84

Anlatım Türleri

  • Upload
    marty

  • View
    130

  • Download
    3

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Anlatım Türleri. Anlatım Biçimleri. - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: Anlatım Türleri

Bu Yazı Abdullah Osman İnal Tarafından Gerektiğinde Kullanılmak Amacıyla Yazılmıştır

Page 2: Anlatım Türleri

Anlatım BiçimleriAnlatım Biçimleri

Yazar duygularını, düşüncelerini, Yazar duygularını, düşüncelerini, öğrendiklerini, gözlemlerini, öğrendiklerini, gözlemlerini, yaşadıklarını paylaşmak amacıyla yola yaşadıklarını paylaşmak amacıyla yola çıktığında yazının biçimini de çıktığında yazının biçimini de belirlermiş olur. Örneğin, okurunu bir belirlermiş olur. Örneğin, okurunu bir konuda bilgilendirmek isteyen bir yazar konuda bilgilendirmek isteyen bir yazar o konu hakkında bilgileri açıklayıcı o konu hakkında bilgileri açıklayıcı anlatım ile verir. Böylece yazarın anlatım ile verir. Böylece yazarın amacı, anlatım biçimini de belirler.amacı, anlatım biçimini de belirler.

Page 3: Anlatım Türleri

Öyküleyici AnlatımÖyküleyici AnlatımAmaç okuyucuyu olay içinde yaşatmaktır. Amaç okuyucuyu olay içinde yaşatmaktır.

Yazar tasarladığı yada gözlemlediği bir olayı Yazar tasarladığı yada gözlemlediği bir olayı yer, zaman ve kişiye bağlayarak aktarır. yer, zaman ve kişiye bağlayarak aktarır. Okuyucu da olmuş olabilecek bir olayda “olan Okuyucu da olmuş olabilecek bir olayda “olan ne, nasıl olmuş?” sorularına yanıt arar. Temel ne, nasıl olmuş?” sorularına yanıt arar. Temel unsurlar olay ya da olgu, yer, zaman ve unsurlar olay ya da olgu, yer, zaman ve kişilerdir.kişilerdir.

a) Açıklayıcı Öyküleme: a) Açıklayıcı Öyküleme: Herhangi bir şeyi Herhangi bir şeyi tarihsel gelişimi içinde okura aktarmak, bu tarihsel gelişimi içinde okura aktarmak, bu konuda onu bilgilendirmektir. Tarih kitapları, konuda onu bilgilendirmektir. Tarih kitapları, gezi yazıları, röportajlarda kullanılır.gezi yazıları, röportajlarda kullanılır.

b) Sanatsal Öyküleme: b) Sanatsal Öyküleme: Okuru olayın içine Okuru olayın içine çekmeyi, içinde yaşatıp duygulandırmayı çekmeyi, içinde yaşatıp duygulandırmayı amaçlar.Öykü ve roman türlerinde kullanımı amaçlar.Öykü ve roman türlerinde kullanımı yaygındır.yaygındır.

Page 4: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1. Metin1. Metin

Güneş iyice ısınmıştı; kürek çekerken ihtiyarın Güneş iyice ısınmıştı; kürek çekerken ihtiyarın sırtında ensesinden aşağıya doğru inen tel sırtında ensesinden aşağıya doğru inen tel damarları peyda ediyordu. “Yorgunluktan bitsem damarları peyda ediyordu. “Yorgunluktan bitsem de perişan olsam da…” diye düşündü, “Oturduğum de perişan olsam da…” diye düşündü, “Oturduğum yerde uyurum. Oltanın ipini ayağıma sararım bir yerde uyurum. Oltanın ipini ayağıma sararım bir şey olursa beni uyandırır. Bugün artık seksen şey olursa beni uyandırır. Bugün artık seksen beşinci gün iyi bir vurgunun sırası çoktan gelip beşinci gün iyi bir vurgunun sırası çoktan gelip geçti.” Tam bu sırada olta ipinin altında küpeşteye geçti.” Tam bu sırada olta ipinin altında küpeşteye dayadığı tahta çubuklardan birinin düştüğünü dayadığı tahta çubuklardan birinin düştüğünü gördü.gördü.

――Hah! Oldu! Diye söylendi. Yavaşça kürekleri Hah! Oldu! Diye söylendi. Yavaşça kürekleri bıraktı. Oltayı baş parmağı ile işaret parmağı bıraktı. Oltayı baş parmağı ile işaret parmağı arasında tutarak yokladı. Hiçbir şey hissedilmeyen arasında tutarak yokladı. Hiçbir şey hissedilmeyen oltayı bütün dikkatiyle oynatmadan tutuyordu. oltayı bütün dikkatiyle oynatmadan tutuyordu. Birden bir titreme oldu. Fakat ihtiyar ne olup Birden bir titreme oldu. Fakat ihtiyar ne olup bittiğini çok iyi biliyordu.bittiğini çok iyi biliyordu.

Page 5: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2.Metin2.Metin

Şehrin göbeğinden geçen büyük Şehrin göbeğinden geçen büyük çayın üzerindeki köprüyü aşıp çayın üzerindeki köprüyü aşıp hastanenin kapısına vardıkları zaman hastanenin kapısına vardıkları zaman ortalık epeyce ağarmıştı, fakat ortalık epeyce ağarmıştı, fakat soluklanacak zaman yoktu. İbrahim soluklanacak zaman yoktu. İbrahim arabayı bir kenara çekti, kapıyı arabayı bir kenara çekti, kapıyı çalmaya cesaret edemediği için, çalmaya cesaret edemediği için, kendiliğinden açılacağı zamanı kendiliğinden açılacağı zamanı bekledi. Yavaş yavaş başka köylü bekledi. Yavaş yavaş başka köylü hastalar da sökün etti. hastalar da sökün etti.

Page 6: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek3.Metin3.Metin

… … Akhisar cephesi, düşmanın ilk temasıyla Akhisar cephesi, düşmanın ilk temasıyla ince bir tülbent gibi yırtılmıştı. Bizans orduları ince bir tülbent gibi yırtılmıştı. Bizans orduları beş asırlık bir ayrılıktan sonra uzun bir yoldan beş asırlık bir ayrılıktan sonra uzun bir yoldan tekrar gelmişlerdi. Evleri yanmış, halkı göç tekrar gelmişlerdi. Evleri yanmış, halkı göç etmiş kasabamızda, Aydın’ın ıssız bir etmiş kasabamızda, Aydın’ın ıssız bir gecesinde, kaldırımları döven Yunan gecesinde, kaldırımları döven Yunan süvarilerinin ayak seslerini yatağımda süvarilerinin ayak seslerini yatağımda doğrularak dinledim. İstanbul surları önünden doğrularak dinledim. İstanbul surları önünden gemilere atlayarak, şişkin yelkenlerle bir gemilere atlayarak, şişkin yelkenlerle bir daha dönmeyecekmiş gibi uzaklaşanlar, yeni daha dönmeyecekmiş gibi uzaklaşanlar, yeni bir hükümet, yeni bir ordu halinde geri bir hükümet, yeni bir ordu halinde geri geliyorlardı. Felâket büyüktü. Aylarca geliyorlardı. Felâket büyüktü. Aylarca mücadeleden sonra Bursa düşmüştü.mücadeleden sonra Bursa düşmüştü.

Page 7: Anlatım Türleri

Öyküleyici anlatımın özellikleri

OlayKişi Yer

Zaman veAnlatıcı

ÖyküleyiciAnlatımın

OrtakÖğeleridir

VarlıklarNesnelerHareket

Halindedir.

SanatMetinleri

ÖyküleyiciAnlatımla

Yazılır

Olaylar1.ya da 3.

KişiAğzından

Anlatılabilir

Bir Olayın Gelişimi-Serim

-Düğüm-Çözüm

Sergilenir

Page 8: Anlatım Türleri

ÖYKÜLEYİCİ ANLATIMIN KULLANILDIĞI ÖYKÜLEYİCİ ANLATIMIN KULLANILDIĞI BAŞLICA METİN TÜRLERİBAŞLICA METİN TÜRLERİ

GG

EE

ZZ

İİ

YY

AA

ZZ

II

SS

II

HH

İİ

KK

AA

YY

EE

RR

OO

MM

AA

NN

AA

NN

II

DD

EE

SS

TT

AA

NN

RR

ÖÖ

PP

OO

RR

TT

AA

JJ

TT

AA

RR

İİ

HH

MM

AA

SS

AA

LL

Page 9: Anlatım Türleri

Betimleyici Anlatım (Tasvir Etme)Betimleyici Anlatım (Tasvir Etme)Amaç izlenim kazandırmaktır. Yani anlatan kişi, Amaç izlenim kazandırmaktır. Yani anlatan kişi,

görünüm ya da varlığı, okuyucunun zihninde görünüm ya da varlığı, okuyucunun zihninde sözcüklerle canlandırmaktadır. Görme, işitme, tatma, sözcüklerle canlandırmaktadır. Görme, işitme, tatma, dokunma ve koklama duyularının kullanıldığı bir dokunma ve koklama duyularının kullanıldığı bir anlatımdır. Betimleyici anlatım, amacına göre iki anlatımdır. Betimleyici anlatım, amacına göre iki çeşittir.çeşittir.

a) a) Açıklayıcı Betimleme: Bu tür betimlemelerde Açıklayıcı Betimleme: Bu tür betimlemelerde amaç bilgi vermektir.amaç bilgi vermektir.

Betimlenen varlık ya da nesne, tanıtıcı ve ayırıcı Betimlenen varlık ya da nesne, tanıtıcı ve ayırıcı özellikleriyle nesnel bir tutumla okuyucuya aktarılır. özellikleriyle nesnel bir tutumla okuyucuya aktarılır. Sözcükler genel olarak temel anlamlarıyla kullanılır.Sözcükler genel olarak temel anlamlarıyla kullanılır.

Örnek: Dicle, Güneydoğu Anadolunun en uzun Örnek: Dicle, Güneydoğu Anadolunun en uzun nehridir.nehridir.

b)b)Sanatsal Betimleme: Temel amaç izlenim Sanatsal Betimleme: Temel amaç izlenim kazandırmaktır. Gözlemlenen varlık ya da nesnenin kazandırmaktır. Gözlemlenen varlık ya da nesnenin anlatıcı üzerinde bıraktığı etki yansıtılır. Anlatım anlatıcı üzerinde bıraktığı etki yansıtılır. Anlatım öznel, dil sanatlıdır.öznel, dil sanatlıdır.

Örnek: Dicle kışın daha bir coşar, türküsünü Örnek: Dicle kışın daha bir coşar, türküsünü dağlara dinletir.dağlara dinletir.

Page 10: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1.Metin(Doğa Betimlemesi)1.Metin(Doğa Betimlemesi)

……Orada yumuşak sazdan henüz kesilmiş asma Orada yumuşak sazdan henüz kesilmiş asma dallarından yapılmış, yere serili döşeklere dallarından yapılmış, yere serili döşeklere keyifle uzandık. Başımızın üstünde kavaklar, keyifle uzandık. Başımızın üstünde kavaklar, kara ağaçlar sallanıyordu. Yanımızda kara ağaçlar sallanıyordu. Yanımızda NymphNymphááların mağarasından kutlu bir su çağlaya ların mağarasından kutlu bir su çağlaya çağlaya dökülüyordu. Güneşten yanan ağustos çağlaya dökülüyordu. Güneşten yanan ağustos böcekleri de gölgeli dalların arasında koro böcekleri de gölgeli dalların arasında koro halinde ötüyorlardı. Uzakta dikenli böğürtlen halinde ötüyorlardı. Uzakta dikenli böğürtlen çalılıklarında bir kurbağa avazı çıktığı kadar çalılıklarında bir kurbağa avazı çıktığı kadar bağırıyordu; tarla kuşları, sakalar ötüşüyor, bağırıyordu; tarla kuşları, sakalar ötüşüyor, kumru dem çekiyordu. Sarı sarı arılar pınarın kumru dem çekiyordu. Sarı sarı arılar pınarın etrafında uçuşuyordu. Her tarafta bereketli bir etrafında uçuşuyordu. Her tarafta bereketli bir yaz kokusu, bir yemiş mevsimi kokusu vardı. yaz kokusu, bir yemiş mevsimi kokusu vardı. Ayak ucumuzda bal bal armutlar, iki yanımızda Ayak ucumuzda bal bal armutlar, iki yanımızda da bal bal elmalar yuvarlanıyordu; eriklerin da bal bal elmalar yuvarlanıyordu; eriklerin yükünden dallar yerlere kadar eğiliyordu. yükünden dallar yerlere kadar eğiliyordu.

Page 11: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2. Metin (Kent, Mahalle Betimlemesi)2. Metin (Kent, Mahalle Betimlemesi)

Sabahın erken saatleri sardalye sokağında Sabahın erken saatleri sardalye sokağında bir büyü gibidir. Ortalığın ağarıp da güneşin bir büyü gibidir. Ortalığın ağarıp da güneşin doğmasına yakın, sokağı saran grilik içinde her doğmasına yakın, sokağı saran grilik içinde her şey zamanın zincirinden kurtulmuşçasına şey zamanın zincirinden kurtulmuşçasına gümüş bir ışığa asılıdır sanki. Sokak fenerleri gümüş bir ışığa asılıdır sanki. Sokak fenerleri teker teker söner; arsaları bürümüş otlar teker teker söner; arsaları bürümüş otlar yemyeşildir. Balıkhanenin üstündeki oluklu yemyeşildir. Balıkhanenin üstündeki oluklu saçlar platinleşmiş ya da eski kalayların buğulu saçlar platinleşmiş ya da eski kalayların buğulu rengine bürünmüştür. Sokak işten ve rengine bürünmüştür. Sokak işten ve hareketten sıyrılmış sessizlik içindedir. hareketten sıyrılmış sessizlik içindedir. Sardalye imalathanelerinin direkleri arasında Sardalye imalathanelerinin direkleri arasında çalkalanan dalgaların iç çekişleri işitilir.çalkalanan dalgaların iç çekişleri işitilir.

Page 12: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek3. Metin (Hayvan Betimlemesi)3. Metin (Hayvan Betimlemesi)

Yılanlarınki gibi yassı başlarının dörtte Yılanlarınki gibi yassı başlarının dörtte üçünü gözleri ve ucu sivri gagaları kaplar. üçünü gözleri ve ucu sivri gagaları kaplar. Göğsü, gövde, ense ve sırt başları Göğsü, gövde, ense ve sırt başları lacivert, sırt üstleriyle açılmaya hazır lacivert, sırt üstleriyle açılmaya hazır duran kabarık, şişkin kuyruk, yeşildir. duran kabarık, şişkin kuyruk, yeşildir. Fakat bunlar, yalın kat, düz bir mor ya da Fakat bunlar, yalın kat, düz bir mor ya da yeşil değil; menevişli öbek öbek, perde yeşil değil; menevişli öbek öbek, perde perde koyulaşan, tıpkı usta kuyumcuların perde koyulaşan, tıpkı usta kuyumcuların eski ve değerli kadın saatlerinin mineli eski ve değerli kadın saatlerinin mineli kapaklarına yerleştirdikleri iç içe kapaklarına yerleştirdikleri iç içe katmerleşen, koyulaşan, canlı ve ağdalı katmerleşen, koyulaşan, canlı ve ağdalı yeşillerdir.yeşillerdir.

Page 13: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek4.Metin (İnsan Betimlemesi)4.Metin (İnsan Betimlemesi)Sarı Mustafa’nın sarı, gür saçlarına, Sarı Mustafa’nın sarı, gür saçlarına,

tombul yapısına, sürekli gülen yüzüne tombul yapısına, sürekli gülen yüzüne karşılık, Kösenin Yusuf buğday benizli karşılık, Kösenin Yusuf buğday benizli seyrek sakallı ince yapılı orta boylu seyrek sakallı ince yapılı orta boylu düşünceli görünen biriydi. Dor Ali ise iri düşünceli görünen biriydi. Dor Ali ise iri yarı, esmer, kara bıyıklı, sağlam yapılıydı. yarı, esmer, kara bıyıklı, sağlam yapılıydı. Huyları pek birbirine benzemese bile iyi Huyları pek birbirine benzemese bile iyi anlaşmışlar, iyi arkadaş olmuşlardı. anlaşmışlar, iyi arkadaş olmuşlardı. Düzlükte birbirine yardım ederek yaşayıp Düzlükte birbirine yardım ederek yaşayıp gidiyorlardı.gidiyorlardı.

Page 14: Anlatım Türleri

BETİMLEYİCİ ANLATIMIN ÖZELLİKLERİ

Bir Görünüm

VarlıkKişiOlayGöz

ÖnündeCanlandırılır

GözlemeDayalıdır

VarlıklarAyırt Edici

YönleriyleTanıtılır

ÖznelYa daNesnel

BirAnlatım

Kullanılabilir

BeşDuyunun

VerilerindenYararlanılır

İzlenimlerAktarılır

GenellikleSanatsal

MetinlerdeKullanılır

Page 15: Anlatım Türleri

Betimlemenin KullanıldığıMetin Türleri

Rom

an

Hikaye

Röportaj

Gezi Y

azısı

Şiir

Page 16: Anlatım Türleri

Coşku ve Heyecana Bağlı (Lirik) Coşku ve Heyecana Bağlı (Lirik) AnlatımAnlatım

Amaç duygulanımları ortaya Amaç duygulanımları ortaya çıkarmaktır. Bir konuya duygularımızı ve çıkarmaktır. Bir konuya duygularımızı ve coşkularımızı katarak anlatmaya coşkularımızı katarak anlatmaya “duygusal” anlatım denir. Yazar ya da “duygusal” anlatım denir. Yazar ya da şair okuyucuyu coşturan, şair okuyucuyu coşturan, heyecanlandıran, bazen hüzünlendiren, heyecanlandıran, bazen hüzünlendiren, bazen sevindiren, mutlu kılan, ona acı ve bazen sevindiren, mutlu kılan, ona acı ve hüzün veren bir yazıyla okuyucuya hüzün veren bir yazıyla okuyucuya duygulanımlarını yaşatabilir.duygulanımlarını yaşatabilir.

Page 17: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1.Metin1.Metin

Ne doğan güne hükmüm geçerNe doğan güne hükmüm geçer

Ne hâlden anlayan bulunurNe hâlden anlayan bulunur

Ah, aklımdan ölümüm geçerAh, aklımdan ölümüm geçer

Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nurSonra bu kuş, bu bahçe, bu nur

Cahit Sıtkı TarancıCahit Sıtkı Tarancı

Page 18: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2.Metin2.Metin

Terk etmedi sevdan beniTerk etmedi sevdan beni

Aç kaldım, susuz kaldımAç kaldım, susuz kaldım

Hayın, karanlıktı gece Hayın, karanlıktı gece

Can garip, can suskunCan garip, can suskun

Can paramparçaCan paramparça

Ve ellerim, kelepçedeVe ellerim, kelepçede

Tütünsüz, uykusuz kaldımTütünsüz, uykusuz kaldım

Terk etmedi sevdan beniTerk etmedi sevdan beni

Ahmet ArifAhmet Arif

Page 19: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek3.Metin3.Metin

Çoklarından düşüyor da buncaÇoklarından düşüyor da bunca

Görmüyor gelip geçenlerGörmüyor gelip geçenler

Eğilip alıyorumEğilip alıyorum

Solgun bir gül oluyor dokununcaSolgun bir gül oluyor dokununca

Behçet NecatigilBehçet Necatigil

Page 20: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek4.Metin4.Metin

Artık demir almak günü gelmişse Artık demir almak günü gelmişse zamandanzamandan

Meçhule giden bir gemi kalkar bu Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandanlimandan

Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yolHiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol

Sallanmaz o kalkışta ne bir mendil ne de Sallanmaz o kalkışta ne bir mendil ne de bir kolbir kol

Yahya Kemal BeyatlıYahya Kemal Beyatlı

Page 21: Anlatım Türleri

Coşku ve Heyecana BağlıAnlatımın Özellileri

AnlatımSanatsal

VeÖzneldir

CoşkulandırırDuygularıHareketeGeçirir

SözcüklerinÇoğuYanVe

MecazAnlamlarında

kullanılır

ŞiirTüründekullanılır

Page 22: Anlatım Türleri

Destansı (Epik) AnlatımDestansı (Epik) Anlatım

Amaç yiğitliğin, kahramanlığın Amaç yiğitliğin, kahramanlığın anlatılmasıdır. Hemen her kavmin ya da anlatılmasıdır. Hemen her kavmin ya da ulusun tarihinde kimlik edinmek için ulusun tarihinde kimlik edinmek için mücadele ettiği büyük savaşlarla, mücadele ettiği büyük savaşlarla, olaylarla dolu bir dönem vardır. Destansı olaylarla dolu bir dönem vardır. Destansı anlatım bu dönemlerdeki kahramanlıkları anlatım bu dönemlerdeki kahramanlıkları anlatmak amacıyla oluşturulmuştur.anlatmak amacıyla oluşturulmuştur.

Page 23: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1.Metin1.Metin

Düşman tutmuştu tepeleriDüşman tutmuştu tepeleriDüşmanın topu vardıDüşmanın topu vardıAntepliler düz ovadaAntepliler düz ovadaSıkışmışlardıSıkışmışlardıDüşman şarapnel döküyorduDüşman şarapnel döküyorduToprağı kökünden söküyorduToprağı kökünden söküyorduDüşman tutmuştu tepeleriDüşman tutmuştu tepeleriAkan Antep’in kanıydıAkan Antep’in kanıydıDüz ovada bir gül fidanıydıDüz ovada bir gül fidanıydı

Nâzım HikmetNâzım Hikmet

Page 24: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2.Metin2.Metin

Cihan harbinden beri ardı arkası gelmeyen Cihan harbinden beri ardı arkası gelmeyen bir cenk için, ağzından bir şikayet sözü bir cenk için, ağzından bir şikayet sözü çıkmadan nesi varsa hepsini veren Anadolu çıkmadan nesi varsa hepsini veren Anadolu kadınları, erkekleri kan ve ateş yerlerinde kadınları, erkekleri kan ve ateş yerlerinde savaşırken uzak denizlerin kıyılarından orta savaşırken uzak denizlerin kıyılarından orta yaylalara doğru günlerce haftalarca çıplak yaylalara doğru günlerce haftalarca çıplak ayakları, giyimsiz sırtlarıyla kurşunları, top ayakları, giyimsiz sırtlarıyla kurşunları, top mermilerini taşıyor Anadolu kadınları! Batıda, mermilerini taşıyor Anadolu kadınları! Batıda, doğuda, kıblede bütün cephelerin arkasında doğuda, kıblede bütün cephelerin arkasında memleketi işleyen, tarlaları yeşerten, sayısız memleketi işleyen, tarlaları yeşerten, sayısız yetim çocukları yetiştiren, büyüten sensiz. Ey yetim çocukları yetiştiren, büyüten sensiz. Ey Anadolu kadını!Anadolu kadını!

Hamdullah Suphi TanrıöverHamdullah Suphi Tanrıöver

Page 25: Anlatım Türleri

Örnek Örnek 3.Metin3.Metin

Yediyordu Elif kağnısınaYediyordu Elif kağnısınaKara geceden gecedenKara geceden gecedenSankim elif elif uzuyordu, inceliyorduSankim elif elif uzuyordu, inceliyorduUzak cephelerin acısıydı, gıcırtılarUzak cephelerin acısıydı, gıcırtılarİnliyordu dağın ardı yaslaİnliyordu dağın ardı yaslaHer bir heceden hecedenHer bir heceden heceden……………………………………Kocabaş yığıldı çamuraKocabaş yığıldı çamuraBüyüdü gözleri büyüdü, yürek kadarBüyüdü gözleri büyüdü, yürek kadarÖrtüldü gözleri örtüldü hepÖrtüldü gözleri örtüldü hepKalır mı Mustafa Kemal’in Kağnısı bacımKalır mı Mustafa Kemal’in Kağnısı bacımKocabaşın yerine koştu kendini ElifcikKocabaşın yerine koştu kendini ElifcikYürüdü düşman üstüne yüceden yücedenYürüdü düşman üstüne yüceden yüceden

Fazıl Hüsnü DağlarcaFazıl Hüsnü Dağlarca

Page 26: Anlatım Türleri

Destansı Anlatımın Özellikleri

OlağanÜstüOlayVe

KişilerAnlatılır

TarihiKonular

VeKahraman-

lıklarİşlenir

EtkileyiciBir

ÖzellikTaşır

YiğitçeBir

HavasıVardır

EylemlerÖn

PlandadırSürekliHareketVardır

Page 27: Anlatım Türleri

Destansı Anlatımın KullanıldığıMetin Türleri

Rom

an

Hikaye

Tiyatro

Destan

Şiir

Page 28: Anlatım Türleri

Emredici AnlatımEmredici Anlatım

Yazarın amacı topluma yol Yazarın amacı topluma yol göstermektir. Yazar gözlemlediği göstermektir. Yazar gözlemlediği olumsuzlukları, yanlışları düzeltmek; olumsuzlukları, yanlışları düzeltmek; kuralları öğretileri anımsatmak kuralları öğretileri anımsatmak istediğinde buyurucu anlatımı seçer. Bir istediğinde buyurucu anlatımı seçer. Bir anlamda yazar okuyucuyu bir davranışı anlamda yazar okuyucuyu bir davranışı gerçekleştirmeye zorlar. Yasalar ve gerçekleştirmeye zorlar. Yasalar ve yönetmeliklerde bu anlatım tarzına girer.yönetmeliklerde bu anlatım tarzına girer.

Page 29: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1.Metin1.Metin

……Kaldır başını kan uykulardanKaldır başını kan uykulardanBöyle yürek böyle atardamarBöyle yürek böyle atardamarAtmaz olsunAtmaz olsunSes ol ışık ol yumruk olSes ol ışık ol yumruk olKarayeller başına indirmeden çatınıKarayeller başına indirmeden çatınıSel suları bastığın toprağı dönüm dönümSel suları bastığın toprağı dönüm dönümAlıp götürmeden büyük denizlereAlıp götürmeden büyük denizlereÇabuk olÇabuk ol

Rıfat IlgazRıfat Ilgaz

Page 30: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2.Metin2.Metin

Kardeş senin dediklerin yokKardeş senin dediklerin yok

Halay çekilen toprak bu toprak değilHalay çekilen toprak bu toprak değil

Çık hele Anadolu’ya Çık hele Anadolu’ya

Kamyonlarla gel, kağnılarla gel gayrıKamyonlarla gel, kağnılarla gel gayrı

O kadar uzak değilO kadar uzak değil

Fazıl Hüsnü DağlarcaFazıl Hüsnü Dağlarca

Page 31: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek3.Metin3.Metin

Ey, Türk Gençliği!Ey, Türk Gençliği!

Birinci vazifen, Türk istiklalini ve Türk Birinci vazifen, Türk istiklalini ve Türk Cumhuriyeti’ni muhafaza ve müdafaa Cumhuriyeti’ni muhafaza ve müdafaa etmektir…etmektir…

Ey Türk istikbalinin evladı! İşte; bu Ey Türk istikbalinin evladı! İşte; bu ahval şerait içinde dahi vazifen , Türk ahval şerait içinde dahi vazifen , Türk İstiklal ve Cumhuriyeti’ni kurtarmaktır. İstiklal ve Cumhuriyeti’ni kurtarmaktır.

Mustafa Kemal AtatürkMustafa Kemal Atatürk

Page 32: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek4.Metin4.Metin

Madde 2: Hükümetler aşağıda Madde 2: Hükümetler aşağıda belirtilen ilkeleri göz önünde tutarak güçlü belirtilen ilkeleri göz önünde tutarak güçlü bir tüketiciyi koruma politikası geliştirip bir tüketiciyi koruma politikası geliştirip kuvvetlendirmeli ve idame ettirmelidir. kuvvetlendirmeli ve idame ettirmelidir. Bunu yaparken her hükümet, tüketicilerin Bunu yaparken her hükümet, tüketicilerin korunması ve sosyal şartları ile halkının korunması ve sosyal şartları ile halkının ihtiyaçları doğrultusunda ve önerilen ihtiyaçları doğrultusunda ve önerilen tedbirlerin bedelini ve yararlarını idrak tedbirlerin bedelini ve yararlarını idrak etmiş olarak kendi önceliklerini tayin etmiş olarak kendi önceliklerini tayin etmelidir. etmelidir.

(Birleşmiş Milletler Tüketici Hakları (Birleşmiş Milletler Tüketici Hakları

Evrensel Beyannamesi)Evrensel Beyannamesi)

Page 33: Anlatım Türleri

Emredici anlatım özellikleri

Dil, anlatımdaalıcıyı harekete

geçirme işlevindekullanılır.

Emir, telkin ve öneri

anlamı taşıyanifadelere

yer verilir.

Öğretici Ve

açıklayıcıyönleri de

vardır.

Açık bir anlatım kullanılır.

Cümlelerde emir ve

gereklilik kipiyle

çekimlenmiş fiiller

hakimdir.

Page 34: Anlatım Türleri

Öğretici AnlatımÖğretici Anlatım Belirli bir konuda bilgi vermek amacıyla Belirli bir konuda bilgi vermek amacıyla

yazılmış her çeşit metin bu guruba girer. yazılmış her çeşit metin bu guruba girer. Bilimsel-Düşünsel eserler, ansiklopediler, Bilimsel-Düşünsel eserler, ansiklopediler, biyografiler, okul kitapları, kent tanıtım biyografiler, okul kitapları, kent tanıtım kitapları vb. bu anlatımla oluşturulur.kitapları vb. bu anlatımla oluşturulur.

Page 35: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1.Metin1.Metin

Verem basilleri güneş ışığıyla doğrudan Verem basilleri güneş ışığıyla doğrudan karşılaşmaları durumunda beş dakika içinde karşılaşmaları durumunda beş dakika içinde ölmektedir. İç ortamlarda standart ısı ve nem ölmektedir. İç ortamlarda standart ısı ve nem koşullarındaysa, basillerin % 60-71’inin 3 saat, koşullarındaysa, basillerin % 60-71’inin 3 saat, %48-56’sının 6 saat, %28-32’sinin 9 saat canlı %48-56’sının 6 saat, %28-32’sinin 9 saat canlı kaldığı gözlemlenmiştir. Oda havasının saatte kaldığı gözlemlenmiştir. Oda havasının saatte 10 kez taze hava ile değiştirilmesi, yaklaşık bir 10 kez taze hava ile değiştirilmesi, yaklaşık bir saatte damlacık çekirdeklerinin hemen hepsinin saatte damlacık çekirdeklerinin hemen hepsinin ortamdan uzaklaştırılması için yeterli ortamdan uzaklaştırılması için yeterli olmaktadır. Bu nedenle evlerde ve iş yerlerinde olmaktadır. Bu nedenle evlerde ve iş yerlerinde odaların yeterli genişlikte güneş alan yerler odaların yeterli genişlikte güneş alan yerler olması ve buraların sabah ve akşam olmak olması ve buraların sabah ve akşam olmak üzere günde iki kez havalandırılması üzere günde iki kez havalandırılması gerekmektedir.gerekmektedir.

Dr. Deniz AkgünDr. Deniz Akgün

Page 36: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2.Metin2.Metin

Halide Edip Adıvar, 1884 yılında Halide Edip Adıvar, 1884 yılında doğdu, Ocak 1964’te İstanbul’da öldü. doğdu, Ocak 1964’te İstanbul’da öldü. Üsküdar Amerikan Kız Koleji’ni bitiren Üsküdar Amerikan Kız Koleji’ni bitiren yazar, Rıza Tevfik’ten felsefe ve sosyoloji; yazar, Rıza Tevfik’ten felsefe ve sosyoloji; Salih Zeki’den matematik dersleri aldı.Salih Zeki’den matematik dersleri aldı.

Çeşitli okullarda öğretmenlik Çeşitli okullarda öğretmenlik yaptı.Müfettişlik ve Darülfünun hocalığı yaptı.Müfettişlik ve Darülfünun hocalığı görevlerinde bulundu.Milli mücadele görevlerinde bulundu.Milli mücadele yıllarında öncü yazılarıyla harekata destek yıllarında öncü yazılarıyla harekata destek oldu. Daha sonra Anadolu’ya geçerek oldu. Daha sonra Anadolu’ya geçerek onbaşı ve çavuşluk rütbeleri ile savaşa onbaşı ve çavuşluk rütbeleri ile savaşa katıldı.katıldı.

Page 37: Anlatım Türleri

Öğretici MetinlerÖğretici MetinlerOrtak YönleriOrtak Yönleri

• Bir konu hakkında Bir konu hakkında açıklama yapma, bilgi açıklama yapma, bilgi verme, konuyu verme, konuyu aydınlatma amacıyla aydınlatma amacıyla yazılır.yazılır.

• Dil göndergesel Dil göndergesel işlevinde kullanılırişlevinde kullanılır

• Bilgiler örnek ve Bilgiler örnek ve tanımlarla pekiştirilirtanımlarla pekiştirilir

• Söz sanatları yan Söz sanatları yan anlamlı sözcük ve anlamlı sözcük ve sözcük grupları sözcük grupları bulunmazbulunmaz

Farklı YönleriFarklı Yönleri Her biri farklı bir konu Her biri farklı bir konu

işlerişler Okuyucu düzeyine Okuyucu düzeyine

göre farklı zorluk göre farklı zorluk derecelerinde yazılırderecelerinde yazılır

Page 38: Anlatım Türleri

Açıklayıcı AnlatımAçıklayıcı AnlatımAmaç öğretmektir. Yazar ele aldığı Amaç öğretmektir. Yazar ele aldığı

konu ile ilgili okurun kafasındaki “ne, nedir, konu ile ilgili okurun kafasındaki “ne, nedir, ne işe yarar, ne zaman ortaya çıkmıştır, ne işe yarar, ne zaman ortaya çıkmıştır, nasıl oluşmuştur, gelişimi nasıldır?” nasıl oluşmuştur, gelişimi nasıldır?” sorularına yanıt oluşturur. Hemen her çeşit sorularına yanıt oluşturur. Hemen her çeşit konuya kolayca uygulanabilir. Burada konuya kolayca uygulanabilir. Burada temel amaç bilgi vermek olduğu için karşıt temel amaç bilgi vermek olduğu için karşıt görüşlere yer verilmez. Fıkra, makale, görüşlere yer verilmez. Fıkra, makale, deneme, gezi, eleştiri, röportaj gibi yazı deneme, gezi, eleştiri, röportaj gibi yazı türlerinde açıklayıcı anlatım kullanılır. türlerinde açıklayıcı anlatım kullanılır. Bilginin tam verilmesi için tanımlamalardan Bilginin tam verilmesi için tanımlamalardan örneklemelerden karşılaştırmalardan ve örneklemelerden karşılaştırmalardan ve sayısal verilerden yararlanılabilir.sayısal verilerden yararlanılabilir.

Page 39: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1.Metin1.Metin

Roman öncesi, romana uzanıncaya kadar Roman öncesi, romana uzanıncaya kadar değişik anlatı türleri görülmüştür. Bunların ilki değişik anlatı türleri görülmüştür. Bunların ilki “mitolojik öyküler” dir. Mitolojilerin ilk örnekleri, “mitolojik öyküler” dir. Mitolojilerin ilk örnekleri, henüz gelişim aşamasındaki insan soyunun en henüz gelişim aşamasındaki insan soyunun en yaşamsal sorunlarını açıklayan ve çeşitli yaşamsal sorunlarını açıklayan ve çeşitli ayinlerden, şölenlerden geçerek ortaya çıkan ayinlerden, şölenlerden geçerek ortaya çıkan kutsal anlatılardır. Doğa karşısında güçsüz ve kutsal anlatılardır. Doğa karşısında güçsüz ve bilgisiz olan insan oğlu bir gün doğa güçlerini ve bilgisiz olan insan oğlu bir gün doğa güçlerini ve doğa olaylarını bu mitler aracıyla anlatmaya ve doğa olaylarını bu mitler aracıyla anlatmaya ve açıklamaya çalışmıştır. Yunanca “epos” açıklamaya çalışmıştır. Yunanca “epos” sözcüğünden gelen “destan”lar büyük sözcüğünden gelen “destan”lar büyük kahramanlık öykülerini manzum olarak anlatan kahramanlık öykülerini manzum olarak anlatan en eski edebiyat türü olarak değerlendirilir.en eski edebiyat türü olarak değerlendirilir.

Page 40: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2.Metin2.Metin

Anlam bize bir şey anlatır, bir haber verir: Anlam bize bir şey anlatır, bir haber verir: “her kişi ölümlüdür.” deyince karşımızdakine “her kişi ölümlüdür.” deyince karşımızdakine anlatmak istediğimiz bir düşüncemiz vardır. anlatmak istediğimiz bir düşüncemiz vardır. Karşımızdaki bizim dilimizi bilmiyorsa çeviririz, Karşımızdaki bizim dilimizi bilmiyorsa çeviririz, hatta işaretlerle anlatmaya çalışırız. Bir sözün hatta işaretlerle anlatmaya çalışırız. Bir sözün anlamını anladıktan sonra artık o sözü unutsak anlamını anladıktan sonra artık o sözü unutsak da olur, biz başka türlüde onu anlatabiliriz. Ama da olur, biz başka türlüde onu anlatabiliriz. Ama sanat eserlerindeki anlam, yalnız şiirde değil sanat eserlerindeki anlam, yalnız şiirde değil herhangi bir sanat eserindeki anlam, o eserde herhangi bir sanat eserindeki anlam, o eserde büründüğü şekilden başka hiçbir şeyle, hiçbir büründüğü şekilden başka hiçbir şeyle, hiçbir sözle anlatılamaz. Belki bir şiiri, her hangi bir sözle anlatılamaz. Belki bir şiiri, her hangi bir sanat eserini anlamı için, yani bize duyurduğu, sanat eserini anlamı için, yani bize duyurduğu, bize düşündürdüğü şey için seviyoruz; ancak bize düşündürdüğü şey için seviyoruz; ancak onun bize duyurduğu, düşündürdüğü şeyi yalnız onun bize duyurduğu, düşündürdüğü şeyi yalnız kendisi duyurabilir, yalnız kendisi kendisi duyurabilir, yalnız kendisi düşündürebilir.düşündürebilir.

Nurullah AtaçNurullah Ataç

Page 41: Anlatım Türleri

AçıklayıcıAnlatımın özellikleri

Bilgi vermeyiÖğretmeyi

amaçlar

Öğretici yazılardaDüşünce yazılarında

Kullanılır.

TanımlamaÖrnekleme

Açıklayıcı betimlemeTanık gösterme

BenzetmeKarşılaştırma

SınıflandırmadanYararlanılır.

KesinYalın

Ve Açık

İfadeler Kullanır.

Page 42: Anlatım Türleri

AçıklamanınKullanıldığı

Metin Türleri

Fıkra Röportaj Eleştiri MakaleDeneme

Page 43: Anlatım Türleri

Düşünceyi Geliştirme YollarıDüşünceyi Geliştirme Yolları

a.) Tanımlamaa.) Tanımlama

b.) Örneklemeb.) Örnekleme

c.) Tanık Göstermec.) Tanık Gösterme

d.) Benzetmed.) Benzetme

e.) Karşılaştırmae.) Karşılaştırma

Page 44: Anlatım Türleri

TanımlamaTanımlama

Bir varlığı ya da kavramı özel ve Bir varlığı ya da kavramı özel ve temel nitelikleriyle kısaca ve açık olarak temel nitelikleriyle kısaca ve açık olarak tanıtmaktır.tanıtmaktır.

“…“…nedir ?” sorusunun yanıtı olan cümledir.nedir ?” sorusunun yanıtı olan cümledir.

Page 45: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek Betimleme varlıkların nesnelerin ve Betimleme varlıkların nesnelerin ve

olayların sözcüklerle resmini çizmektir.olayların sözcüklerle resmini çizmektir.(Betimleme nedir?)(Betimleme nedir?)

Masal, öykü, roman gibi yazı türlerinde Masal, öykü, roman gibi yazı türlerinde olayın gerçekleşmesi evrelerinin sırasıyla olayın gerçekleşmesi evrelerinin sırasıyla bildirilmesine öyküleme denir.(Öyküleme bildirilmesine öyküleme denir.(Öyküleme nedir)nedir)

Lirik şiir duygu ve düşüncelerin düş Lirik şiir duygu ve düşüncelerin düş gücüyle zenginleştirilip coşkulu bir dille gücüyle zenginleştirilip coşkulu bir dille anlatıldığı şiir türüdür.(Lirik şiir nedir?anlatıldığı şiir türüdür.(Lirik şiir nedir?

Page 46: Anlatım Türleri

ÖrneklemeÖrnekleme

Soyut düşüncelere somutluk katma, Soyut düşüncelere somutluk katma, görünürlük kazandırmadır. Örneklemeyle, görünürlük kazandırmadır. Örneklemeyle, anlattıklarımızı okurun zihninde anlattıklarımızı okurun zihninde canlandırarak daha anlaşılır kılarız.canlandırarak daha anlaşılır kılarız.

Page 47: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek

Genç Kalemler hareketi Genç Kalemler hareketi edebiyatımıza özellikle dil konusunda edebiyatımıza özellikle dil konusunda yepyeni bir anlayış getirmiştir. Türkçe yepyeni bir anlayış getirmiştir. Türkçe kendi benliğine yavaş yavaş dönmeye kendi benliğine yavaş yavaş dönmeye başlamış; halk, aydınların yazılarını anlar başlamış; halk, aydınların yazılarını anlar duruma gelmiştir. 1910’lu yıllarda yazan duruma gelmiştir. 1910’lu yıllarda yazan sanatçılardan bazıları halka inemezken sanatçılardan bazıları halka inemezken Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp bunu Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp bunu başarabilenlerdendir.başarabilenlerdendir.

Page 48: Anlatım Türleri

Tanık GöstermeTanık Gösterme

Düşüncelerimizi açıklarken Düşüncelerimizi açıklarken başkalarının o konudaki düşüncelerinden başkalarının o konudaki düşüncelerinden yararlanmaktır.tanık göstermede yararlanmaktır.tanık göstermede tanıklığına başvurduğumuz kişinin tanıklığına başvurduğumuz kişinin adı,görüş ve düşünceleri yazılır.adı,görüş ve düşünceleri yazılır.

Page 49: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnekBir çağ, bir yaşam, bir sorun, bir konu, bir Bir çağ, bir yaşam, bir sorun, bir konu, bir

toplum olayı edebiyata girmezse yok olur gider. toplum olayı edebiyata girmezse yok olur gider. İlle de yazarın ya da sanatçının tanıklığı gerekir. İlle de yazarın ya da sanatçının tanıklığı gerekir. “Bütün bunlar yaşandı, bütün bunlar ülkede “Bütün bunlar yaşandı, bütün bunlar ülkede oldu.” demeleri. Yarının insanları o yapıtları oldu.” demeleri. Yarının insanları o yapıtları okuyacaklar, yaşayacaklar bu günleri. Budur okuyacaklar, yaşayacaklar bu günleri. Budur sanatçının gücü, çağının en güçlü tanığı, sanatçının gücü, çağının en güçlü tanığı, yorumcusu olmasıdır. Yalnız bu kadar da değil. yorumcusu olmasıdır. Yalnız bu kadar da değil. Yargılayıcısı da… Hangi toplumda sanatçıya, Yargılayıcısı da… Hangi toplumda sanatçıya, edebiyatçıya ters düşmüşse o çağın yöneticileri edebiyatçıya ters düşmüşse o çağın yöneticileri gelecek kuşak önünde mahkum olmuşlardır. gelecek kuşak önünde mahkum olmuşlardır. Hangi zalim,insanları ezmişse, hangi acımasız kişi Hangi zalim,insanları ezmişse, hangi acımasız kişi topluma yanlış bir yön vermişse çağının yazarı, topluma yanlış bir yön vermişse çağının yazarı, şairi, sanatçısı onun yarınlara alnı damgalı bir kişi şairi, sanatçısı onun yarınlara alnı damgalı bir kişi olarak bırakmanın yolunu bulmuştur. Zola der ki: olarak bırakmanın yolunu bulmuştur. Zola der ki: “Hükümetler edebiyatçıya kuşku ile bakar; çünkü “Hükümetler edebiyatçıya kuşku ile bakar; çünkü o ellerine geçiremeyekleri bir güçtür.”o ellerine geçiremeyekleri bir güçtür.”

Page 50: Anlatım Türleri

BenzetmeBenzetme

Bir varlık, olgu ya da düşünceyi daha Bir varlık, olgu ya da düşünceyi daha anlaşılır kılmak için bir başka varlık, anlaşılır kılmak için bir başka varlık, durum, olay ya da düşünceyle benzerlik durum, olay ya da düşünceyle benzerlik ilişkisi kurmaktır.ilişkisi kurmaktır.

Page 51: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek

Yaşlı bir yazar için yeni bir dergi Yaşlı bir yazar için yeni bir dergi çıkartmak, öğrencilik sıralarına yeniden çıkartmak, öğrencilik sıralarına yeniden oturmak gibidir. Etrafını saran gençlerden oturmak gibidir. Etrafını saran gençlerden yeni bir şeyler öğrenmek, onun hem yeni bir şeyler öğrenmek, onun hem kalemini, hem ruhunu ,hem zihnini kalemini, hem ruhunu ,hem zihnini tazeler. Aldığı övgüler onu, bir öğrencinin tazeler. Aldığı övgüler onu, bir öğrencinin öğretmeninden alacağı bir “aferin” kadar öğretmeninden alacağı bir “aferin” kadar heyecanlandırılır.heyecanlandırılır.

Page 52: Anlatım Türleri

KarşılaştırmaKarşılaştırma

İki ayrık varlık, kavram ya da olgu İki ayrık varlık, kavram ya da olgu arasındaki benzeyen ya da benzemeyen arasındaki benzeyen ya da benzemeyen yanları ortaya koyma yoluyla yanları ortaya koyma yoluyla gerçekleştirilen bir düşünceyi geliştirme gerçekleştirilen bir düşünceyi geliştirme yoludur.yoludur.

Page 53: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek

Masallarda konu,olay ve kişiler Masallarda konu,olay ve kişiler gerçeğe uymaz; olağanüstüdür. Kişiler gerçeğe uymaz; olağanüstüdür. Kişiler normal insanlardan üstün nitelikler normal insanlardan üstün nitelikler taşırlar. Uçabilirler, gelecekten haber taşırlar. Uçabilirler, gelecekten haber verebilirler. Masallarda olayın yeri ve verebilirler. Masallarda olayın yeri ve zamanı da belirtilmez. Hikaye ise olay ve zamanı da belirtilmez. Hikaye ise olay ve kişileriyle benzer bir olayı, yer ve zaman kişileriyle benzer bir olayı, yer ve zaman belirterek anlatan edebi eserdir. Gerçeğe belirterek anlatan edebi eserdir. Gerçeğe benzerlik, masallardan başlıca farkıdır benzerlik, masallardan başlıca farkıdır hikayelerin.hikayelerin.

Page 54: Anlatım Türleri

Tartışmacı AnlatımTartışmacı AnlatımAmaç yerleşmiş bir düşünceyi, kanıyı, Amaç yerleşmiş bir düşünceyi, kanıyı,

duyguyu değiştirmektir. Yazar değiştirmek istediği duyguyu değiştirmektir. Yazar değiştirmek istediği düşüncenin yanlışlığını, nasıl olması gerektiğini düşüncenin yanlışlığını, nasıl olması gerektiğini güçlü kanıtlarla ortaya koymaya çalışır. Paragraf güçlü kanıtlarla ortaya koymaya çalışır. Paragraf genellikle, karşı çıkılacak düşüncenin (antitez) genellikle, karşı çıkılacak düşüncenin (antitez) aktarılması ile başlar. Paragrafın giriş bölümünden aktarılması ile başlar. Paragrafın giriş bölümünden sonra yazar, kendi görüşünü (tez) açıklar ve diğer sonra yazar, kendi görüşünü (tez) açıklar ve diğer görüşe niçin karşı çıktığını gerekçeleriyle birlikte görüşe niçin karşı çıktığını gerekçeleriyle birlikte ortaya koyar. Yazar inandırıcılığı sağlamak için ortaya koyar. Yazar inandırıcılığı sağlamak için ağırbaşlı bir anlatım yerine sohbete varan rahat ağırbaşlı bir anlatım yerine sohbete varan rahat bir anlatım kullanır.bir anlatım kullanır.

Tartışma çok yaygın bir anlatım biçimidir. Bir Tartışma çok yaygın bir anlatım biçimidir. Bir konferansta, söyleşi, ve eleştiride, röportajda, konferansta, söyleşi, ve eleştiride, röportajda, makalede, fıkrada, denemede, bir avukatın makalede, fıkrada, denemede, bir avukatın savunmasında kısaca düşünüş ayrılığını gidermek savunmasında kısaca düşünüş ayrılığını gidermek için yapılan her türlü anlatımda kullanılabilir.için yapılan her türlü anlatımda kullanılabilir.

Page 55: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1. Metin1. Metin

Biz aydınlar, kendimize “halkçı” dediğimiz Biz aydınlar, kendimize “halkçı” dediğimiz zaman bile hatta belki en çok o zaman , halkı zaman bile hatta belki en çok o zaman , halkı kendimizden ayrı bir dünyada yaşayan dumanlı kendimizden ayrı bir dünyada yaşayan dumanlı bir kalabalık sayarız. Halk bizim inanmadığımıza bir kalabalık sayarız. Halk bizim inanmadığımıza inanabilir, bizim bayağı dediğimize güzel, güzel inanabilir, bizim bayağı dediğimize güzel, güzel dediğimize saçma diyebilir;biz ağzımızın tadını dediğimize saçma diyebilir;biz ağzımızın tadını biliriz, o bilmez. Oysa radyodan bazen halkın biliriz, o bilmez. Oysa radyodan bazen halkın bugüne kadar duymadığı bayağılıkları yayan; bugüne kadar duymadığı bayağılıkları yayan; gazete ve dergilerde düşünülmedik gazete ve dergilerde düşünülmedik saçmalıklara düşen; kitap kapaklarına, köşe saçmalıklara düşen; kitap kapaklarına, köşe başlarına, ev işlerine umulmadık zevksizlikleri başlarına, ev işlerine umulmadık zevksizlikleri döşeyen bizleriz. Halk Karagöz’ü yapmış, biz o döşeyen bizleriz. Halk Karagöz’ü yapmış, biz o cıvık operetleri; halk alçakgönüllü ustalar cıvık operetleri; halk alçakgönüllü ustalar yetiştirmiş, biz burnu Kafdağı’nda üstatlar…yetiştirmiş, biz burnu Kafdağı’nda üstatlar…

Sabahattin EyüboğluSabahattin Eyüboğlu

Page 56: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2. Metin2. Metin

Bazıları sanıyor ki edebiyat da kimya ve Bazıları sanıyor ki edebiyat da kimya ve benzeri bilimler gibi bir uzmanlık dalıdır ve yalnız benzeri bilimler gibi bir uzmanlık dalıdır ve yalnız uzmanları ilgilendirir. Bu kanaitin bilhassa uzmanları ilgilendirir. Bu kanaitin bilhassa ülkemizde yaygınlaştığını görüyoruz. Örnek ülkemizde yaygınlaştığını görüyoruz. Örnek olarak söyleyelim: Televizyonunun tutumu, olarak söyleyelim: Televizyonunun tutumu, edebiyatı, okullarda okutulan edebiyat dersinden edebiyatı, okullarda okutulan edebiyat dersinden ibaret bilme gibi gözüküyor. Oysa edebiyatın bir ibaret bilme gibi gözüküyor. Oysa edebiyatın bir uzmanlık konusu olan tarafı vardır, bir de herkesi uzmanlık konusu olan tarafı vardır, bir de herkesi ilgilendiren yanı. Herkes hatip olmaz; ama her ilgilendiren yanı. Herkes hatip olmaz; ama her insan düzgün konuşma çabasını göstermek insan düzgün konuşma çabasını göstermek zorundadır. Bu yüzdendir ki edebiyata aşina zorundadır. Bu yüzdendir ki edebiyata aşina olmak, kişiye kolay, rahat ve doğru olmak, kişiye kolay, rahat ve doğru konuşmasında yaralı olacaktır.konuşmasında yaralı olacaktır.

Sezai KarakoçSezai Karakoç

Page 57: Anlatım Türleri

Tartışmacı anlatımla oluşturulmuş Metinlerin ortak özellikleri

Dil,Göndergesel

İşlevindeKullanılır.

Söyleşiye varan

Rahat birAnlatım

Kullanılır.

SavunulanVe

Karşı çıkılanGörüşlere

Yer verilir.

YeteneğeBilgi ve

DeneyimeGöre birAnlatımYöntemi

Belirlenir.

Düşünce ve duyguKısa veKesin

İfadelerleDile

Getirilir.

Page 58: Anlatım Türleri

Kanıtlayıcı AnlatımKanıtlayıcı Anlatım

Yazarın amacı okuyucusunu ikna Yazarın amacı okuyucusunu ikna etmektir. Bunun için sağlam deliller etmektir. Bunun için sağlam deliller (belgeler, sayısal veriler…) sunmalıdır. (belgeler, sayısal veriler…) sunmalıdır. Düşüncelerini doğrulayan örnekler Düşüncelerini doğrulayan örnekler göstermelidir.göstermelidir.

Page 59: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1. Metin1. Metin

Dünyada didinerek para kazanmaya Dünyada didinerek para kazanmaya çalışanların sayısı artmıştır. Geçen yaz başlarında çalışanların sayısı artmıştır. Geçen yaz başlarında Peter Kuhn ve Fernando Lozanna adlı iki Peter Kuhn ve Fernando Lozanna adlı iki araştırmacının hazırladığı ve ABD’nin resmi araştırmacının hazırladığı ve ABD’nin resmi araştırma kuruluşu NBER tarafından yayımlanan araştırma kuruluşu NBER tarafından yayımlanan rapora göre, 1900’lü yılların başından 1970’li yıllara rapora göre, 1900’lü yılların başından 1970’li yıllara dek Amerika’da çalışma saatleri düşmüş, ancak dek Amerika’da çalışma saatleri düşmüş, ancak sonra hızla artmış. Özellikle 1970’li yıllarda haftada sonra hızla artmış. Özellikle 1970’li yıllarda haftada elli saatten fazla çalışanların sayısında artış elli saatten fazla çalışanların sayısında artış gözlenmeye başlamış. Örneğin 25-54 yaş arası gözlenmeye başlamış. Örneğin 25-54 yaş arası haftada 50 saatten fazla çalışanların oranı 1980’de haftada 50 saatten fazla çalışanların oranı 1980’de 14.7 iken 2001’de bu oran yüzde 18.5 olmuştur. 14.7 iken 2001’de bu oran yüzde 18.5 olmuştur. Yani kimileri yan gelip ayağını uzatırken, didinerek Yani kimileri yan gelip ayağını uzatırken, didinerek para kazanmaya çalışanların sayısı artmıştır.para kazanmaya çalışanların sayısı artmıştır.

Hurşit GüneşHurşit Güneş

Page 60: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2.Metin2.Metin

Tercüme ya, soluk bir fotoğraf, diyor kitap, yahut Tercüme ya, soluk bir fotoğraf, diyor kitap, yahut sadakatsiz ama renkli ve canlı taklit. Tercüme bir yaratış sadakatsiz ama renkli ve canlı taklit. Tercüme bir yaratış bence. Şiir gibi, deneme gibi, ama onlardan çok daha bence. Şiir gibi, deneme gibi, ama onlardan çok daha güç. Edebiyatçılar, hiç olmazsa on büyük şair, on büyük güç. Edebiyatçılar, hiç olmazsa on büyük şair, on büyük romancı, on büyük tiyatro yazarı üzerinde anlaşılabilirler, romancı, on büyük tiyatro yazarı üzerinde anlaşılabilirler, ama hangimiz on büyük mütercim sayabiliriz? Evet, ama hangimiz on büyük mütercim sayabiliriz? Evet, tercüme, sanatların en gücü; başka bir iklimde, başka tercüme, sanatların en gücü; başka bir iklimde, başka bir çağda doğan düşüncenin kendi toprağımızda bir çağda doğan düşüncenin kendi toprağımızda dirilmesi. Yalnız düşüncenin mi? Tercümede söze dirilmesi. Yalnız düşüncenin mi? Tercümede söze teslimiyet, ihanetlerin en büyüğüdür. Georgigue teslimiyet, ihanetlerin en büyüğüdür. Georgigue (Georjik) tercümesi De Lille’e (Dö Lil) Akademi’nin (Georjik) tercümesi De Lille’e (Dö Lil) Akademi’nin kapılarını açmış. Büyük Frederik’e göre, asrın en orijinal kapılarını açmış. Büyük Frederik’e göre, asrın en orijinal eseri bu tercüme.Richelieu (Riştiyö), De Lille’in eseri bu tercüme.Richelieu (Riştiyö), De Lille’in akademiye giremeyecek kadar genç olduğunu akademiye giremeyecek kadar genç olduğunu söyleyince üyelerden biri haykırmış “Çok mu genç ? İki söyleyince üyelerden biri haykırmış “Çok mu genç ? İki bin yaşında Virgile (Virjil) kadar yaşlı.” Chateoubriand bin yaşında Virgile (Virjil) kadar yaşlı.” Chateoubriand (Şatobriyan), Milton tercümesi üzerine otuz beş yıl (Şatobriyan), Milton tercümesi üzerine otuz beş yıl çalışmış yinede başarılı sayılmıyor tercümesi, ibret çalışmış yinede başarılı sayılmıyor tercümesi, ibret alalım. alalım.

Cemil MeriçCemil Meriç

Page 61: Anlatım Türleri

Kanıtlayıcı anlatımın özellikleri

İnandırmaAydınlatma

KendiGörüşünü

Kabul EttirmeAmacı Edinilir.

Örneklere veFarklı

DüşüncelereSayısal verilere

TanıkGöstermeyeBaşvurulur.

Bazı sözcükler,Sözcük grupları

Ve cümlelerKonudan

Koparmamakİçin

TekrarEdilir.

TanımlamaAçıklamaÖnemlidir.

SözcüklerVe

Sözcük gruplarıGerçek

AnlamalarındaKullanılır.

Dil Göndergesel İşlevde Kullanılır.

Page 62: Anlatım Türleri

Anlatım Anlatım TürleriTürleri

Ortak ÖzellikleriOrtak Özellikleri Farklı ÖzellikleriFarklı Özellikleri

Öğretici Öğretici MetinlerMetinler

-Dil Göndergesel Dil Göndergesel İşlevinde Kullanılırİşlevinde Kullanılır-Sözcükler Gerçek Sözcükler Gerçek Anlamında KullanılırAnlamında Kullanılır-Amaç Bilgi VermektirAmaç Bilgi Vermektir-Tanımlama, Tanımlama, Açıklama, Tanık Açıklama, Tanık Gösterme, Sayısal Gösterme, Sayısal Verilerden Verilerden Yararlanma ve Yararlanma ve Örneklendirmeden Örneklendirmeden YararlanılırYararlanılır-Kesin Açık ve Anlaşılır Kesin Açık ve Anlaşılır İfadelere Yer Verilirİfadelere Yer Verilir-Sade Gösterişsiz Bir Sade Gösterişsiz Bir Dil KullanılırDil Kullanılır

-Öğretici metinlerde -Öğretici metinlerde okuyucunun gerekli okuyucunun gerekli bilgi birikimine sahip bilgi birikimine sahip olması gerekir.olması gerekir.

-Açıklayıcı anlatımda -Açıklayıcı anlatımda okuru ilgilendiği bir okuru ilgilendiği bir konuda bilgilendirmek konuda bilgilendirmek esastır.esastır.

-Tartışmacı anlatımda -Tartışmacı anlatımda iki farklı bakış açısının iki farklı bakış açısının olduğu konular işlenirolduğu konular işlenir

-Kanıtlayıcı metinlerde -Kanıtlayıcı metinlerde kendi görüşünü kabul kendi görüşünü kabul ettirme amaçlanırettirme amaçlanır

AçıklayıcAçıklayıcı ı MetinlerMetinler

TartışmaTartışmacı cı MetinlerMetinler

KanıtlayıKanıtlayıcı cı MetinlerMetinler

Page 63: Anlatım Türleri

Düşsel (Fantastik) AnlatımDüşsel (Fantastik) Anlatım

Düş gücü gözlem ve yaşantılarımızı Düş gücü gözlem ve yaşantılarımızı kafamızda yeniden canlandırmaktır. kafamızda yeniden canlandırmaktır. Örneğin, denizi hiç görmemiş birisi Örneğin, denizi hiç görmemiş birisi kafasında denizi canlandıramaz. Ancak kafasında denizi canlandıramaz. Ancak denizi bilen biri uzun süre denizi görmese denizi bilen biri uzun süre denizi görmese bile zihninde canlandırabilir. Düşsel bile zihninde canlandırabilir. Düşsel anlatım da çağrışımların hayal anlatım da çağrışımların hayal gücümüzde serbestçe işlenmesi gücümüzde serbestçe işlenmesi sonucunda ortaya çıkan anlatım biçimidir. sonucunda ortaya çıkan anlatım biçimidir. Fantastik, bilim kurgu yazıları ve masallar Fantastik, bilim kurgu yazıları ve masallar düşsel anlatımla oluşur. düşsel anlatımla oluşur.

Page 64: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1.Metin1.Metin

İşim gücüm budur benimİşim gücüm budur benim

Gökyüzünü boyarım her sabahGökyüzünü boyarım her sabah

Hepiniz uykudaykenHepiniz uykudayken

Uyanır bakarsınız ki maviUyanır bakarsınız ki mavi

Deniz yırtılır kimi zamanDeniz yırtılır kimi zaman

Bilmezsiniz kim dikerBilmezsiniz kim diker

Ben dikerimBen dikerim

Orhan Veli KanıkOrhan Veli Kanık

Page 65: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2.Metin2.Metin

Küçük Prens, çok yüksek bir dağa tırmandı. Küçük Prens, çok yüksek bir dağa tırmandı. Şimdiye dek görmüş olduğu dağlar, boyları dizlerine Şimdiye dek görmüş olduğu dağlar, boyları dizlerine gelen üç yanardağdı. Sönmüş yanardağı da tabure gelen üç yanardağdı. Sönmüş yanardağı da tabure olarak kullanıyordu. “Bunun kadar yüksek bir dağdan, olarak kullanıyordu. “Bunun kadar yüksek bir dağdan, bir bakışta bütün gezegeni ve bütün insanları bir bakışta bütün gezegeni ve bütün insanları görürüm…” dedi kendi kendine. Ancak Sipsivri kayaların görürüm…” dedi kendi kendine. Ancak Sipsivri kayaların tepelerinden başka bir şey göremedi. “Merhaba” dedi tepelerinden başka bir şey göremedi. “Merhaba” dedi rasgele. “Merhaba, merhaba, merhaba …” diye karşılık rasgele. “Merhaba, merhaba, merhaba …” diye karşılık verdi yankı. “Siz kimsiniz?” dedi Küçük Prens. “Siz verdi yankı. “Siz kimsiniz?” dedi Küçük Prens. “Siz kimsiniz? Siz kimsiniz? Siz kimsiniz?” diye karşılık verdi kimsiniz? Siz kimsiniz? Siz kimsiniz?” diye karşılık verdi yankı. “Benim dostum olun, yalnızım” dedi. “Yalnızım yankı. “Benim dostum olun, yalnızım” dedi. “Yalnızım yalnızım yalnızım …”diye karşılık verdi yankı. “Ne garip yalnızım yalnızım …”diye karşılık verdi yankı. “Ne garip bir gezegen!” diye düşündü o zaman. “Kupkuru, sipsivri bir gezegen!” diye düşündü o zaman. “Kupkuru, sipsivri ve çok tuzlu. Hem insanlarında düş güçleri yok. ve çok tuzlu. Hem insanlarında düş güçleri yok. Kendilerine söyleneni yineliyorlar. Benim evimde bir Kendilerine söyleneni yineliyorlar. Benim evimde bir çiçeğim vardı, her zaman ilk önce o konuşurdu.”çiçeğim vardı, her zaman ilk önce o konuşurdu.”

Saint ExuperySaint Exupery

Page 66: Anlatım Türleri

Düşsel Metinlerin Ortak Özellikleri

OlayÖrgüsüVardırAma

OlaylarBelliBir

Zamanabağlanamaz

VarsayımAbartmaOlağanÜstülük

VeHayalVardır

MekanlarBilinen

Mekanlardeğildir

Varlıklarkişileştirilir

HayalGücünün

SınırıYoktur

DahaÇok

HaberKipi

Kullanılır

YapıUnsurları

Arasındakiİlişki

Değişmez

Page 67: Anlatım Türleri

Gelecekten Söz Eden AnlatımGelecekten Söz Eden Anlatım

Yazarın amacı geleceğe dair Yazarın amacı geleceğe dair kaygılarını, ümitlerini ortaya koymaktır. kaygılarını, ümitlerini ortaya koymaktır. Bunun yanında özlemini duyduğu Bunun yanında özlemini duyduğu bambaşka bir dünya kurup okuru o bambaşka bir dünya kurup okuru o dünyada da yaşatabilir. Genellikle dünyada da yaşatabilir. Genellikle ütopyalar, bilim kurgu romanları, bilimsel ütopyalar, bilim kurgu romanları, bilimsel öngörüler gelecekten söz eden anlatımla öngörüler gelecekten söz eden anlatımla oluşurlar oluşurlar

Page 68: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1.Metin1.Metin

Güneş kentte özel mülkiyet yoktur ve Güneş kentte özel mülkiyet yoktur ve yasaktır. Herkes devlet adına üretir. Para yasaktır. Herkes devlet adına üretir. Para geçerli değildir. Üretilenlerden herkes geçerli değildir. Üretilenlerden herkes ihtiyacı kadar alır. Bireyler günde altı saat ihtiyacı kadar alır. Bireyler günde altı saat çalışır, geri kalan zamanlarını sanat ve çalışır, geri kalan zamanlarını sanat ve bilimle uğraşarak geçirirler. Yöneticiler bilimle uğraşarak geçirirler. Yöneticiler çok sıkı bir eğitimle yetiştirilir.çok sıkı bir eğitimle yetiştirilir.

Thomas MoreThomas More

Page 69: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2.Metin2.Metin

Gençler!Gençler!

Geleceğe güvenimizi güçlendiren ve Geleceğe güvenimizi güçlendiren ve sürdüren sizsiniz! Siz almakta olduğunuz sürdüren sizsiniz! Siz almakta olduğunuz eğitimle, bilgiyle insanlıktaki üstünlüğün, eğitimle, bilgiyle insanlıktaki üstünlüğün, yurt sevgisinin, düşünce özgürlüğünün en yurt sevgisinin, düşünce özgürlüğünün en değerli örneği olacaksınız. Ey yükselen değerli örneği olacaksınız. Ey yükselen yeni kuşak! Gelecek sizindir. Cumhuriyeti yeni kuşak! Gelecek sizindir. Cumhuriyeti biz kurduk, onu yükseltecek ve yaşatacak biz kurduk, onu yükseltecek ve yaşatacak sizsiniz.sizsiniz.

Behçet Kemal ÇağlarBehçet Kemal Çağlar

Page 70: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek3.Metin3.Metin

Güzel günler göreceğiz çocuklar,Güzel günler göreceğiz çocuklar,

Güneşli günlerGüneşli günler

Göreceğiz…Göreceğiz…

Motorları maviliklere süreceğiz çocuklar,Motorları maviliklere süreceğiz çocuklar,

Işıklı maviliklereIşıklı maviliklere

Süreceğiz…Süreceğiz…

Nazım HikmetNazım Hikmet

Page 71: Anlatım Türleri

Gelecekten Söz Eden MetinlerinOrtak Özellikleri

YapıyıMeydanaGetiren

UnsurlarArasındaki

İlişkiDeğişmez

GerçekleşmemişTasarı

VeDüşünceler

Anlatılır

BelliBir

KaynaktanÇıkılarakAnlatım

Gerçekleştirilir

MetinlerVarsayımlaOluşturulur

Page 72: Anlatım Türleri

Gelecekten Söz Eden Anlatımın Kullanıldığı Metin Türleri

Rom

an

Hikaye

Tiyatro

Denem

e

Şiir

Page 73: Anlatım Türleri

Söyleşmeye Bağlı AnlatımSöyleşmeye Bağlı Anlatım

Amaç okuru canlı bir sohbetin içine Amaç okuru canlı bir sohbetin içine çekmektir. Söyleşmeye bağlı anlatımda çekmektir. Söyleşmeye bağlı anlatımda yazar, okuru sohbetin canlı tanığı yapar. yazar, okuru sohbetin canlı tanığı yapar. Böylece okur kendini sohbetin içinde Böylece okur kendini sohbetin içinde bulur. Mülakat, röportaj, tiyatro gibi yaz bulur. Mülakat, röportaj, tiyatro gibi yaz türlerinde kullanılır.türlerinde kullanılır.

Page 74: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1.Metin1.Metin

(Çömleğin çalındığını öğrenen Euclio (Çömleğin çalındığını öğrenen Euclio koşarak sahneye gelir.) Euclio “Ah! Mahvoldum! koşarak sahneye gelir.) Euclio “Ah! Mahvoldum! Öldüm! Boğazladılar beni! Nereye koşsam? Öldüm! Boğazladılar beni! Nereye koşsam? Nereye koşmasam? Tutun! Tutun onu! Ama Nereye koşmasam? Tutun! Tutun onu! Ama kimi tutacaklar? Kim tutacak? Bilmiyorum, bir kimi tutacaklar? Kim tutacak? Bilmiyorum, bir şey görmüyorum, körcesine yürüyorum. Nereye şey görmüyorum, körcesine yürüyorum. Nereye gidiyorum? Nerdeyim? Ben kimim? Artık gidiyorum? Nerdeyim? Ben kimim? Artık bilmiyorum, başım beynim perişan… Sizler, bilmiyorum, başım beynim perişan… Sizler, bana sizler acıyın; yalvarırım size, ayaklarınıza bana sizler acıyın; yalvarırım size, ayaklarınıza kapanarak yalvarırım, gelin benim imdadıma, kapanarak yalvarırım, gelin benim imdadıma, onu kim aldıysa gösterin, söyleyin onu kim aldıysa gösterin, söyleyin bana(seyircilere) sen ne diyorsun? İnanırım bana(seyircilere) sen ne diyorsun? İnanırım sana. Sen namuslu bir adama benziyorsun.sana. Sen namuslu bir adama benziyorsun.

Page 75: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2.Metin2.Metin

Sen yüreğinin sesini dinleyenlerdensin Sen yüreğinin sesini dinleyenlerdensin ve biliyorsun asıl olan yürektir. Yürek sesi ve biliyorsun asıl olan yürektir. Yürek sesi nedir bilmeyenler ya da bilip de nedir bilmeyenler ya da bilip de duymayanlar acıtsa da içini, unutma duymayanlar acıtsa da içini, unutma yaşadığın sürece o yürek varolacak seninle yaşadığın sürece o yürek varolacak seninle birlikte sen yeter ki koru yüreğini ve birlikte sen yeter ki koru yüreğini ve yüreğinde taşıdığın sevda duygusunu. yüreğinde taşıdığın sevda duygusunu. Elbet bitecek güneşe hasret günler ve o Elbet bitecek güneşe hasret günler ve o zaman kutuplarda yetişen cılız ve minik zaman kutuplarda yetişen cılız ve minik bitkiler değil, güneşin çiçekleri dolduracak bitkiler değil, güneşin çiçekleri dolduracak yüreğini.yüreğini.

Nazım HikmetNazım Hikmet

Page 76: Anlatım Türleri

Söyleşmeye Bağlı AnlatımlaOluşturulmuş Metinlerin Özellikleri

SohbetMülakatDiyalog

MetinleriSöyleşmeye

Bağlıdır

İçKonuşma daSöyleşmeye

dayalıdır

KarşılıklıKonuşmalar

BağlamaVe

KonuşulanKişiyeGöre

Değişir

SöyleşmedeJestVe

MimiklerÖnemlidir

SöyleşmeyeBağlı

AnlatımdaGörme

Veİşitme

Önemlidir

Page 77: Anlatım Türleri

Söyleşmeye Bağlı Anlatımın Kullanıldığı Metin Türleri

Rom

an

Hikaye

Tiyatro

Mülakat

Röportaj

Page 78: Anlatım Türleri

Mizahi AnlatımMizahi Anlatım

Yazar yakaladığı çelişkileri yanlışları Yazar yakaladığı çelişkileri yanlışları kendine özgü bir üslupla aktarma amacı kendine özgü bir üslupla aktarma amacı taşır. Sorunların var olduğu yerde mizahi taşır. Sorunların var olduğu yerde mizahi anlatım da vardır. Yazar, çelişkiler anlatım da vardır. Yazar, çelişkiler sonucunda ortaya çıkan sorunu sorgular, sonucunda ortaya çıkan sorunu sorgular, bunu okuruyla paylaşmak istediğinde de bunu okuruyla paylaşmak istediğinde de mizahi anlatımı seçer. mizahi anlatımı seçer.

Page 79: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek1.Metin1.Metin

Nasrettin Hoca pazarda dalgın Nasrettin Hoca pazarda dalgın yürüyormuş. Bu sırada ensesine bir tokat yürüyormuş. Bu sırada ensesine bir tokat gelmiş. Hoca tökezlemiş, birkaç adım gelmiş. Hoca tökezlemiş, birkaç adım sendelemiş, neyse toparlanıp sinirli bir sendelemiş, neyse toparlanıp sinirli bir şekilde arkasına dönmüş. Bir bakmış ki şekilde arkasına dönmüş. Bir bakmış ki hocanın iki katı bir adam. Hoca yutkunmuş hocanın iki katı bir adam. Hoca yutkunmuş ve “Bana sen mi vurdun?” demiş adama. ve “Bana sen mi vurdun?” demiş adama. Adam “Ben vurdum ne olacak?” demiş. Hoca Adam “Ben vurdum ne olacak?” demiş. Hoca “ Şakadan mı vurdun cidden mi?” demiş. “ Şakadan mı vurdun cidden mi?” demiş. Adam “Ciddi vurdum, ne yapacaksın?” Adam “Ciddi vurdum, ne yapacaksın?” demiş. Hoca “Aman aman, öyle olsun… demiş. Hoca “Aman aman, öyle olsun… Çünkü şakadan hiç hoşlanmam da.” demiş.Çünkü şakadan hiç hoşlanmam da.” demiş.

Page 80: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek2. Metin2. Metin

Cep delik cepken delikCep delik cepken delik

Yen delik kaftan delikYen delik kaftan delik

Don delik mintan delikDon delik mintan delik

Kevgir misin be kardeşlikKevgir misin be kardeşlik

Orhan Veli KanıkOrhan Veli Kanık

Page 81: Anlatım Türleri

ÖrnekÖrnek3. Metin3. Metin

Ömer efendi, kahvede arkadaşlarına askerlikte Ömer efendi, kahvede arkadaşlarına askerlikte nasıl kıdem aldığını anlatmaktadır:nasıl kıdem aldığını anlatmaktadır:

- Tilafone etmişlerdir, fırganın garargahına - Tilafone etmişlerdir, fırganın garargahına vardım. Gumandan beğin çadırına girdim. vardım. Gumandan beğin çadırına girdim. Temennayı çaktım.Temennayı çaktım.

- Negören Ömer efendi, dedi.- Negören Ömer efendi, dedi.- Sen negören beğem, dedim.- Sen negören beğem, dedim.- Seni imtihan edecez, gidemine goycaz, dedi.- Seni imtihan edecez, gidemine goycaz, dedi.- Goyun beğem, dedim. Çadırın direğine - Goyun beğem, dedim. Çadırın direğine

dürülü hartayı indirdü, masanın üstüne yaydı.dürülü hartayı indirdü, masanın üstüne yaydı.- Bu ne ki? Dedi.- Bu ne ki? Dedi.- Hartadır beğem.- Hartadır beğem.- Ya şu gördüğün uzun kızıl çizgiler ne ki? dedi. - Ya şu gördüğün uzun kızıl çizgiler ne ki? dedi. - Hudutlar beğem, dedim.- Hudutlar beğem, dedim.- Ee, aşk olsun Ömer efendi, sağa dedi.- Ee, aşk olsun Ömer efendi, sağa dedi.

Page 82: Anlatım Türleri

- Ya şu mavi boyalı gısım nedir? dedi. - Ya şu mavi boyalı gısım nedir? dedi. - Denizdir beğem, dedim.- Denizdir beğem, dedim.- Eşkolsun Ömer efendi sağa, dedi.- Eşkolsun Ömer efendi sağa, dedi.- Bura nire? dedi, parmağınla göstertti.- Bura nire? dedi, parmağınla göstertti.- İstanbol’dur beğem, dedim.- İstanbol’dur beğem, dedim.- Ya şurası nire? dedi.- Ya şurası nire? dedi.- Paristir beğem, dedim.- Paristir beğem, dedim.- İstanbol’dan Paris’e ne kadar vakitte - İstanbol’dan Paris’e ne kadar vakitte

geden? dedi.geden? dedi.- Eşeğinen dört saatte varırık, emma yolda - Eşeğinen dört saatte varırık, emma yolda

bir ahbap çığar, gayfe meyfe ısmarlar, beş bir ahbap çığar, gayfe meyfe ısmarlar, beş saatte giderim, dedimsaatte giderim, dedim

- Eşkolsun Ömer efendi sağa, dedi; galktı, - Eşkolsun Ömer efendi sağa, dedi; galktı, alnımdan şapadanak öptü. Beni gidemime alnımdan şapadanak öptü. Beni gidemime koydular. koydular.

Meddah SururiMeddah Sururi

Page 83: Anlatım Türleri

Mizahi Metinlerin Özellikleri

OkuyucudaUyandırmak

İstenenEtkiyeGöre

düzenlenir

GülmeyeNedenOlan

KarşılaştırmalarDurumlar

HareketlerdenSözcük

VeSözcük

GruplarındanYararlanılır

SesTaklit

HareketKonuşmaÖnemlidir

KomikOlan

UnsurlardaNormalden

SapmaVardır

Page 84: Anlatım Türleri

Mizahi Anlatımın KullanıldığıMetin Türleri

Rom

an

Hikaye

Tiyatro

Fıkra

Şiir

Denem

e