KABANATA IXSI RIZAL BILANG DESTERADO SA DAPITAN

1892

1896

Nagsanay siya rito ng medisinaNagsagawa ng mga siyentipikong

eksprimentoNagpatuloy ng kanyang pansining

at pampanitikanNagpalawak ng kaalaman sa mga

wikaNagtatag ng isang paaralang

panlalakiNagtaguyod ng kaunlarang

panlipunanNag-imbnto ng isang makinang

kahoy na gumagawa ng ladrilyoNaging magsasaka at

mangangalakal

CEBU

Mula kay:

Padre Pablo PastellsSuperyor ng Lipunang Heswita sa Pilipinas

Para kay:

Padre Antonio ObachHeswitang Kura Paroko ng Dapitan

Nanirahan kay:

Kapitan Carnicero y Sanchezkomandante

Ulat kay:

Gobernador Despujol

Nagbigay kay Rizal ng:Kalayaan na magpunta kahit saanMinsan lamang sa isang linggo kung mag-ulat sa kanyang tanggapan

BUTUAN

SETYEMBRE 21, 1892

9736

P6,200P2,000- sa kanyang ama

P200- sa kaibigang si Basa na nasa HK

Natira ay ipinangbili ng lupang sakahan

Pag-aari nina:

Kapitan Carnicero Dr. Rizal Francisco Equilor

(Español na residente ng Dipolog)

Bahagi ni Rizal:

IKALAWANG GANTIMPALA:

P20,000(LOTERYA NG MAYNILA)

Para kay Rizal:

AGOSTO 1893Ina: Doña Teodora Kapatid: Maria

Padre SanchezTanging paring Español na nagtanggol sa Noli Me Tangere

Tumulong kay Rizal sa pagpapaganda ng DapitanNiregaluhan ni Rizal ng isang manuskritong may pamagat na Estudios Sobre la Lengua Tagala (Mga Pag-aaral Hinggil sa Wikang Tagalog)

Maaliwalas na pamumuhaysa dapitan

Naging maganda, tahimik at kaaya-aya ang buhay ni Rizal sa Dapitan.

Mula Agosto 1893, dinalaw si Rizal ng kanyang pamilya upang mabawasan ang kalungkutan nito sa kanyang pag-iisa sa kuta ng Espanol sa lupain ng mga moro.

Ang mga dumalaw sa kanya ay ang kanyang ina, mga kapatid na sina

Trinidad, Maria at Narcissa; at ng mga pamangkin na sina Teodisio, Estanislao,

Mauricio at Prudencio.

Nagpatayo siya ng bahay sa baybay-dagat ng Talisay.

Nagpatayo rin siya ng paaralang panlalaki.

Nagpatayo rin siya ng ospital para sa kanyang mga pasyente.

NATUKLASAN NI RIZAL ANG ISANG ESPIYA NG PRAYLE

Nagpakilalang kamag-anak at kaibigan ni Rizal.

“FLORENCIO NAMANAN” ang tunay na pangalan ng espiya.

Katutubo ng Cagayan de Misamis.Binata, 30 taong gulang.Inupahan siya ng mga prayleng Recoleto.

PABLO MERCADO

Ipakilala ang sarili kay Rizal bilang kaibigan at kamag-anak.

Matiktikan ang mga ginagawa ni Rizal.Makakuka ng liham at sulatin ni Rizal na mag-

uugnay sa kanya sa kilusang rebolusyunaryo.

Misyon ng espiya

Humalili kay Kapitan Carcinero bilang komandante ng Dapitan.

Nag-utos na dakpin ang espiya.

Kapitan juan sitges

Nakapagtatakang biglang ipinatigil ni Sitges ang imbestigasyon at pinawalan ang espiya.

Humiling ng kopua ng ulat si Rizal hinggil sa imbestigasyon ngunit hindi pinaunlakan ni Sitges ang kanyang kahilingan.

Si Rizal Bilang Mangangalakal

DAPITAN naging matagumpay sa industriya ng: Pangingisda Kopra Abaka

Sinabi rin niyakay Saturnina na maari ito ditong magnegosyo ng:

Tela Alahas Abaka

Marami siyang plano para sa bayang ito, sinabi niyang maganda ang dalampasigan, sagana sa isda ang dagat ngunit sinauna pa ang paraan ng pangingisda kaya kakaunti lamang ang huli ng mga mangingisda.

Si Ramon Carreon, na isang negosyante sa Dapitan ay naging kasyoso ni Rizal.

Pinakamatagumpay na negosyo ni Rizal ang abaka.

Mayo 14, 1893 Itinatag ni Rizal ang negosyo nila ni Carreon sa paggawa ng apog (400 bag na apog buwan-buwan).

Enero 1, 1895 Itinatag ang “Asosasyong Kooperatiba ng mga Magsasaka ng Dapitan” upang mabali ang monopolyo ng mga Tsino sa pagnenegosyo sa Dapitan.

Layunin: mapaunlad ang mga produktong agrikultural

makakuha ng mas magandang pamilihan para sa mga produkto

mangolekta ng pondo para sa pamimili

magtulungan ang mga prodyuser at manggagawa sa pagtatag ng isang tindahan kung saan makabibili ng mga pangunahing bilihin sa mababang presyo

Oktubre 22, 1895

Sinulat niya ang napakagandang tula tungkol sa payapa nilang buhay bilang desterado at ipinadala niya ito sa kanyang ina.

Ito ay pinamagatang “Mi Retiro” o “Ang Aking Pamamahinga”.

Cabe anchurosa playa de fina y suave arenay al pie de una montana cubierta de verdorplante mi choza humilde bajo arboleda amena,buscando de los bosques en la quientud serenareposo a mi cerebro, silencio a mi dolor.

Su techo es fragil su suelo debil cana,sus vigas y columnas maderas sin labrar;nada vale, por cierto, mi rustica cabana;mas duerme en l regazo de la eterna montana,y la canta y la arrulla noche y dias el mar.

Un afluente arroyuelo, que de la selva umbriadesciende entre penascos, la bana con amor,y un chorro le regala por tosca caneriaque en la callda noche es canto y melodiay nectar cristalino del dia en el calor.

Si el cielo esta sereno, mansa corre la fuente,Su citara invisible tanedo sin cesar;pero vienen las lluvias, e impetuoso torrentepenas y abismos salta, ronco, espumante, hirviente,y se arroja rugiendo frenetico hacia el mar.

Del perro los ladridos, de las aves trinodel kalaw la voz ronca solas se oyen alli,no hay hombre vanidoso ni importuno vecinoque se imponga a mi mente, ni estorbo mi camino;solo tengo las selvas y el mar cerca de mi.

El mar, el mar es todo! su nasa suberanalos atomos me trae de mundos que lejos son;me alienta su sonrisa de limpida manana,y cuando por la tarde mi fe resulta vanaencuentra en sus tristezas un eco el corazon.

DE noche es un arcano! ... su diafano elementose cubre de millares, y millares de luz;la brisa vaga fresca, reluce el firmamento,las olas en suspiros cuentan al manso vientohistorias que se pierden del tiempo en el capiz.

Diz que cuentan del mundo la primera alborada,del sol el primer beso que su seno encendio,cuando miles de seres surgieron de la nada,y el abismo poblaron y la cima encumbraday do quiera su beso facundante estampo.

Mas cuando en noche oscura los vientos enfureceny las inquiestas alas comienzan a agitar,

crusan en aire gritos que el animo estremecen,coros, voces que rezan, lamentos que parecenexhalar los que un tiempo es hundieron en el mar.

Entonces repercuten los montes de la altura,los arboles se agitan de confin a confin;aullan los ganados, retumba la espesura,sus espirtus dicen que van a la llanurallamadas por los muertos a funebre festin.

Silva, silva la noche, confusa, sterradora;verdes, azukes llamas en el mar vense arder;mas la calma renace con la proxima auroray pronto una atrevida barquilla pescadoralas fatigadas alas comienza a recorrer.

Asi pasan los dias en mi oscuro retiro,desterrado del mundo donde tiempo vivi,de mi rara fortuna la providencia admiro:quijarro abandonado que al musgo solo aspiropara ocultar a todos el mundo que tengo en mi!

Vivo con los recuerdos de los que yo he amadoy oigo de vez en cuando sus nombres pronunciar:unos estan ya muertos, otros me han abandonado;mas que importa? ... Yo vivo pensando en lo pasadoy lo pasado nadie me puede arrebatar.

El es mi fiel amigo que nunca me desdoraque siempre alienta el lma cuando triste la ve,que en mis noches de insomnio conmigo vela y oraconmigo, y en mi destierro y en mi cabana mora,y cuando todos dudan solo el me infunde fe.

Yo la tengo, y yo espero que ha de brillar un diaen que venza la idea a la fuerza brutal,que despues de la lucha y la lente agonia,otra voz mas sonora y mas feliz que la miasabra cantar entonces el cantico truinfal.

Veo brillar el cielo tan puro y refulgantecomo cuando forjaba mi primera ilusion,el mismo soplo siento besar mi mustia frente,el mismo que encendia mi entusiasmo fervientey hacia hervir la sangre del joven corazon.

Yo respiro la brisa que acaso haya pasadopor los campos y rios de mi pueblo natal;acaso me devuelva lo que antes le he confiadolos besos y suspiros de un ser indolatrado,

las duces confidencias de un amor virginal!

Al ver la misma luna, cual antes argentada,la antigua melancolia siento en mi renancer;despiertan mil recuerdos de amor y fe jurada ...un patio, una azotea, la playa, un enramada,silencios y suspiros, rubores de placer ...

Mariposa sedienta d la luz y de colores,sonando en otros cielos y en mas vasto pensil,deje, joven apenas, mi patria y mis amores,y errante por doquiera sin dudas, sin temores,gaste en tierras extranas de mi vida de abril.

Y despues, cuando quise, golondrina causada,al nido de mis padres y de mi amor volver,rugio fiera de pronto violenta turbonada:vense rotas mis alas, deschecha la morada,la fe vendida a otros y ruinas por doquier.

Lanzado a una pana de la patria que adora,el porvenir destruido, sin hogar, sin salud,de toda mi existencia el unico tesoro,creencias de una sana, sincera juventud.

Ya no sois como antes, llenas de fuego y vidabrindando mil coronas a la inmortalidad;algo serias os hallo; mas nuestra faz queridasi ya es tan sincera, si esta descoloridaen cambio lleva el sello de la fidelidad.

Me ofreceis, oh ilusiones! la copa del consuelo,y mis jovenes anos a despertar venis:gracias a ti, tormenta; gracias, vientos del cielo,que a buena hora supisteis cortar mi incierto vuelo,para abatirme al suelo de mi natal pais.

Cabe anchurosa playa de fina y suave arenay al pie de una montana cubierta de verdor,halle en mi patria asilo bajo arboleda amena,y en sus umbrosos bosques, tranquilidad serena,reposo a mi cerebro, silencio a mi dolor.

“Mi Retiro”

Nagprisintang Doktor ng Militar sa Cuba Inialay ni Rizal ang kanyang serbisyo sa Cuba na noo’y nasa gitna ng digmaan at papalawak na epidemya ng Yellow Fever.

Isang liham ang dumating sa Dapitan at nagsasabi na ibig niyang tumulong. Tinanggap ng pamahalaan ang inaalok na tulong ni Rizal.

Hulyo 1, 1896

Masayang-masaya si Rizal dahil sa balitang iyon, makapaglalakbay na siyang muli sa Europa at pagkaraan ay sa Cuba. Sa kanyang katuwaan ay naisulat niya ang “El Canto del Viajero” o “Ang Awit ng Manlalakbay”.

Kagaya ng dahong nalanta, nalagas,Sinisiklut-siklot ng hanging marahas;Abang manlalakbay ay wala nang liyag,Layuin, kalulwa't bayang matatawag.

Hinahabul-habol yaong kapalarangMailap at hindi masunggab-sunggaban;Magandang pag-asa'y kung nanlalabo man,Siya'y patuloy ring patungo kung saan!

Sa udyok ng hindi nakikitang lakas,Silanga't Kanlura'y kanyang nililipad,Mga minamahal ay napapangarap,Gayon din ang araw ng pamamanatag.Sa pusod ng isang disyertong mapanglaw,

Siya'y maaaring doon na mamatay,Limot ng daigdig at sariling bayan,Kamtan nawa niya ang kapayapaan!

Dami ng sa kanya ay nangaiinggit,Ibong naglalakaby sa buong daigdig,Hindi nila tanto ang laki ng hapisNa sa kanyang puso ay lumiligalig.

Kung sa mga tanging minahal sa buhaySiya'y magbalik pa pagdating ng araw,Makikita niya'y mga guho lamangAt puntod ng kanyang mga kaibigan.

Abang manlalakbay! Huwag nang magbalik,Sa sariling baya'y wala

kang katalik;Bayaang ang puso ng iba'y umawit,Lumaboy kang muli sa buong daigdig.

Abang manlalakbay! Bakit babalik pa?Ang luhang inyukol sa iyo'y tuyo na;Abang manlalakbay! Limutin ang dusa,Sa hapis ng tao, mundo'y nagtatawa.

Ang Awit ng Manlalakbay

Hulyo 31, 1896

•Nagwakas ang apat na taon na pagkakatapon sa Dapitan.

•Sakay ng Barkong Espanya, Kasama niya Sina Josephine, Narcisa, Angelica Tatlong Pamangkin at anim na estudyante papunta ng Maynila

PAALAM DAPITAN

•Nagpatayo si Rizal ng Bahay-Paaralan na papasukan ng mga batang lalaki muka sa mga piling angkan.•Siya ay may 16 na mag-aaral na tinuturuan niya ang mga ito na bumasa at sumulat sa wikang Tagalog at Espanyol, Heograpiya, Kasaysayan, Agham at Matematika

SI RIZAL BILANG GURO

•Si Rizal ay nag-aral at nagpakadalubhasa sa Paris at Alemanya sa panggagamot sa mata bunga ng masidhing pagnanasa niya na magamot ang kanyang ina.•Nanggamot si Rizal habang siya ay nasa Dapitan.•Bagama’t nagbabayad ang mayayaman niyang pasyente, libre naman ang kanyang serbisyo sa mga mahihirap.

SI RIZAL BILANG MANGGAGAMOT

•Lumikha si Rizal ng patubig (irrigation) sa Dapitan.•Pinuri at pinahalagahan ang kakayahan ni Rizal sa inhenyera ni H.F Cameron, isang inhenyerong Amerikano.

SI RIZAL BILANG INHENYERO

•Ipinagpatuloy ni Rizal ang kanyang pag-aaral ng wika sa Dapitan.•Sumulat siya ng balarilang Tagalog at gumawa ng pag-aaral hinggil sa pagkakatulad ng wikang Bisaya at wikang Malay.•Si rizal ay nkakapagsalita ng 22 wika at wikain:

Tagalog, Ilokano, Bisaya, Sugbuanon, Espanyol, Latin, Griyego, Ingles, Pranses, Aleman, Arabe, Malay, Ebreo, Sanskrit, Olandes, Catalan, Italyano, Intsik, Hapon, Portuges, Suweko at Ruso.

SI RIZAL BILANG DALUBHASA

•Bumili sa Rizal ng 16 na hektarya ng lupa sa Talisay kung saan nagtayo siya ng bahay-paaralan, at pagamutan.•Doon ay nagtanim siya ng cacao, kape, tubo, niyog at punong kahoy.•Gumamit siya ng makabagong paraan ng pagsasaka. Umangkat siya ng makinaryang pansakahan sa Estados Unidos.

SI RIZAL BILANG MAGSASAKA

•Kanyang ginalugad ang gubat at baybay-dagat upang humanap ng ispesimen ng mga halaman, kulisap at kabibe.•Ang mag ispesimen na ito ay pinadala niya sa Museo ng Dresden sa Europa.•Nakatuklas si Rizal ng mga pambihirang ispesimen na idinugtong sa pangalan niya bilang parangal sa kanya.

SI RIZAL BILANG MANUNUKLAS

•Noong dumalaw ang mga kapatid ni Rizal sa Dapitan sinabi niya na:

“Balang araw ang mga paring nakatalikod at nagmimisa sa salitang

Latin ay haharap sa tao at magmimisa sa sariling wika ng mga tao”

“Ang Pilipinas balang araw ay magkakaroon ng isang pamahalaang

Federalismo.”

•Hindi nagtagal, ang mga predisyong ito ay nagkatotoo”

SI RIZAL BILANG PREDIKTOR

IPINASA NINA:

Tejero, HoneyheartMahait, Danica PearlMagno, Camille JoyFarrales, Corrine

BSTTM 2nd year – Blk.2 Sec.9