ชองานวจย สมรรถภาพทางกายและใจของผสงอาย กบการปนจกรยานหลงวยเกษยณ Physical and Mental Fitness of Bicycle Rider after Retirement ประเภทของหวของานวจย ผลงานวจยดานอนๆ คอดานสมรรถภาพทางรางกายและจตใจของผทออก

ก าลงกายอยางเขมขน จรงจง และตอเนอง ชอนกวจยและคณะ เอนก สตรมงคล กฤษฎา บานชน นฤพนธ วงศจตรภทร

เกษม ใชคลองกจ สกญญา เจรญวฒนะ สมพร สงตระกล

บทคดยอ การออกก าลงโดยการปนจกรยานของผสงอายมมากขน โดยเฉพาะในกลมทมการปนอยางหนกและตอเนอง อยางไรกตามขอมลเกยวกบสภาพรางกายและจตใจในกลมของผสงอายชาวไทยกลมนยงมนอยมาก การวจยครงนจงมวตถประสงคเพอศกษาสภาพรางกายและจตใจของผทปนจกรยานอยางจรงจงและตอเนองของกลมผสงอายทเขารวมและไมเขารวมโครงการปนจกรยาน 65 วน โดยท าการศกษากบกลมตวอยางทเปนผสงอายชาย ทมประสบการณการปนจกรยานเพอสขภาพมากกวา 5 ป จ านวน 30 คน ทเขารวม (14 คน) และไมเขารวม (16 คน) โครงการปนจกรยาน 65 วน ทมระยะทางมากกวา 5,000 กโลเมตร ทมอายระหวาง 48-74 ป ( M = 59, SD = 6.15) และได 1) รบการทดสอบทางดานรางกาย (สมรรถภาพทางกาย สภาวะทางการแพทย และโภชนาการ) และ 2) การประเมนทางดานจตใจ (ความรสกทดตอรางกายตวเองและคณภาพชวต) ทใชวธการทดสอบทางวทยาศาสตรการกฬา การแพทย การตอบแบบสอบถามและการสมภาษณเชงลกในการเกบขอมล

ผลการวจยในสวนของลกษณะทวไปของกลมตวอยางทงสองกลมมความใกลเคยงกน โดยในดานสมรรถภาพทางกายจากผลการทดสอบนนการปนจกรยานของผทไมเขารวมโครงการฯ และเขารวมโครงการปนจกรยาน 65 วน ทมระยะทางมากกวา 5,000 กโลเมตร มสมรรถภาพทางกายในภาพรวมดเชนเดยวกน

ขณะททางดานเวชศาสตรการแพทย ผเขารวมโครงการทงสองกลมมคาดชนมวลกาย (BMI) และทกคนมความสมบรณของเมดเลอด (CBC) การท างานของไต (BUN, Cr) ปกตทกคน กลมทปนจกรยานในโครงการ 65 วน มคากรดยรกในเลอด (Uric Acid) สารบงชมะเรงตอมลกหมาก (PSA) ปอด (CXR) มคาปกต แตกลมทไมไดเขารวมโครงการฯนน รอยละ 62.5, 81.25 และ 87.50 ตามล าดบทมคาปกต สวนการตรวจปสสาวะแบบสมบรณ (UA) กลมทปนจกรยานในโครงการ 65 วน มคาปกตเพยงรอยละ 71.43 ความผดปกตทพบคอ มเมดเลอดปะปนอยในปสสาวะ สวนกลมทไมไดเขารวมโครงการฯ ทกคนมคาปกต การท างานของตบ (Liver Function Test) ทง 2 กลมปกตและไดผลคอนขางใกลเคยงกน คอมคาปกต รอยละ 85.71 และรอยละ 87.50ตามล าดบ ขณะทระดบน าตาลในเลอด (FBS) ของกลมทเขารวมโครงการฯมคาปกตรอยละ 78.75 สวนปรมาณไขมนในเลอด (Lipid profiles) มคาปกตเพยงรอยละ 28.57 เทานน ขณะทกลมทไมไดเขารวมโครงการฯ มคาปกตของระดบน าตาลในเลอด (FBS) เพยงรอยละ25 และปรมาณไขมนในเลอด (Lipid profiles) มคาปกตเพยงรอยละ 6.25 เทานน ซงสวนใหญมโคเลสเตอรอล (CHOL) และไลโปโปรตนทมความหนาแนนต า (LDL) และคลนไฟฟาหวใจ (EKG) และความหนาแนนของมวลกระดก (BMD) ในกลมทเขารวมโครงการ มคาปกตรอยละ 92.86 ทง 2 รายการ แตในกลมทไมไดเขารวมโครงการฯนน มคาปกตเพยงรอยละ 50 และ 68.75 ตามล าดบ ซงสวนใหญพบวา หวใจโตและมภาวะกระดกบาง ส าหรบดานโภชนาการศาสตร กลมตวอยางไดรบพลงงานเฉลยตอวน (3,260 แคลอร) มากกวาความตองการพลงงานเฉลยตอวนของคนปกต (2,000 แคลอร /วน) คาความสมดลพลงงานของสารอาหารหลก (สารอาหารคารโบไฮเดรต ไขมนและโปรตน, CHO:F:P) อยในเกณฑเหมาะสม ขณะทการวเคราะหจากแบบสอบถามพบวา กลมตวอยางมวนยและปฏบตตนไดดในดานโภชนาการ เชน เกอบทกคนรบประทาน

อาหารเชา และรบประทานอาหารไขมนสงเปนบางครงและไมรบประทานอาหารเสรมหรอวตามนไมดมเครองดมชก าลง บางรายดมสราบาง นอกจากนยงมวนยในเรองการพกผอนโดยเกอบทงหมดนอนหลบ 6-8 ชวโมงตอวน แตในเรองการรบประทานอาหารแบบสมดลของสารอาหารคารโบไฮเดรต ไขมนและโปรตน บางสวนยงไมเขาใจ ซงตองใหความรในการปฏบตตนตอไป สวนปรมาณสารอาหารรองประเภทแรธาตและวตามน พบวาแคลเซยมทไดรบตอวนไมสมดลกบ % DRI และพลงงานทไดรบตอวนมมากกวาพลงงานทใชไป จงไมสงผลดตอระดบน าตาลและปรมาณไขมนในเลอด

ผลการวจยในสวนของจตใจ พบวานกปนจกรยานวยหลงเกษยณความรสกทดตอรางกายตวเอง ในระดบกลางคอนขางด แตไมไดใหความส าคญกบรางกายเปนเปาหมายสงสดของการปนจกรยาน อยางไรกตามเมอวเคราะหในสวนยอยของความรสกนแลว รางกายกยงเปนสวนทรสกดเปนอนดบตนๆ เมอเทยบกบดานความแขงแรงของกลามเนอสวนบน/อก และดานความดงดดใจจากสภาพรางกาย ขณะทคณภาพชวตของนกปนจกรยานวยหลงเกษยณ การศกษาครงนพบวาสมพนธภาพทางสงคมเปนประเดนทมความส าคญเปนระดบแรก ความตองการเกยวกบการมเพอน มสงคมเพอจรรโลงดานจตใจ จงเปนเหตผลหลกทบงบอกวาคณภาพชวตมมากนอยขนาดไหนของคนกลมน และการไดปนจกรยานในทโลงไดมการสมผสกบธรรมชาตดวยสายตามผลตอสขภาพกายและอารมณ

ABSTRACT

Hard and regular exercise with bicycle is recently more popular among elderly in Thailand. Physical and mental statuses among these participants however have not been reported. This study was aimed to examine physical and mental statuses of Thai bicycle riders. Participants were, at least 5 years of biking experience, 30 people who participated (n = 14) and did not participated (n = 16) in the continued 65-day program with more than 5,000 kms in the year of 2011. Participants age range is from 48 to 74 (M = 59, SD = 6.15). All participants were tested for 1) their physical fitness, medical check up and nutritional status, and 2) mental status (physical self-esteem and quality of life) through sport science and medical tests, questionnaires and interview.

Finding of this study indicates that participants and non-participant in the 65-day program is generally healthy. Medical tests indicate that BMI, CBC, and BUN, Cr., are in normal range. Uric acid, PSA and CXR are also normal in the 65-day program group but only 62.55%, 81.25% and 87.50% of non-participant group are normal. In addition, an irregular was found of blood in urine for 65-day program’s participants. Liver function of 65-day group (85.71%) and non-participation group (87.50%) were normal and similar. FBS level was 78.75% normal for 65-day participation group and 28.57% for non-participation group. Only 25% of FBS and 6.25% for lipid profiles were found normal in the non-participation group. The CHOL., LDL., EKG., and BMD. were normal for 65-day participation group and 50 and 68.75 for non-participation group. Oosteoporosis and low BMD were found most often among this non-participation group.

For nutritional analysis, participants’ daily intake calories (M = 3,260) were higher than normal intake of regular people (M = 2,000). Balance between carbohydrate, fat and protein (CHO:F:P) were normal. The study participants’ nutritional behaviors were appropriated. They ate breakfast regularly, high-fat food were taken sparingly with no extra supplement or power drink taken. Alcohol was taken for some participants. Sleeping hours were 6-8 hrs. Balance between carbohydrate, fat and protein need to be informed in some of these people. Finally, imbalance of calcium and energy intake and used was found between %DRI and daily energy intake (more intake energy than used). Psychological aspect of participants indicates that their physical self-esteem were fairly good. In fact, physical performance was not their ultimate goal of bicycle riding. Physical condition, however, was their best perception followed by upper body strength and

physical attractiveness. Participants’ quality of life was also good especially social relationship, friendship and social interaction, was their most received from bicycling participation as well as being in an outdoor environment.

ผลงานวชาการฉบบเตม ชองานวจย สมรรถภาพทางกายและใจของผสงอาย กบการปนจกรยานหลงวยเกษยณ Physical and Mental Fitness of Bicycle Rider after Retirement ชอนกวจยและคณะ เอนก สตรมงคล กฤษฎา บานชน นฤพนธ วงศจตรภทร

เกษม ใชคลองกจ สกญญา เจรญวฒนะ สมพร สงตระกล

บทคดยอ การออกก าลงโดยการปนจกรยานของผสงอายมมากขน โดยเฉพาะในกลมทมการปนอยางหนกและตอเนอง อยางไรกตามขอมลเกยวกบสภาพรางกายและจตใจในกลมของผสงอายชาวไทยกลมนยงมนอยมาก การวจยครงนจงมวตถประสงคเพอศกษาสภาพรางกายและจตใจของผทปนจกรยานอยางจรงจงและตอเนองของกลมผสงอายทเขารวมและไมเขารวมโครงการปนจกรยาน 65 วน โดยท าการศกษากบกลมตวอยางทเปนผสงอายชาย ทมประสบการณการปนจกรยานเพอสขภาพมากกวา 5 ป จ านวน 30 คน ทเขารวม (14 คน) และไมเขารวม (16 คน) โครงการปนจกรยาน 65 วน ทมระยะทางมากกวา 5,000 กโลเมตร ทมอายระหวาง 48-74 ป ( M = 59, SD = 6.15) และได 1) รบการทดสอบทางดานรางกาย (สมรรถภาพทางกาย สภาวะทางการแพทย และโภชนาการ) และ 2) การประเมนทางดานจตใจ (ความรสกทดตอรางกายตวเองและคณภาพชวต) ทใชวธการทดสอบทางวทยาศาสตรการกฬา การแพทย การตอบแบบสอบถามและการสมภาษณเชงลกในการเกบขอมล

ผลการวจยในสวนของลกษณะทวไปของกลมตวอยางทงสองกลมมความใกลเคยงกน โดยในดานสมรรถภาพทางกายจากผลการทดสอบนนการปนจกรยานของผทไมเขารวมโครงการฯ และเขารวมโครงการปนจกรยาน 65 วน ทมระยะทางมากกวา 5,000 กโลเมตร มสมรรถภาพทางกายในภาพรวมดเชนเดยวกน

ขณะททางดานเวชศาสตรการแพทย ผเขารวมโครงการทงสองกลมมคาดชนมวลกาย (BMI) และทกคนมความสมบรณของเมดเลอด (CBC) การท างานของไต (BUN, Cr) ปกตทกคน กลมทปนจกรยานในโครงการ 65 วน มคากรดยรกในเลอด (Uric Acid) สารบงชมะเรงตอมลกหมาก (PSA) ปอด (CXR) มคาปกต แตกลมทไมไดเขารวมโครงการฯนน รอยละ 62.5, 81.25 และ 87.50 ตามล าดบทมคาปกต สวนการตรวจปสสาวะแบบสมบรณ (UA) กลมทปนจกรยานในโครงการ 65 วน มคาปกตเพยงรอยละ 71.43 ความผดปกตทพบคอ มเมดเลอดปะปนอยในปสสาวะ สวนกลมทไมไดเขารวมโครงการฯ ทกคนมคาปกต การท างานของตบ (Liver Function Test) ทง 2 กลมปกตและไดผลคอนขางใกลเคยงกน คอมคาปกต รอยละ 85.71 และรอยละ 87.50ตามล าดบ ขณะทระดบน าตาลในเลอด (FBS) ของกลมทเขารวมโครงการฯมคาปกตรอยละ 78.75 สวนปรมาณไขมนในเลอด (Lipid profiles) มคาปกตเพยงรอยละ 28.57 เทานน ขณะทกลมทไมไดเขารวมโครงการฯ มคาปกตของระดบน าตาลในเลอด (FBS) เพยงรอยละ25 และปรมาณไขมนในเลอด (Lipid profiles) มคาปกตเพยงรอยละ 6.25 เทานน ซงสวนใหญมโคเลสเตอรอล (CHOL) และไลโปโปรตนทมความ

หนาแนนต า (LDL) และคลนไฟฟาหวใจ (EKG) และความหนาแนนของมวลกระดก (BMD) ในกลมทเขารวมโครงการ มคาปกตรอยละ 92.86 ทง 2 รายการ แตในกลมทไมไดเขารวมโครงการฯนน มคาปกตเพยงรอยละ 50 และ 68.75 ตามล าดบ ซงสวนใหญพบวา หวใจโตและมภาวะกระดกบาง ส าหรบดานโภชนาการศาสตร กลมตวอยางไดรบพลงงานเฉลยตอวน (3,260 แคลอร) มากกวาความตองการพลงงานเฉลยตอวนของคนปกต (2,000 แคลอร /วน) คาความสมดลพลงงานของสารอาหารหลก (สารอาหารคารโบไฮเดรต ไขมนและโปรตน, CHO:F:P) อยในเกณฑเหมาะสม ขณะทการวเคราะหจากแบบสอบถามพบวา กลมตวอยางมวนยและปฏบตตนไดดในดานโภชนาการ เชน เกอบทกคนรบประทานอาหารเชา และรบประทานอาหารไขมนสงเปนบางครงและไมรบประทานอาหารเสรมหรอวตามนไมดมเครองดมชก าลง บางรายดมสราบาง นอกจากนยงมวนยในเรองการพกผอนโดยเกอบทงหมดนอนหลบ 6-8 ชวโมงตอวน แตในเรองการรบประทานอาหารแบบสมดลของสารอาหารคารโบไฮเดรต ไขมนและโปรตน บางสวนยงไมเขาใจ ซงตองใหความรในการปฏบตตนตอไป สวนปรมาณสารอาหารรองประเภทแรธาตและวตามน พบวาแคลเซยมทไดรบตอวนไมสมดลกบ % DRI และพลงงานทไดรบตอวนมมากกวาพลงงานทใชไป จงไมสงผลดตอระดบน าตาลและปรมาณไขมนในเลอด

ผลการวจยในสวนของจตใจ พบวานกปนจกรยานวยหลงเกษยณความรสกทดตอรางกายตวเอง ในระดบกลางคอนขางด แตไมไดใหความส าคญกบรางกายเปนเปาหมายสงสดของการปนจกรยาน อยางไรกตามเมอวเคราะหในสวนยอยของความรสกนแลว รางกายกยงเปนสวนทรสกดเปนอนดบตนๆ เมอเทยบกบดานความแขงแรงของกลามเนอสวนบน/อก และดานความดงดดใจจากสภาพรางกาย ขณะทคณภาพชวตของนกปนจกรยานวยหลงเกษยณ การศกษาครงนพบวาสมพนธภาพทางสงคมเปนประเดนทมความส าคญเปนระดบแรก ความตองการเกยวกบการมเพอน มสงคมเพอจรรโลงดานจตใจ จงเปนเหตผลหลกทบงบอกวาคณภาพชวตมมากนอยขนาดไหนของคนกลมน และการไดปนจกรยานในทโลงไดมการสมผสกบธรรมชาตดวยสายตามผลตอสขภาพกายและอารมณ บทน า องคการอนามยโลกไดใหความส าคญตอการสรางเสรมสขภาพของมวลมนษยชาตเปนอนดบตนๆ ซงไดใหนยามการสรางเสรมสขภาพไวในกฎบตรออตตาวา วาการเสรมสรางสขภาพ เปนกระบวนการเพมสมรรถนะใหคนเรามความสามารถในการควบคมดแลใหสขภาพตนเองดขน สขภาพถกสรางและอยกบคนภายใตบรบทของสถานทตางๆทผคนด าเนนชวตประจ าวน ดงนนการเสรมสรางสขภาพจงขยบจากการมงแกปญหาหรอปจจยเสยงตอโรคตางๆ ไปสการพฒนาคนและประชากรอยางบรณาการกบปจจยทางสงคม สงแวดลอมและเศรษฐกจ ภายใตสถานการณหรอบรบทของสถานทตางๆโดยฝงตวในวฒนธรรม โครงสราง กลไกและวถชวตของคนในชมชนหรอองคกรนนๆ (อมาพร ฉตรวโรจน 2553)

ในประเทศไทยมองคกรเอกชน (สสส.) ไดมสวนชวยสงเสรมและมความมงมนทจะผลกดนใหการออกก าลงกายของประชาชนไปสนโยบายสาธารณะดวยกจกรรมการเดน การวง และการใชจกรยาน มประชาชนใหความสนใจมากขนโดยเฉพาะการใชจกรยานเปนเครองมอในการออกก าลงกาย เนองจากการปนจกรยาน

สามารถเดนทางไปไดเปนระยะทางไกลๆ และนบวาเปนการพกผอนหยอนใจและทองเทยวไปในเวลาเดยวกน กจกรรมออกก าลงกายดวยจกรยานจงเปนทสนใจโดยเฉพาะกลมผสงอาย

จงท าใหมผสงอายทชนชอบปนจกรยานรวมตวกนเมอปลายป พ.ศ. 2553 เรยกตวเองวาชมรมจกรยานวยเกษยณ แลวปนจกรยานทองเทยวไปทวประเทศเปนระยะทางไกล และในป 2554 น กมกลมผสงอายกลมหนงไดท าการรวมตวกนอกครง และท ากจกรรมทกอประโยชนแกตวเองทงในเชงสรรวทยาและจตวทยา ผสงอายกลมนท ากจกรรมโดยการปนจกรยานแบบยาวนานถง 65 วนเปนระยะทางมากกวา 5,000 กโลเมตร กจกรรมดงกลาวนนบวาเปนแนวทางของการใชชวตทสมบรณ ชวยท าใหเกดการตนตวทงกลมผสงอายและบคคลทวไปดวย ทงยงเปนแบบอยางดานสขภาพทดของสงคม

การศกษาเกยวกบคณภาพชวตของผสงอายจงนบเปนกลมทนาสนใจ โดยเฉพาะกบกลมผสงอายกลมน จะชวยท าใหเกดความเขาใจทถกตองทงทางดานรางกายและจตใจทสอดคลองกบแนวทางของ สสส. ทมงการมสขภาวะทดและเปนประโยชนตอการสงเสรมสขภาพของประเทศโดยรวมดวยและจะเปนขอมลในการเผยแพร ผลกดน และสงเสรมใหเกดโครงการกจกรรมการเดนและปนจกรยาน ไปสนโยบายสาธารณะของประเทศไทยตอไป โดยเฉพาะในรายละเอยดทเกยว ของทางดานรางกาย (สมรรถภาพทางกาย เวชศาสตรการแพทย และโภชนาการศาสตร) และดานจตใจ (ดานความรสกเกยวกบรางกายของตนเองและคณภาพชวต) วตถประสงค

1. เพอศกษาผลทางดานรางกาย (สมรรถภาพทางกาย เวชศาสตรการแพทย และโภชนาการศาสตร) และจตใจ (ดานความรสกเกยวกบรางกายของตนเองและคณภาพชวต)ของผสงอายทเขารวมและไมไดเขารวมโครงการชวนผเกษยณปนจกรยานเพอสขภาพ

2. เพอเปรยบเทยบผลทางดานรางกายและจตใจ ของผสงอายทเขารวมโครงการชวนผเกษยณปนจกรยานเพอสขภาพ 65 วน และกลมปนจกรยานทวไป กบคามาตรฐานกลางของคนไทย

วธการด าเนนการ การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพและปรมาณ โดยจะท าการเกบรวบรวมขอมลจากการตอบ

แบบสอบถาม การสมภาษณเชงลก ทางดานโภชนาการและจตใจ การตรวจวเคราะหทางการแพทย และการทดสอบสมรรถภาพทางกายของผสงอายทเปนกลมเปาหมาย โดยมการก าหนดการด าเนนการวจย ดงน กลมตวอยาง กลมตวอยางเปนผสงอายเพศชาย จ านวน 30 คน ทเขารวมกจกรรมในโครงการชวนปนจกรยานเพอสขภาพ 65 วนจดโดยชมรมจกรยานคนวยเกษยณ ครงท 2 ระหวางวนท 12 ตลาคม 2554 ถง วนท 25 ธนวาคม 2554 จ านวน 14 คน และกลมนกปนจกรยานทมลกษณะเดยวกนทไมเขารวมกจกรรมในโครงการ จ านวน 16 คน โดยกลมตวอยางนอาสาสมครและยนดเขารวมโครงการวจย และลงนามยนยอมการเขารวมกจกรรมตามทผวจยไดรบการยนยอมใหด าเนนการวจยได ของมหาวทยาลยบรพา เครองมอทใชในการวจย

เครองมอตางๆ เพอใชในการเกบรวบรวมขอมลทงในเชงคณภาพและปรมาณ ซงมรายการตอไปน 1.แบบทดสอบสมรรถภาพทางกาย เพอประเมนสมรรถภาพทางกาย รวม 12 รายการ ประกอบดวย

1.1 เครองชงน าหนกตว แบบคาน (Detecto) หนวยเปนกโลกรม จ านวน 1 เครอง 1.2 เครองวดสวนสง หนวยเปนเซนตเมตร จ านวน 1 เครอง 1.3 เครองวดความดนโลหต หนวยเปนมลลเมตรปรอท จ านวน 1 เครอง 1.4 เครองวดความจปอด หนวยเปนลกบาศกเซนตเมตรตอกโลกรมน าหนกตว จ านวน 1 เครอง 1.5 เครองทดสอบแรงบบมอ หนวยเปนกโลกรมตอน าหนกตว จ านวน 1 เครอง 1.6 เครองทดสอบแรงเหยยดขา หนวยเปนกโลกรมตอน าหนกตว จ านวน 1 เครอง 1.7 เครองทดสอบความออนตว หนวยเปนเซนตเมตร จ านวน 1 เครอง 1.8 เครองวดความหนาของผวหนงพบ หนวยเปนเปอรเซนตของไขมน จ านวน 1 เครอง 1.9 จกรยานวดงาน หนวยเปน มลลลตรตอกโลกรมน าหนกตวตอนาท จ านวน 2 คน 1.10 นาฬกาจบเวลา 1/100 วนาท จ านวน 2 เรอน 1.11 เครองใหจงหวะ ในการขจกรยานวดงาน โดยก าหนดความเรว 50 รอบตอนาท จ านวน 1 เครอง 1.12 แบบบนทกและค านวณผลการทดสอบความสามารถในการใชออกซเจนสงสด

2. แบบสอบถามขอมลสขภาพและแบบบนทกผลการตรวจสขภาพทางการแพทย เพอประเมนสภาวะสขภาพทางการแพทย

3. แบบบนทกและวเคราะหทางดานโภชนาการ เพอประเมนความสมดลของการใชพลงงานจากสารอาหาร และการรบประทานอาหารในชวตประจ าวน

4. แบบสมภาษณเชงลกทางจตวทยา และแบบสอบถามคณภาพชวตขององคการอนามยโลก รวมทงแบบสอบถามความรสกทดตอรางกายตนเอง เพอใชประเมนสมรรถภาพทางจต คณภาพชวต และความรสกตอตนเอง ในการศกษาทางดานจตวทยาส าหรบโครงการปนจกรยานของผสงอายวยหลงเกษยณน มเครองมอ

หลกในการเกบขอมลในเชงปรมาณ ทเปนแบบสอบถาม เกยวกบความรสกทดเกยวกบรางกาย (พรเทพ ราชรจทอง และคณะ 2553) และคณภาพชวต ชดยอ ฉบบภาษไทย (กรมสขภาพจต 2550) ทไดรบการพฒนาและทดสอบคาทางดานความเทยงตรงและความเชอมนในระดบทยอมรบแลว และการสมภาษณกงมโครงสราง ในเชงคณภาพ โดยแนวทางการสมภาษณ และแบบสอบถามมรายละเอยดดงน

1) แบบสอบถามความรสกทดตอรางกายตนเอง เปนแบบประเมนความรสกทไดรบการพฒนาจากแบบสอบตางประเทศ ทสรางขนและมชอเปนภาษาองกฤษวา Body Esteem Scale ของ Franzoi & Shields (1984) เปนแบบประเมนคา 5 ระดบ ตงแต ระดบ 5 หมายถงมความรสกตอรางกายและการท างานของรางกายบวกอยางมาก และระดบ 1 หมายถง มความรสกตอรางกายและการท างานของรางกายลบอยางมากโดยฉบบทพฒนาเปนภาษาไทย ใหชอวา แบบสอบ ถามความรสกทดตอรางกายตนเอง จากการพฒนาของ พรเทพ ราชรจทอง และคณะ (2553) ทมจ านวนขอค าถาม 35 ขอ

ในแบบสอบถามนกลมตวอยาง ชาย ม 3 ดาน คอ ดาน ความดงดดใจจากสภาพรางกาย ความ แขงแรงของกลามเนอของรางกายสวนบน และสภาพรางกาย ขณะทกลมตวอยาง หญง ม 3 ดานเชนกนแตเรยกชอและองคประกอบยอยบางขอตางกน ประกอบดวย ความดงดดใจทางเพศ ความสนใจเกยวกบน าหนก และสภาพรางกาย ผลการประเมนคาความเชอมนมคาระหวาง .81 - .86 ส าหรบผตอบเพศชาย และ .84 - .92 ส าหรบผตอบเพศหญง 2) แบบประเมนคณภาพชวต ชดยอ ฉบบภาษไทย (กรมสขภาพจต 2550) เปนแบบชวดระดบของคณภาพชวตขององคการอนามยโลก ชดยอ ฉบบภาษไทย ทมการพฒนาเพอการประเมนคณภาพชวตของคนไทย โดยกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ประกอบดวยขอค าถาม 26 ขอ แยกเปนคณภาพชวต ใน 4 ดาน ประกอบดวยดานรางกาย ดานจตใจ ดานความสมพนธทางสงคม และดานสงแวดลอม เปนเครองมอชวดคณภาพชวตทมการพฒนาจากแบบสอบถามขององคการอนามยโลก (World Health Organization Quality of Life-BREF) ส าหรบคาความเชอมนเทากบ .84 และมความเทยงตรงเทากบ .65 โดยการแปลผลของแบบชวดโดยรวมน มาจากคะแนนรวมของแบบชวดทมคะแนนตงแต 26-130 ททางผพฒนาแบงเกณฑออกเปน 3 ระดบ คอ ระดบชวตทไมด หากคะแนนอยระหวาง 26 ถง 60 ระดบคณภาพชวตแบบกลางๆ เมอคะแนนอยระหวาง 61 ถง 95 และระดบคณภาพชวตทด เมอมคะแนนระหวาง 96 ถง 130 ส าหรบการแบงระดบคะแนนคณภาพชวต ตามองคประกอบยอยทง 4 เกณฑการแบงระดบคณภาพชวตตามองคประกอบยอย ระดบคณภาพชวต

ทไมด กลางๆ ทด ดานรางกาย 7-16 17-26 27-35 ดานจตใจ 6-14 15-22 23-30 ดานสมพนธภาพทางสงคม 3-7 8-11 12-15 ดานสงแวดลอม 8-18 19-26 30-40 คณภาพชวตรวม 26-60 61-95 96-130 3) การสมภาษณแบบกงมโครงสราง เปนการรวบรวมขอมลในเชงคณภาพทผวจยก าหนดขนเพอรวบรวมขอมลเพมเตมความสมบรณส าหรบการศกษาในครงน โดยแนวทางของขอค าถามครอบคลมในประเดนทเกยวของกบเหตผลของการเขารวมกจกรรมการปนจกรยาน เปาหมายของการเขารวม ความรสกทเกยวของเมอเขารวมกจกรรม เปนตน

วธด าเนนการวจย 1. ประสานงานกบชมรมจกรยานในโครงการชวนผเกษยณปนจกรยาน 65 วน และกลมนกปนทไมไดเขา

รวมโครงการ และอธบายเกยวกบโปรแกรมการด าเนนการในชวงตางๆ 2. ประชมนกวจยในสาขาทเกยวของเพอใหไดค าตอบในภาพขององครวมทงทางดานรางกายและจตใจ 3. น าเสนอโครงการวจยกบชมรมจกรยานเพอสขภาพแหงประเทศไทย เพอขอรบการสนบสนนและ

จดท าเปนเอกสารทางวชาการทเปนประโยชน 4. ประชมวางแผนการวจยและจดท าเครองมอใหครอบคลมในภาพองครวมทงรางกายและจตใจ 5. ด าเนนการเกบรวบรวมขอมล วเคราะห และรายงานผลการวจยตามแผนทก าหนดไว

การเกบรวมรวมขอมล การเกบรวมรวมขอมลจะด าเนนการออกเปน 2 ชวงเวลา โดย การเกบขอมลในชวงแรกในวนท 4 – 6 ธนวาคม พ.ศ. 2554 ณ วดถ าผาจม อ าเภอแมสาย จงหวดเชยงราย ซงเปนจดพกของนกปนจกรยานทเปนกลมเปาหมาย และตรวจสขภาพทางการแพทยทโรงพยาบาลโอเวอร บรค อ าเภอเมอง จงหวดเชยงราย และชวงท 2 กบกลมทไมไดเขารวมโครงการทโรงพยาบาลพญาไท 2 อ าเภอศรราชา จงหวดชลบร โดยด าเนนการตามล าดบดงน 1 วนท 4 ธนวาคม พ.ศ. 2554 พบนกปนจกรยานทเปนกลมเปาหมาย อธบายถงวธการเกบรวบรวม

ขอมล และประโยชนจากการวจย พรอมทงแจกรายละเอยดของค าอธบาย และวธการเตรยมตวในแตละวน รวมทงใบยนยอมเขารวมการวจย การซกถามขอสงสยตางๆ

2 วนท 5 ธนวาคม พ.ศ. 2554 ด าเนนการทดสอบสมรรถภาพทางกาย สลบกบการตอบแบบสอบถามและการสมภาษณเชงลกทางจตวทยา และการตอบแบบสอบถามและสมภาษณทางดานโภชนาการ

3 วนท 6 ธนวาคม พ.ศ. 2554 ท าการตรวจสขภาพทางการแพทยทโรงพยาบาลโอเวอร บรค จงหวดเชยงราย

4 วนท 11 มนาคม พ.ศ. 2555 ท าการทดสอบสมรรถภาพทางกายและเกบขอมลทงดานโภชนาการและจตใจทโรงพยาบาลพญาไท ศรราชา จงหวดชลบร

สรปผลการวจยทง 4 ดาน

ดานสมรรถภาพรางกาย ความจปอด กลมตวอยางทง 2 กลม มคาความจปอดอยในระดบดถงดมากเปนสวนใหญ ความออนตวของกลมตวอยาง เกอบทงหมดมคาอยในเกณฑระดบพอใช ความแขงแรงของกลามเนอแขนของกลมตวอยางอยในเกณฑระดบปานกลางถงดมากเกอบทงหมด สวนความแขงแรงของกลามเนอจากแรงเหยยดขาอยในเกณฑระดบทดมากทงหมดทกคน สดสวนของรางกายและเปอรเซนตไขมนในรางกายของกลมตวอยางม เกอบทงหมดอยในเกณฑระดบดมาก

ความอดทนของระบบไหลเวยนโลหต และการหายใจ (ประเมนจากการปนจกรยานวดงาน) ของกลมตวอยาง มคา VO2max ทระดบดมากทงหมดทกคน จากผลทางดานสมรรถภาพทางกายนน พอสรปไดวาการปนจกรยานทงในลกษณะปนแบบยาวนานและตอเนอง เชนในโครงการปนจกรยาน 65 วน ระยะทางมากกวา 5,000 กโลเมตร และปนจกรยานแบบเขมขน สปดาหละ 5 วนๆละ ประมาณ 40 กโลเมตร สลบกบการปนระยะยาวสปดาหละครง สามารถสงผลตอสมรรถภาพทางกายในภาพรวมไดเปนอยางดเชนเดยวกน ดงนนการปนจกรยานจงสงผลดตสมรรถภาพทางกายทงสน

การตรวจสขภาพ และตรวจวเคราะหทางเวชศาสตรการแพทย

1. กลมตวอยางทง 2 กลม ทปนจกรยานในลกษณะตอเนองและยาวนาน หรอปนจกรยานเปนประจ าอยางเขมขนสปดาหละประมาณ 5 วน สลบกบการปนจกรยานทางไกลสปดาหละครง สวนใหญแลวมรปรางทเหมาะสม (BMI) และทกคนมความสมบรณของเมดเลอด (CBC) การท างานของไต (BUN, Cr) ปกตทกคน

2. กลมทปนจกรยานตอเนองในโครงการ 65 วน พบวา คากรดยรคในเลอด (Uric Acid) สารบงชมะเรงตอมลกหมาก (PSA) ผลเอกซเรยปอด (CXR) ทกคนมคาปกต แตกลมทไมไดเขารวมโครงการนน รอยละ 62.5, 81.25 และ 87.50 ตามล าดบทมคาปกต แตในทางกลบกน ผลการตรวจปสสาวะแบบสมบรณ (UA) กลมทปนจกรยานในโครงการ 65 วน มคาปกตเพยงรอยละ 71.43 ความผดปกตทพบคอ มเมดเลอดปะปนอยในปสสาวะ สวนกลมทปนจกรยานเปนประจ าแตไมไดเขารวมโครงการ ทกคนมคาปกต

3. การท างานของตบ (Liver Function Test) ทง 2 กลมไดผลคอนขางใกลเคยงกน คอมคาปกต รอยละ 85.71 ในกลมทเขารวมโครงการ และรอยละ 87.50 ในกลมทไมไดเขารวมโครงการ

4. มขอสงเกตวาระดบน าตาลในเลอด (FBS) ของกลมทเขารวมโครงการมคาปกตรอยละ 78.75 สวนปรมาณไขมนในเลอด (Lipid profiles) มคาปกตเพยงรอยละ 28.57 เทานน ขณะทกลมทไมไดเขารวมโครงการ มคาปกตของระดบน าตาลในเลอด (FBS) เพยงรอยละ 25 และปรมาณไขมนในเลอด (Lipid profiles) มคาปกตเพยงรอยละ 6.25 เทานน ซงสวนใหญมโคเลสเตอรอล (CHOL) และไลโปโปรตนทมความหนาแนนต า (LDL) ในปรมาณทสง

5. มขอสงเกตอกวา ผลการตรวจคลนไฟฟาหวใจ (EKG) และความหนาแนนของมวลกระดก (BMD) ในกลมทเขารวมโครงการ มคาปกตรอยละ 92.86 ทง 2 รายการ แตในกลมทไมไดเขารวมโครงการนน มคาปกตเพยงรอยละ 50 และ 68.75 ตามล าดบ ซงสวนใหญพบวา หวใจโตและมภาวะกระดกบาง

ทางดานโภชนาการ

1 กลมตวอยางไดรบพลงงานเฉลยตอวน 3,260 แคลอร ซงความตองการพลงงานเฉลยตอวนมคาสงกวาคาของความตองการพลงงานส าหรบคนปกต 2,000 แคลอร /วน

2 ความสมดลพลงงานของสารอาหารหลก คาความสมดลของพลงงาน (CHO :F:P) จากสารอาหารคารโบไฮเดรต ไขมนและโปรตนอยในเกณฑเหมาะสม ในการใชพลงงานแบบอดทน (60:25:14) โดยมปรมาณคารโบไฮเดรตจากอาหารทเพยงพอจากอาหารทไดรบ ซงเพยงพอตอการสะสมของไกลโคเจน

และการฟนสภาพของกลามเนอเพอการออกก าลงกายแบบอดทนในการปนจกรยานทตองไดรบปรมาณสารอาหารคารโบไฮเดรตมากกวา 6-10 กรมตอวน และปรมาณสารอาหารประเภทโปรตนทกลมตวอยางไดรบ จ านวน 1.3 กรม/กโลกรม ซงสอดคลองกบคาความตองการโปรตนส าหรบผสงอาย

3 จากแบบสอบถามขอมลดานโภชนาการพบวา กลมตวอยางทศกษามวนยและปฏบตตนไดดในดานโภชนาการ เชน เกอบทกคนรบประทานอาหารเชา และรบประทานอาหารไขมนสงเปนบางครงและไมรบประทานอาหารเสรมหรอวตามนไมดมเครองดมชก าลง บางรายดมสราบาง นอกจากนยงมวนยในเรองการพกผอนโดยเกอบทงหมดนอนหลบ 6-8 ชวโมงตอวน แตในเรองการรบประทานอาหารแบบสมดลของสารอาหารคารโบไฮเดรต ไขมนและโปรตน บางสวนยงไมเขาใจ ซงตองใหความรในการปฏบตตนตอไป

4 ปรมาณสารอาหารรองประเภทแรธาตและวตามน พบวากลมตวอยางไดรบสารอาหารแคลเซยมทไดรบตอวนไมสมดลกบ% DRI โดยปรมาณแคลเซยม เฉลย เทากบ 838 (SD = 483) โดยจากการสมภาษณพบวากลมตวอยางตองเดนทางไกลโดยการปนจกรยานจงไมกลาดมนมทมสารอาหารแคลเซยมสงเพราะกลวทองเสย แตทกคนทราบดวาแคลเซยมมส าคญกบวยและกระดก ดงนนบางคนจงมการใชอาหารเสรมแคลเซยมซงมเพยงรอยละ 40 ซงปรมาณทรบประทานยงไมสมดลกบปรมาณทแนะน าตอวน สวนสารอาหารประเภทอนเชน เหลก และวตามน อยในเกณฑเหมาะสม

ทางดานจตใจ (ดานความรสกทดตอรางกายตวเองและคณภาพชวต)

1. นกปนจกรยานวยหลงเกษยณความรสกทดตอรางกายตวเอง ในระดบกลางคอนขางด แตไมไดใหความส าคญกบรางกายเปนเปาหมายสงสดของการปนจกรยาน อยางไรกตามเมอวเคราะหในสวนยอยของความรสกนแลว รางกายกยงเปนสวนทรสกดเปนอนดบตนๆ เมอเทยบกบดานความแขงแรงของกลามเนอสวนบน/อก และดานความดงดดใจจากสภาพรางกาย

2. คณภาพชวตของนกปนจกรยานวยหลงเกษยณ การศกษาครงนพบวาสมพนธภาพทางสงคมเปนประเดนทมความส าคญเปนระดบแรกขององคประกอบยอย ความตองการเกยวกบการมเพอน มสงคมเพอจรรโลงดานจตใจ จงเปนเหตผลหลกทบงบอกวาคณภาพชวตมมากนอยขนาดไหน อกประการของการทนกปนจกรยานวยหลงเกษยณ ใชจกรยานเปนสวนหนงของการใชชวตหรอเพอสขภาพ การไดปนจกรยานในทโลง ไดมการสมผสกบธรรมชาตดวยสายตามผลตอสขภาพกายและอารมณ

อภปรายผล

ดานสมรรถภาพทางกาย

1. ความแขงแรงของกลามเนอ

ในการวจยครงนพบวาความแขงแรงของกลามเนอ (ประเมนจากการค านวณหาคาแรงบบมอและคาแรงเหยยดขา) ของกลมผสงอายทปนจกรยานสวนใหญหรอเกอบทงหมดมคาแรงบบมออยในระดบปานกลางจนถงดมาก และความแขงแรงของกลามเนอขาทวดได มคาอยในระดบดถงดมาก ทงนอาจเนองมาจาก กลมตวอยางเปนนกปนจกรยานทปนเปนประจ าสวนมากจะใชก าลงกลามเนอขาในการปนอยตลอดเวลา จงสงผลใหกลามเนอจากการออกก าลงกายมขนาดใหญขนซงเปนการเพมขนของทงจ านวนและขนาดของเสนใย (Keteyian & Brawner, 2006) ซงสอดคลองกบ Wilmore and Costill (1999) ทกลาววาความแขงแรงและความอดทนของกลามเนอจะเพมมากขนใน 4-6 สปดาหแรกของการฝก ซงในชวงแรกจะเปนการปรบตวในระบบประสาทกลามเนอ แตเมอฝกไปแลว 8-10 สปดาห ปจจยทางระบบประสาทจะลดลงและกลามเนอจะมขนาดใหญขน (Hypertrophy) ท าใหสามารถหดตวไดแรงและรวดเรวขนดวย

2. ความออนตว

ในการวจยครงนพบวาความออนตว (ประเมนจากการวดหาคาการนงงอตว) ของกลมตวอยาง สวนใหญมคาความออนตวอยทระดบปานกลางถงดมาก ทงนอาจเนองมาจากกลมตวอยางไมคอยไดอบอนรางกาย และการเหยยดยดกลามเนอ สวนตางๆของรางกาย กอนและหลงปนจกรยาน รวมทงสวนใหญแลวจะไมคอยไดฝกความออนตวอยางจรงจง ดงท Robergs and Keteyian (2003) กลาววา การออกก าลงกายจะท าใหเกดการเปลยนแปลงทางดานโครงสรางของรางกาย และหนาทตางๆ ขนตอนแรก ควรมการอบอนรางกายและการเหยยดยดกลามเนอ กอนและหลงการออกก าลงกาย เพราะการอบอนรางกายและการเหยยดยดกลามเนอ จะสงผลท าใหระบบไหลเวยนเลอด อตราการเตนของหวใจ ไดท างานเพมขนเลกนอย จะท าใหเลอดไหลไปสกลามเนอ ถากลามเนอบรเวณทออกก าลงกายไดรบเลอดมาเลยงเพยงพอ อนตรายจากการบาดเจบทจะเกดขนจากการออกก าลงกาย จะลดนอยลง

3. ความอดทนของระบบไหลเวยนโลหต และการหายใจ

ในการวจยครงนพบวาความอดทนของระบบไหลเวยนโลหต และการหายใจ (ประเมนจากการปนจกรยานวดงาน) ของกลมตวอยาง มคา VO2max ทระดบดมากรอยละ 100 เมอพจารณาจากผลการวจยครงนพบวา กลมตวอยางมการออกก าลงกายอยเปนประจ าทกวนๆ ละประมาณ 60 นาท ขนไป จงสงผลใหระบบไหลเวยนโลหต และการหายใจมการพฒนาและเปลยนแปลงดขน และการปนจกรยาน เปนการออกก าลงกายเพอเพมความอดทนของระบบหวใจและหลอดเลอด หรอเปนการออกก าลงกายแบบแอโรบก (Aerobic exercise) ซงกลามเนอจะใชออกซเจนในระบบของการใชพลงงาน อนจะท าใหปอด หวใจและ

หลอดเลอด ท างานเพมมากขนเพอใหออกซเจนไปสกลามเนอมปรมาณเพยงพอ (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2547) ท านองเดยวกบ นายแพทยชาญวทย โคธรานรกษ(2552) ไดกลาววา การปนจกรยานตอเนองเปนการออกก าลงกายแบบแอโรบกทมผลท าใหหวใจแขงแรง กลามเนอหวใจท างานไดด การไหลเวยนของเลอดทวรางกายดขน รวมทงเสนเลอดทหลอเลยงกลามเนอหวใจและอวยวะส าคญในรางกาย ไดแก สมอง ไต ลดการเกบสะสมตะกรนไขมนในหลอดเลอดทวรางกาย จงสามารถปองกนภาวะเสนเลอดตบตนในอวยวะส าคญดงกลาว การปนจกรยานยงท าใหระบบการหายใจมประสทธภาพ การแลกเปลยนออกซเจนและคารบอนไดออกไซดในถงลมปอดใหดขน และยงเพมระดบของฮอรโมนเอนโดรฟน ชวยลดความเครยดในรางกาย ท าใหกลามเนอโดยเฉพาะบรเวณเอว สะโพกและขามากขน

4. สดสวนของรางกาย

ในการวจยครงนพบวาขนาดสดสวนของรางกาย (ประเมนจากการค านวณหาคาเปอรเซนตไขมน) ของกลมตวอยาง ซงเกอบทงหมดมคา เปอรเซนตไขมนทระดบดถงดมาก ทงนอาจเนองมาจากกลมตวอยางออกก าลงกายแบบแอโรบกทมความยาวนานตอเนอง ซงการออกก าลงกายแบบแอโรบก เปนประจ า จะท าใหรางกายใชพลงงานจากสารอาหารทรบประทานเขาไป และถาหากสารอาหารทไดรบนนไมเพยงพอกบการท างานในระยะยาวแลว รางกายกจะดงเอาพลงงานทสะสมอยออกมาใชเปนพลงงาน อาท ปรมาณโคเลสเตอรอล และไตรกลเซอรไรด ซงเปนสาเหตทท า ใหเกดคราบไขมนเกาะทผนงภายในหลอดเลอดจนเกดการอดตนขน ซงผลจากการลดลงของระดบไขมนในเลอดนสามารถลดสภาวะการเสยงตอโรคหวใจ และหลอดเลอดได (Hoeger, 1989: 89-9, อางองใน อภศกด โผผน, 2004) สอดคลองกบ ถนอมวงศ กฤษณเพชร (ม.ป.ป.) ไดกลาววา การออกก าลงกายหรอการฝกควรมระยะเวลาตงแต 20 - 60 นาท ดวยกจกรรมแบบแอโรบก ซงเปนกจกรรมทปฏบตอยางตอเนอง เวลา 20 นาท จะใหเกดการเปลยนแปลงระบบไหลเวยนโลหตและการหายใจ และเรมมการเผาผลาญไขมนเวลา 30 นาท เปนเวลาของการออกก าลงกายทมการเปลยนแปลงระบบไหลเวยนโลหตมากขนมการเผาผลาญอาหาร ไขมน และคารโบไฮเดรตมากขนตามไปดวย

การตรวจสขภาพ และเวชศาสตรทางการแพทย จากการวจยครงนพบวา กลมผสงอายทเขารวมและไมเขารวมโครงการ จ านวน 30 ราย ในภาพรวมมสขภาพด รางกายแขงแรงเมอเปรยบเทยบกบเกณฑของคนไทยในเพศและวยเดยวกน และปญหาสขภาพตางๆ ทมกจะเกดขนกบคนในวยน แตผทออกก าลงกายโดยการปนจกรยานกลบไมพบ นอกจากนทกคนทเปนกลมตวอยางนน ตรวจพบวามความสมบรณของเมดเลอด (CBC) การท างานของไต (BUN, Cr) ในระดบ 100 เปอรเซนต นอกจากนยงพบวากลมผสงอายทมการปนจกรยานอยางตอเนองและยาวนาน ในโครงการปนจกรยาน 65 วน จากผลการตรวจกรดยรคในเลอด รวมทงสารบงชมะเรงตอมลกหมาก ผลจากการเอกซเรยปอด และผลการตรวจความหนาแนนของมวลกระดก ผลการตรวจคลนไฟฟาหวใจ มผลการตรวจคอนขางสมบรณหรอปกตทกคน สวนผสงอายทไมไดเขารวมโครงการแตปนจกรยานเปนประจ านน ผลการตรวจในรายการดงกลาวถงจะไมสมบรณทกคน แตสวนใหญกมคาในระดบปกต ซงทงหมดนกนาจะเปนผลมา

จากการออกก าลงกายโดยการปนจกรยาน แตอยางไรกตามมขอมลทตองน ามาคดหาเหตและศกษากนตอไปวา การปนจกรยานอยางตอเนองและยาวนานเปนเวลา 65 วน รวมระยะทางมากกวา 5,000 กโลเมตร มผลการตรวจปสสาวะแบบสมบรณ (UA) พบวามเมดเลอดปะปนในปสสาวะถง 4 คนจาก 14 คน (รอยละ 28.57) ซงเปนขอมลทจะตองศกษากนตอไปวามสาเหตมาจากปจจยอะไร หรออาจเปนเพราะการปนจกรยานอยางตอเนองและยาวนาน รวม 65 วนท าใหเกดการเสยดส แรงกด แรงกระแทกทรนแรงเปนระยะเวลานานบรเวณกระเพาะปสสาวะ ซงผลการตรวจนกลบไมพบในผสงอายทไมไดเขารวมโครงการ ซงกลมนมคาปกตทกคน จากขอมลดงกลาว สอดคลองกบงานวจยของตางประเทศ (Bellinghieri G, Savica V, Santoro D(2008)., Jones GR, Newhouse I (1997).) โดยมสาเหตจากแรงดน การกระแทกของเยอบผวกระเพาะปสสาวะรวมถงการรบประทานน านอย หรอการกนปสสาวะ ในขณะปนจกรยานตอเนอง มขอสงเกตวาผสงอายเหลานใชพลงงานกบการปนจกรยานอยางเขมขน แตผลการตรวจระดบน าตาลในเลอด (FBS) พบวามคาสงกวาปกต คอกลมทปนจกรยาน 65 วน มระดบน าตาลในเลอดสงถงรอยละ 21.25 และกลมทไมไดเขารวมโครงการมคาระดบน าตาลในเลอดสงถง รอยละ 75 นอกจากนเมอไปพจารณาผลการตรวจปรมาณไขมนในเลอด (Lipid profiles) ยงพบขอมลทนากงวลมากยงขนคอ เกอบทงหมดของผสงอายทปนจกรยานทงทเขารวมโครงการ 65 วน และกลมทไมไดเขารวมโครงการ มคาปรมาณไขมนในเลอดสง โดยกลมทเขารวมโครงการปน 65 วน พบวามปรมาณไขมนในเลอดสงถงรอยละ 71.43 และในกลมทไมไดเขารวมโครงการนน มปรมาณไขมนในเลอดสงถง รอยละ 93.75 ซงจากการสมภาษณ กลมตวอยางไดใหขอมลเกยวกบการรบประทานอาหารทมไขมน ซงใหขอมลวารบประทานเปนบางครงและไมบอย ทงนอาจเปนเพราะวาผสงอายทปนจกรยานทง 2 กลมอาจจะไมมความเขาใจในเรองของการรบประทานอาหาร ชนดของอาหาร พลงงานทไดจากสารอาหาร แตเมอพจารณาดคาของพลงงานหลก ในการรบประทานอาหารแลวพบวามคารโบไฮเดรตคอนขางมาก หรอบางครงอาจจะคดวาเมอออกก าลงกายอยางหนกจ าเปนตองไดรบอาหารเปนจ านวนมาก รวมทงอาจจะมความประมาทในเรองการรบประทานอาหาร คอมนใจวาออกก าลงกายอยางหนกเปนประจ าจงไมตองกงวลเรองการรบประทานอาหารแตอยางใด สามารถรบประทานไดทกชนดและในปรมาณทมากได และถาหากพจารณาในทางกลบกนวา หากผสงอายเหลานไมไดมการออกก าลงกายอยางหนกและเขมขนเชนน อาจจะท าใหภาวะของระดบน าตาลในเลอดและปรมาณไขมนในเลอด คงจะรนแรงมากกวานกได จงเปนขอมลทนาสนใจและควรจะมการศกษาในรายละเอยดมากยงขน อกขอสงเกตหนงคอกลมผสงอายทไมไดเขารวมโครงการปนจกรยาน 65 วน ผลในการตรวจคลนไฟฟาหวใจ (EKG) และตรวจความหนาแนนของมวลกระดก (BMD) พบวามความผดปกต คอหวใจโตรอยละ 50 และรวมกบภาวะกระดกบางรอยละ 41.25 ซงเปนไปไดหรอไมวาผทมความผดปกตเหลาน มอาการของโรคอยแลว แตไมทราบวาเปนโรคหวใจมากอนทจะมาออกก าลงกายดวยการปนจกรยานผลจากการสมภาษณ มอย 1 รายททราบวาตนเองปวยเปนโรคหวใจอยกอนแลว และตองพบแพทยเปนประจ า จนปจจบนหนมาออกก าลงกายโดยการปนจกรยานจนอาการของโรคหวใจดขน และไมตองทานยาแลว และหากพจารณาวาถาไมไดมาออกก าลงกายดวยจกรยาน อาจจะแสดงอาการรนแรงของโรคหวใจแลวกเปนได แต

ขอมลในเรองนในกลมผสงอายทเขารวมโครงการปน 65 วน มเพยง 1 รายเทานนทพบขอมลดงกลาว จงเปนสงทจะตองหาขอมลเพมเตมใหมากกวานในการทจะสรปผลดงกลาว

ทางดานโภชนาการ

การศกษาปรมาณพลงงานทไดรบจากสารอาหารโดยการวเคราะหจากแบบบนทกอาหาร 3 วนและใชโปรแกรมอนมแคล 4 ของสถาบนวจยโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล พบวากลมตวอยางไดรบพลงงานเฉลยตอวน 3,260 แคลอรในกลมผสงอายทเขารวมโครงการปน 65 วน และ 2,390 แคลอรตอวน ในกลมผสงอายทไมไดเขารวมโครงการ ซงความตองการพลงงานเฉลยตอวนมคาสงกวาคาของความตองการพลงงานส าหรบคนปกตประมาณ 2,000 แคลอร /วน (30 แคลอร/ กโลกรม/วน) โดยคาพลงงานจากสารอาหารทเพมมากกวาคนทวไป เกดจากการใชกจกรรมการออกก าลงกายมาจากการปนจกรยาน

สงทสงผลตออตราการเผาผลาญ เชนการท างานของฮอรโมนอพเนฟรนจะมผลโดยตรงตอกระบวนการสลายกลโคสใหเปนพลงงาน (Glycogenolysis) ฮอรโมนอนเชนคอรตซอล (cortisol) โกรทฮอรโมน (growth hormone) และอนซลน (Insulin) ลวนมกลไกในการท างานทสงผลตออตราการเผาผลาญขณะพกได จากการศกษาผลจากฮอรโมน ทเพมขน (Roeland, et. al, 2008) เชน ฮอรโมนนอรอพเนฟรนทมการเพมอยางรวดเรวในอณหภมปกตและในอณหภมสงจะสามารถลดสมรรถภาพทางกาย แตเมอเพมระดบของโดพามนจะท าใหสมรรถภาพทางกายเพมขน สวนระดบโกรทฮอรโมนจะมมากในระยะพกและมระดบนอยกวาเมอออกก าลงกาย โดยการปนจกรยานทมระยะเวลานาน และอณหภมสงยอมเกดผลในการเพมและลดฮอรโมนดงกลาว ท าใหเกดกลไกในการท างานของรางกายและสงผลตออตราการเผาผลาญขณะพกได

ความสมดลพลงงานจากสดสวนรอยละของสารอาหารหลก

จากการศกษาครงน พบวาคาความสมดลของพลงงาน (CHO :F:P) จากสารอาหารคารโบไฮเดรต ไขมนและโปรตนอยในเกณฑเหมาะสมในการใชพลงงานแบบอดทน (60:25:14) โดยมปรมาณคารโบไฮเดรตจากอาหารทเพยงพอจากอาหารทไดรบ ซงเพยงพอตอการสะสมของไกลโคเจนและการฟนสภาพของกลามเนอเพอการออกก าลงกายแบบอดทนในการปนจกรยานทตองไดรบปรมาณสารอาหารคารโบไฮเดรตมากกวา 6-10 กรมตอวน (McArdle, Katch & Katch, 2008) ปรมาณสารอาหารประเภทโปรตนทกลมตวอยางไดรบ จ านวน 1.3 กรม/กโลกรม ซงสอดคลองกบคาความตองการโปรตนส าหรบผสงอายทเพมมากขนจากคามาตรฐานในป 1989 RDAs (1.0 to 1.25 g/kg vs 0.8 g/kg ของน าหนกตวดวย (Campbell , Crim , Dallal , Young & Evans, 1994) โดยจากแบบสอบถามขอมลดานโภชนาการพบวา กลมตวอยางทศกษามวนยและปฏบตตนไดดในดานโภชนาการ เชน เกอบทกคนรบประทานอาหารเชา และรบประทานอาหารไขมนสงเปนบางครงและไมรบประทานอาหารเสรมหรอวตามนไมดมเครองดมชก าลง บางรายดมสราบาง นอกจากนยงมวนยในเรองการพกผอนซงมการสอบถามการนอนหลบ โดยเกอบทงหมดนอนหลบ 6-8 ชวโมงตอวน แตในเรองการรบประทานอาหารแบบสมดลของสารอาหารคารโบไฮเดรต ไขมนและโปรตน บางสวนยงไมเขาใจ ซงตองใหความรในการปฏบตตนตอไป

ปรมาณสารอาหารรองประเภทแรธาตและวตามน

ผลการวจยพบวากลมตวอยางไดรบสารอาหารแคลเซยมทไดรบตอวนไมสมดลกบ% DRI โดยจากการสมภาษณพบวากลมตวอยางตองเดนทางไกลโดยการปนจกรยานจงไมกลาดมนมทมสารอาหารแคลเซยมสงเพราะกลวทองเสย โดยจากการสมภาษณทกคนทราบดวาแคลเซยมส าคญกบวยและกระดก ดงนนบางคนจงมการใชอาหารเสรมแคลเซยมซงมเพยงรอยละ 40 และไมไดรบประทานทกวน ซงการไดรบแคลเซยมสามารถไดรบจากอาหารประเภทนมวว ปลาเลกปลานอย และจากผกผลไมสเขยว จากขอมลของแบบสอบถามยงพบวามการรบประทานผกและผลไมทกวนเปนประจ าเพยงรอยละ 40 เทานนและปรมาณทรบประทานยงไมสมดลกบปรมาณทแนะน าตอวน ซงแรธาตและวตามนสวนใหญไดรบจากผกและผลไม โดยมเกณฑขนต าของการบรโภคผกและผลไมในผสงอายจะอยท 400-600 กรม/คน/วน (Lock, Pomerleau, and McKee, 2004)

การศกษาภาวะขาดแคลเซยม เมอมการเคลอนไหวออกก าลงกายพบวาในการขาดแคลเชยมทเกดภายในเซลล sarcoplasmic reticulum (SR) สามารถท าใหเกดภาวะการเมอยลาของเสนใยกลามเนอ โดยเกดขนคลายกบการใชสารกระตนเชน สารคาเฟอนทสามารถเพมการสญเสยแคลเซยมจาก SR มากขนในชวงทมการเมอยลา กลไกในการขาดแคลเซยมเรมตงแตการท างานของ action potential โดยเฉพาะเมอมการกระตน extracellular K+ จะสามารถลดการท างานของตวรบพลงงานไดท าใหเกด SR Ca2+ จะเปดออก นอกจากนยงเพมจ านวนความเขมขนของ Mg2+ โดยเกดขนในชวงทมภาวะออนลาซงจะเกดขนเมอจ านวนเอทพทเปนสารใหพลงงานในกลามเนอลดลงดวย การลดลงของ Ca2+ ใน SR สามารถท าใหเกด inorganic ฟอสเฟตเขาไปใน SR รวมกบ Ca2+ อยางรวดเรว โดยการตรวจหาจากเลอดรวมกบการขาดจากสารอาหารจงควรมการศกษารวมกนเพอการคนหาวามการขาด Ca2+ ใน SR ส าหรบผออกก าลงกาย (Allen, Lamb & Westerblad, 2008)

สวนสารอาหารประเภทอนเชน เหลก และวตามน อยในเกณฑเหมาะสมซงอาจเกดการสรางขนไดเองจากการออกก าลงกาย โดยกลมตวอยางมการออกก าลงกายและปนจกรยานเปนเวลานาน อาจเกดการสรางขนไดเองโดยท าใหสามารถลดภาวะเสยงของโรคหลอดเลอดหวใจโคโรนาร และการรกษาระดบของโฮโมซสเตอนใหอยในระดบปกต และถาพบวามการรบประทานไมเพยงพอควรไดรบจากอาหารเสรมไดเชน ควรมการเพมสารอาหารรองเชน ธาตเหลก (folic acid) และ วตามน B-6 และ B-12 เนองจากการลดลงของระดบวตามน B-12 ในเลอดและโฟเลททเกดจากสาเหตของการมภาวะไดยนเสยงลดลงกบอายทเพมมากขน สารอาหารจ าเปนบางชนดเชน วตามน A มความตองการลดลงเนองจากมการลดการดดซม จากการศกษาพบวาผสงอายควรมการบรโภคสารอาหารมากเกนคาแนะน าเพอปองกนหนาทสมองลดลง (Weddle & FanelliKuczmarski, 2000) โดยเฉพาะแคลเซยมควรไดรบมากขนเพอการท างานของหวใจและการลดความเสยงของโรคกระดกพรนในผสงอาย ความสมดลของภาวะโภชนาการกบกจกรรมใน 24 ชวโมง

การใชพลงงานโดยรวมใน 24 ชวโมงพบวากลมตวอยางใชพลงงานเฉลยตอวนมากกวาพลงงานทไดรบ (M = 3,440, SD = 1,832 > M = 3,260 SD = 1,832 แคลอรตอวน (55 >53 แคลอร/กโลกรม/วน)) ซงเมอเปรยบเทยบกบปรมาณพลงงานทไดรบตอวนแลวพบวาปรมาณอาหารทไดรบเกนกวาความตองการทใชในการปนจกรยาน ซงขอมลนยนยนไดจากผลการวเคราะหทางการตรวจทางการแพทยทพบวามระดบน าตาลในเลอดและปรมาณไขมนในเลอดของนกปนจกรยานทง 2 กลม อยในเกณฑสง

ทางดานจตใจ (ดานความรสกทดตอรางกายตวเองและคณภาพชวต)

ความรสกทดตอรางกายตวเองของนกปนจกรยานวยหลงเกษยณทงกลมทเขารวมและไมไดเขารวมโครงการ

การประเมนความรสกเกยวกบรางกายของตนเองของนกปนจกรยานวยหลงเกษยณในระดบกลางคอนขางด นบงบอกวาผสงวยเหลานใหความส าคญกบรางกายทไมใชเปาหมายสงสดของการปนจกรยาน อยางไรกตามเมอวเคราะหในสวนยอยของความรสกนแลว รางกายกยงเปนสวนทรสกดเปนอนดบตนๆ เมอเทยบกบดานความแงแรงของกลามเนอสวนบน/อก และดานความดงดดใจจากสภาพรางกาย

การคนพบนจงนาจะชวยใหเราเขาใจไดชดเจนขนวา เมอผสงอายออกก าลงกายอยางตอเนอง จนรางกายแขงแรง ความรสกทดในสวนนจงมสง เปนการรบรทสอดคลองกบขอมลทางสรรวทยาและทางเวชศาสตรการแพทย ทไดท าการทดสอบควบคกบการศกษาในครงน ทพบวาผสงอายวยหลงเกษยณกลมนมสมรรถภาพทางกายในระดบทสงมาก (ดรายละเอยดในรายงานดานสมรรถภาพรางกายและเวชศาสตรการแพทย) อยางไรกตามความรสกดตอรางกายน จงสงผลตอการใหความส าคญตอคณภาพชวตทเปนประเดนของการศกษาในครงนดวย

คณภาพชวตของนกปนจกรยานวยหลงเกษยณ ทงกลมทเขารวมและไมไดเขารวมโครงการ การคนพบวาสมพนธภาพทางสงคมเปนประเดนทมความส าคญเปนระดบแรกขององคประกอบยอย

อธบายใหเหนไดในสองเหตผล เหตผลตามทฤษฎความตองการของมนษย (Maslow, 1900) ยนยนไดวาเมอความตองการทางดานรางกายหรอสรรวทยาไดรบหรอมแลว ความตองการขนตอไปทางดานของจตใจกจะมมากขน เชนเดยวกบทนกปนจกรยานเหลาน มความพรอมทางดานรางกาย เมอเทยบกบคนในวยเดยวกนสงกวามาก ความตองการเกยวกบการมเพอน มสงคมเพอจรรโลงดานจตใจ จงเปนเหตผลหลกทบงบอกวาคณภาพชวตมมากนอยขนาดไหน

อกประการของการทนกปนจกรยานวยหลงเกษยณ ใชจกรยานเปนสวนหนงของการใชชวตหรอเพอสขภาพ ยนยนไดวาการไดปนจกรยานในทโลง ไดมการสมผสกบธรรมชาตดวยสายตามผลตอสขภาพกายและอารมณ (Olmsted cited in Morris, 2003) อยางไรกตามผลของการท ากจกรรมในทโลง เชน การปนจกรยานน ในประเทศอตสาหกรรมมงานวจยหลายงานทยนยนถงผลในทางลบตอสขภาพ เชน ในงานวจย ของ Cox (2002) และ Boulware (2003) ทพบวา การไดรบฝนละออง ละอองเกสรดอกไม หรอเชอราตางจากสวนผลไมในธรรมชาต มผลตอระบบหายใจและมโอกาสของการน าไปสการเปนมะเรงดวย และความเสยงดงกลาวนกยงมมากขนในกลมของผสงอาย (Ginn et al, 1997)

Gester (1992 p. 736) กลาววาแมวาผลเสยจะเกดบางกบการไดรบสารพษเมออยหรอออกไปมกจกรรมในทโลง แตพลงของการบ าบดจากสภาพแวดลอมทางกายภาพ กเกดจากอากาศทบรสทธ แหลงน าตามทตางๆ หรอทวทศนทสวยงามของธรรมชาต การปนจกรยานของคนวยเกษยณจงไดประโยชนทางดานจตใจ โดยเฉพาะดานคณภาพชวต ทประกอบดวยการยงคงมสงคม และจตใจและอารมณทด จากการไดปนจกรยานในทโลงเปนเวลานาน

ผลการวจยนแมจะมผลไปในทศทางบวก ตามทไดคาดหวงไว แตการทมจ านวนกลมตวอยางไมมากนกอาจจะเปนขอจ ากดประการหนง ขณะเดยวกนแมวาโครงการมระยะเวลาโดยรวมประมาณ 3 เดอน แตเนองจากคนเหลานมความรกและด าเนนชวตรวมกบการปนจกรยานมานานเกอบทกคน การศกษากบกลมคนทมประสบการณทหลากหลายและในหลายแงมมกวาน เชน ระหวางเพศชายและหญง ระหวางคนทเขารวมตลอดโครงการและบางสวนของโครงการ รวมทงการจดโปรแกรมทใหด าเนนการอยางอสระของระยะเวลาการเขารวม เวลาทออกเดนทางในแตละวน วาเปนอยางไร จะท าใหเราเขาใจประโยชนทแทจรงของการปนจกรยานไดทวถงขน

ขอเสนอแนะและการน าไปใช

1. ในภาพรวมกลมผสงอายทด าเนนการออกก าลงกายดวยการปนจกรยานมาตอเนองและสม าเสมอ ถอไดวา

เปนผทมสขภาพดมาก เมอเทยบกบกลมคนอายเดยวกน จงถอวาการปนจกรยานเพอการออกก าลงกาย เปนสงมประโยชน แตควรแนะน ากลมผสงอายเหลานท าการตรวจสขภาพเพอคดกรองภาวะสขภาพ หรอเพอเปนการประเมนตดตามความรนแรงของโรคเปนระยะๆ

2 ผสงอายทมการออกก าลงกายในการปนจกรยานทเปนการออกก าลงกายแบบแอโรบกประเภทความอดทนและมการใชพลงงานอยางตอเนอง และสารอาหารบางชนดเชนแคลเซยมในกลมตวอยางยงไดรบไมเพยงพอ ดงนนควรมการฝกและแนะน าการรบประทานอาหารเพอใหเกดสมดลตอการฝกซอมและการออกก าลงกายจากการปนจกรยานเพอการมสขภาพทดตอไป

3 ในการศกษาครงตอไปควรมการศกษาแบบเปรยบเทยบของผไมคอยออกก าลงกายและผทมการออกก าลงกายโดยการปนจกรยานและเพมการศกษาโดยการใชคาเศษสวนของพลงงานเพอศกษาการใชปรมาณของสารอาหารในรางกายวามการใชคาพลงงานจากสารอาหารประเภทคารโบไฮเดรตหรอสารอาหารไขมนมากกวา เพอความสมดลของระบบพลงงานและการเคลอนไหวออกก าลงกายแบบแอโรบกประเภทการปนจกรยานตอไป

4 ผลการศกษาแบบตดขวางครงนท าใหมองเหนถงการมชวตทดทงกายและใจสามารถท าไดแมในวยของผสงอาย และการปนจกรยานอยางตอเนองท าใหผสงวยมความรสกทดตอรางกายของตวเอง โดยทการใชกจกรรมการปนจกรยานอยางจรงจงและตอเนองนจะใหผลทางดานสงคมวทยาและจตวทยามากกวาดานสรรวทยา

5 อยางไรกตาม การมองขามเรองรางกายและใหความส าคญกบดานสงคม ไดพบปะผคน ไดมความเปนตวของตวเอง จากคนกลมนอาจจะแตกตางไดกบกลมนกปนจกรยานทมประสบการณนอยกวาหรอเพงเรมตนกเปนได นอกจากนความแตกตางในสวนของผชายและผหญงกยงอาจเปนไปได การวจยเปรยบเทยบระหวางผสงวยตางเพศกน มประสบการณปนจกรยานตางกน หรอประเดนสขภาพและสงคม กจะชวยใหทราบขอมลในรายละเอยดของกจกรรมในคนวยนมากขน และน าไปสการจดกจกรรมใหสอดคลองเหมาะสม ท าใหสงคมของผสงวยทจะมจ านวนมากขนอยางชดเจนมคณภาพชวต มสงคม มรางกายและจตใจทดมากขน

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1 ควรจะมการศกษาในลกษณะเดยวกนนกบกลมตวอยางอน เพอตรวจหารองรอยหรอทมาของความ

ผดปกตของรางกายในทางการแพทยทเปนผลมาจากการปนจกรยานหรอไมทอาจจะมได และน ามา

เปรยบเทยบกบผลทพบจากการศกษาในครงนอกครง โดยเพมขนาดของกลมตวอยางใหมากขน

2 นาจะไดมการศกษาตอเนองในลกษณะ longitudinal study

บรรณานกรม ชาญวทย โคธรานรกษ. (2552). ประโยชนทางการแพทยจากการขจกรยาน. วนทคนขอมล 16 กรกฎาคม

2553, เขาถงไดจาก http://www. racing-club.net.com. สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2547). ผลการส ารวจภาวะสขภาพและการ

ออกก าลงกายของผสงอาย. ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย: กรงเทพฯ. Bellinghieri, G., Savica, V. & Santoro, D. (2008). Renal alterations during exercise. J Ren Nutr,

Jan, 18(1):158-64. Keteyian, S. J. & Brawner, C.A. (2006). Cardiopulmonary adaptations to exercise. In

American College of Sports Medicine (Ed.), ASCM's resource manual for guidelines for exercise testing and prescription (5th ed., pp. 313-324). Baltimore:

McArdle, W. D., Katch, F. L. & Katch, V. L. (2008). Exercise Physiology , Metabolism & Sports nutrition. 6th edition. Lippincott, William & Wilkins.

Roeland B, Goekint M., Heyman E, Piacentini M.F, Watson P, Hasegawa, H, Buyse L, Pauwels F, Schutter GD, Meeusen R. (2008). Acute norepinephine reuptake inhibition decreases performance in normal and high ambient temperature. J. Appl Physiol, 105: 206-18.

Rosenberg IH, Miller JW. (1992). Nutritional factors in physical and cognitive functions of elderly people. Am J Clin Nutr, 55(suppl), 1237S-–1243S.

Saltzman JR, Russell RM. (1998). The aging gut (nutritional issues). Gastroenterol Clin North Am, 27:309.

Sejersted, O.M. & Gisela Sjogaard, G. (2000). Dynamics and Consequences of Potassium Shifts in Skeletal Muscle and Heart During Exercise. Physiol Rev, January. 80( 4), 1411-1481.

Trees, Satoshi OOta and Naruya Saitou. (1999). Phylogenetic Relationship of Muscle Tissues Deduced from Superimposition of Gene Mol. Biol. E.vol. 16 (6), 856-7.

Wilmore, J. H., & Costil, D. L. (1999). Physiology of Sport and Exercise. IL.: Human Kinetics Book.

รายละเอยดการตดตอ คณะวทยาศาสตรการกฬา มหาวทยาลยบรพา 169 ถนนลงหาดบางแสน ต าบลแสนสข อ าเภอเมอง จงหวดชลบร 20131 โทรศพท 038-390045 โทรศพทมอถอ 081-7438379 โทรสาร 038-390045 Email : aneksoo@buu.ac.th