหภมของอากาศและของนา ถาอณหภมของอากาศสง จานวนไอนาใน อากาศกจะมมากหรออากาศสามารถรบเอาไอนาไวไดมาก แรงดนของมวลอากาศชนเกดจาก ผลรวมของแรงดนของมวลอากาศแหงและแรงดนของไอนาในมวลอากาศขณะนน หนวยของ แรงดนทนยมใชกนทวไปคอ บรรยากาศ บารและมลลบาร หรอความสงของลาปรอท (มลลเมตร) โดยท 1 บรรยากาศ (1 atm) มคาเทากบ 101.325 kPa หรอเทากบ 760 มลลเมตร ปรอท (mmHg) สวน 1 บาร (1 bar) มคาเทากบ 100 กโลนวตนตอตารางเมตร (kPa) หรอ เทากบ 1,000 มลลบาร (mbar) ดงนน ความสงของลาปรอท 1 มลลเมตร (mmHg) มคาเทากบ 1.33 มลลบาร (mbar)

2.4) น าจากอากาศ (Precipitation) 2.4.1) ความหมายของน าจากอากาศ

ตามความหมายของคณะกรรมการจดทานยามศพทอตนยมวทยา Precipitation หมายถง นาในลกษณะของเหลว หรอของแขงรปผลก หรอของแขงอสณฐาน ซงเกดจากกอน เมฆบนทองฟาแลวตกลงมายงพนโลก Precipitation จะหมายรวมถง ฝนละออง ฝน หมะ ผลก นาแขง และลกเหบเนองจาก มผแปลคาวา Precipitation เปนคาไทยไวหลายคา อาท “นาจาก อากาศ” “หยาดนาฟา” หรอ “นาฟา” ในเอกสารชดนไดเลอกใช นาจากอากาศ เปนคาแปล ถง กระนน ทจะกลาวตอไปในเนอหาจะใชคาวาฝนหรอนาฝนแทน เนองจากเปนคาทสอความหมาย ไดดกวา (วษวฒก แตสมบต, 2555b )

2.4.2) กระบวนการเกดน าจากอากาศ (Formation of Precipitation)

กระบวนการเกดนาจากอากาศ ประกอบดวยขนตอน 4 สวน ไดแก (1) การททาใหมวลอากาศชนเยนลง (2) การทไอนาควบแนนเปนละอองนาหรอผลกนาแขง (3) การทละอองนารวมตวกนมขนาดโตขน (4) การเพมไอนาเขามาเพอใหกระบวนการเกดขนอยางตอเนอง

(ก) กระบวนการทท าใหเกดการเยนตวจนเกดการควบแนน ไอนาในบรรยากาศทเปลยนสถานะกลายเปนหยดนาหรอผลกนาแขงจะเกดขนเมอ อากาศลดอณหภมตาลงจนกระทงถงจดนาคางหรอจดเยอกแขง ซงกระบวนการลดอณหภมของ อากาศสามารถจาแนกออกเปน 2 กรณ (รงสรรค, 2547) คอ

28

- กระบวนการอะเดยแบตก (adiabatic process) เปนการลดอณหภมลงจากผล ของการขยายปรมาตร อาจเกดไดจากการลดความกดบรรยากาศทผว การยกตวของอากาศให สงขนจากการพาความรอน การเบยดตวเขาหากนของกระแสลมหรอการปะทะของมวลอากาศ และ การยกตวขนตามลกษณะภมประเทศบรเวณแนวลาดเชงเขา - กระบวนการเดยแบตก (diabatic process) เปนกระบวนการทอากาศสญเสย ความรอนใหกบสภาพแวดลอม ภายนอก อาจเกดไดจาก การสญเสยความรอนดวยการแผรงส การสมผสกบพนผวทมอณหภมตากวาและการผสมคลกเคลากบกอนอากาศทเยนกวา

(ข) รปแบบของการควบแนน

1. เมฆ (clouds) โดยทวไปเกดจากการยกตวของกอนอากาศ ขณะทยกตวลอยขน อณหภมจะลดลงตามกระบวนการอะเดยแบตก บางครง เมฆเกดจากอณหภมทลดลงจาก กระบวนการเดยแบตกกไดรปรางพนฐานของเมฆแบงไดเปน 3 ประเภทใหญ ๆ คอ

- ซรรส (cirrus) เปนเมฆทอยในระดบสง สขาวบางใส รวมกนเปนหยอม หรอเปน แถบคลาย มานบางๆ - สเตรตส (stratus) มลกษณะเปนแผนหรอชนปกคลมฟาเปนบรเวณกวาง ความสง ฐาน เมฆสมาเสมอกนเหนเปนสเทา - ควมลส (cumulus) มลกษณะแยกเปนกอน ๆ ฐานเมฆแบนเรยบมสคอนขางดา กอนเมฆม การกอตวในแนวตงพอกสงขน

2. หมอก (fog) เกดเมออากาศชนใกลพนดนลดอณหภมลงจนถงจดนาคาง ไอนาเกด การควบแนน เปนละอองนาขนาดเลกลอยอยเหนอพนดน 3. นาคาง (dew) ปรากฏเปนหยดนาเกาะอยบนใบไม ยอดหญา และวตถตางๆ ทอย ใกลพนดน 4. นาคางแขง (frost) เกดจากสภาพอากาศทมอณหภมตากวาจดเยอกแขง ไอนาใน อากาศจะเปลยนสถานะเปนนาแขงโดยตรง

(ค) กระบวนการท าใหไอน าในอากาศรวมตวกนมขนาดโตขน กระบวนการทไอนาทาใหอากาศรวมตวกนมขนาดโตขนจนตกลงมาเปนเมดฝน เรยกวา coalescence สาเหตสาคญททาใหเกดการรวมตวดงกลาวอย 3 ประการ คอ

29

- การชนกนของกอนเมฆ (collision of cloud droplets) - ฟาแลบ (lightening) - ผลกนาแขง (ice crystal)

(ง) รปแบบของน าจากอากาศ

- ฝน (rain) เปนหยดนามขนาดระหวาง 0.5 ม.ม. ถง 7 ม.ม. ในขณะทฝนละอองหรอฝนหยม (drizzle) มขนาดเลกกวา 0.5 ม.ม. - หมะ (snow) เปนผลกนาแขง - ลกเหบ (hail) เปนกอนนาแขง มขนาดตงแต 5 ม.ม. ถงมากกวา 125 ม.ม. ลกเหบท มขนาดใหญจะเรยกวา hail stone - ฝนนาแขง (sleet) เปนหยดนาฝนทแขงตวปกตจะตกปนกนระหวางหมะกบฝน - ไรมหรอฝนเกลดนาแขง (rime) - นาแขงเคลอบ (glazed frost)

2.4.3) ลกษณะของการเกดฝนและฝนชนดตาง ๆ

จดแบงตามสาเหตททาใหเกดฝนได 4 ชนด คอ (1) ฝนเกดจากการพาความรอน (convective storm) มวลอากาศรอนลอยตวสงขน (2) ฝนภเขา (orographic storm) มวลอากาศทอมไอนาพดจากทะเล ปะทะภเขาจะ ลอยตว สงขน (3) ฝนในแนวอากาศ (frontal storm) มวลอากาศรอนปะทะมวลอากาศทมอณหภม เยน มวลอากาศรอนลอยตวสงขน (4) ฝนพายหมน (cyclonic storm) ความกดอากาศสงเคลอนไปสบรเวณความกด อากาศตา มวลอากาศในบรเวณความกดอากาศตาลอยตวสงขน

2.4.4) เครองมอวดน าฝน

จานวนนาฝนทงหมดทตกลงมาจากอากาศในชวงระยะเวลาหนง ใชวดเปนความลกของ นาทสมมตวาขงอยบนพนทราบโดยไมมการสญเสยนาเนองจากการซม การระเหย และอนๆ หนวยของความลกทนยมใชกนมากทสด คอ นว หรอ มลลเมตร ความถกตองของนาฝนทวดไดขนอยกบ กระแสลม ความสงของการตดตงเครองวด สถานทตง และขนาดของพนทรบนาฝนของเครองวด ความผดพลาดเนองจากกระแสลมและ สถานทตงเปนตวการทสาคญ กระแสลมสวนใหญเปนพวกลมหวน

30

รอบๆ ถงวดนาฝน ถากระแส ลมพดขนมาทาใหไดความลกของฝนมากขน บางแหงอาจตองมสงปองกนลมตดไวทเครองวด ในทางปฏบต ขนาดของพนทรบนาฝน จะมอทธพลนอยมากตอปรมาณนาฝน ยกเวนของขนาด พนทรบนาฝนนอยกวา 10 เซนตเมตร นอกจากเหตผลความคลาดเคลอนทกลาว การกระเดน ของนาฝนเมอกระทบกบกรวยรองรบ และการระเหยของนาฝนทตดอยตามผวกรวยรองรบกทาใหเกดความคลาดเคลอนได 1-2 % โดยเครองวดนาฝนทใชกนอยทวไปม 3 ชนด (สายสนย พทธาคณเจรญ, 2546b) คอ

1. แบบถงกระดก (Tipping-bucket Gage) ประกอบดวยกรวยรบนาฝน และถงรบนา ซงม 2 สวน เมอสวนหนงของถงไดรบนาฝนเตม (0.1 ม.ม. หรอ 0.25 ม.ม.) ถงจะกระดก และเทนาฝนลงอาง (Reservoir) ทรองรบ พรอมทงเคลอนอกสวนหนงของถงมารบนาฝน (ดรปท 2.9) 2. แบบชงนาหนก (Weighting-type Gages) ชงนาหนกนาฝนทตกลงมายงถงทวางอยบนตาชง จะบนทกนาหนกลงบนกระดาษกราฟทหมนดวยนาฬกา คาทบนทกเปนปรมาณฝนสะสม (ดรปท 2.10) 3. แบบทนลอย (Float Recording Gages) เมอปรมาณนาฝนถกจบมาก ทนกจะลอยสงขน และจะบนทกคาลงกระดาษกราฟ เครองวดบางชนดตองระบายนาทงดวยมอ และบางชนดระบายนาทงโดยอตโนมต โดยปกตตดตงทนลอยในถงรบนา แตบางชนดบนทกการเพมระดบของนามนหรอปรอททมถงรบนาฝนรออย (ดรปท 2.11)

รปท 2.9 เครองวดนาฝนแบบถวยกระดก (ทมา: เอกสารประกอบการเรยนอทกวทยาทางวศวกรรม, 2555)

31

รปท 2.11 เครองวดนาฝนแบบทนลอย (ทมา: เอกสารประกอบการเรยนอทกวทยาทางวศวกรรม, 2555)

รปท 2.10 เครองวดนาฝนแบบชงนาหนก (ทมา: เอกสารประกอบการเรยนอทกวทยาทางวศวกรรม, 2555)

32

2.4.5) การตงสถานวดน าฝน

สถานทตงเครองมอวดนาฝนตองอยในแนวระดบ พนดนรอบๆ ตองปลกหญาปกคลมสง กดขวาง เชน ตนไม อาคาร ตก หรอสงปลกสรางอนๆ อยางนอยทสดควรจะอยหางจาก เครองวด 2 เทาของความสงของสงกดขวางนน หรอไมมสงกดขวางตามมมเงย 30 องศา จากเครองวดนาฝนนอกจากน ฐานรองรบอาจหลอดวยซเมนต ทาเปน โครงรบใหพอดกบเครองวดปากของเครองวดตองตงใหไดระดบนอนจรงๆ ไมเอนเอยง ในประเทศทมตกรามบานชองหนาแนน เชน ยโรปและสหรฐอเมรกา อาจนาเครองวด ไปตดตงบนหลงคาหรอดาดฟาของอาคารได แตปรมาณนาฝนทวดไดจะผดไปจากปรมาณ นาฝนทพนดนประมาณ 5-10% (วษวฒก แตสมบต, 2555c )

จานวนของเครองวดนาฝนทใชหาความลกเฉลยของนาฝนในพนทลมนาทพจารณา ขนอยกบ (1) ขนาดของพนท (2) ชนดของพายทเกด (3) รปแบบของนาจากอากาศ (4) ลกษณะภมประเทศ (5) วตถประสงค (6) ฤดกาล ในพนททม Cyclonic Precipitation เกดขน บอย ๆ โดยทวไปนาฝนจะมความแรง (Intensity) ตา และแผกระจายไปเปนบรเวณกวาง การกระจายของเครองวดไมจาเปนตองหนาแนนมาก แตในพนททม Convective Precipitation เกดขนเปนสวนใหญ ลกษณะทวไปมพายฝนฟาคะนอง ความแรงของฝนสง และมการแผ กระจายของนาฝนไมสมาเสมอ การกระจายของเครองวดตองมความหนาแนน คอ มจานวน เครองวดมากและกระจดกระจายทวทงพนท ในพนททเปนภเขาม Orographic Precipitation เกดเปนสวนใหญ จงจาเปนตองมสถานวดนาฝนมากกวาในพนทราบ วตถประสงคกเปนตวการหนงทสาคญในการกาหนดจานวนเครองวด เชน ในพนทลม นาตองการศกษาลกษณะของพายลกตอลก ตองตดตงเครองวดนาฝนมากกวาในพนททศกษา เกยวกบ Water Yield ประจาปหรอประจาฤดกาล องคการอตนยมวทยาโลก (WMO) ไดใหคาแนะนาในการจดเครอขายสถานวดนาฝนไว ดงน

(1) ในพนทคอนขางเรยบแถบเมดเตอรเรเนยนหรอแถบโซนรอน ความหนาแนนของ สถานวดนาฝนประมาณ 600-900 ตารางกโลเมตรตอสถาน (2) ในพนทหบเขาแถบเมดเตอรเรเนยนหรอแถบโซนรอน ความหนาแนนของสถานวด นาฝนประมาณ 100-250 ตารางกโลเมตรตอสถาน (3) ในพนทบรเวณเกาะเลกๆ และเตมไปดวยภเขา มสภาพฝนตกไมสมาเสมอและไมแนนอน ความหนาแนนของสถาน (4) สาหรบบรเวณทคอนขางแหงแลงและแถบขวโลก ความหนาแนนของสถานวดนาฝน ประมาณ 1,500-10,000 ตารางกโลเมตรตอสถาน

33

แตทงนในการกาหนดเครอขายวามหนาแนนของสถานวดนาฝนในแตละพนทนน จะตองใช ขอมล ดงตอไปน ประกอบการพจารณา คอ งบประมาณ วตถประสงคของการ ศกษาวจย ความคลายคลงและแตกตางของสภาพดนฟา อากาศ สภาพธรรมชาตของพนทท เกยวของ

2.4.6) ความลกเฉลยของน าฝนทงพนท (Average Areal Rainfall) โดยวธของธเอสเสน (Thiessen Polygon Method)

วธของธเอสเสนเปนการสรางรปหลายเหลยม (polygon) ขน โดยถอวาปรมาณนาฝนใน พนทหลายเหลยมนนมคาสมาเสมอเทากบสถานวดทตงในรปหลายเหลยมนน แลวจงหาพนทท แตละสถานครอบคลมเพอทาการคานวณคาเฉลยแบบมคาถวงนาหนกตอไป (วษวฒก แตสมบต, 2555d )

ขนตอนการสรางรปหลายเหลยมของธเอสเสน มดงน (ดรปท 2.12 ประกอบ) - ใหลงตาแหนงของสถานวดนาฝนบนแผนทแสดงขอบเขตพนทศกษา โดยพจารณา สถานทงทอยในพนทศกษาและพนทใกลเคยง - ทาการสรางรปสามเหลยม โดยลากเสนเชอมโยงแตละสถานเขาดวยกน ในขนตอนน อาจมแนวทางใหลากเสนไดหลายแนวใหเลอกแนวทจะไดเสนสนทสด - ทาการแบงครงดานของสามเหลยม ลากเสนตงฉากจากแตละดาน ในกรณทแตละ ดานของสามเหลยมทสรางขนมความยาวใกลเคยงกน จดตดของเสนตงฉากทงสามเสนจะอย บรเวณกงกลางของรปสามเหลยม หากสามเหลยมมดานใดดานหนงยาวมากจดตดมกจะออกไปอยนอกรปสามเหลยม - เมอทาการลากเสนตงฉากครบทงหมดเสนทเชอมโยงระหวางสถานจะไมนามา พจารณา เมอพจารณาเฉพาะสวน ของเสนตงฉากจะเหนเปนรปหลายเหลยมลอมตาแหนง สถานแตละสถาน

34

รปท 2.12 การหาความลกเฉลยของนาฝนทงพนท

(ทมา: เอกสารประกอบการเรยนอทกวทยาทางวศวกรรม, 2555)

35

2.4.7) การประมาณคาทางอตนยมวทยา

วธการประมาณคาในชวงรปแบบ Inverse Distance Weighted (IDW) เปนการประมาณคาโดยทาการสมจดตวอยางแตละจดจากตาแหนงทสามารถสงผลกระทบไปยงเซลลทตองประมาณคาได ซงจะมผลกระทบนอยลงเรอย ๆ ตามระยะทางทไกลออกไป เหมาะกบตวแปรทอางองกบระยะทางในการคานวณ ยงใกลยงมอทธพลมาก เชน ความดงของเสยง ความเขมขนของสารเคม วธการประมาณคาในชวงรปแบบ Natural Neighbors หลกการของ Natural Neighbors คอ การสราง subset ทอยใกลจดตวอยางมากทสด จากนนจะทาการแทรกคาโดยใชคาเฉลยถวงนาหนกตามขนาดของพนทของขอมลจดตวอยาง ในเบองตนจะทาการสรางโพลกอนรอบลอมจดตวอยาง เรยกวา Voronoi (Thiessen) polygon จากนนจะมการสราง Voronoi ขนใหมรอบจดทตองการแทรกคา โดยขนาดพนทของ Voronoi ทสรางใหมนจะนาไปใชคานวณคาเฉลยถวงนาหนก

วธการประมาณคาในชวงรปแบบ (Spline) เปนวธการแทรกคาใหพอดกบพนผวทมความโคงเวาอยางนอยตามจดขอมลตวอยางทนาเขามา เหมอนการบดงอของแผนยางผานจดตวอยาง โดยพยายามใหอยางนอยความโคงทงหมดเขาหาจดตวอยางเหลานนมาเปนพนผว วธ Spline เปนการนาสมการทางคณตศาสตรมาใชในการคานวณเหมาะกบพนผวทมการเปลยนแปลงแบบคอยเปนคอยไป เชน ความสง และความลกของพนนา เปนตน ม 2 วธ คอ REGULARIZED และ TENSION Regularized spline เปนเทคนคททาใหผลลพธทไดมความเรยบ และคาของขอมลมการเพมขนหรอลดลงแบบคอยเปนคอยไปมากขน โดยการกาหนดคานาหนกทเหมาะสมควรอยระหวาง 0-0.5 Tension spline เปนเทคนคทมการควบคมความแขงกระดางของพนผว ใหเปนไปตามลกษณะของปรากฏการณ โดยผลลพธทไดมความเรยบนอย กวาแบบ Regularize วธการประมาณคาในชวงรปแบบ Kriging เปนวธการประมาณคาชวงขนสง โดยการใชกระบวนการทางสถตและสมการทางคณตศาสตรเขามาชวยในการวเคราะห วธการนจะทาการเลอกสมการทางคณตศาสตรทเหมาะสมกบจดตวอยางทเลอกไว ภายในรศมทกาหนดเพอใหไดผลลพธในแตละพนทออกมา การใช Kriging ควรตองรระยะทางทสมพนธทางพนทหรอทศทางเอนเอยงในขอมล Kriging แตกตางจากการประมาณคาชวงดวยวธอน เชน IDW หรอ Spline เนองจากทง 2 วธนเปนการประมาณคาโดยรอบจดตวอยางโดยตรง หรอใชสมการทางคณตศาสตร ผลลพธทไดจงมความเรยบ แตวธKriging จะทาการประมาณคาโดยใชแบบจาลองทางสถต เชน คาสหสมพนธ (Correlation) ดงนน เมอใช Kriging จะไดผลลพธทมาจากการวเคราะหทแนนอนและมความถกตองสง

36

2.4.8) วธการหาคาการระเหยโดยวธของ Penman

วธของ Penman ไดมการพฒนาปรบปรงมาตลอดนบแตป 1948 จนถงปจจบน จากวธ ดงเดมทใชสาหรบหาคาการระเหยจากผวนาไปสคาการใชนาของพชอางอง (reference crop evapotranspiration) ถงกระนนในภาพรวม ขอมลทนามาใชในการคานวณมไดเปลยนแปลงมาก นก โดยประกอบดวย 2 สวนหลก คอ

1. สมดลพลงงานรงสแสงอาทตย (radiation balance) 2. องคประกอบในดานของการไหลเวยนของมวลอากาศ (aerodynamic term)

ซงการพจารณาองคประกอบทงสองสวนนเปนทมาของการเรยกวธของ Penman วา เปนวธผสม (combination method) องคประกอบทงสองสวนนคณอยกบคาถวงนาหนก

(weighted factor) ไดแก /( ) และ /( ) ตามลาดบ โดยท นนเปนคา slope

ของกราฟความสมพนธของอณหภมกบแรงดนไอนาอมตว และ เปนคาคงทของเครองวด ความชน (psychrometerconstant) วธ FAO modified Penman (Doorenbos & Pruitt, 1977) หรอ Modified Penman ไมไดพจารณาคาความรอนในดน (soil heat flux, G) ในสมการและมวธการคานวณเทอมของ ลม (wind function, f(u)) และความดนไอนาทขาด (vapor pressure deficit, (es -ea)) ตางไป จากวธดงเดม นอกจากนน จะมการปรบเพอหาคาการใชนาของพช อางองดวยคาสมประสทธ c ทไดจากการทดลองและวเคราะหทางสถตเพอใหไดคาทใกลเคยงกบคาทวดยงขน สวนวธ FAO Penman-Monteith (Allen et al., 1998) เปนการปรบปรงวธหาการใชนา ของพชอางองจาก M๐dified Penman เพอใหการคานวณมความถกตองใกลเคยงกบคาทวดได ยงขน โดยไดใชสมการของ Penman- Monteith ทมการพจารณา คาความตานพนผว (surface roughness, rs) และ ปจจบน FAO ไดแนะนาใหใชวธน สาหรบการหาคาการใชนาของพชอางอง

37

2.5) การสงน าและการระบายน าชลประทาน 2.5.1) การสงน าชลประทาน

หมายถง การนานาจากแหลงนาเขาระบบสงนาเพอเขาพนทเพาะปลกเพยงพอกบความตองการนาของพชขนาดพนทเพาะปลกเวลาการใหนา (กรต ลวจนกล, 2546) 1) ชนดของระบบสงน าระบบสงน าแบบทางน าเปด หรอ คลองสงน า คลองสงนาสายใหญ (Main Canal) - คลองสายแรกทสรางขน รบนาจากแหลงนาไปใหพนทเพาะปลก - ปกต ประกอบดวย คลองสงนาสายใหญฝงซาย และ คลองสงนาสายใหญฝงขวา คลองสงนาสายซอย (Lateral) - สรางแยกจากคลองสายใหญ - แนวคลองอยบนทสงกวาเพอใหนาไหลโดยอาศยแรงดงดดของโลก - การจายนา โดยผานทอสงนาเขานา (FTO) คลองสงนาสายแยกซอย (Sub-Lateral) - แยกจากคลองซอย เพอไมใหคลองซอยยาวเกนไป - แจกจายนาทวถงยงขน คสงนา (Farm Ditch) - ทางนาเปดขนาดเลก รบนาจาก FTO สงพนทเพาะปลก - ควบคมการจายนามประสทธภาพ

2) คณสมบตของคลองสงน า - คลองมขนาดโตพอทจะสงนาไดตามความตองการ - ระดบนาในคลองตองสงพอ - ไมมการตนเขนหรอกดเซาะในคลอง - คลองสงนาจะตองไมรวมาก - ระบบสงนาแบบทางนาปด หรอ ระบบทอ - อาศยแรงดนทจดสงนาเชนเดยวกบระบบประปา - ทอสงฝงในพนดน มทอโผลขนบรเวณหวแปลงเพาะปลก - ไมมการสญเสยนา

2) ระบบปด เปนระบบสงนาภายใตแรงดน ซงเหมาะกบโครงการทมระบบสงนาสายหลกเปน ระบบทอสงนาม 2 ลกษณะ คอ - ทอ HDPE ใชสาร Polyethylene ทมความหนาแนนสง มคณสมบตของทอโคงงอไดและปรบเขากบสภาพภมประเทศไดด มอตราการไหลของนาทใชในการออกแบบตงแตขนาด 30, 60, 90 และ 120 ลตร/วนาท

38

- ทอ PVC ใชสาร Polyvinyl Chloride ในการผลตทอ อตราการไหลของนาทใชในการออกแบบมขนาด 30, 60,90 และ 120 ลตร/วนาท

2.5.2) การระบายน าชลประทาน

หมายถง การจดการนาสวนเกนทไมตองการออกจากพนทเพอใหพนทนนมสภาพทเหมาะตอการใชงานตามวตถประสงค (กรต ลวจนกล, 2546) การระบายน าจากพนทชลประทานพจารณา - นาฝน : ถาพนทเรยบ ลาดชน ไมมปญหา - นาชลประทาน : เหลอจากนาทใหพช หรอ รวซมจากคลอง - นาใตดน : มาจากนาชลประทานผลของการมนามากเกนไป - การมนาแทรกระหวางเมลดดน ทาใหพชขาดอากาศ - การมนาใตดนสงเกนไปจะทาใหรากพชถกจากดพนทหาอาหารไดนอยและอาจทาใหพชขาดนา เมอระดบนาใตดนลดลง - หากมเกลอสะสมในนาจะทาใหเกลอสะสมบรเวณรากพชและผวดนเปนปรมาณมากดวย - โครงสรางดนเสยไป - ดนทเปยกมากจะทาใหการเกบเกยวยากและเครองจกรกลเกษตรทางานยาก - ดนมอณหภมตากระทบกบระยะเวลาเพาะปลก 1) ชนดทางระบายน าชลประทาน แบบคระบายนา (Open Ditch Drain) - คเปดเหมอนคลองระบายนา - ปกตใชระบายนาผวดนและรวมนาจากทอระบายนาไปททงนา - ระบายนาไดเรว แตเสยพนทมาก - ตองมการกาจดวชพช ขดลอก และซอมตลง แบบรตน (Mole Drain) - ทาขนโดยลากโลหะคลายลกปนไปในดน สาหรบระบายนาใตดน - อายการใชงานสน แบบชวคราว ขนอยกบความแขงแรงของดน ความชน ความถของนาฝนฯลฯ แบบทอระบายนา (Tile Drain) - ฝงทอดนเผา หรอ ทอคอนกรตเปนแนวใตดน โดยนาระบายเขาทอบรเวณรอยตอหรอรเจาะ - ไมเสยพนทเพาะปลก ไมกดขวางเครองจกร - ลงทนสง อาจมการอดตนจากรากพช หรอการตกตะกอน แบบบอระบายนา (Well Drain)

- บอแบบตน : ระดบนาในบอเทากบนาใตดน - บอบาดาล : นาทไหลเขาบอมาจากชนกรวดหรอทรายระหวางชนดนทนาซมผานไดยาก

39

2.6) ดนส าหรบการชลประทาน 1) ความหมายของดน

หมายถง วตถทเปนสวนประกอบของสารซงเกดจากการสลายตวและผกรอนของหน อนทรยวตถ นา และกาซ ซงทาหนาทเปนเครองยดเหนยวของลาตน และเปนคลงเกบอาหาร และนา ไวใหเพอใชสาหรบการเจรญเตบโตคณสมบตของดนทเหมาะแกการเจรญเตบโตของพช

1) สามารถอมนาไวใหพชใชได ปรมาณนาทเกบไวไดจะตองไมนอยเกนไป จนตองใหนาบอย ๆ 2) มการระบายนาและถายเทอากาศไดด 3) มแรธาตอาหารทเปนประโยชนตอพชอยมากพอ 4) ความเขมขนของสารเคมหรอเกลอในดนจะตองไมมากจนเปนอนตรายตอพช

2) ชนดของดน

1) ดนทราย (Sands) ประกอบดวยทรายมากกวา 85 %ดงนนจะมลกษณะรวน เมลดดนไมเกาะกนแตละเมลดสามารถมองเหนและสมผสได เมอกาใหแนนในมอขณะทดนแหงแลวคลายมอออกจะแตกรวน ถากาในขณะทเปยกชนจะเปนกอนแตแตกออกไดงายเมอใชนวแตะเบาๆ 2) ดนรวนปนทราย (Sandy Loam) เปนดนทประกอบดวยทรายมากกวา 50 % แตกมตะกอนทรายและอนภาคดนเหนยว มากพอทจะประสานใหเกาะกนเปนกอนได ทรายแตละเมลดสามารถมองเหนและสมผสได เมอกาใหแนนในมอ ขณะทดนแหงจะเปนกอนแตแตกออกจากกนไดงาย ถากาในขณะทเปยกชนจะเปนกอนและไมแตกเมอใชนวแตะเบาๆ 3) ดนรวน (Loam) เปนดนซงมสวนประกอบของทราย ตะกอนทรายและอนภาคดนเหนยว มากเกอบพอ ๆ กน เปอรเชนอนภาคดนเหนยวตากวาทราย และตะกอนทรายเลกนอย มลกษณะออนนมเมอจบ เมอเปยกจะเหนยวเลกนอย ถากาใหแนนในมอ ขณะทดนแหงจะเปนกอนและไมแตกออกจากกนเมอใชนวกดเบา ๆ ถากาในขณะทเปยกชนจะเปนกอนแขง 4) ดนรวนปนตะกอนทราย (Silt Loam)เปนดนทประกอบดวยตะกอนทรายมากกวา 50 % ทเหลอสวนใหญเปนทรายละเอยด ดนชนดนเมอแหงจะจบกนเปนกอน แตทาใหแตกออกจากกนไดงาย ถาบใหละเอยดดวยนวจะรสกรนเหมอนแปง เมอเปยกจะมลกษณะเปนโคลนและไหลไปรวมกนไดงาย 5) ดนเหนยว (Clay) เปนดนเนอละเอยดซงจะจบตวเปนกอนแขงเมอแหง เหนยว สามารถปนเปนรปตาง ๆ ได

40

บทท 3 อปกรณและวธการ

3.1 อปกรณและเครองมอ

1) Software โปรแกรม ArcMap 2) Software โปรแกรม Google Earth 3) เครองจบพกดภมศาสตร (GPS) 4) คอมพวเตอร (Computer) 5) แผนทโครงการ มาตราสวน 1:50000

3.2 ขอมลพนฐาน

1) แผนทโครงการสงนาและบารงรกษา มาตราสวน 1:50000 แสดงสภาพทวไปของโครงการ ไดแก 1.1) ขอบเขตโครงการสงนาและบารงรกษา 1.2) ขอบเขตจงหวด อาเภอ ตาบล 1.3) คลองสงนา คลองระบายนา แหลงนาธรรมชาต 1.4) ถนน ทางรถไฟ 1.5) อนๆ ทตองการนาเสนอในรปของแผนท

2) ขอมลเกยวกบแผนททจดเตรยมไว และขอมลโครงการฯ ไดแก 2.1) สถานวดนาฝน พรอมปรมาณนาฝนรายเดอน และรายปยอนหลง (ม.ม.) 2.2) ลกษณะของคลองสงนา คลองระบายนา และ คลองสงและระบายนา

2.3) ชอ ความยาว จานวนถนนบนคนคลอง ปรมาณนาสงสดทผานคลองสงและคลองระบาย รวมทงจานวน อาคารอดนา ทอสงนาเขานา บญชอาคารคลอง

2.4) ขอมลของพชทปลกในโครงการ แบงตามชนดพช 2.5) ขอมลของตาบล อาเภอ และจงหวดในโครงการ 2.6) ขอมลปรมาณนาและระดบนาในโครงการ 2.7) ขอบเขตพนทความรบผดชอบของโครงการ

41

3.3 วธการและขนตอนการจดท าระบบสารสนเทศภมศาสตร

3.3.1.รวบรวมขอมลตางๆ ทจาเปนตองใช เชน แผนทโครงการ 1:50000 ทมา โครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน ขอมลสถานวดนาฝน จานวนทงสน 21 ป (2538-2559) ขอมลการใชทดน (Land use) ใชขอมลป 2552 ทมา กรมพฒนาทดน ( Land Development Department )แผนทระดบดนเดม (DEM) 300x300 เมตร ทความสง 1 เมตรและเปนไฟล Raster ขอมลเกยวกบอาคารชลประทานตางๆในโครงการ คลองสายหลก ไดแก - คลองสงนา LM เลขทแบบ MK.4001 เรมท กม.0+030 - 15+150, slope 0.00025 - คลองสงนา 3L เลขทแบบ MK.4022 เรมท กม.0+000 - 6+800, slope 0.000125 - คลองสงนา 4L เลขทแบบ MK.4024 เรมท กม.0+000 - 11+544, slope 0.0001

- คลองสงนา 1L-4L เลขทแบบ MK.4100 เรมท กม.0+000 - 1+820, slope 0.0001 - คลองสงนา 1R-1L-4L เลขทแบบ MK.4162 เรมท กม.0+000 - 10+528, slope 0.0001 - คลองสงนา 1L-5L เลขทแบบ MK.4211 เรมท กม.0+000 - 0+200, slope 0.0001

- คลองสงนา 1R-1L-5L เลขทแบบ MK.4144 เรมท กม.0+000 - 46+092, slope 0.0001 - คลองสงนา 2R-1L-5L เลขทแบบ MK.4251 เรมท กม.0+000 - 2+200, slope 0.0001 - คลองสงนา 2L-5L เลขทแบบ MK.4240 เรมท กม.0+000 - 32+140, slope 0.0001 - คลองสงนา 1L-2L-5L เลขทแบบ MK.4478 เรมท กม. 0+000 - 12+066, slope 0.0001 - คลองระบายนาสายทาสาร – บางปลา เลขทแบบ MK. 71509เรมท กม. 0+345 – 68+ 391, slope 1:10000

- คลองระบายนา ทาเรอ - บางพระเลขทแบบ MK. 71128เรมท กม.0 + 000– 4 + 892.1139, slope 1 : 10,000

โดยสวนของจานวนอาคารชลปรทานในเขตพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพง แสดงดงตารางท 3.1 สวนในรายละเอยดของอาคารชลประทานจะอยในสวนของภาคผนวก

ตารางท 3.1 แสดงขอมลอาคารชลประทานในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ชนดอาคาร จ านวน (อาคาร)

ปตร.หรอ ทรอ. ปากคลอง 29 ปตร.หรอ ทรบ.กลางคลอง 26

นาตก 24

42

3.3.2) การน าเขาขอมล ขนตอนการสรางและแกไขขอมล (Digitize) 1) การน าเขาชนขอมล (Add data) การนาเขาขอมลสามารถนาเขาไดทงขอมลประเภทจด เสน รปปด ภาพถายทางดาวเทยม ภาพถายทางอากาศและขอมลตาราง เปนตน สามารถนาเขาขอมลไดดงน - คลกปม Add Data บนแถบเครองมอจะปรากฏหนาตาง Add Data เลอกขอมล ทตองการ ดงรปท 3.1

รปท 3.1 แสดงขนตอนการนาเขาชนขอมล

2) การใสพกด เปดโปรแกรม Google Earth เพอนาพกดมาใสในโปรแกรม - คลก Add Control Points > คลกซายตามดวยคลกขวา ดงรปท 3.2

ไซฟอน 5 ทอลอดถนน 90

ทอนาทง 3 ทอสงนาเขานา 567 สะพานคอนกรต 148

ปตร.หรอ ทรบ.ปลายคลอง 29

รปท 3.2 แสดงการใสพกด x,y data

43

- คลก Input X and Y > ใสพกด X และ Y > OK โดยปกหมดพกดอยางนอย 4 จด

3) การสรางขอมลประเภท Shapefile

การสรางขอมลประเภทจด เสน และรปปดเปนระบบพกดภมศาสตร WGS 1984 UTM Zone 47N

- เปดโปรแกรม ArcCatalog หรอหนาตาง Catalog Window คลกขวาบนโฟลเดอรทตองการสราง Shapefile เลอก New > Shapefile

- ปรากฏหนาตาง Creat New Shapefile สรางชนขอมลคลองเปน Polyline ใหกาหนดคาตางๆ ดงภาพ และคลกปม Edit เพอกาหนดระบบพกดภมศาสตร ดงรปท 3.3

รปท 3.3 แสดงการสรางขอมลประเภท Shapefile

จากการกาหนดประเภทชนขอมล (feature type) กาหนดเปน polyline เนองจาก ตองการสรางขอมลชนคลองซงมลกษณะเปนเสน

- หนาตาง Spatial Reference Properties เลอกรปแบบการกาหนดระบบพกดใหกบชน

ขอมล ดงรปท 3.4

ก าหนดชอชนขอมล

ก าหนดประเภทชนขอมล

ก าหนดระบบพกดภมศาสตร

44

รปท 3.4 แสดงการใสระบบพกดทางภมศาสตร

- เมอกาหนดคาตาง ๆ เรยบรอยแลว คลกปม OK สาหรบทกๆหนาตาง

4) การสรางขอมลเชงเสน - คลก Editor > Start Editing - เลอก Shapefile ทจะทาการ Digitize > OK > continued - จะปรากฏหนาตาง Create Feature เลอก Line แลวเรมทาการ Digitize

5) การสรางขอมลเชงจด

- คลก File > Add data > Add XY Data ดงรป 3.5

- เลอกไฟลExcel ทมพกด UTM แลวนามาเชอมโยงกนดงรปท 3.6

รปท 3.5 แสดงการเขา Add XY Data

เลอกระบบพกดทตองการ

รปท 3.6 แสดงขนตอนการเลอกไฟลทมพกด UTM

45

6) การสงออกขอมลเปนชนขอมลใหม (Export Data) เปนการสรางชนขอมลใหมจากขอมลทไดเลอกไวหรอขอมลทงหมดไปเกบในฐานขอมลรปแบบ Shape file หรอ Geodatabase - โดยคลกขวาบนชนขอมลทตองการสรางเปนชนขอมลใหมเลอกคาสง Data > Export Data

- เลอกอาเภอดงภาพ แลวคลกขวาบนชนขอมล AMPHOE เลอกคาสง Data > Export Data ดง รปท 3.7

รปท 3.7 แสดงการสงออกขอมล

- ท Export: สามารถเลอกเปนสงออกขอมลทงหมด (All features) หรอสงออกเฉพาะฟเจอรทเลอก (Selected features) หรอสงออกขอมลทงหมดในขอบเขตทแสดง (All features in view Extent) ดงรปท 3.8

รปท 3.8 แสดงการ Export Data และกาหนดรปแบบขอมลทตองการสงออก

เลอกทเกบและตงชอชนขอมลใหม

ใชระบบพกดตาม feature dataset ใชระบบพกดตาม Data frame ใชระบบพกดตามชนขอมลเดม กาหนดระบบพกดภมศาสตร

กาหนดรปแบบขอมลทจะสงออก

46

3.3.3) การเชอมโยงขอมล

1) การ Join

การ Join เปนการเชอมโยงขอมลไฟล Excel เขากบ ตาราง Attribute Table โดยใชหวขอเปนการเชอมตอ โดยมวธการทาดงตอไปน

- นาเขาขอมลทไมมขอมลในดาราง ซงในรปยกตวอยาง คลองชลประทาน ดงรปท 3.9

- เปดขอมล Excel โดยสรางชองลาดบเพอใชเชอมโยงกบ ตาราง Attribute Table

- คลกขวาทไฟล > Join and Relates > Join… แลวทาการเลอกไฟล Excel ดงรปท 3.10

รปท 3.9 แสดงการ Export Data และกาหนดรปแบบขอมลทตองการสงออก

รปท 3.10 แสดงขนตอนการเชอมโยงขอมลโดยวธการ Join

47

รปท

3.11

แสดง

ผลลพ

ธการ

เชอม

โยง

ขอมล

48

3.3.4) การวเคราะหขอมล

1) การหาคณสมบตของ Shapefile

การค านวณหาพนท

- คลกOpen Attribute > Add Field.. - คลก Add Field... > OK ดงรปท 3.12

รปท 3.12 แสดงการเพมชองขอมล (Add Field)

จาก Type เลอก Double เนองจากตองการเกบขอมลเปนตวเลขทศนยม - จะได Colum ทสรางขน จากนน คลกขวา เลอก Calculate Geometry…ดงรป 3.13

- จะไดหนาตางทแสดงดงรปท 3.14 และเลอกหวขอ Area

รปท 3.13 แสดงการเลอก Calculate Geometry

ชอหวขอ เลอก Double

49

รปท 3.14 แสดงหนาตาง Calculate Geometry

การค านวณหาความยาว

- คลกOpen Attribute > Add Field.. - คลก Add Field... > OK ดงรปท 3.15

รปท 3.15 แสดงการเพมชองขอมล (Add Field)

จาก Type เลอก Double เนองจากตองการเกบขอมลเปนตวเลขทศนยม - จะได Colum ทสรางขน จากนน คลกขวา เลอก Calculate Geometry ดงรป 3.16

- จะไดหนาตางทแสดงดงรปท 3.17 และเลอกหวขอ Perimeter

ชอหวขอ เลอก Double

รปท 3.16 แสดงการเลอก Calculate Geometry

50

รปท 3.17 แสดงหนาตาง Calculate Geometry

การค านวณหาพกด

- คลกOpen Attribute > Add Field.. - คลก Add Field... > OK ดงรปท 3.18

รปท 3.18 แสดงการเพมชองขอมล (Add Field)

จาก Type เลอก Double เนองจากตองการเกบขอมลเปนตวเลขทศนยม

- จะได Colum ทสรางขน จากนน คลกขวา เลอก Calculate Geometry…ดงรป 3.19

- จะไดหนาตางทแสดงดงรปท 3.20 และเลอกหวขอ X Coordidate of Centroid หรอ Y Coordidate of Centroid

ชอหวขอ เลอก Double

51

รปท 3.19 แสดงการเลอก Calculate Geometry

รปท 3.20 แสดงหนาตาง Calculate Geometry

2) การตดขอมล

ขอมล Vector

ขนตอนการ Clip

- คลก Geoprocessing > Clip จะปรากฏหนาตางขนดงรป 3.21

รปท 3.21 แสดงขนตอนการ Clip

เลอกไฟลพนททตองการ Clip

เลอกไฟลทตองการ Clip

52

- จะไดพนททเราตองการ Clip ดงรปท 3.22

รปท 3.22 แสดงภาพตวอยางทไดจากการ Clip

ขอมล Raster

ขนตอนการ Extraction

- คลก ( Arctoolbox ) - คลก Spatial Analyst Tools > Extraction > Extract by Mask ดงรปท 3.23

รปท 3.23 แสดงขนตอนการเขาคาสง Extraction

53

- กด Extract by Mask จะปรากฏหนาตางดงรปท 3.24

รปท 3.24 แสดงขนตอนการ Extract by Mask

3.3.5) การท าแผนท

การทาแผนทใหมความเหมาะสม จะตองมองคประกอบ ดงทกลาวไวในบทท 2 และมขนตอนวธการทาดงตอไปน

- คลก View > layout view ดงรปท 3.25

เลอกขอมลทตองการ Extract

เลอกพนททตองการ Extract

รปท 3.25 แสดงขนตอนการ layout view

54

- คลก Insert ตามดวยคาสงทเราตองการใสในแผนทดงรปโดย จะตองมองคประกอบ ดงทกลาวไวในบทท 2 ดงรปท 3.26

รปท 3.26 แสดงคาสงตางๆ

- รปแสดงแผนท ดงรปท 3.27

การน าเขาและสรางขอมลชนดตางๆ

ใส Scaleเกลฃฃฃ

ใสเครองหมายบอกทศเกลฃฃฃ

ใสชอเรองแผนท

บอกรายละเอยดของแผนท

North Arrow

Scale Bar

Legend

Title

รปท 3.27 รปแสดงตวอยางแผนท

55

1) ขอมลคลอง

ขอมลคลองจะมการ แสดงทศทางการไหลของนา แสดงขอมล Hydrualic properties

เพอนาไปวเคราะหการสงนา ปรมาณนาทตองสง และ อตราการสงนา

- นาเขาขอมลคลองสงนาและระบายนา ดงรป 3.1

- ถาไมมขอมลใหทาการสรางขอมลเชงเสน (ตามหวขอ 4)

- จะไดผลดงรปท 3.28

รปท 3.28 แสดงภาพผลลพธขอมลคลองชลประทาน (คลองสงนา-สนาเงน และ คลองระบาย-สแดง)

56

2) ขอมล อ าเภอ ต าบล จงหวด

ขอมล อาเภอ ตาบลและจงหวด แบงเขตและคานวณ เชน เขตพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน มเขตจงหวดทงหมด 3 จงหวด มจงหวดนครปฐมเปนสวนใหญ

- นาเขาขอมลแผนทประเทศไทยและขอมลแผนทโครงการโดยจะไดแผนทดงรปท 3.29 - ทาการ Cilp ตามหวขอการวเคราะหขอมลและการจดทาแผนท - จะไดขอมลดงรปท 3.30

รปท 3.29 แสดงแผนทประเทศไทยและขอมลแผนทโครงการ

รปท 3.30 แสดงผลลพธของอาเภอ

57

3) ขอมลการใชประโยชนทดน

ทาขนมาเพอนาไปวเคราะหควบคกบขอมลคลองสงนาและขอมลจงหวด อาเภอ ตาบล

- นาเขาขอมลการใชประโยชนทดน (ขอมลจาก : กรมพฒนาทดน) จะไดแผนทดงรปท 3.31

รปท 3.31 แสดงแผนทการใชประโยชนทดน

4) ขอมลบญชอาคาร

ทาเพอบอกตาแหนงและชอของอาคารชลประทานในเขตพนทโครงสงนาและบารงรกษา

- ทาการนาเขาขอมลโดยวธการ คลก File > Add data > Add XY Data (หวขอการสราง ขอมลเชงจด)

- ใสคาพกด UTM

- จะไดดงรปท 3.32

58

รปท 3.32 แสดงขอมลบญชอาคาร

5) ขอมลฝน

ทาขนเพอนาไปใชในการวเคราะหควบคกบขอมลการใชประโยชนทดน ในการทาการเกษตร

1) การประมาณคาชวงน าฝนโดยวธ Kriging จากทกลาวไวในบทท 2 จงเลอกวธดาเนนการแบบ Kriging โดย - นาเขาขอมลสถานวดนาฝนดงรปท 3.1 - เปด Arctoolbox เลอก Interpolation > Kriging จะปรากฏหนาตางดงรปท 3.33

รปท 3.33 แสดงหนาตาง Kriging

59

- จากรปท 3.33 ชอง Input point features เลอกขอมลนาฝนทไดทาการเฉลยไวแลว ชอง Z value field เลอก Average เพราะตองการผลลพธออกมาเปนคาเฉลย ชอง Output surface raster สวนชองทเหลอใชตามโปรแกรมกาหนด - เมอกด Ok จะไดผลลพธดงรปท 3.34 โดยจดทเหนในรปคอสถานวดนาฝนรอบโครงการ

รปท 3.34 แสดงรปทไดจากการ Kriging

2) การหาคาเฉลยน าฝนในพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน โดยวธ Thiessen Polygons

ทาขนเพอบอกคานาฝนเฉลยในพนทโครงการ โดยสามารถนาไปวเคราะหในเรองการเกษตรตอไปได - เปด Arctoolbox เลอก Proximity > Create Thiessen Polygons - จะปรากฏหนาตางดงรปท 3. 35

รปท 3.35 แสดงหนาตางการทา Thiessen Polygons

60

- จากรปท 3. ชอง Input Features เลอกขอมลนาฝนทไดทาการเฉลยไวแลว ชอง Output Fields เลอก All เพราะตองการนาตารางขอมลนาฝนของทกสถาน - เมอกด Ok จะไดขอมลจากการทา Thiessen Polygons ดงรปท 3.36

รปท 3.36 แสดงผลลพธจากการทา Thiessen Polygons

6) ขอมลระดบดนเดม

ทาขนมาเพอสามารถนาไปคานวณปรมาณดนขด – ดนถม หรอนาไปออกแบบคลองตอไปได

- นาเขาขอมล DEM คลองชลประทาน และพนทโครงการ โดยการนาเขาขอมลแสดงดงรปท 3.1 - จากนนคลกคาสง Interpolate Line จะไดระดบดนเดม (Profile Graph) ดงรปท 3.37

รปท 3.37 แสดงระดบดนเดม (Profile Graph)

61

7) ขอมลกลมดน

ทาขนมาเพอบงบอกวาในเขตพนทเหมาะสมสาหรบการทาการเกษตรชนดใด

- นาเขาขอมลกลมดน (ขอมลจาก : FOOD AND AGRICULTURE ORGANIZATION OF THE UNITED NATIONS ) - ทาการ Cilp ขอมลจากตามหวขอการวเคราะหขอมลและการจดทาแผนท( หนา37 ) - จะไดดงรปท 3.38

รปท 3.38 แสดงแผนทกลมดน

62

8) ขอมลContour

ทาขนมาเพอบงบอกความสงตาของพนท ซงนาไปวเคราะหควาบคกบการเกษตรในเขตพนทได

- นาเขาขอมล DEM ( ขอมลจาก : กรมพฒนาทดน ) - ทาการ Extraction กบพนทโครงการตามหวขอขนตอนการ Extraction (หนาท38 )

- ทาการสราง Contour โดย Arc Toolbox > Spatial Analyst Tools > Surface > Contour - จะไดดงรปท 3.39

รปท 3.39 แสดงขอมล Contour

63

บทท 4 การวเคราะห และวจารณ

4.1) พนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

- ทศเหนอ ตดตอกบโครงการ ฯ พนมทวน ในเขตอาเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร , อาเภอ กาแพงแสน จงหวดนครปฐม และโครงการ ฯ ในเขตอาเภอบางเลน จงหวด นครปฐม มคลองระบายนาสายใหญทาสาร - บางปลา เปนเขตแดน

- ทศใต ตดตอกบโครงการ ฯ นครปฐม ในเขตอาเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร , อาเภอบานโปง จงหวดราชบร , อาเภอเมอง จงหวดนครปฐม และอาเภอนครชยศรจงหวดนครปฐมมคลองระบายนาสายใหญทาเรอ – บางพระ เปนเขตแดน

- ทศตะวนออก ตดตอกบแมนานครชยศร

- ทศตะวนตก ตดตอกบแมนาแมกลอง

จากขอมลทนามาวเคราะหแสดงผลไดดงรปท 4.1 และ 4.2 แสดงพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

64

รปท

4.1 แ

สดงข

อบเข

ตโคร

งการ

จากแ

ผนท

Goog

le e

arth

65

รปท

4.2 แ

ผนทแ

สดงข

อบเข

ตโคร

งการ

สงนา

และบ

ารงร

กษาก

าแพง

แสน

66

4.2) พนทจ าแนกตามจงหวดในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

จากขอมลการจาแนก พนทตามจงหวดในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน โดยครอบคลม 3 จงหวด

- จงหวดนครปฐม มพนท 257,934.5 ไร คดเปน 83.7 % ของพนทโครงการทงหมด - จงหวดกาญจนบร มพนท 37,648.5 ไร คดเปน 12.2 % ของพนทโครงการทงหมด - จงหวดราชบร มพนท 12,645.6 ไร คดเปน 4.1 % ของพนทโครงการทงหมด

จากขอมลทนามาวเคราะหแสดงผลไดดง ตารางท 4.1 และดงรปท 4.3 แสดงพนทจาแนกตามจงหวดในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ตารางท 4.1 แสดงพนทจงหวดในเขตพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

จากตารางท 4.1 สามารถสรปไดดงน

พนในทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสนนนอยในพนท 3 จงหวด คอ จงหวนครปฐม จงหวดกาญจนบร จงหวดราชบร โดยสวนใหญจะมพนทอยในเขตจงหวดนครปฐม คอ มพนท 25,7934.5 ไร คดเปนรอยละ 83.7

จงหวด พนท (ไร) % ของพนททงหมด

จ.นครปฐม 25,7934.5 83.7 จ.กาญจนบร 37,648.5 12.2 จ.ราชบร 12,645.6 4.1

รวม 308,228.6 100.0

67

รปท

4.3 แ

ผนทจ

งหวด

ในโค

รงกา

รสงน

าและ

บารง

รกษา

กาแพ

งแสน

68

4.3) พนทจ าแนกตามอ าเภอในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

จากขอมลการจาแนก พนทตามอาเภอในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน โดยครอบคลม 8 อาเภอ

จากขอมลทนามาวเคราะหแสดงผลไดดง ตารางท 4.2 และดงรปท 4.4 แสดงพนทจาแนกตามอาเภอในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ตารางท 4.2 แสดงพนทอาเภอในเขตพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

อาเภอ พนท (ไร) % ของพนททงหมด

กาแพงแสน* 86,588.3 28.1 ดอนตม* 78,675.6 25.5 ทามะกา*** 41,780.8 13.6 เมองนครปฐม* 38,954.7 12.6 บางเลน* 31,136.1 10.1 นครชยศร* 18,156.6 5.9 บานโปง** 12,122.0 3.9 ทามวง*** 814.5 0.3

รวม 308,228.6 100.0 หมายเหต : *นครปฐม, **ราชบร, ***กาญจนบร

ตารางท 4.2 สามารถสรปไดดงน

พนในทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสนนนอยในพนท 8 อาเภอ โดยสวนใหญจะมพนทอยในเขตอาเภอกาแพงแสน คอ มพนท 86,588.3 ไร คดเปนรอยละ 28.1 อาเภอดอนตม มพนท 78,675.6 ไร คดเปนรอยละ 25.5 รองลงมาคอ อาเภอทามะกา อาเภอเมองนครปฐม อาเภอบางเลนโดยมพนทใกลเคยงกน และสดทายมพนทนอยสดอยในอาเภอทามวง 814.5 ไร คดเปนรอยละ 0.3

69

รปท

4.4 แ

ผนทแ

สดงอ

าเภอใ

นโคร

งการ

สงนา

และบ

ารงร

กษา

กาแพ

งแสน

70

4.4) พนทจ าแนกตามต าบลในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

จากขอมลการจาแนก พนทตามตาบลในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน โดยครอบคลม 43 ตาบล

จากขอมลทนามาวเคราะหแสดงผลไดดง ตารางท 4.3 และดงรปท 4.5 แสดงพนทจาแนกตามตาบลในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ตารางท 4.3 แสดงพนทตาบลในเขตพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ตาบล พนท (ไร)

% ของ ตาบล พนท (ไร)

% ของ พนท พนท ทงหมด ทงหมด

ต.หวยขวาง2 22,167.2 6.7 ต.วดละมด8 5,851.5 1.75

ต.หวยหมอนทอง2 20,231.4 6.1 ต.แหลมบว8 5,784.2 1.73

ต.หนองงเหลอม7 19,212.8 5.8 ต.ตากอง7 5,298.4 1.59

ต.หวยพระ5 16,013.1 4.8 ต.บางพระ8 5,232.6 1.57

ต.ลาเหย5 15,583.6 4.7 ต.มาบแค7 5,160.5 1.55

ต.ทงขวาง2 14,965.7 4.5 ต.ศรมหาโพธ8 3,780.5 1.13

ต.สามงาม5 12,825.6 3.9 ต.ลาพญา1 2,491.0 0.75

ต.กรบใหญ6 12,645.6 3.8 ต.บานยาง7 1,885.4 0.57

ต.ดอนชะเอม3 12,603.5 3.8 ต.ลาลกบว5 1,791.9 0.54

ต.ทงลกนก2 12,404.6 3.7 ต.ทงนอย7 1,547.7 0.46

ต.สนามแย3 12,181.7 3.7 ต.คลองนกกระทง1 1,444.1 0.43

ต.ดอนพทรา5 11,484.8 3.4 ต.ทาเรอ3 1,268.8 0.38

ต.ตะคราเอน3 11,409.6 3.4 ต.บางแกวฟา8 556.0 0.17

ต.บางปลา1 10,523.3 3.2 ต.กาแพงแสน2 215.0 0.06

ต.บางระกา1 9,694.4 2.9 ต.รางพกล2 214.7 0.06

ต.ทพหลวง7 9,048.1 2.7 ต.ยางมวง3 149.4 0.04

71

ต.หวยดวน5 7,271.3 2.2 ต.สามควายเผอก7 54.3 0.02

ต.วงนาเขยว2 7,243.9 2.2 ต.ดอนขอย2 44.9 0.01

ต.บานหลวง5 7,085.5 2.1 ต.หนองกระทม2 38.9 0.01

ต.ดอนรวก5 6,995.8 2.1 ต.พระแทน3 35.5 0.01

ต.ทงกระพงโหม2 6,895.4 2.1 ต.โพรงมะเดอ7 35.4 0.01

ต.ดอนตม1 6,861.2 2.1 รวม 308,228.6 100.0

หมายเหต 1อาเภอบางเลน, 2อาเภอกาแพงแสน, 3อาเภอทามะกา, 4อาเภอทามวง,

5อาเภอดอนตม, 6อาเภอบานโปง, 7อาเภอเมองนครปฐม, 8อาเภอนครชยศร

ตารางท 4.3 สามารถสรปไดดงน

พนในทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสนนนอยในพนท 43 ตาบล โดยมพนทอยในเขตตาบลหวยขวางมากทสด คอ มพนท 22167.2 ไร คดเปนรอยละ 6.7 และ รองลงมาคอ ตาบลหวยหมอนทอง ตาบลหนองงเหลอม ตาบลหวยพระ ตามลาดบ และ มพนทอยในตาบลโพรงมะเดอนอยทสดคอ 35.4 ไร คดเปนรอยละ 0.01

72

รปท

4.5 แ

ผนทแ

สดงต

าบลใ

นโคร

งการ

สงนา

และบ

ารงร

กษา

กาแพ

งแสน

73

4.5) คลองชลประทานในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

จากขอมลสามารถวเคราะหได

วา มคลองสงนาชลประทานทงหมด สาย คลองระบายนาชลประทาน 24 สาย ซงแยกมาจาก คลองสงนาสายใหญฝงซายจากเขอนแมกลอง จงหวดกาญจนบร ดงรปท 4.6 และ 4.8 และมขอมลตวอยางดงตารางท 4.4 โดยขอมลสวนทเหลอจะไปอยใน ภาคผนวก

ตารางท 4.4 แสดงขอมลคลองพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

Canal K M Hydraulic Properties

Name Begin End Q A V R n S

L.M. 0+030 0+320 128.000 60.000 2.130 2.560 0.014 0.00025

3L 0+000 1+900 0.541 1.284 0.421 0.383 0.014 0.000125

4L 0+000 1+600 3.570 5.750 0.620 0.815 0.014 0.0001

1L-4L 0+000 1+820 2.020 3.760 0.536 0.651 0.014 0.0001

4.6) คลองระบายน าในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

จากขอมลสามารถวเคราะหได

วา มคลองระบายนาทงหมด 20 สาย ซงจะมคลองระบายสายใหญทสดคอ ทาสาร-บางปลา

ดงรปท 4.7 และ 4.8 และ และมขอมลตวอยางดงตาราง 4.5 โดยขอมลสวนทเหลอจะไปอยใน ภาคผนวก

ตารางท 4.5 แสดงขอมลคลองพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

Canal K M Q A V R

Name Begin End

คลองระบายนาสาย 0 + 345 3 + 500 53.954 71.679 0.752 2.204

ทาสาร - บางปลา 3 + 500 7 + 000 53.954 71.679 0.752 2.204

74

รปท

4.6 แ

ผนทแ

สดงค

ลองช

ลประ

ทานใ

นโคร

งการ

สงนา

และบ

ารงร

กษาก

าแพง

แสน

(มคล

องชล

ประท

านทง

หมด

24 ส

าย เป

นคลอ

งทตอ

มาจา

กคลอ

งสงน

าสาย

ใหญฝ

งซาย

)

75

รปท

4.7 แ

ผนทแ

สดงค

ลองร

ะบาย

นาใน

โครง

การส

งนาแ

ละบา

รงรก

ษากา

แพงแ

สน

(

มคลอ

งระบ

ายทง

หมด

20 ส

าย ค

ลองท

งหมด

เปนค

ลองท

เกดใ

นธรร

มชาต

)

76

รปท

4.8 แ

ผนทแ

สดงค

ลองช

ลประ

ทานแ

ละคล

องระ

บายใ

นโคร

งการ

สงนา

และบ

ารงร

กษา

กาแพ

งแสน

77

4.7) พนทจ าแนกตามการใชทดนในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

จากขอมลการจาแนก การใชทดนในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน โดยครอบคลม 12 เขตพนท

จากขอมลทนามาวเคราะหแสดงผลไดดง ตารางท 4.6 และดงรปท 4.9 แสดงพนทจาแนกตามการใชทดนในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ตารางท 4.6 แสดงการใชทดนในเขตพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

การใชทดน พนท (ไร) % ของพนททงหมด

นาขาว 81,052.7 22.5 พชไร 74,830.2 20.8 พนทชมชนและสงปลกสราง 66,331.8 18.4 ไมยนตน.ไมผล.พชสวน 37,524.7 10.4 พนทเขตคลองชลประทาน 28,569.1 7.9 สถานทเพาะเลยงสตวนา 20,566.2 5.7 พนทเบดเลด 19,318.5 5.4 แหลงนา 14,873.1 4.1 พนทเขตถนน 12,436.8 3.4 พนทอตสาหกรรม 2,783.8 0.8 ทงหญาเลยงสตวและโรงเรอนเลยงสตว 2,276.9 0.6 ปาไม 60.9 0.0

รวม 360,624.7 100.0

จากตารางท 4.8 สามารถสรปไดดงน การใชทดนสวนใหญ จะปลกขาว, เกษตรกรรมอนๆ และพชไร โดยประกอบดวย - พนทปลกขาวรวม 81,052.7ไร คดเปน 22.5% ของพนทโครงการทงหมด

- พนทปลกพชไรรวม 74,830.2 ไร คดเปน 20.8% ของพนทโครงการทงหมด - พนทปลกไมยนตน,ไมผล,พชสวน รวม 37,524.7 ไร คดเปน 10.1% ของพนทโครงการ ทงหมด

- โดยพนททไมไดทาการเพาะปลกรวม 167,217 ไร คดเปน 46.36 % ของพนทโครงการ จงหวด

78

รปท

4.9 แ

ผนทแ

สดงก

ารใช

ทดนใ

นโคร

งการ

สงนา

และบ

ารงร

กษาก

าแพง

แสน

79

จากการวเคราะหระดบดนเดมของคลองสงนาชลประทาน 3ซาย และคลองระบายนาชลประทาน 4ซาย โดยสรปไดวาทรป 4.10 มลกษณะดนสงทางดานขวาและลดลงมาเรอยๆ จงเหมาะสมแลวเมอเทยบกบแผนทแสดงระดบดน (รปท 4.9) ทมสภาพภมประเทศเปนทดอนทางฝงซาย และเปนทลมทางฝงขวา โดยมประโยชนเพอนาไปคานวณปรมาณดนขด – ดนถม และคานวณหาระดบนาตอไป

หมายเหต ระดบดนใหมทางโครงการไมไดใหขอมล

รปท 4.10 รปแสดงตวอยางระดบดนเดม (Cross section) ภายในโครงการบารงและรกษากาแพงแสน

80

4.8) ตวอยางบญชอาคารคลอง 3L ในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

จากขอมลทนามาแสดงผลไดดง ตารางท 4.7 และดงรปท 4.11 แสดงพนทบญชอาคารคลอง 3L ในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ตารางท 4.7 แสดงตวอยางบญชอาคารคลอง 3L เขตพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

81

รปท

4.11

แผนท

แสดง

ตวอย

างบญ

ชอาค

ารคล

อง 3

L ภา

ยในโ

ครงก

ารบา

รงแล

ะรกษ

ากาแ

พงแส

น

82

4.9) พนทจ าแนกตามระดบในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

จากขอมลการจาแนก ระดบในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน โดยครอบคลม 5 แบบ

จากขอมลทนามาวเคราะหแสดงผลไดดง ตารางท 4.8 และดงรปท 4.12 แสดงพนทจาแนกตามระดบในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ตารางท 4.8 แสดงระดบเขตพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

รปแบบ ส ระดบ (เมตร)

1 เขยว -12* – 0 2 เขยวออน 0 - 6 3 เหลอง 6 - 10 4 สม 10 - 15 5 แดง 15 - 25

จากตารางท 4.8 สามารถสรปไดดงน

ระดบดนในพนทโครงการสามารถแบงออกไดเปน 5 ระดบ โดยพนทมระดบเปนสเขยวคอลม จงเหมาะแกการปลกขาว และพนททมระดบเปนสแดง คอพนทดอน จงเหมาะสมแกการปลกพชไร ซงเปนไปตามแผนทการใชทดนในรปท 4.9

หมายเหต : *ระดบดนทตดลบ คอบอทรายในเขตพนท

83

รปท

4.12

แผนท

แสดง

ระดบ

ดนเด

มภาย

ในโค

รงกา

รบาร

งและ

รกษา

กาแพ

งแสน

84

4.10) พนทจ าแนกตามชนดดนในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

จากขอมลการจาแนก กลมในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน โดยมกลมดน 3 ชนด

จากขอมลทนามาวเคราะหแสดงผลไดดง ตารางท 4.9 และดงรปท 4.13 แสดงพนทจาแนกตามการใชทดนในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ตารางท 4.9 แผนทแสดงกลมดนในโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ตารางท 4.9 สามารถสรปไดดงน

ดนสวนใหญในพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสนนน เปนชนด Ag โดยมพนททงหมด 205,795.9 ไร คดเปนรอยละ 66.8 ของพนททงหมด และมสวนประกอบสวนใหญเปน ดนทราย รองลงมาคอดนชนด Jt โดยมพนททงหมด 89,536.4 ไร คดเปนรอยละ 29 ของพนททงหมด และมสวนประกอบสวนใหญเปน ดนเหนยว และมดนชนด Je เพยงเลกนอยคอ 12,896.3 ไร คดเปนรอยละ 4.2 และสวนประกอบสวนใหญเปน ดนทราย พนทปลกขาวสวนใหญ จะอยในกลมดนประเภท JT และพนทเกษตรกรรมอนๆและพชไร จะอยในกลมดนประเภท AG

ชนดดน พนท (ไร) % ของพนททงหมด

Ag 205,795.9 66.8 Jt 89,536.4 29.0 Je 12,896.3 4.2 รวม 308,228.6 100.0

Soil unit

symbol

sand % topsoil

sand % subsoil silt % topsoil

silt% subsoil

clay % topsoil

clay % subsoil

Ag 40.7 36.8 27.2 29.8 32.1 33.4 Je 70.7 67 12.8 14.1 16.5 18.9 Jt 11.7 7.8 36.8 40.2 51.5 52

หมายเหต :

85

รปท

4.13

แผน

ทแสด

งกลม

ดนใน

โครง

การส

งนาแ

ละบา

รงรก

ษากา

แพงแ

สน

86

4.11) พนทจ าแนกตามสถานน าฝนในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

จากขอมลการจาแนก สถานนาฝนโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน โดยม สถานนาฝน13 สถาน

จากขอมลทนามาวเคราะหแสดงผลไดดง ตารางท 4.10 และดงรปท 4.14 แสดงพนทจาแนกตามปรมาณนาฝนในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ตารางท 4.10 แสดงปรมาณฝนในแตละสถานบรเวณเขตพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ปากเกรด 74 123 317 523 1,653 1,016 1,260 1,520 3,070 2,402 537 31 ปากเกรด 64 51 331 559 1,383 958 1,243 1,442 2,367 1,951 326 48 บางเลน 39 70 257 583 1,320 999 912 1,181 2,424 2,056 421 54 นครปฐม 36 46 218 398 669 576 607 694 1,330 1,152 187 14 บานโปรง 43 43 134 276 978 862 1,188 955 1,943 1,952 550 42 ทามวง 59 32 32 585 903 774 853 912 1,622 1,547 368 56 ทามะกา 44 75 176 485 1,084 768 1,143 1,099 1,681 1,720 568 81 พนมทวน 23 84 257 474 1,043 703 901 837 1,970 2,134 416 87 นครปฐม 20 34 211 270 1,160 916 977 1,011 2,165 2,092 332 67 นครชยศร 15 56 405 426 1,336 1,021 1,237 1,307 2,328 1,922 421 64 กาแพงแสน 28 52 287 375 1,028 747 1,038 1,099 2,141 1,786 579 37 บางเลน 17 87 296 552 1,056 814 1,093 1,216 2,386 2,351 538 42 ม.เกษตรกาแพงแสน 11 47 261 469 1,047 878 1,101 1,068 2,203 2,165 561 43

จากตารางท 4.10 สามารถสรปไดดงน

จากการเฉลยปรมาณนาฝนรานเดอนรอบ ๆ เขตโครงการใชขอมลสถานวดนาฝน จานวนทงสน 21 ป (2538-2559) รวม 13 สถาน ไดแก พนมทวน, ทามะกา, บางเลน, กาแพงแสน 2 สถาน, ทามวง, บางเลน 2 สถาน, นครชยศร, ปากเกรด 2 สถาน และบานโปง วเคราะหไดวา ในเดอนมกราคม สถานทมปรมาณนาฝนมากทสดไดแก สถาน ปากเกรด 74 ม.ม./เดอน ในเดอนกมภาพนธ สถานทมปรมาณนาฝนมากทสดไดแก สถาน ปากเกรด 123 ม.ม./เดอน ในเดอนมนาคม สถานทมปรมาณนาฝนมากทสดไดแก สถาน ปากเกรด 405 ม.ม./เดอน ในเดอนเมษายน สถานทมปรมาณนาฝนมากทสดไดแก สถาน ทามวง 585 ม.ม./เดอน

87

ในเดอนพฤษภาคม สถานทมปรมาณนาฝนมากทสดไดแก สถาน ปากเกรด 1,653 ม.ม./เดอน ในเดอนมถนายน สถานทมปรมาณนาฝนมากทสดไดแก สถาน ปากเกรด 1,021 ม.ม./เดอน ในเดอนกรกฎาคม สถานทมปรมาณนาฝนมากทสดไดแก สถาน ปากเกรด 1,260 ม.ม./เดอน ในเดอนสงหาคม สถานทมปรมาณนาฝนมากทสดไดแก สถาน ปากเกรด 1,520 ม.ม./เดอน ในเดอนกนยายน สถานทมปรมาณนาฝนมากทสดไดแก สถาน ปากเกรด 3,070 ม.ม./เดอน ในเดอนตลาคม สถานทมปรมาณนาฝนมากทสดไดแก สถาน ปากเกรด 2,402 ม.ม./เดอน ในเดอนพฤศจกายน สถานทมปรมาณนาฝนมากทสดไดแก สถาน ปากเกรด 579 ม.ม./เดอน ในเดอนธนวาคม สถานทมปรมาณนาฝนมากทสดไดแก สถาน ปากเกรด 87 ม.ม./เดอน

4.12) ปรมาณน าฝนเฉลยในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

จากขอมลการจาแนก สถานนาฝนโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน โดยม สถานนาฝน13 สถาน

จากขอมลทนามาคานวณแสดงผลไดดง ตารางท 4.11 และดงรปท 4.15 แสดงพนทปรมาณฝนเฉลยในเขตโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

ตารางท 4.11 แสดงการคานวณฝนเฉลยในเขตพนทโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน

88

รปท

6 แ

ผนทแ

สดงน

าฝน

( แสด

งเสนช

นนาฝ

นของ

ชวงเว

ลา 2

1 ป

โดยอ

ยในเ

ขตพน

ทจงห

วด น

ครปฐ

ม รา

ชบร แ

ละกา

ญจนบ

ร )

รปท

6 แ

ผนทแ

สดงน

าฝน

( แสด

งเสนช

นนาฝ

นของ

ชวงเว

ลา 2

1 ป

โดยอ

ยในเ

ขตพน

ทจงห

วด น

ครปฐ

ม รา

ชบร แ

ละกา

ญจนบ

ร )

รปท

4.14

แผน

ทแสด

งนาฝ

น

( แสด

งเสนช

นนาฝ

นของ

ชวงเว

ลา 2

1 ป

โดยอ

ยในเ

ขตพน

ทจงห

วด น

ครปฐ

ม รา

ชบร แ

ละกา

ญจนบ

ร )

89

รปท

4.15

แผนท

แสดง

นาฝน

เฉลย

ภายใ

นโคร

งการ

บารง

และร

กษาก

าแพง

แสน

รปท

4.15

แผนท

แสดง

นาฝน

เฉลย

ภายใ

นโคร

งการ

บารง

และร

กษาก

าแพง

แสน

( 980

.3 ) ม

.ม.

90

บทท 5

สรปผล

การดาเนนงานโครงการสงนาและบารงรกษาบางเลน ในเขตอาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม ซงเปนสวนหนงของสานกชลประทานท 13 นน สามารถนาเอาระบบสารสนเทศภมศาสตรมาประยกตใช เพอชวยในการบรหารจดการนาในพนทโครงการ และเปนระบบฐานขอมลดานตางๆของโครงการ

จากการนาโปรแกรม ArcGIS มาประยกตใชในการเกบขอมลและปรบปรงขอมลของโครงการ รวมถงการวเคราะหขอมลคลองชลประทาน ขอมลการใชทดน (Land use) ขอมลสถานวดนาฝน รวมถงขอมลระดบดนเดม แลวแสดงผลออกมาในลกษณะของแผนทและขอมลตวหนงสอ ทาใหสามารถเหนภาพรวมของโครงการไดชดเจนขน ชวยในการตดสนใจและแกปญหาไดดยงขนโดยเฉพาะในดานของการบรหารจดการนาเพอระบบชลประทานในโครงการเนองจากมการเกบขอมลในแงของการวางแนวคลองสง-คลองระบาย เสนทางการไหลของนา ระดบดนเดม รวมไปถงลกษณะการใชประโยชนของทดน

จากการวเคราะหผลสรปไดวาโครงการสงนาและบารงรกษากาแพง มพนททงหมด 375,136.9 ไร ครอบคลม 3 จงหวด 8 อาเภอ และ 43 ตาบล โดยมการใชทดนในการปลกขาว มากทสด และมคลองสงนาชลประทาน 24 สาย คลองระบายนา 20 สาย และจากการวเคราะหนาฝนเฉลยในพนทโครงการ โดยวธ Theissen Polygons (อทกวศวกรรม) ไดฝนเฉลย 980.3 ม.ม.

บทท 3 อธบายถงอปกรณทใชในการดาเนนงานรวมถงขอมลพนฐานในการทาโครงงาน เชน ขอมลพนท ขอมลแผนท รวมถงอธบายขนตอนการดาเนนงานในสวนของโปรแกรมสารสนเทศทางภมศาสตร ArcGIS มวธการอยางไร โดยมขนตอน การรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล การนาเขาขอมล การใสพกด การสรางขอมลประเภท Shapefile การสรางขอมลเชงเสน การเชอมโยงและสงออกขอมล การวเคราะหขอมล การหาคาเฉลยนาฝน การหาคาระดบดนเดม การจดทาแผนท การแกไขลายระเอยดตาง ๆ และการใสสญลกษณตาง ๆ ทใชในการทาโครงงาน

บทท 4 อธบายถงการวเคราะหและวจารณผลทไดจากการทาโปรแกรมระบบสารสนเทศทางภมศาสตร (ArcGIS) รวมถงการแสดงผลดวยรปภาพและแผนท โดยแสดงแผนทโครงการ แผนทจงหวด อาเภอ และตาบล แผนทการใชทดน แผนทระดบดนเดม และแผนทเสนชนนาฝน

91

บทท 6

ขอเสนอแนะ

ในการวเคราะหระบบภมศาสตรสารสนเทศ (GIS) ทใชมาประยกตในงานดานวศวกรรมโดนเฉพาะโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน โดยโปรแกรม ArcGIS นนเปนโปรแกรมหนงทใชในการเกบขอมล เพอนาผลมาวเคราะหและแสดงผล เพอนาเสนอแกผใช ซงโปรแกรมในลกษณะน ยงมอยอกหลายโปรแกรม ดงนนการเลอกใชโปรแกรมใดนน จะขนอยกบผลลพททตองการความสะดวกในการวเคราะหผล และความสามารถของผใช

ขอมลการคลองในโครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสนนนไมเดนชดจงทาใหเกดความคลาดเคลอนในการปอนขอมล ดงนนควรมการเขยนขอบเขตทเดนชดลงบนแผนทเพอใหเกดความคลาดเคลอนนอยทสด

การศกษาเพมเตมในโปรแกรม ArcGIS ยงมฟงกชนในการวเคราะหผลทจาเปนและนาเรยนรอกมากมาย ดงนน ควรจะมการศกษาเพมเตมเพอประโยชน และเพอความละเอยดถกตองของการพฒนางานในระบบการชลประทานตอไป โดยการทาระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) จากหลายแหลงขอมลควรคานงถงความถกตองและตองตรวจสอบความถกตองของขอมลทกครง และในการพฒนางานวจยครงตอไป อาจสามารถนาเสนอในรปแบบของสามมตหรออนเมชน เพอทาใหเกดความสวยงามและความเขาใจมากยงขน

จากการทาคาเฉลยนาฝน ยงมอกหลายวธทสามารถนามาคานวณคาไดนอกจาก วธ Krigingดงนนในการเลอกใชโปรแกรมใดนน จะขนอยกบขอมลและผลลพธทตองการตามความเหมาะสม

92

เอกสารอางอง

ผศ.ดร.สายสนย พทธาคณเจรญ. (2546). วศวกรรมอทกวทยา. กรงทพมหานคร (หนา 31): ไลบราร ไนน พบลชชง ผศ.ดร.สายสนย พทธาคณเจรญ. (2546). วศวกรรมอทกวทยา. กรงทพมหานคร (หนา 40): ไลบราร ไนน พบลชชง อ.ดร.วษวฒก แตสมบต. (2555a). อทกวทยาทางวศวกรรม. นครปฐม (หนา 2-1): ภาควชาวศวกรรม ชลประทาน คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน อ.ดร.วษวฒก แตสมบต. (2555b). อทกวทยาทางวศวกรรม. นครปฐม (หนา 3-1): ภาควชาวศวกรรม ชลประทาน คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน อ.ดร.วษวฒก แตสมบต. (2555c). อทกวทยาทางวศวกรรม. นครปฐม (หนา 3-2): ภาควชาวศวกรรม ชลประทาน คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน อ.ดร.วษวฒก แตสมบต. (2555d). อทกวทยาทางวศวกรรม. นครปฐม (หนา 3-15): ภาควชา วศวกรรมชลประทาน คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต กาแพงแสน กรต ลวจนกล. (2546). การไหลในทางนาเปด. นครปฐม: ภาควชาวศวกรรมศาสตร วทยาลย วศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยรงสต

รองศาสตราจารยสเพชร จรขจรกล. (2555a). เรยนรระบบสารสนเทศภมศาสตรดวยโปรแกรม Arc GIS 10.1 for Desktop. นนทบร (หนา 1-6): บรษท เอ. พ. กราฟฟคดไซนและการพมพ.

รองศาสตราจารยสเพชร จรขจรกล. (2555b). เรยนรระบบสารสนเทศภมศาสตรดวยโปรแกรม

Arc GIS 10.1 for Desktop. นนทบร (หนา 31-32 ): บรษท เอ. พ. กราฟฟคดไซนและการพมพ.

รองศาสตราจารยสเพชร จรขจรกล. (2555c). เรยนรระบบสารสนเทศภมศาสตรดวยโปรแกรม

93

Arc GIS 10.1 for Desktop. นนทบร (หนา 32-39): บรษท เอ. พ. กราฟฟคดไซนและการพมพ.

รองศาสตราจารยสเพชร จรขจรกล. (2555d). เรยนรระบบสารสนเทศภมศาสตรดวยโปรแกรม

Arc GIS 10.1 for Desktop. นนทบร (หนา 39-42): บรษท เอ. พ. กราฟฟคดไซนและการพมพ.

รองศาสตราจารยสเพชร จรขจรกล. (2555e). เรยนรระบบสารสนเทศภมศาสตรดวยโปรแกรม

Arc GIS 10.1 for Desktop. นนทบร (หนา 42-49): บรษท เอ. พ. กราฟฟคดไซนและการพมพ.

รองศาสตราจารยสเพชร จรขจรกล. (2555f). เรยนรระบบสารสนเทศภมศาสตรดวยโปรแกรม

Arc GIS 10.1 for Desktop. นนทบร (หนา 49-52): บรษท เอ. พ. กราฟฟคดไซนและการพมพ.

รองศาสตราจารยสเพชร จรขจรกล. (2555g). เรยนรระบบสารสนเทศภมศาสตรดวยโปรแกรม

Arc GIS 10.1 for Desktop. นนทบร (หนา 52-53): บรษท เอ. พ. กราฟฟคดไซนและการพมพ.

นายเกรก จนทรอรณ. 2559. หนาทของ Gis. (ออนไลน). แหลงทมา: http://student.nu.ac.th/geograp hica/Geo-3unit4.htm คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2559. ลกษณะขอมลในระบบสารสนเทศภมศาสตร. (ออนไลน). แหลงทมา: http://www.gisthai.og/about-gis/data-gis.html ธรศกด มนตร. 2559. เทคนคแหละวธการนาเขาขอมล. (ออนไลน). แหลงทมา: http://mateteerasak.blogspot.com/2015/03/blog-post_19.html

Asst. Prof. Sombat Yumuang, Ph.D. 2559. ประโยชนของระบบสารสนเทศภมศาสตร. (ออนไลน). แหลงทมา: http://www.gisthai.org/about-gis/ โครงการสารานกรมไทยสาหรบเยาวชน. 2559. การวดปรมาณน าฝน. (ออนไลน). แหลงทมา: http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=2&chap=4&page=t2-

94

4-infodetail04.html Eakanpan Boonsrem. 2559. การประมาณคาชวงน าฝน. (ออนไลน). แหลงทมา: http://eakgis2.blogspot.com/2014/02/6-surface-analysis.html กษม จนทรเนยม. 2559. การสงน าชลประทาน. (ออนไลน). แหลงทมา: http://eakgis2.blogspot.com/2014/02/6-surface-analysis.html กรมชลประทาน. 2559. การระบายน า. (ออนไลน). แหลงทมา: http://kromchol.rid.go.th /lproject/2010/index.php/2011-07-16-11-26-03/51-2011-05-04-06-28-07 สานกงานชลประทานท13. 2559. ประวตสานกงานชลประทานท13. (ออนไลน). แหลงทมา:

http://irrigation.rid.go.th/om13/rid13/groups/dam/dam.html กรมชลประทาน. 2559. โครงการสงน าแหละบ ารงรกษาก าแพงแสน. (ออนไลน). แหลงทมา: http://irrigation.rid.go.th/kampaengsaen/2013/s-o1.html โครงการสงนาและบารงรกษากาแพงแสน, (2559), รายงานการศกษาโครงการสงนาและบารงรกษา, กาญจนบร, กรมชลประมาน ส านกชลประทานท 13, (2559), รายงานการศกษาโครงการสงนาและบารงรกษา, กาญจนบร, กรมชลประทาน food and agriculture organization of the united nation. 2559. ขอมลดน. (ออนไลน). แหลงทมา: http://www.fao.org/home/en/ สานกเทคโนโลยเพอการเรยนการสอน, (2559), แผนท. (ออนไลน). แหลงทมา:

http://www.sahavicha.com/?name=knowledge&file=readknowledge&id=395