7
DicLE TIP DERGiSI (JOURNAL OF MEDIcAL SCHOOL) C:27 S:1 2000 NEOVASKOLER GLOKOMLU OLGULARDA AHMED GLOKOM VALFiMPLANTASYONU Yrd.Do~.Dr. Kaan ONLO 1 Dr. ihsan f;Af;A 3 Do~.Dr. Ahmet AKSONGER 2 Dr. Kubilay BiLEK 4 OZET Bu retrospektif yal1$mada neovaskO/er g/okom nedeniy/e Ahmed valf imp/ante edilen 14 hastanm 14 gozO deger/endiri/mi$tir. Operasyon sonrasl goz iyi basmcl (GIB) 21 mmHg'nin a/tmda ve 5 mmHg'nin Ozerinde o/an ve ek bir g/okom cerrahisi gerektirmelen vaka/ar ba$afl/I o/arak deger/endirilmi$tir. Orta/ama takip sOresi 12,9 5,6 al (8-27 ay) o/an o/gu/arm son kontro/Onde 9 gozde (%64,2) ba$afl sag/andl. Cerrahi oncesi orta/ama 34, 1 7,3 mmHg o/an GIB'I, son kontro/de 17,8 7,0 mmHg o/arak saptandl (P=0.001). Operasyon oncesi kullam/an orta/ama antig/okomatoz ilay saYlsl 2,9 0,8'den 1,2 1,2'e dO$tU (P=0.001). Postoperatif donemde en slk gorOlen komplikasyon 3 gozde (%21,4) geli$en hifemaydl. Ahmed g/okom valfi neovaskO/er g/okom/u o/gu/arda GIB'm dO$Ormede etkili o/arak bu/undu. Anahtar Ke/ime/er: NeovaskO/er g/okom, Ahmed g/okom valf. GiRi~ Akoz drenaj implantlan slkhkla goz i9i basmclnm (GIB) kontrol altma ahnamadlgl olgularda kullamlmaktadlr. Endikasyonlan arasmda onceden ba~anslz olan trabekulektomi, juvenil glokom, uveitik glokom, neovaskuler glokom, on kamarada hucre proliferasyonu (iridokorneal endotelyal proliferasyon gibi), a~1rIkonjonktival skatrizasyon, limbal incelme saYllmaktadlr (1). Gunumuzde bir 90k tipte akoz drenaj implantlan mevcuttur (Molteno, Ahmed, Krupin-Denver, Baerveldt vb). Bunlardan Ahmed glokom implantmda (New World Medical, Inc., Rancho Cucamonga, CA) erken postoperatif donemdeki hipotoni ve buna bagh komplikasyon oranlannm diger glokom drenaj implantlanna gore daha du~uk oldugu ileri surulmu~tUr (1,2). LiteratUrde Ahmed valf ile ilgili 9ah~malann mevcut olmasma kar~m neovaskuler glokomda kullamml hakkmda az saYlda rapor mevcuttur. Bu 9ah~mada Ahmed glokom valf implante edilen neovaskuler glokomlu olgulann degerlendirilmesi ama9lanml~tlr. MATERYAL VE METOD Bu retrospektif 9ah~mada Kaslm 1997-Nisan 1999 tarihleri arasmda neovaskuler glQkomnedeniyle Ahmed glokom valf implante edilen hastalarm (1,3,4)Dicle universitesi Tip Fakultesi GOz Hastahklan Anabilim Dah DlvARBAKIR (2) Diyarbaklr Devlet Hastahanesi GOzHastahklan Klinigi DlvARBAKIR

ihsan - dicle.edu.tr · ba~anslz olan trabekulektomi, juvenil glokom, uveitik glokom, neovaskuler glokom, on kamarada hucre proliferasyonu (iridokorneal endotelyal proliferasyon gibi),

Embed Size (px)

Citation preview

DicLE TIP DERGiSI (JOURNAL OF MEDIcAL SCHOOL) C:27 S:1 2000

NEOVASKOLER GLOKOMLU OLGULARDA AHMED GLOKOM

VALFiMPLANTASYONU

Yrd.Do~.Dr. Kaan ONLO 1

Dr. ihsan f;Af;A 3

Do~.Dr. Ahmet AKSONGER 2

Dr. Kubilay BiLEK 4

OZET

Bu retrospektif yal1$mada neovaskO/er g/okom nedeniy/e Ahmed valf imp/anteedilen 14 hastanm 14 gozO deger/endiri/mi$tir. Operasyon sonrasl goz iyi basmcl (GIB)21 mmHg'nin a/tmda ve 5 mmHg'nin Ozerinde o/an ve ek bir g/okom cerrahisigerektirmelen vaka/ar ba$afl/I o/arak deger/endirilmi$tir.

Orta/ama takip sOresi 12,9 5,6 al (8-27 ay) o/an o/gu/arm son kontro/Onde 9gozde (%64,2) ba$afl sag/andl. Cerrahi oncesi orta/ama 34, 1 7,3 mmHg o/an GIB'I, sonkontro/de 17,8 7,0 mmHg o/arak saptandl (P=0.001). Operasyon oncesi kullam/anorta/ama antig/okomatoz ilay saYlsl 2,9 0,8'den 1,2 1,2'e dO$tU (P=0.001). Postoperatifdonemde en slk gorOlen komplikasyon 3 gozde (%21,4) geli$en hifemaydl.

Ahmed g/okom valfi neovaskO/er g/okom/u o/gu/arda GIB'm dO$Ormede etkilio/arak bu/undu.

Anahtar Ke/ime/er: NeovaskO/er g/okom, Ahmed g/okom valf.

GiRi~Akoz drenaj implantlan slkhkla goz i9i basmclnm (GIB) kontrol altma

ahnamadlgl olgularda kullamlmaktadlr. Endikasyonlan arasmda oncedenba~anslz olan trabekulektomi, juvenil glokom, uveitik glokom, neovaskulerglokom, on kamarada hucre proliferasyonu (iridokorneal endotelyalproliferasyon gibi), a~1rIkonjonktival skatrizasyon, limbal incelme saYllmaktadlr(1). Gunumuzde bir 90k tipte akoz drenaj implantlan mevcuttur (Molteno,Ahmed, Krupin-Denver, Baerveldt vb). Bunlardan Ahmed glokom implantmda(New World Medical, Inc., Rancho Cucamonga, CA) erken postoperatifdonemdeki hipotoni ve buna bagh komplikasyon oranlannm diger glokomdrenaj implantlanna gore daha du~uk oldugu ileri surulmu~tUr(1,2).

LiteratUrde Ahmed valf ile ilgili 9ah~malann mevcut olmasma kar~mneovaskuler glokomda kullamml hakkmda az saYlda rapor mevcuttur. Bu9ah~mada Ahmed glokom valf implante edilen neovaskuler glokomlu olgulanndegerlendirilmesi ama9lanml~tlr.

MATERYAL VE METOD

Bu retrospektif 9ah~mada Kaslm 1997-Nisan 1999 tarihleri arasmdaneovaskuler glQkomnedeniyle Ahmed glokom valf implante edilen hastalarm(1,3,4)Dicle universitesi Tip Fakultesi GOzHastahklan Anabilim Dah DlvARBAKIR(2) Diyarbaklr Devlet Hastahanesi GOzHastahklan Klinigi DlvARBAKIR

64

dosyalan taranml~ ve cerrahi somasl minimum 6 ay sOreyle takip edilen 14hastanm 14 gozO ~ah~ma kapsamma ahnml~tlr. Sekiz kadm, 6 erkektenolu~an hastalarm cerrahi slrasmda ya~ ortalamasl 59,7 8,2 (44-71 YII arasl)Ylldl. NeovaskOler glokom 8 olguda diabetik retinopati, 6 olguda ise santralretinal ven tlkamkhgl sonucu geli~mi~ti. Preoperatif en iyi dOzeltilmi~ gormekeskinligi 4 MPS olan olgulanmlzln 6'slnda gorme derecesi P-P-, 4'Onde P+P+veya el hareketleri dOzeyindeydi. Aralannda katarakt cerrahisi ge~irmi~ 3olgunun da bulundugu hastalarm 7'sinde (%50) daha ewe I glokoma yonelikcerrahi giri~im uygulanml~tl (4 olgu trabekOlektomi,2 olgu siklokrioterapi, 1 olgutrabekOlektomi ve siklokrioterapi). Altl olguya implant cerrahisi oncesindepametinal fotokoagulasyon uygulandl.

Cerrahi Teknik:

Tek cerrah (KO) tarafmdan opere edilen hastalann tOmOndeAhmed valfimplantI (Model S-2) Ost temporal kadrana yerle~tirildi. Ost ve lateral rektuskaslan arasmda forniks tabanh Tenon/konjonktival flep hazlrlandl. Ahmed valf,BSS ile irrige edildikten soma valfin govdesi limbusun yakla~lk 8-10 mm'gerisine sklera Ozerine9-0 prolen sOtOrile sOtOreedildi. Tabam limbusta olacak~ekilde, 2/3 sklera kahnhgmda, 4x5 mm bOlutlannda skleral flep kaldmldl.Skleral flebin altmdan 23 gauge igne ile irise paralel olacak ~ekilde onkamaraya girildi. TOp,u~ a~lkhgl korneaya bakacak ve 2 mm kadar on kamarai~erisinde uzanacak ~ekilde tlra~landl ve on kamaraya yerle~tirildi. Skleral flebyerine yaYllarak 2 adet 10-0 naylon sOtOrile sOtOreedildi. Konjonktiva yerineyaYllarak sOtOreedildi ve subkonjonktival antibiotik ve steroid enjeksiyonuuygulandl. Operasyon slrasmda olgulann hi~birine antifibrotik ajankullamlmadl.

Cerrahi somasl topikal steroid ve antibiyotik kullanan tOm olgulardaaplanasyon tonometresi ile ahnan GIB ol~Omlerive biomikroskopi muayenesinide i~eren kontrollerin slkhgl hastanm klinigine gore ayarlandl.

Degerlendirme oncesinde, operasyon somasI GIB'nm 21 mmHg'ninaltmda ve 5 mmHg'nin Ozerindeolan ve ek bir glokom cerrahisi gerektirmeyenvakalarda giri~im ba~anh olarak kabul edildi. Postoperatif antiglokomatozmedikasyon kullamlmasl veya kullamlmamasl ba~anda bir kriter olarak gozonOne ahnmadl. GIB'lmn 5 mmHg veya altmda olmasl hipotoni olarakdegerlendirildi. Istatistiksel degerlendirme Wilcoxon e~le~tirilmi~ iki ornek testiile ger~ekle~tirildi.

Sonu~lar

Ortalama takip sOresi 12,9 5,6 ay (8-27 ay) olan olgulann sonkontrolOnde ba~an oram %64,2 (9 goz) idi. Cerrahi oncesi ortalama 34,1 7,3(25-53) mmHg olan GIB'!, son kontrolde 17,8 7,0 (8-30) mmHg olaraksaptandl, bu fark istatistiksel olarak anlamhydl (P=0.001). Hastalann operasyonsomasl ortalama GIB'lan ~ekil 1'de gosterilmi~tir. Postoperatif 1. gOnde10,8 5,3 mmHg olan ortalama GIB'I 3. ayda 16.1 6,3 mmHg'e yOkseldi, 9.ayda ise minimal bir dO~O~ile 15,8 6,1 mmHg oldu. 3 ve 9. aylardaki budegerler arasmdaki fark istatistiksel olarak anlamh degildi (P>0.05). Operasyonsomasl 9. aydan itibaren ortalama GIB'da dereceli bir artl~ oldu, 1. Ylhm

65

tamamlaml~ olgularda (7 goz) ortalama GIB'I 17,1 6,9 mmHg olarak saptandl.

Son kontrolde hastalarda operasyon oncesi kullanllan ortalamaantiglokomatoz ilay saYlsl 2,9 0,8'den 1,2 1,2'e dO~tO.Bu fark istatistikselolarak anlamhydl (P=0.001). GYB'I kontrolO ba~anh olarak kabul edilen 9hastadan ikisi (%22,2) antiglokomatoz ilay kullanmlyordu.

Operasyon somasl GIB'I antiglokomatoz medikal tedaviye ragmen 20mmHg'nin Ozerindeolan 5 hastanm (%35,7) birinde agn nedeniyle postoperatif1. Yllda enOkleasyonuygulandl.

Postoperatif donemde en slk gorOlen komplikasyon 3 gozde (%21,4)geli~en hifemaydl (Tablo 1). Hifema 2 gozde postoperatif 1. gOnde,1 gozde ise23.haftada geli~ti. Birinci gOnhifemasl olan olgulann birinde tOp obstrOksiyonugeli~ti ve bu olguya postoperatif 3. gOnde on kamara lavajl ile birlikte tOpirrigasyonu uygulandl. Diger 2 olguda hifema herhangi bir cerrahi mOdahaleyegerek kalmadan spontan olarak dOzeldi.

. Operasyonsomasl 1. gOnde2 gozde (%14,2) hipotoni saptandl. Bu. gozlerden birinde on kamara tamamen silikti ve tOp ile kornea arasmda temas

vardl. TOp insersiyon yerinden Slzmtl olan bu olgu aYnl gOncerrahi revizyonaahndl ve tOpkenanna bir adet sOtOrkonuldu. Cerrahi revizyon somasl 1. gOndeGYB'I 8 mmHg olan bu olguda on kamaranm derinle~tigi gozlendi. Hipotonigeli~en ve slg on kamarasl olan diger goz ise cerrahi giri~ime gerek kalmadan1. haftada dOzeldi.

Operasyon oncesi GIB'I yOksekligine bagll oldugu dO~OnOlen2 olgudakikorneal odem, 1 olguda cerrahi somasl dOzeldi, digerinde ise devam etti.Operasyon somasl GIB'I 20 mmHg'nin altmda seyreden bir olguda da 1. aydanitibaren yaygm korneal odem geli~ti.

Olgulardan birinde postoperatif 9. ayda retina dekolmanl geli~ti. Hipotonive silik on kamarasl olan olgu dl~mda hastalann hiybirinde tOp-kornea temaslgozlenmedi. Bir olguda 10. ayda tobe bagh erozyon geli~ti (%7,1).

Tablo 1. Postoperatif komplikasyonlar

Komplikasyon No. (%)

Komplikasyonlu goz saYlsl 8 (57,4)

Hifema 3 (21,4)

Hipotoni 2 (14,2)

Slg on kamara 2 (14,2)

Kornea odemi 1 (7,1)

Tup obstruksiyonu 1 (7,1)

Kornea-tup temasl 1 (7,1)

Tup erozyonu 1 (7,1)

Retina dekolmam 1 (7,1)

66

[:.-Ort~~

.'«~,!

t....

~(1"\

~,

vS

t~

->,...

1,N

....

~ekil1. Operasyon sonrasl olgulardaki ortalama GIB (mmHg) .TARTI~MA

Ortalama takip sOresi 12,9 5,6 ay olan hastalanmlzm postoperatifdonemdeki son kontrollerinde elde edilen ortalama GIB'nm (17,8 7,0 mmHg)ve kullanllan ortalama antiglokomatoz ila9 saYlslmn (1,2 1,2 adet) preoperatifdegerlere gore istatistiksel olarak anlamll derecede dO~Ok olmasl Ahmedglokom valf implantasyonunun neovaskOler glokomlu olgularda GIB'mdO~Ormedeetkili oldugunu gostermektedir.

LiteratOrdege~itli glokom tiplerinin dahil edildigi hasta gruplannda Ahmedglokom valf implantasyonu sonrasmda benzer ba~an oranlan bildirilmektedir;9all~malannda cerrahi sonrasl 1. Yllda kOmOlatif ba~an olaslllgml Coleman veark (2) %78, Ayyala ve ark (3) %77 ve Huang ve ark (4) ise %87 olarakbildirmi~lerdir. Vine 9all~malarda bildirilen sonu91arkar~lla~tlrlldlgmda, Ahmedglokom valf ile elde edilen ba~an oranlannm diger drenaj implantlanmnsonu91an ile benzerlik gosterdigi gorOlmektedir; Ayala ve ark (3) kendisonu9lanm, diger tipte drenaj implantl kullamlan 9all~malarm (5-7) sonu91anilekar~lla~tlrml~lar ve ba~an oranlannm benzer oldugunu belirtmi~lerdir. AncakAhmed glokom valfi implante edilen neovaskOler glokomlu olgulardaki ba~anhakkmda geli~kili sonu91arbildirilmi~tir. Ayala ve ark (3) bir 90k degi~keni analizettikleri 9all~malannda, glokom tipini sonu9 ba~an oram Ozerine etki eden birfaktor olarak saptamadlklanm rapor etmi~lerdir. Huang ve ark (4) ise glokomuge~itli etiyolojilere bagll olarak geli~en olgulannm igerisinde (ortalama takipsOresi 13,4 ay ve son kontrollerindeki ba~an oram %82) en dO~Okba~anoramnl neovaskOler glokomlu hasta grubunda saptaml~lar (%68) ve bu farkmistatistiksel olarak anlamll derecede oldugunu bildirmi~lerdir. Bizim

4{}

35

30

'I...

20

15

10

5

0

[::'is,...

67

9ah~mamlzda ortalama yakla~lk 13 ay takip sOresi olan olgulanmlzm sonkontrollerinde elde edilen %64,2'lik ba~an oram ge~itli glokom tiplerinin dahiledildigi 9ah~malarda (2-4) bildirilen sonu91aragore daha dO~OktOrve Huang veark'nm (4) sonu91an ile uyumlu gozOkmektedir. Farkh tipteki drenajimplantlanmn kullamldlgl 9ah~malarda da neovaskOler glokomlu olgulardaba~an prognozu dO~Okbildirilmi~tir (5,8,9).

Operasyondan yakla~lk 2-9 hafta sonra GIB'daki ge9ici artl~ hipertansiffaz olarak adlandmlmaktadlr (1,3,4,7,9). Huang ve ark (4) Ahmed glokom valfimplante ettikleri ge~itli tipteki glokom hastalannda postoperatif 2. aydakiortalama GIB'ml 1 ve 2. Ylllardakine gore istatistiksel olarak anlamh derecedeyOksek bulduklanm bildirmi~lerdir. Bizim 9ah~mamlzda ise 3. aydaki ortalamaGIB'I degeri 6 ve 9. aydaki degerlere gore biraz daha yOksek olmasma kar~maralarmdaki fark istatistiksel olarak anlamh degildi (P>0.05). Iki 9ah~mada dahipertansif fazda GIB'daki tepe degerlerin birbirine yakm olmasma kar~m(Huang ve ark'nm 9ah~masmda 2. ayda 16,9 mmHg, bizim 9ah~mamlzda 3.ayda 16,1 mmHg) bu iki 9ah~ma arasmdaki fark, neovaskOler glokomdahipertansif faz somasl GIB'daki dO~menindiger glokom tiplerine gore daha az

.' miktarda oldugunu dO~OndOrmektedir.Bu ise neovaskOler glokomlu olgulardadaha dO~Okba~an prognozu oldugu sonucuyla Ulumlu gozOkmektedir. Nitekimortalama GIB', Huang ve ark'nm (4) 9ah~masmda 2. aydan itibaren dereceliolarak dO~me gosterirken, neovaskOler glokomu olan olgulanmlzda 9. aydanitibaren dereceli olarak yOkselmegostermi~tir ($ekil1).

9ah~mamlzda erken postoperatif donemde gorOlen hipotoni oram(%14,2), Ahmed glokom valf kullamlan diger 9ah~malarda bildirilen degerlerleuyumludur. Hipotoni oramm Coleman ve ark (2) %13, Huang ve ark (4) %8,Ayyala ve ark (3) %9,4, Englert ve ark (10) ise %11,1 olarak bildirmi~lerdir. Budegerlerin diger tipte drenaj implanty uygulanan 9ah~malardakihipotoni oramnagore daha dO~Ok oldugu gozlenmektedir. Siegner ve ark (5) Baerveldtimplantmdan soma %32, Mastropasqua ve ark (11) Krupin-Denverimplantmdan sonra %57,1 oramnda hipotoni saptaml~lardlr. Wilson ve ark (12)ise olgulannda Molteno implantlndan soma %20 oranmda hipotoniye baghkoroidal dekolman geli~tigini bildirmi~lerdir.

9ah~mamlzda postoperatif donemde en slk gorOlen komplikasyon 3gozde (%21,4) geli~en hifemaydl. Kanamaya bagh olarak tap obstrOksiyonugeli~en bir olguya cerrahi mOdahale gerekti. Olgulanmn yakla~lk 1/3'OndeneovaskOlerglokom olan Ayyala ve ark (3) erken postoperatif donemde en slkkar~lla~tlklan komplikasyonun hifema (%16,5) oldugunu ve hifemaly olgulanmnda %90'nmda neovaskOler glokom oldugunu bildirmi~lerdir. Huang ve ark (4)%6 oramnda hifema gozlemlemi~ler ve tap obstrOksiyonu geli~en 17 gozOn6'smda nedenin kanama oldugunu (5'inde neovaskOler glokom mevcut)belirtmi~lerdir. Sidoti ve ark (13) Baerveldt implantl kullandlklan neovaskOlerglokomlu olgulannda %11 oramnda fibrovaskOler doku nedeniyle tOpobstrOksiyonu geli~tigini rapor etmi~lerdir. Batman ve ark (14) neovaskOlerglokomda Molteno implantasyonu somasI erken donemde hifema oramm%15,7, tOpblokajlm ise %5,2 oranmda bildirmi~lerdir.

Bir olgumuzda geli~en retina dekolmammn nedeni olarak altta yatan

68

hastallk sorumlu tutuldu. Operasyon sonrasl gozlemledigimiz digerkomplikasyonlar olan korneada diffuz Odem (%7,1), tOpe bagll erozyon (%7,1)ve tOp-kornea temasl (%7,1) Ahmed glokom valfi implante edilen diger9all~malarda da benzer oranlarda bildirilmi~tir (2-4,10).

Sonu9 olarak yakla~lk ortalama 13 ayllk takip sOresi olan neovaskOlerglokomlu olgularda Ahmed glokom valfi GIS'nl dO~Ormedeetkili olarak bulundu.Ancak Ahmed glokom implantl kullamlan neovaskOlerglokomlu olgularda dahauzun sOreli takipler sonrasmdaki degerlendirmelere de gereksinim oldugunudO~Onmekteyiz.

SUMMARY

THE AHMED GLAUCOMA VALVE IN NEOVASCULAR GLAUCOMA

In this retrospective study aimed to evaluate the efficacy of the Ahmedglaucoma valve in patients with neovascular glaucoma.

For this purpose the medical records of 14 patients (14 eles) withuncontrolled neovascular glaucoma who underwent Ahmed Glaucoma Valve

.implant surgery were reviewed. Success of surgery was defined as anintraocular pressure less than 21 mm Hg and greater than 5 mm Hg withoutadditional glaucoma surgery.

The mean follow-up time was 12.9 5.6 months (range, 8 to 27 months).Success was achieved in nine of 14 eyes (64.2%). Intraocular pressure wasreduced from a mean of 34.1 7.3 mm Hg before surgery to 17.8 7.0 mm Hg atthe most recent follow-up after surgen (P=0.001). The number of antiglaucomamedications was decreased from a preoperative mean of 2.9 0.8 to 1.2 1.2postoperatively (P =0.001). The most common postoperative complication washyphema, which occurred in 3 eyes (21.4%).

Ahmed glaucoma valve implant was found effective in loweringintraocular pressure in patients with neovascular glaucoma.

Key words: Neovascular glaucoma, Ahmed glaucoma valve.

KAYNAKLAR

1. Da Mata AP, Foster CS. Ahmed valve and uveitic glaucoma. Int OphthalmolClin 1999 Winter; 39(1):155-67

2. Coleman AL, Hill R, Wilson MR, Choplin N, Kotas-Neumann R, Tam M, etal. Initial clinical experience with the Ahmed glaucoma valve implant. Am JOphthalmol 1995;120:23-31

3. Ayyala RS, Zurakowski D, Smith JA, Monshizadeh R, Netland PA, RichardsDW, Layden WE. A clinical study of the Ahmed Glaucoma Valve implant inadvanced glaucoma. OphthalmologI1998;105(10):1968-76

4. Huang MC, Netland PA, Coleman AL, Siegner SW, Moster MR, Hill RA.Intermediate-term clinical experience with the Ahmed Glaucoma Valveimplant. Am J OphthalmoI1999;127:27-33

5. Siegner SW, Netland PA, Urban RC Jr, Williams AS, Richards DW, Latina

69

MA, Brandt JO. Clinical experience with the Baerveldt glaucoma drainageimplant. Ophthalmology 1995;102(9):1298-307

6. Krupin eye valve with disk for filtration surgery. The Krupin Eye ValveFiltering Surgery Study Group. Ophthalmology 1994;101:651-8

7. Heuer OK, LlOId MA, Abrams OA, Baerveldt G, Minckler OS, Lee MB,Martone JF. Which is better? One or two? A randomized clinical trial ofsingle-plate versus double-plate Molteno implantation for glaucomas inaphakia and pseudophakia. Ophthalmology 1992;99:1512-9

8. Krupin T, Ritch R, Camras CB, Brucker AJ, Muldoon TO, Serle J, et a!. Along Krupin-Oenver valve implant attached to a 180 degree scleral explantfor glaucoma surgery. Ophthalmology 1988;95:1174-80

9. Minckler OS, Heuer OK, Hasty B, Baerveldt G, Cutting RC, Barlow WE.Clinical experience with the single-plate Molteno implant in complicatedglaucomas. Ophthalmology 1988;95:1181-8

,,10. Englert JA, Freedman SF, Cox TA. The Ahmed Valve in refractorypediatric glaucoma. Am J Ophthalmo11999;127(1):34-42

11. Mastropasqua L, Carpineto P, Ciancaglini M, Zuppardi E. Long-termresults of Krupin-Oenver valve implants in filtering surgery for neovascularglaucoma. Ophthalmologica 1996;210(4):203-6

12. Wilson RP, Cantor L, Katz LJ, Schmidt CM, Steinmann WC, Allee S.Aqueous shunts. Molteno versus Schocket. Ophthalmology 1992;99:672-8

13. Sidoti PA, Ounphy TR, Baerveldt G, LaBree L, Mincler OS, Lee PP, HeuerOK. Experience with the Baerveldt glaucoma implant in treating neovascularglaucoma. Ophthalmologl 1995; 102(7): 1107-18.

14. Batman A, Batman C, Zilelioglu 0, Ozkan S, Cetin E. NeovaskOlerglokomda Molteno tOpimplantasyonu. T Klin Oftalmoloji 1996;5:77-9.