IIstorija dizajna

Copyright Link group

Istorijski temelji grafikog dizajna

Grafiki dizajn je umetnost izbora i araniranja vizuelnih elemenata (poput tipografskih elemenata, slika, ilustracija, simbola, boja) u cilju prenoenja odreene poruke. Upravo zato se grafiki dizajn esto naziva vizuelna komunikacija. Razvoj grafikog dizajna kroz istoriju uvek je bio usko povezan sa razvojem tehnologije i sa drutvenim potrebama. Grafiki dizajn vue korene jo iz antikog doba, ilustrovani rukopisi pravljeni su jo u starom Egiptu, Kini, antikoj Grkoj, Rimu. Najlepi primeri ranog grafikog dizajna mogu se videti u obliku staroegipatske Knjige mrtvih. Knjiga mrtvih je pravljena u nameri da bude pomo preminulom da zaobie prepreke u zagrobnom ivotu. Najee je pisana na papirusu i stavljana u sanduk ili u grobnicu pokojnika. Slike, prikazi i ilustrovani tekst u vidu raznih himni, ini i instrukcija bile su obavezni deo knjige.

Ovaj slikoviti prikaz, na papirusu iz Hunefera, pokazuje vaganje Huneferovog srca. U prvoj sceni Anubis vodi Hunefera do sale za presude. Posle merenja srca, Horus predstavlja

Hunefera (koji je proao test) Ozirisu, bogu podzemnog sveta i mrtvih, dok su etrnaest egipatskih bogova kao sudije prikazani iznad kako sede

U srednjem veku sauvani rukopisi i knjige uglavnom su propagirali svete spise. Najraniji oblici knjiga pisani su i ilustrovani na obraenoj ivotinjskoj koi, materijalu poznatom kao pergament. Jo poetkom drugog veka pre nove ere faraon iz dinastije Ptolomeja nije dozvoljavao da se izvozi papirus iz Egipta, u cilju spreavanja razvoja biblioteka u zemljama koje su od njih nabavljale papirus. Upravo zato su korisnici papirusa (posebno u Evropi, gde je najvie upotrebljavan) u nedostatku istog bili primorani da nau zamenu, kako bi nastavili da ire steeno znanje i prenose poruke buduim generacijama. Novi materijal je naen na podruju dananje Turske u gradu Pergamu, po kojem je i dobio ime - pergament. Pored toga to je uspeo u potpunosti da zameni papirus, bio je istrajniji i otporniji na vlagu. Materijal se sekao u istom formatu, a po ispisivanju, vie takvih stranica bilo je priiveno sa strane, kako bi se listale ba kao i dananje knjige.


Ilustracija izrade pergamenta iz 1568. godine U Evropi su monake sobe za pisanje, tzv. skriptarnice, imale jasnu podelu rada koja je dovela do dizajna knjiga. Naunik koji je bio upuen u latinski ili grki bio je odgovoran za uredniki sadraj, dizajn i proizvodnju knjiga. Knjievnici obueni za ispisivanje slova razliitih stilova provodili su dane i noi savijeni preko stolova, piui stranicu za stranicom. Ostavljali su prazan prostor na stranicama, gde bi kasnije ilustratori dodavali dekorativne delove uz tekst, crte ili skicu.


Pisar na delu, 1472. godina, autor - Jean Mielot Evropski zapisi iz srednjeg veka sadre razliit dizajn stranica knjiga, ilustracija, stilova, kao i tehnika proizvodnje. Izolacija i loi uslovi putovanja rezultovali su raznolikou stilova u razliitim delovima Evrope. Najkarakteristiniji stilovi tog vremena javili su se u vidu hiberno-saksonskog stila na prostorima dananje Velike Britanije, kao i daleko poznatiji, gotski stil koji se u razliitim oblicima pojavio u Evropi krajem XIV i poetkom XV veka.


Primeri hiberno-saksonskog (slika levo) i gotskog stila (slika desno) Rano tampanje i grafiki dizajn knjige Vrhunac dizajna knjige i grafikog dizajna deava se od momenta kada je pronaena tamparska maina u Evropi, iako su u Kini slinu tehniku koristili vie vekova. Zna se da su kineski kovai odavno znali za pojavu "pokretnih slova", da su ih izrezivali i kasnije izlivali od metala. Pored toga, u Kini su jo u II veku p.n.e. izumeli papir dobijen od tankog sloja celuloidnih vlakana koji je sluio za tampanje, pisanje ili crtanje. Postupak dobijanja je bio tajna do VIII veka, kada su ga putem kineskih zarobljenika upoznali Arapi. Prva fabrika papira bila je napravljena u Bagdadu oko 800. godine, proizvodnja se irila preko Sirije i Egipta na Siciliju i Andaluziju. Tako se u XIII veku papir proirio Evropom i zamenio dosta skuplji i petki papirus, kao i pergament.


Gutenbergova tamparska presa iz 1568. godine mogla je da odtampa do 240 stranica/sat Idejni tvorac prve maine za tampanje u Evropi bio je Nemac Johan Gutenberg koji je jo 1440. godine pokuao da izlije pojedinana slova iz metala, koja bi potom slagao u nameri da dobije planirani izgled stranice. Usavravajui svoju metodu, napravio je drvenu presu uz pomo koje bi dobio otisak na listu papira, to mu je pomoglo da kreira svoje nadaleko poznato tampano izdanje knjige. To je bilo izdanje Biblije, koje je danas poznato kao Gutenbergova Biblija. U njoj nije koristio nijednu od poznatih familija fontova, ve se vodio idejom da bi slova trebalo da se prave na osnovu zahteva svog vremena i u skladu sa zahtevima knjige. Nakon ovoga, tampane knjige su poele da menjaju skupe runo napisane knjige. Dizajneri tipografskih knjiga pokuavali su da naprave replike starih zapisa kopirajui stil rukopisa, namenski ostavljajui prostor za slike i dekoraciju. Tokom vremena, tipografske knjige razvile su sopstveni dizajnerski renik. Grafiki dizajn knjige od XVI do XVIII veka Renesansa je kulturno-istorijski pojam koji oznaava doba od 1350. do XVI veka, kao period u kojem je dolo do ponovnog interesovanja za klasinu antiku i procvat umetnosti, da bi se kasnije ovim pojmom oznaavalo kulturno stanje prelaska doba iz srednjeg veka u novo doba, naroito u Italiji. Pojam renesansa je u uzajamnom odnosu sa pojmom humanizam. Poev od kraja XV veka, razvoj tamparije je odigrao kljunu ulogu u procesu irenja antikih spisa, kako bi oni bili na raspolaganju to veem broju italaca. Tipografsko pismo je evoluiralo u ono to danas zovemo antikva Stari Stil (Old Style), koji je bio inspirisan velikim slovima iz drevnih rimskih natpisa i malim slovima iz rukopisa karolinkog perioda (rano vreme dinastije Karoling na dvoru Karla Velikog 742-814.).


Aristotel - tampano izdanje Alda Manucia iz XV veka Italijanski naunik i tampar Aldo Manucio (Aldus Manutius) osnovao je Aldino tampariju 1495. za proizvodnju tampanih izdanja mnogih grkih i latinskih klasika. Njegova inovacija su bile jeftine, depne knjige. Kako bi reio problem koliine stranica, predstavio je prvi kurzivni, odnosno iskoeni slovni oblik uz pomo Franeska Grifoa. Vie takvih uskih slova iskoenih udesno moglo je da stane u jednom redu, samim tim na jednoj stranici, pa su male, depne knjige mogle da imaju manji broj stranica. Prototip za dizajn renesansnih knjiga dolazi upravo iz Aldino tamparije u vidu dve stranice iz knjige Hypnerotomachia Poliphili (Razdor ljubavi u snu) autora Franeska Kolona. Delo je bilo cenjeno zbog jednostavnosti i harmonije tonova, jedinstveno po spoju tipografije i slike.


Francesco Colonna - Hypnerotomachi Poliphili Francuska e u XVI veku preuzeti vodeu ulogu u kreiranju tipografije i dizajnu knjiga. Jedan od najpoznatijih tipografa ovog vremena bio je Klod Garmond, koji je tridesetih godina u Parizu izrezao slovni lik Germond inspirisan antikvom Alda Manucija. Renesansni predstavnik antikvi, slovni lik Germond, bie uzor mnogim tipografima i dizajnerima do danas. Klod Germon i njegov uitelj efri Tori napravili su standard u grafikom dizajnu koji se rairio daleko van okvira Francuske.


Izrezani slovni lik Germond Pokret rokoko iz XVIII veka najbolje karakteriu sloene krivolinijske dekoracije, to se najbolje moe videti kroz grafiki dizajn francuskog slovolivca Pjer-Simona Furnijea i njegov slovni lik Fournier i Narcissus.


Pierre-Simon Fournier, Manuel Typographique, 1766.

Furnije je 1737. godine uveo tipografski sistem mera uzevi za osnovnu jedinicu tipografsku taku (point typographique - pt. = 0.37 mm), to mu je omoguilo da kreira familiju pisama. U drugoj polovini XVIII veka neki dizajneri su, zasieni rokoko stilom, ponovo traili inspiraciju u klasinoj umetnosti. Taj interes je posebno bio inspirisan arheolokim nalazima u Grkoj i Italiji. Period neoklasicizma karakterisale su prave linije, pravolinijske forme i uzdran geometrijski ornament. Najpoznatiji grafiki dizajner tog vremena bio je engleski graver Don Baskervil, koji je kreirao slovne likove koji su bili tranzicija izmeu rokokoa i neoklasicizma. Baskervil je u svojoj tampariji godinama pokuavao da izree savren slovni lik. Njegovo najpoznatije delo je antikva, do koje je doao pedesetih godina XVIII veka. Svojim karakteristikama antikva je bila na granici rokokoa i neoklasicizma, zbog ega se klasifikuje kao prelazna ili traniziciona antikva, a ime je, sasvim oekivano, dobila po svom kreatoru - Baskervilu.


Baskervil, 1757. Kulminacija u razvoju antikve deava se krajem XVIII veka. U Francuskoj se prva tzv. Moderna antikva pojavljuje u slovnom liku Didot, iji je autor bio Fransoa Ambroaz Dido. Slova je prvi put upotrebio njegov roeni brat, tampajui knjigu u Parizu koja je nedugo zatim proglaena remek-delom. U njegovim slovima nisu se videli nikakvi tragovi prethodno forsiranih rukopisnih pisama. Ipak, i pored ovog uspeha, danas se za kreatora moderne antikve smatra Italijan anbatista Bodoni, koji je dugo radio kao pripravnik u vatikanskoj tampariji u Rimu. Sedam godina poto je Dido samo naeo ideju o modernoj antikvi, Bodoni pravi slovni lik koji se istie svojim kontrastom i serifnim linijama koje su geometrijski iste. Slova i definitivno odskau od tadanjeg vremena, beei od bilo kakve povezanosti sa rukopisnim pismima. Logino, slovni lik dobija ime Bodoni, a njegov kreator do kraja ivota nastavlja sa izradom modernih slovnih likova koji e uticati na mlade dizajnere u XIX veku i kasnije.


Giambattista Bodoni, detalj iz knjige Manuale Tipografico Razvojem tamparija, dolazi do promena u izgledu slovnih karaktera. Tako se u Engleskoj poetkom XX veka pojavljuje slovni lik koji ima iste debljine spojnih i osnovnih linija na slovima. Serifi postaju iskljuivo pravolinijski i po prvi put imaju debljinu koja je srazmerna debljini osnovne linije slova. Prvi koji je kreirao ovakav vid pisma i omoguio da se takvi slovni karakteri pojave u tamparijama bio je Vinsent Frings, naziva ga Egyptienne (Eipsijen) inspirisan novim iskopinama iz doba drevnog Egipta koje su se u tom periodu deportovale u London. Pismo koje je kreirao sve ee kree da se upotrebljava u tamparijama u raznim varijantama. Svi slovni karakteri koji su imali takve karakteristike bili su nazivani po prvom koje je Vinsent kreirao - Eipsijen. Pored naziva Eipsijen, za ovakve slovne karaktere ete danas uti i izraz slab-serifi. Slab-serifna pisma su se koristila kao na prvim savremenim pisaim mainama. Najpoznatiji font u tom maniru je Rockwell. Od Gutenbergovog doba pa sve do XX veka, slova koja su se izlivala od strane poznatih tipografa koristei se u tamparijama godinama su sve manje liila na rukopisna. Iako su pisma tipa Eipsijen dosta odskakala od njih i bila revolucionarna, najveu panju izazvala su tzv. san-serifna pisma, odnosno slovni karakteri bez ikakvih serifa. Viljem Kezlen IV je bio jedan od prvih kreatora ovakvih slovnih likova, mada je napravio samo velika, odnosno kapitalna slova. Iako su ona poznata i od ranije, iz perioda starog Rima i Grke, tada su prvi put koriena u tamparijama.


Na slici ispod moete detaljnije videti kako se razvijao izgled rezanih slovnih karaktera koji su se koristili u tamparijama od XV do sredine XX veka, od antikve (Old Style), preko tranzicionih i modernih stilova, do eipsijena (slab-serif).

Documents

IIstorija dizajna