Depresja Porady i Wskazowki

8/4/2019 Depresja Porady i Wskazowki

1/29

Poradnik rekomendowany przez stowarzyszenie

AKTYWNIE PRZECIWKO DEPRESJI


2/29

Znw mog si cieszyz maych rzeczy...

Miaam ogromne szczcie.Jest dobrze. Opacao si.

Nie jestem jeszczew peni zdrowa i leczenie troch potrwa,

ale ju czuj, e moje yciecakowicie si zmienio.

To tak, jakbym dostaa drug szans.

Znw mog si cieszy z maych rzeczy.Dla mnie to dopiero pocztek drogi,bo wiele jest jeszcze do zrobienia,

ale przynajmniej wiem,e droga wiedzie do celu.

I z kadym tygodniem jest mi coraz atwiej.

Fragment listu pacjentki chorej na depresj,poddanej leczeniu.

1


3/29

Poradnik jest adresowany do wszys-

tkich, ktrzy z rnych powodw s

zainteresowani problemami zaburze

depresyjnych.

Skierowany jest wic:

do osb cierpicych nadepresj,

do tych, ktrzy obawiaj si, e maj depresj,

do krewnych i bliskich osb cierpicych na depresj.

Warto rwnie sign po poradnik wycznie w celach poznaw-

czych. Rzetelna wiedza jest niezbdna, gdy cay czas w naszymspoeczestwie kry wiele pprawd, faszywych opinii i przesdw natemat depresji.

Poradnik skada si z piciu czci:

1. Wprowadzenie w problematyk zwizan z depresj.

2. Podstawowe informacje na temat depresji, takie jak:

Co to jest depresja? Jak depresja moe utrudnia ycie (w rodzinie, w domu, w pracy,

w grupie przyjaci)? Jakie s najwaniejsze objawy depresji? Jak czsto wystpuje depresja? Jakie s gwne przyczyny depresji?

3. Informacje o leczeniu depresji:

Jakie s gwne sposoby leczenia depresji? Kto powinien prowadzi leczenie depresji? Jaka jest skuteczno leczenia depresji?

Sowem wstpu

2


4/29

4. W czwartej czci mona znale kilka prostych rad i wskazwek,

ktre mog znacznie pomc w leczeniu depresji. Niektre z nich wartozastosowa w swoim yciu, nawet gdy nie jestemy chorzy. Z pewno-ci korzystnie wpyn na nasze samopoczucie.

5. Mini sowniczek niektrych poj zwizanych z depresj.

Poradnik zawiera take prosty kwestionariusz samooceny, ktryumoliwia wstpn odpowied na pytania: Czy mam depresj? Jeeli

tak, to jak jest ona gboka?

Zachcam do zapoznania si z ca broszur albo przynajmniej z kilko-ma interesujcymi Ci rozdziaami. Powikszy to Twoj wiedzo depresji, a by moe uatwi podjcie decyzji o zgoszeniu si dolekarza, aby rozwia wasne wtpliwoci czy podj leczenie.

Poradnik powsta dziki wsparciu firmy Organon Polska.

Gorco zachcam do lektury!

Dr n. med. Leszek Wandzel

3


5/29

Sprbujmy zrozumie

Pomimo wielu dziaa edukacyjnych pro-wadzonych w prasie, radiu i telewizji,depresja jest nadal stanem budzcym lki stosunkowo mao znanym opinii pub-licznej. Cay czas kry wiele nieprawdzi-wych przekona, ktre pogbiaj lk

i bdne stereotypy na temat depresji, np.:e to choroba psychiczna bezwzgldniewymagajca pobytu w szpitalu psychiat-rycznym, e jest nieuleczalna, jak kto razzapadnie na depresj, to ju zawsze bdziemusia si leczy itp. Zapomina si przy tym, e zaburzenia depresyjnemog dotkn wszystkich, niezalenie od rasy, pochodzenia, wykszta-cenia, czy miejsca zamieszkania.Niewiedza i negatywne stereotypy dotyczce zaburze depresyjnychs tym bardziej niezrozumiae, e przecie kady czowiek niejedno-krotnie dowiadcza smutku, przygnbienia, melancholii, zmartwienia.Jest to wic stan znany prawie kademu. Z wasnego dowiadczeniawiem, co to jest, sam byem kiedy przygnbiony, smutny i w depresji.Jednoczenie ludziom leczcym si z powodu depresji nadal przypinasi etykiet - chory psychicznie. Odrzuca si ich w kontaktach towa-rzyskich, rozpowszechnia nieprawdziwe i krzywdzce opinie, mimowasnych dowiadcze.

Smutek a depresja

Kady zdrowy czowiek przechodzi krtsze lub dusze okresy smutku,chandry, czy przygnbienia. Z wasnego dowiadczenia wiemy dobrze,jak wiele moe by przyczyn tych stanw. Jestemy zaamani po mier-ci najbliszych krewnych. Przygnbiaj nas kopoty i nieporozumieniaw rodzinie. Bywamy smutni z powodu rnych trudnoci yciowych,

Cz pierwsza

4


6/29

ktrych nie szczdz nam wspczesne czasy. Popadamy w chandri melancholi, gdy odejdzie od nas ukochana osoba. Smutek wywoujeniepomylna wiadomo, nage zdarzenie losowe. To tylko przykady,kady z nas znajdzie ich jeszcze wicej. Na og przedstawione stanytrwaj krtko (ograniczaj si najwyej do kilku dni) i przemijaj.Zazwyczaj pojawiaj si, jako zupenie zrozumiae dla nas samychi naszych bliskich, reakcje psychologiczne na wymienione i niewymie-nione zdarzenia. Smutek, jako stan psychiczny, bywa wwczas

uzaleniony od stopnia przykroci zdarze, a po ich przeminiciuz reguy ustpuje samoistnie. Czasami udaje si nam zapanowa nadchandr. Wiemy, jak radzi sobie ze stanem przygnbienia, sprawiajcsobie drobne przyjemnoci, na przykad spotykajc si z dobrymi znajomymi, idc do kina czy teatru, kupujc sobie jaki drobiazg, czywybierajc si na spokojny weekend. Bardzo czsto to wystarcza, abynasze przygnbienie ustpio. Szczeglnie pomocni okazuj si nasibliscy, krewni, przyjaciele. Czsto wrcz szukamy w tych momentachich towarzystwa, pomocy, czy porady. Opisane nastroje, doznania,przeycia nazywamy smutkiem, przygnbieniem, chandr, dokiempsychicznym. Naley z ca si podkreli, e stany te nie s depresj.Nawet jeli zamiast stwierdzenia: jest mi smutno, jestem podamany, jestem dzi przygnbiony i rozbity, mam chandr, powiem: mamdepresj, to i tak nie jest to depresja w sensie zaburzenia medycznego.To tylko niewaciwie dobrane okrelenie na opisanie naturalnegoi spotykanego na co dzie smutku i przygnbienia, po ktrymnastpuj okresy zadowolenia, radoci i dobrego humoru. Zwykachandra, melancholia, smutek, czy przygnbienie nie jest depresj.

Depresja to nie...

Po pierwsze depresja nie ma nic wsplnego z lenistwem, z wol,saboci psychiczn, czy wad charakteru. Jest to schorzenie medycz-ne, jak wiele innych. Nie naley wymaga od osoby cierpicej nadepresj, aby wzia si w gar. Nie prosilibymy, ani nie domagali-bymy si przecie tego od czowieka ze zaman nog, czy atakiem

5


7/29

kolki nerkowej. Nie wymagajmy wic tego od siebie, gdy cierpimy nadepresj. W niczym to nam nie pomoe, jedynie pogorszy nastrji wywoa kolejne nieuzasadnione poczucie winy. Nie przejmujmy site, gdy kto bliski bdzie udziela nam takich rad. Przecie osoba tastara si, jak tylko potrafi. Dobrze nam yczy, martwi si i chce pomc.Jej rady wiadcz jedynie o tym, i ona nie wie, jak naprawd moewesprze nas w wychodzeniu z depresji. Po drugie depresja to nietylko przejciowy smutek, czy przygnbienie, to take problem

medyczny, ktry wymaga odpowiedniego, specjalistycznego leczenia.

Depresja a ycie codzienne

Depresja jest zaburzeniem medycznym, ktre dotyka pojedynczeosoby. Jednak jego skutki widoczne s we wszystkich grupachspoecznych, w jakich funkcjonuje cierpicy na depresj. Chodzi tumidzy innymi o rodzin, znajomych, rodowisko w pracy. Spoeczneskutki depresji moemy rozpatrywa rwnie w skali globalnej.

Depresja a rodzina i znajomi

Osoby cierpice na depresj nie speniaj si w peni w swoichcodziennych, spoecznych rolach, zadaniach i obowizkach. Objawydepresji mog utrudnia realizowanie si w rodzinie jako matka, ojciec,ona, m, ale take jako crka, czy syn. Depresja wpywa te negatyw-nie na kontakty towarzyskie.

Depresja a praca

Depresja uniemoliwia te wypenianie obowizkw pracownika, jak

rwnie pracodawcy, w miejscu pracy. Zmniejszona energia, szybkoprocesw mylowych lub skupienia si, spowolnienie psychofizyczne,zwikszona mczliwo, niezdecydowanie, spadek motywacji, wszys-tko to w znacznym stopniu wpywa na wyniki w pracy. Depresja jestbardzo kosztowna, nie tylko dla samych chorych, ale i dla caegospoeczestwa, dla gospodarki. Koszty depresji s nie tylko emocjo-nalne, ale rwnie wymierne finansowo.

6


8/29

Depresja a spoeczestwo

Depresja to zaburzenie medyczne w duym stopniu o charakterzecywilizacyjnym i globalnym. Co roku w USA zapada na depresj okoo16-17 milionw Amerykanw. W Polsce problem ten dotyczy okookilkuset tysicy osb rocznie. Blisko co pity czowiek w cigu swo-jego ycia bywa dotknity rnie dugo trwajc depresj, wymagajcjednak specjalistycznej pomocy lekarskiej.

Na zaburzenia depresyjne czciej cierpi kobiety. Ryzyko zapadniciana zaburzenia depresyjne w cigu caego ycia dotyczy 20 do 25%wszystkich kobiet i 7 do 12% mczyzn. Zaburzenia te najczciej wys-tpuj po 30-35. roku ycia.Rozpowszechnienie zaburze depresyjnych wynosi:

od 4,5 do 9,3% wrd kobiet, od 2,3 do 3,2% wrd mczyzn.

W cigu ostatnich lat obserwuje si wzrost rozpowszechnieniazaburze depresyjnych. Prby oszacowania, jak duym problememspoecznym mog one by w przyszoci, nie nastrajaj optymistycz-nie. Z danych wiatowej Organizacji Zdrowia wynika, e depresjaznajduje si obecnie na czwartej pozycji wrd chorb bdcychzagroeniem dla cywilizacji. W roku 2020 znajdzie si na drugim miej-scu, po chorobach ukadu krenia. Jest to szczeglnie istotne, gdydepresja cile wie si z problemem samobjstw. Jest wic corazbardziej prawdopodobne, e w ktrym momencie swojego ycia, bymoe zupenie nieoczekiwanie i Ty bdziesz musia(a) zmierzy siz depresj.

7


9/29

Podstawowe informacje o depresji

Depresja to...

Depresja to co wicej ni smutek. Depres-ja nie jest przejciowym, trwajcym kilka dnistanem przygnbienia wywoanym stresa-mi, kopotami, czy trudnociami yciacodziennego. W depresji negatywne stany

emocjonalne s dominujce, wszechogar-niajce, odciskaj si cieniem prawie nacaym yciu psychicznym. Pojawia sipesymistyczna samoocena, poczuciebraku perspektyw i przyszoci. Dotychcza-

sowe ycie postrzegane jest jako jedno wielkie pasmo niepowodzei przykroci, przytacza nas przekonanie o niemonoci poradzeniasobie nawet z najprostszymi sprawami codziennymi itd. Obok tychobjaww wystpuje wiele innych dolegliwoci, niekiedy bardziejprzykrych i dokuczliwych ni sam smutek. Symptomw tych moe by

kilka, a nawet kilkanacie. Wiele z nich przypomina objawy chorb,z ktrymi zgaszamy si raczej do lekarza rodzinnego, czy internisty nido lekarza psychiatry (np.: osabienie, apatia, brak apetytu, chudnicie,dolegliwoci ze strony ukadu krenia, zaburzenia miesiczkowania,ble gowy, karku, plecw, staww itp.).

Stan zaburze depresyjnych to stan przewlekajcego si zegosamopoczucia. Objawy (w tym smutek i przygnbienie) trwaj conajmniej 2 tygodnie. Bardzo czsto osobie cierpicej na depresjtrudno jest znale logiczne wyjanienie dla tak dugo trwajcegoprzygnbienia. Najczciej w przypadku depresji w ogle nie potrafimy

znale adnego powodu smutku. Kolejna wana cecha, ktra pozwalaodrni przejciowe przygnbienie od depresji to fakt, e w depresjiprzestaj cakowicie cieszy sprawy, ktre zawsze poprawiay nastrj.Czasem czowiek z depresj nie jest w stanie w ogle odczuwa radocii przyjemnoci. Jest to objaw, ktry nazywamy anhedoni. O ile w sytu-acjach, kiedy przeywamy chandr, czy smutek, mie towarzystwo moepoprawi nasz nastrj, to w zaburzeniach depresyjnych najczciej

Cz druga

8


10/29

unika si towarzystwa, nawet bliskich i krewnych. Kontakty spoecznemog wrcz sprawia przykro, czy pogbia chandr. Gdy traciszapetyt i chudniesz, zaczynasz si atwo i bez powodu mczy, boli Cicoraz czciej gowa, zgaszasz te objawy swojemu lekarzowi.To dobrze, ale powiniene powiedzie mu take o innych dolegliwo-ciach. O tym, e wszystkim si martwisz, e do pracy chodzisz jedyniez poczucia obowizku, e nic Ci nie cieszy, po nocach nie moeszspa, a Twoje potrzeby seksualne gdzie znikny. Twj lekarz, majcte informacje, bdzie umia postawi waciwe rozpoznanie lub skieruje

Ci na konsultacj. Bardzo uatwi to skuteczne leczenie i skrci Twojecierpienia.

Najwaniejsze objawy depresji

1. Uczucie smutku i przygnbienia.

2. Spadek zainteresowa i brak odczuwania przyjemnoci zespraw i zaj, ktre wczeniej sprawiay rado (hobby, spotka-nia ze znajomymi, spacery, sport, rekreacja).

3. Zmiany apetytu i wagi ciaa (najczciej spadek apetytu i chud-

nicie).4. Zaburzenia snu:

najczciej: - utrudnione zasypianie (ponad 30 min),

- sen pytki i przerywany,

- wczesne budzenie si,

rzadziej: - wzmoona senno (rwnie w dzie).

5. Zmniejszenie aktywnoci, spowolnienie, apatia, brak chci do zaj-mowania si nawet przyjemnymi sprawami.

6. Cige uczucie zmczenia, znuenia i braku energii.

7. Poczucie wasnej bezwartociowoci lub maej wartoci, poczuciebeznadziejnoci, poczucie nieuzasadnionej winy.

8. Trudnoci w koncentracji uwagi, zapamitywaniu, podejmowaniunawet prostych, codziennych decyzji.

9. Nawracajce myli o wasnej mierci, poczucie, e nie ma po co y,pragnienie mierci, pojawiajce si myli samobjcze.

9


11/29

Jeeli zauwaasz u siebie prawie wszystkie wymienione objawy i wyst-puj one od co najmniej 2. tygodni, moe to wiadczy, e nie jest tochandra, czy przejciowy smutek, ale e cierpisz na depresj. Zgo si jak najszybciej do lekarza. Moe to by Twj lekarz rodzinny. Jeszczelepiej jeli od razu skonsultujesz si z lekarzem psychiatr.Jeeli w cigu ostatnich 2. tygodni dokuczay Ci objawy nr 1 i/lub nr 2oraz dwa lub trzy inne spord wymienionych, to prawdopodobnieprzechodzisz depresj agodn. Jeeli wystpuje u Ciebie 5 objawwz przedstawionej listy (w tym jeden z dwch pierwszych), to praw-

dopodobnie cierpisz na depresj umiarkowan.

Nie lekcewa zarwno depresji agodnej, jak i umiarkowanej.Zasignij porady swojego lekarza rodzinnego albo psychiatry. Najlepiejjeeli od pocztku leczenie poprowadzi lekarz psychiatra. Od 80 do90% zaburze depresyjnych moe by skutecznie leczonych. Nie prze-duaj wic swojego cierpienia i nie martw swoich bliskich.

Przyczyny depresji

Wrd wielu przyczyn zaburze depresyjnych wymienia si powodybiologiczne (czynniki genetyczne, rne choroby fizyczne, przyj-mowane leki), psychologiczne (stresy, cikie przeycia) i spoeczne(np.: bezrobocie, trudnoci ekonomiczne). Najpeniej wzajemne relac- je midzy nimi wszystkimi oddaj tak zwane modele biopsycho-spoeczne (holistyczne). Obecnie uwaa si, e wymienione przyczynyprowadz do zakcenia rwnowagi midzy subtelnymi zjawiskamizachodzcymi pomidzy substancjami naturalnie wystpujcymiw mzgu. Substancje te, nazywane neuroprzekanikami, odgrywajbardzo wan rol w przekazywaniu pobudze pomidzy komrkami

nerwowymi. Wydzielenie odpowiedniej iloci waciwego neuroprze-kanika we waciwym czasie i we waciwym miejscu powoduje prawi-dowe przekazanie pobudzenia z jednej komrki nerwowej do drugiej.Kiedy uwiadomimy sobie, e w naszym mzgu znajduje si wielemiliardw komrek nerwowych, stwarzajc praktycznie nieskoczonmoliwo kombinacji ich pocze, zrozumiemy, jak wana jest dlaporzdku mzgu rola neuroprzekanikw. Niektre, zlokalizowane

10


12/29

w pewnych strukturach mzgu maj szczeglnie due znaczenie dlasamopoczucia, nastroju, aktywnoci, a ich zaburzenia wydaj si bykluczowe dla powstawania objaww depresji. Wrd tych neuro-przekanikw od wielu lat wymienia si przede wszystkim noradrena-lin i serotonin. Odpowiednie proporcje i przemiany tych, ale takei innych, naturalnie wystpujcych w mzgu substancji s potrzebnedo prawidowego komunikowania si komrek nerwowych midzysob, a w efekcie do naszego dobrego samopoczucia. Wspczesne

leki przeciwdepresyjne w duym stopniu przywracaj porzdekw zakconej chemii mzgu i w ten sposb zmniejszaj lub cakowicieusuwaj objawy depresji. Niezalenie od przyczyny, zaburzeniadepresyjne mog by obecnie bardzo skutecznie leczone, a pomocjest szeroko dostpna!

11


13/29

Leczenie depresji

Wypowiedzi pacjentw

...boj si tego, e trac wszys-tko... i e z dnia na dzie niewidz ju celu... leczenia, ycia... nie widz ju siebie gdzie tamw mojej przyszoci... czy mi si

uda? Nie wiem... teraz jest mi to ju obojtne... wiem i jestem przygotowana na to, e gdy jeszcze raz zostan sama... gdy znw bdzie mi przeraliwiebardzo le, tak jak tamtej nocy... umr... nie mam ju si... jestem nikim.

...od kilku miesicy si lecz. To nie byo atwe. Wiele strachu, przed psychologiem, psychiatr, lekami, psychoterapeut. Gdy szam na pierwsze spotkanie do psychiatry, czuam, e id na 100 skumu-lowanych wizyt u dentysty. Byam pena obaw, czy to zadziaa, to bya dla

mnie ostateczna deska ratunku. Albo zadziaa, albo koniec, wycofujsi. Nie miaam ju si na dalsz walk. ... miaam ogromne szczcie.Jest dobrze. Opacao si. Nie jestem jeszcze w peni zdrowa i leczenietroch potrwa, ale ju czuj, e moje ycie cakowicie si odmienio.To tak jakbym dostaa drug szans. Chce mi si y, mam marzenia,plany, energi, zapa. Stskniam si za tym. Znw mog si cieszy z maych rzeczy. Dla mnie to dopiero pocztek drogi, bo wiele jestjeszcze do zrobienia, ale przynajmniej wiem, e droga wiedzie do celu.I z kadym tygodniem jest mi coraz atwiej. Dostanie si do psychologa,bd psychiatry, moe by dla Ciebie trudne z wielu powodw, wiemo tym. Ale sprbujcie. WARTO. Wikszo pracy to Wy bdziecie musieli

wykona, nie przecz, jednak moecie dosta silne wsparcie. GorcoWas ciskam, bdzie dobrze. ycz wiele siy, spokoju, pogody i chci.

Cz trzecia

12


14/29

Jest dobra wiadomo!

Wieloletnie i zakrojone na szerok skal badania, prowadzone w wielukrajach, potwierdziy, e waciwe leczenie moe pomc 80, a nawet90% pacjentw z depresj. To naprawd duo! Przy waciwym lecze-niu depresji dolegliwoci i zaburzenia wyranie zmniejszaj si, a nawetustpuj cakowicie. To rwnie bardzo dua szansa dla Ciebie, abypoczu si dobrze, tak jak dawniej, przesta cierpie, znowu by aktyw-nym, cieszy si yciem rodzinnym i towarzyskim, wrci do swojej

pracy zawodowej. Masz wielk szans. Skorzystaj z niej i rozpocznijleczenie swojej depresji.

Sposoby leczenia depresji

Jest kilka sposobw leczenia depresji. Najczciej stosowane metody to:

a) leczenie farmakologiczne,b) psychoterapia,

Wielu wybitnych psychiatrw uwaa, e najlepsze efekty w leczeniu

depresji uzyskuje si czc obie te metody.

c) inne metody: elektrowstrzsy (s stosowane tylko w szpitalach,w niektrych bardzo cikich depresjach, kiedy wczeniejsze lecze-nie farmakologiczne nie dao efektw), fototerapia.

Leki przeciwdepresyjne

Na temat lekw przeciwdepresyjnych kry cigle wiele nieprawdzi-wych opinii i mitw. Bardzo czsto s to faszywe, nienaukowe infor-macje, przekazywane z ust do ust. Warto usysze prawd o tychlekach.

Pierwsze leki przeciwdepresyjne opracowano na przeomie lat 40. i 50.ubiegego stulecia. Lata 50. i 60. to prawdziwy przeom w leczeniudepresji. Pojawiy si wwczas takie leki, jak imipramina, czy amitry-ptylina. Okazay si bardzo skuteczne i do dzi zajmuj wane miejscewrd preparatw przeciwdepresyjnych. Niestety, mimo swojej

13


15/29

skutecznoci wywouj one znaczn ilo dziaa niepodanych, majdo duo przeciwwskaza i mog znacznie utrudnia codziennefunkcjonowanie pacjentw. Od lat 80. wprowadzono duo nowychlekw przeciwdepresyjnych. Charakteryzuj si one ma liczb raczejagodnych dziaa niepodanych, ktre s krtkotrwae i przejciowe.Wikszo z tych lekw ju po 2-3 tygodniach stosowania zmniejszaobjawy depresji i korzystnie wpywa na funkcjonowanie pacjentww rodzinie, w pracy. Podczas stosowania nawet stosunkowo wysokichdawek istnieje, co prawda nieco ograniczona, moliwo prowadzenia

pojazdw i obsugi maszyn. Za dobr wiadomo naley uzna fakt,i w Polsce mamy dostpnych w aptekach ponad 20 rnych lekwprzeciwdepresyjnych. Dzieli si je na kilka grup, rnicych si midzysob przede wszystkim mechanizmami dziaania. Jeszcze lepszwiadomoci jest to, e co najmniej 6 z tych lekw to rodki przeciw-depresyjne, ktre weszy na wiatowy rynek farmaceutyczny w ciguostatnich 10 lat (a wic mamy te i w Polsce najnowoczeniejsze lekiprzeciwdepresyjne!). Asortyment i wybr lekw przeciwdepresyjnychw Polsce jest prawie taki sam jak w USA, czy w krajach Europy Zachodniej.

Wspczesne leki

przeciwdepresyjne: s bardzo skuteczne

w leczeniu depresji,

s bezpieczne,

powoduj niewiele dziaaniepodanych,

nie uzaleniaj.

Najnowsze leki przeciwdepresyjne dziaaj poprzez odwoywanie sido naturalnie wystpujcych w mzgu przekanikw. Leki wpywaj na

szybko ich tworzenia, przemiany i rozkadu. Szczeglnie wane s:serotonina oraz noradrenalina, ktrych osabiona aktywno, czybrak harmonijnej rwnowagi mog powodowa objawy depresji.Aby rodki przeciwdepresyjne zaczy dziaa, musz by stosowaneprzez co najmniej 2, a nawet 4 tygodnie. Trzeba wic liczy si z tym,e ustpowanie objaww depresyjnych rozpocznie si dopiero po2, a nawet 4 tygodniach systematycznego przyjmowania tych

14


16/29

lekw. Jeeli wczeniej przerwiesz leczenie, to poprawa moe byniezadowalajca lub tylko czciowa. Po uzyskaniu poprawy leki prze-ciwdepresyjne naley przyjmowa systematycznie jeszcze co najmniejprzez 3 do 6 miesicy, czasami nawet duej. Daje to utrwaleniepoprawy i w znacznym stopniu zabezpiecza przed nawrotem zaburzedepresyjnych. Obok odpowiednio dugiego czasu leczenia (okoo 6.miesicy) bardzo wana jest waciwa dawka leku. Nie obawiaj si takzwanych dawek terapeutycznych, ktre mog wyda Ci si czasemdue. Niejednokrotnie wikszym niebezpieczestwem moe by przyj-mowanie leku w za maej dawce. Zbyt maa dawka leku przeciwde-presyjnego nie tylko wydua leczenie, ale bardzo czsto jest gwnprzyczyn jego niepowodzenia. Wielokrotnie obserwowano, e powielu miesicach nieskutecznego leczenia depresji przy pomocyzupenie dobrego leku, dopiero wyrane zwikszenie jego dawkiprzynosio zaskakujco szybk i du popraw. Bd cierpliwy, nieprzerywaj rozpocztego leczenia bez konsultacji, stosuj si do wszel-kich zalece lekarskich, a zwaszcza do zaproponowanych dawek i du-goci trwania leczenia.

Psychoterapia

Sposobem leczenia wielu zaburze, w tym take niektrych zaburzedepresyjnych, jest psychoterapia. Metoda ta opiera si na zastosowa-niu rnych psychologicznych sposobw oddziaywania na czowieka.Jest wiele tzw. szk psychoterapii. Wykorzystuj one rne szczego-we techniki. Podstawow jednak technik jest rozmowa prowadzonaprzez psychoterapeut. Gwnymi formami psychoterapii s:

psychoterapia indywidualna, psychoterapia grupowa.

Psychoterapia jest skuteczna, gdy trwa odpowiednio dugo i gdy jestprowadzona przez waciwie wyksztaconego psychoterapeut.

W przypadku leczenia depresji, leki i psychoterapia nie wykluczaj si,a wrcz powinny si uzupenia.

Kiedy zgosi si do lekarza?

To pytanie potrafi z kilku powodw spdzi sen z oczu wielu ludziom.Zadaj je sobie nie tylko sami cierpicy na depresj, ale take ich bliscy,krewni i znajomi. A odpowied na to pytanie jest zaskakujco prosta!

15


17/29

Nigdy nie jest za wczenie i nigdy nie jest za pno, aby zgosisi z problemami depresji, najlepiej do lekarza psychiatry.Co to znaczy, e nigdy nie jest za wczenie, by poszuka poradyw sprawie depresji u lekarza psychiatry?Jeli nie dostrzegasz u siebie depresji, a masz szereg pyta i wtpli-woci na ten temat nie zwlekaj, nie zadrczaj si nimi, tylko zgo si jak najszybciej do lekarza psychiatry. W spokojnej i yczliwej atmos-ferze uzyskasz:

rzeczow ocen swego stanu,

rzeteln, fachow odpowied na Twoje pytania i wtpliwoci, kilka profesjonalnych rad, jak sobie radzi ze stresem, czy zym

samopoczuciem,

informacje o higienie psychicznej, dziki ktrej moesz wzmocniswoje zdrowie psychiczne.

Warto te skorzysta z takiej konsultacji, jeli martwisz si o swoichbliskich, krewnych.

Co to znaczy, e nigdy nie jest za pno, aby poszuka porady

w sprawach depresji u lekarza psychiatry?Nawet jeeli zaburzenia depresyjne wystpuj ju od wielu miesicy,czy jeszcze duej i nigdy nie byy leczone, nie oznacza to wcale, e jestza pno na pierwsz wizyt u lekarza psychiatry. Moe od tejopnionej wizyty zacznie si poprawa Twojego samopoczucia i lecze-nie zaburze depresyjnych. Wspczesne leki przeciwdepresyjne sskuteczne nawet w takich sytuacjach.

Zawsze warto skorzysta z porady lekarza!

Kto powinien zajmowa si leczeniem depresji?

Leczeniem zaburze depresyjnych zajmuj si przede wszystkimlekarze psychiatrzy. Jeli masz wtpliwoci i pytania dotyczcejakichkolwiek spraw zwizanych z depresj u Ciebie lub Twoich blis-kich, skonsultuj si z lekarzem psychiatr. Od niego otrzymasznajpeniejsze i najbardziej rzetelne informacje. By moe dostaniesz teszereg materiaw informacyjnych. Warto je przeczyta i przemyle

16


18/29

w spokoju. Wystpujce u Ciebie pojedyncze objawy depresji nieoznaczaj jeszcze, e cierpisz na zaburzenia depresyjne. Lekarz psy-chiatra najlepiej dokona rzetelnej i obiektywnej ich oceny oraz wypowiesi czy w Twoim indywidualnym przypadku wskazana jest terapia, czyte nie. Jeeli jest potrzebne leczenie, to take lekarz psychiatranajlepiej wskae, jaka forma terapii bdzie najskuteczniejsza, czywystarczy psychoterapia, czy oprcz niej potrzebne bdzie przyjmo-wanie lekw przeciwdepresyjnych. Wielu psychiatrw jest te profes- jonalnie przygotowanych do prowadzenia psychoterapii. Jeli jest

potrzebne przyjmowanie lekw przeciwdepresyjnych, rwnie najbar-dziej kompetentn osob do wyboru leku i jego dawki jest psychiatra.Leczenie agodnych zaburze depresyjnych w wikszoci krajwEuropy Zachodniej i USA prowadz lekarze rodzinni, ale zawszew bardzo cisej wsppracy z psychiatr (konsultacje na tematstosowanych lekw, ich dawkowania, kontrolne oceny stanu psy-chicznego leczonych pacjentw). Nie obawiaj si wizyt u psychiatry.Psychiatra to Twj przyjaciel i sprzymierzeniec, wykwalifikowanydoradca, osoba, ktra szczerze chce Ci pomc i zrozumie, osoba,ktrej moesz powiedzie wszystko. Obowizuje j przecie

najgbsza tajemnica lekarska!

Skuteczno leczenia depresji

Wspczenie mona z du skutecznoci leczy depresj. Do dys-pozycji s nowoczesne leki przeciwdepresyjne, psychoterapia. Szacujesi, e skuteczno leczenia zaburze depresyjnych moe siga 80,a nawet 90%. Skuteczno leczenia depresji zaley szczeglnie od:

waciwego wyboru leku przeciwdepresyjnego,

zastosowania odpowiednio wysokiej dawki leku,

odpowiednio dugiego okresu prowadzenia leczenia (kilka miesicy).

Przestrzegajc sumiennie zalece psychiatry, przyczyniasz si do wik-szej skutecznoci leczenia zaburze depresyjnych.

Skuteczno leczenia w bardzo duym stopniu zaley od Ciebie!

17


19/29

Kilka rad i wskazwek

Kilka prawd o depresji

Poniej znajdziesz kilka powszech-nie znanych prawd o depresji.Mimo ich oczywistoci postarajsi je wszystkie przeczyta

i zapamita. Sprbuj przypom-nie je sobie lub odwoa si donich, kiedy leczenie Twojej de-presji przeciga si, a Ty zaczy-nasz wtpi czy wyzdrowiejesz,czy poczujesz si lepiej.

Depresja to rozpoznanie medyczne takie jak kade inne.

Depresja to nic wstydliwego.

Depresja wystpuje czsto i by moe wiele osb wokCiebie rwnie na ni cierpi.

Kady z nas jest w jednakim stopniu zagroony depresj.

Leczenie depresji jest skuteczne, a poprawa wystpuje u 80,

a nawet 90% leczonych.

Bd cierpliwy, pierwsze efekty leczenia mog pojawi si po

kilku tygodniach.

Nie przerywaj rozpocztego leczenia, czasami musi ono trwa

nawet kilka miesicy.

Waciwe leczenie depresji zmniejsza ryzyko jej nawrotw.

Cz czwarta

18


20/29

Pom samemu sobie w depresji

Przedstawione poniej sposoby i pomysy same nie wylecz depresji,ale mog bardzo wspomc jej terapi, zmniejszy natenie objaww,przyspieszy powrt do dobrego samopoczucia. Gdy zdarzy Ci si, eprzez kilka dni bdziesz czu si smutny i przygnbiony, mie doekpsychiczny i zastanawia si, co zrobi, eby poprawi swojesamopoczucie, poszukaj czego dla siebie w tych prostych radach,

ktre znajdziesz poniej. Cho s one adresowane do osb, ktrelecz si na depresj, to niektre z nich mog okaza si skutecznerwnie wtedy, kiedy nie masz depresji, a tylko przejciowy doek,chandr, czy melancholi. Sprbuj, wybierz co dla siebie, moe tymrazem sam poradzisz sobie ze swoj chandr? Jeli leczysz siz powodu depresji, stosuj wszystkie ponisze rady, z pewnoci Ci niezaszkodz, a moe pomog i skrc Twoje cierpienie.

Nie zapominaj o wyznaczonych wizytach u psychiatry czy

psychoterapeuty

Zapisz termin kolejnej wizyty w swoim kalendarzu, popro, aby Twoibliscy przypomnieli Ci o niej dzie, dwa dni wczeniej, w yczliwysposb, np.: Pamitaj, e pojutrze jeste umwiony ze swoimlekarzem. Takie przypomnienie traktuj jako przejaw troski z ich strony,a nie zoliwo. Kademu przecie moe zdarzy si zapomnienawet o bardzo wanych sprawach.

Regularnie przyjmuj zalecone Ci przez lekarza leki

Staraj si regularnie przyjmowa przepisane Ci leki przeciwdepresyjnew zaleconych dawkach i o zaleconych porach dnia. Popro swoichbliskich, aby czasem przypominali Ci o nich. Nie denerwuj si, kiedypytaj Ci po raz kolejny: Czy ju przyje swoje leki? Robi towycznie w trosce o Twoje dobro.

19


21/29

Bd cierpliwy, leki przeciwdepresyjne przynosz popraw

dopiero po kilku tygodniach ich regularnego stosowania

Jak ju wiesz, na pierwsze efekty leczenia depresji trzeba czasemczeka 2, a nawet 4 tygodnie. Bd cierpliwy, a Twoja cierpliwozostanie nagrodzona, objawy si zmniejsz, a depresja ustpi. Jeeliw trakcie leczenia (zwaszcza na pocztku) wystpi u Ciebie jakiedziaania niepodane, to nie przerywaj stosowania leku przeciw-depresyjnego. Jak najszybciej skontaktuj si wwczas ze swoimlekarzem (nawet telefonicznie). Czasem prosta rada, np. propozycjazmiany godziny przyjmowania leku, czy niewielkiej modyfikacji jegodawek, moe zmniejszy lub nawet zlikwidowa dziaanianiepodane.

Poznaj zaburzenia, ktre Ci dokuczaj (depresj)

Szukaj wci nowych, rzetelnych informacji o depresji. Obecnie niepowinno to stanowi wikszego problemu. Jest ich bardzo wiele i satwe do odnalezienia. Czytaj zwaszcza materiay informacyjne przy-

gotowane przez specjalistw psychiatrw, psychologw, psychotera-peutw. Dowiesz si z nich nie tylko o objawach i przyczynach depresji,ale take o sposobach leczenia i lekach przeciwdepresyjnych (ktrychludzie do dzi obawiaj si stosowa, gwnie z powodu wasnejniewiedzy i uprzedze!).

Nie ufaj przygodnie zasyszanym opiniom, szczeglnie osb, ktrych jedyn kompetencj jest fakt, e w przeszoci same cierpiayz powodu depresji. Zachowaj rezerw zwaszcza wobec artykuwpseudonaukowych na temat depresji. Uwaaj, bo pojawia si ich coraz

wicej, najczciej w rnych, barwnie ilustrowanych miesicznikach,czy tygodnikach. Moe si zdarzy, e znajdziesz w nich szeregnieprawdziwych danych, utrwalajcych jedynie bdne stereotypy natemat depresji.

O wszystkich wtpliwociach rozmawiaj ze swoim lekarzem

(najlepiej psychiatr)

20


22/29

Prowad regularny i higieniczny tryb ycia

Jak ju wiesz, wrd wielu objaww depresji s i takie, z ktrymimoesz prbowa walczy wasnymi siami. Dla przykadu:

spadek apetytu - staraj si odywia regularnie, apatia, spowolnienie - wybierz si codziennie na kilkudziesi-

ciominutowy spacer, najlepiej z blisk Ciosob,

brak chci do pracy - postaraj si zaj drobnymi sprawami,np.: podlej kwiaty, przewietrz mieszkanie,kup gazety,

- kad z tych czynnoci traktuj jako swjsukces!

zajmij si czymkolwiek - u pasjansa, poczytaj gazet, posuchajradia, obejrzyj TV, sprbuj rozwizakrzywk.

Pomyl o swojej aktywnoci fizycznej (30 minut dla zdrowia)

Przeznacz co najmniej 30 minut codziennie na aktywno fizyczn.Wystarczy 2-3 km spacer czy 8-10 km przejadka rowerem. Oddawajsi tej aktywnoci codziennie, najlepiej o tej samej porze. Moe ktoz bliskich, czy znajomych zechce wiczy razem z Tob. Jemu to takewyjdzie na zdrowie!

Spdzaj wicej czasu na wieym powietrzu i na socu

Oczywicie, nie ma to nic wsplnego z fototerapi, ale z pewnocikorzystnie wpynie na Twoje samopoczucie.

Zatrzymaj si na chwilk

Kiedy wychodzisz z budynku na wiee powietrze, przysta na chwilk,podnie gow, zrb par gbokich, spokojnych wdechw, popatrz naksztaty chmur, na niebo (przez te kilkadziesit sekund myl tylkoo tym, co widzisz).

21


23/29

Wane decyzje od na pniej

Gdy cierpisz z powodu depresji, nie podejmuj wanych decyzji. Jeli tomoliwe, od je do czasu, gdy poczujesz si lepiej. Nie czuj si z tegopowodu winny, nie rb sobie kolejnych wyrzutw. Pamitaj, e w staniedepresji wiele spraw postrzegasz innymi ni s naprawd, wyolbrzy-miasz trudnoci, nie doceniasz swoich moliwoci i umiejtnoci.Wszystko to w sumie wpywa na Twoje decyzje. Podjte w tak nieko-

rzystnym dla Ciebie okresie ycia, mog okaza si pniej nieprze-mylane albo le przemylane, zbyt asekuracyjne. Moesz ich potemaowa. Przysowie mwi: Co si odwlecze, to nie uciecze. W Twojejsytuacji, kiedy masz depresj, jest to naprawd zota myl. Zastosuj sido niej.

Ostronie z alkoholem

Zdarza si, e osoby cierpice na depresj szukaj pomocy i ulgiw alkoholu. Tu tkwi bardzo powane niebezpieczestwo. Alkohol

pozwala szybko rozadowa napicie, wprowadza w stan odpreniai lepszego nastroju. Trwa to jednak krtko, wszystkie dolegliwociwracaj i to z jeszcze wikszym nateniem. Spoywany czsto i tonawet w niewielkich ilociach alkohol nasila objawy depresji!

Pamitaj! Alkohol nie jest lekarstwem na depresj!

Kiedy przyjmujesz leki przeciwdepresyjne, spoywanie alkoholu moeby niebezpieczne. Wchodzi on w rne reakcje z lekami. W efekciesabnie ich dziaanie przeciwdepresyjne i bardzo nasilaj si dziaania

niepodane.

Jeeli przyjemno sprawia Ci picie kawy, to powiniene porozmawiao tym ze swoim lekarzem. Problem spoywania kawy w depresji i przystosowaniu lekw przeciwdepresyjnych zawsze musi by traktowanybardzo indywidualnie. Bywa, e uywka ta jest jak najsurowiej przeciw-wskazana (powoduje niepokj, zaburza sen). W pewnych przypadkach

22


24/29

jest jednak odwrotnie - kawa i rodki zawierajce kofein mog wspo-maga dziaanie lekw przeciwdepresyjnych czy zmniejsza ich dzia-ania niepodane. Ostateczn decyzj powinien podj lekarz.

Najwaniejsze sprawy

W kadym trudnym momencie pamitaj, e depresja jest

schorzeniem uleczalnym.

Przy waciwym leczeniu specjalistycznym Twj stan i Twojesamopoczucie moe si bardzo poprawi.

Tylko od Ciebie zaley, czy i kiedy z tego skorzystasz i czy

zgosisz si do lekarza, najlepiej psychiatry.

23


25/29

Sowniczek

Anhedonia: Brak lub utrata zdol-noci do odczuwania przyjem-noci, satysfakcji w sytuacjach,ktre przewanie dostarczajprzeycia o przyjemnym zabar-wieniu emocjonalnym.Apatia: Zmniejszenie aktywnocii zainteresowa, czsto z towa-rzyszcym uczuciem smutku

i rezygnacji.Astenia: Brak siy, wigoru z poczuciem niewydolnoci fizycznej i psy-chicznej.Bezsenno (insomnia): Niezdolno do zasypiania i/lub do utrzymy-wania snu odpowiednio dugo przy waciwej jego jakoci. Taki sen niezapewnia dobrego samopoczucia i koncentracji w cigu dnia. Samousypianie nie powinno trwa duej ni ok. 30 min.Choroba afektywna dwubiegunowa: Dawna nazwa cyklofrenia lub psy-choza maniakalno-depresyjna, zaburzenie charakteryzujce si wyst-powaniem na przemian zaburze depresyjnych i zaburze mania-kalnych (najczciej przedzielonych rwnie dugo trwajc remisj).

Choroba afektywna jednobiegunowa: Schorzenie polegajce na pow-tarzajcych si co jaki czas tylko zaburzeniach depresyjnych (bardzorzadko powtarzaj si tylko zaburzenia maniakalne). W pewnym stop-niu jej charakter oddaje dawny termin - depresja endogenna, czydepresja fazowa. Wspczenie uywa si nazwy: zaburzeniadepresyjne nawracajce (wg ICD-10).Choroba somatyczna: Choroba dotyczca ktrego z narzdw lubtkanek organizmu.Depresja sezonowa: Depresja sezonowa pojawia si pn jesienii trwa do wiosny. Charakteryzuje si sezonowoci i cyklicznoci.Powoduje ona u chorego gbokie poczucie smutku i beznadziejnoci.Pozostae jej objawy s takie jak w zwykej depresji, np. nadmierna sen-no, duy apetyt, wyrany brak energii, apatia. Dolegliwo tawystpuje najczciej midzy 30., a 60. rokiem ycia, trzykrotnieczciej u kobiet ni u mczyzn.DSM-IV (Diagnostic Statistical Manual): Klasyfikacja zaburze psy-chicznych obowizujca aktualnie w USA i Kanadzie.Dysthymia (dystymia): Zaburzenie nastroju cechujce si przewlekym,

24


26/29

cho raczej agodnie depresyjnym nastrojem, czasem rozdranieniemz licznymi towarzyszcymi objawami somatycznymi (cige zmczenie,osabienie, spadek apetytu, zaburzenia snu itp.).Elektrowstrzsy: Jedna z metod leczenia depresji, stosowana wyczniew warunkach szpitalnych.Fototerapia: Zastosowanie wiata sztucznego, zblionego parametra-mi do wiata sonecznego, do leczenia depresji.ICD-10: Klasyfikacja (midzy innymi) zaburze psychicznych opraco-wana przez WHO i aktualnie obowizujca. Inhibitor wychwytu zwrot-

nego tylko serotoniny (SSRI), serotoniny i noradrenaliny (SNRI) lubtylko noradrenaliny (NRI). Grupy lekw przeciwdepresyjnych rni-cych si mechanizmem dziaania na poziomie neurotransmisji. SSRIblokuj zwrotne wychwytywanie przez komrki nerwowe wykorzystanejju serotoniny, przez co wzrasta jej dostpno dla neuronw. W przy-padku SNRI zjawisko to obejmuje serotonin i noradrenalin, a w NRItylko noradrenalin.Inhibitor monoaminooksydazy (IMAO): Rodzaj lekw stosowanychw leczeniu depresji. Mechanizm ich dziaania polega na zablokowaniuenzymu (MAO) rozkadajcego substancje pobudzajce, wystpujcenaturalnie w mzgu.

Lk: Jeden z najczstszych objaww psychicznych, wystpujcy prawiewe wszystkich zaburzeniach psychicznych. Uczucie podobne do stra-chu, jednak wystpujce bez konkretnej przyczyny, trwajce wielegodzin, a czasem i dni. Charakterystyczne dla lku jest wspwys-tpowanie wielu rozmaitych objaww wegetatywnych, gwnie zestrony ukadu krenia (bicie, koatanie serca, bl koo serca, zaczer-wienienie, zblednicie itp.); jeeli chodzi o objawy ze strony innychnarzdw, to wystpuj take: przypieszenie i spycenie oddechuz uczuciem dusznoci, zawroty gowy, pocenie si, czste oddawaniemoczu, drtwienie rnych okolic ciaa itp.Leki przeciwdepresyjne: Leki stosowane w leczeniu zaburzedepresyjnych.Mania: Faza choroby afektywnej dwubiegunowej charakteryzujca sinadmiernym podwyszeniem nastroju.Melancholia: Starsze okrelenie depresji. Dzi uywane rzadko.NaSSA: Noradrenergiczny i specyficznie serotoninergiczny lek przeciw-depresyjny, jeden z najnowoczeniejszych lekw (III generacji),stosowany w leczeniu depresji.

25


27/29

Nawrt: Ponowne wystpienie objaww po wyzdrowieniu lub remisji.Niepokj: Przykre uczucie drenia lokalizowane najczciej w klatcepiersiowej, ale rwnie w nogach czy rkach. Czsto towarzyszy mukoatanie serca, potliwo.Noradrenalina: Jeden z podstawowych zwizkw biochemicznych pod-noszcy cinienie ttnicze krwi, przypieszajcy czynno serca.Jeden z podstawowych neuroprzekanikw komrek nerwowych.Psychiatra: Lekarz specjalizujcy si w rozpoznawaniu i leczeniuzaburze psychicznych.

Psycholog: Specjalista zajmujcy si diagnozowaniem oraz terapiludzi z zaburzeniami psychicznymi, stosuje jedynie metody psycholo-giczne, np. psychoterapi.Psychospoeczne: Okrelenie suce oddaniu zoonych zwizkwzachodzcych midzy indywidualnymi zjawiskami psychicznymii spoecznymi (w rodzinie, szkole, pracy), wpywajcymi na rneaspekty zdrowia i zaburze psychicznych.Psychoterapia: Metoda terapii zaburze psychicznych wycznie rod-kami psychologicznymi.Remisja: Okres, w jakim nastpuje cakowite cofnicie si lub ustpie-nie symptomw i zaburze.

Rokowanie: Szanse, jakie ma pacjent na wyzdrowienie.Rozpoznanie: Ustalenie przez lekarza przyczyny problemw zdrowot-nych wystpujcych u pacjenta, polegajce na zidentyfikowaniu pro-cesu chorobowego i odpowiedzialnego za czynnika.Serotonina: Zwizek biochemiczny majcy bardzo istotne zadaniew procesie przekazywania impulsw nerwowych w mzgu (neuro-przekanik). Odgrywa wan rol w kontrolowaniu stanw snu i czuwa-nia, nastroju, lku.SNRI: Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i nor-adrenaliny. Leki przeciwdepresyjne III generacji.SSRI: Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny. Leki prze-ciwdepresyjne II generacji.Trjpiercieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD): Leki I generacji odlat pidziesitych ubiegego stulecia stosowane w leczeniu depresji.Dobre i skuteczne, stosowane z powodzeniem do dzi, cho w ostat-nich latach stopniowo wypierane przez leki z grupy SSRI, SNRI, czyNaSSA.

26


28/29

27

Skala samooceny czy jestem chory na depresj?

Przeczytaj kade ponisze stwierdzenie i podkrel odpowied, ktranajlepiej oddaje Twoje samopoczucie w czasie ostatniego tygodnia.Nie zastanawiaj si dugo nad poszczeglnymi punktami. Odpowiednatychmiastowa bdzie blisza stanu faktycznemu ni odpowied poduszym namyle.

Rzeczy, ktre sprawiay mi przy-jemno, cigle mnie ciesz:

Z pewnoci tak samoNieco mniejDuo mniejW ogle nie3

2

10

Przestaem(am) interesowa siswoim wygldem i nie dbam

o siebie:Zupenie nie dbam o siebieNie dbam tak, jak powinienem(powinnam)Dbam moe nieco mniejDbam w takim samym stopniu,jak zawsze

0

1

2

3

Jestem w stanie mia sii dostrzega zabawn stron

rnych zdarze:

Tak jak zawszeNieco rzadziejZ pewnoci rzadziejW ogle nie3

2

1

0

Z radoci i nadziej spogldamw przyszo:

Tak jak zawszeRzadziej ni zwykleZdecydowanie rzadziejNigdy3

2

1

0

Czuj si wesoy(a), radosny(a):

NigdyRzadkoCzasamiPrawie cay czas0

1

2

3

SUMA

PUNKTACJA:0-8 brak depresji9-10 depresja agodna11-12 depresja umiarkowana

13 i wicej depresja cika Opracowano na podstawie skali H.A.D.

Z przyjemnoci czytam ksiki, pras, ogldam programy tele-wizyjne lub sucham audycjiradiowych:

Czsto

CzasamiRzadkoBardzo rzadko3

21

0


29/29

ISBN 83-917430-6-3

03LE0

4

Documents

Depresja Porady i Wskazowki