ISTORIJAT TENS-aGeneralno je prihvaceno da je otkrice terapije TENSom osnovano na djelu kanadskog psihologa Ronalda Melzacka i britanskog neuroanatoma Patricka Walla. Oni su 1965. godine objavili njihovu novootkrivenu teoriju kontrole ulaza bola.

ISTORIJAT TENS-a- Nakon daljih istrazivanja doslo je do razvoja hirurske tehnike poznate kao stimulacija dorzalnih stubova kicemene mozdine radi suzbijanja bola. Ta tehnika se temelji na elektricnoj stimulaciji nervnih vlakana u dorzalnim stubovima kicmene mozdine. Koristeci baterijski TENS uredjaj radi otkivanja pacijenata koji su dobri kandidati za stimulaciju dorzalnih stubova, naucnici su dosli do otkrica da pacijenti znatno bolje reaguju na tu jednostavnu TENS terapiju, nego tehnicki znatno komplikovaniju invazivnu tehniku stimulacije dorzalnih stubova.

TENS UREDJAJI TENS terapije se mogu

primjenjivati ili prenosivim ili kabinetskim tipom stimulatora. Tipican prenosivi baterijski TENS stimulator obicno dolazi u

plasticnoj kutiji zajedno s kablovima, elektrodama za viekratnu upotrebu i elektroprovodljivim gelom.

KLJUCNI PARAMETRI TENS-a Impulsne struje koje koriste TENS uredjaji su

okarakterisane oblikom impulsa, trajanjem impulsa, frekvencijom impulsa i amplitudom struje.

Oblik impulsa Osnovni oblik impulsa koji koriste najmoderniji TENS

stimulatori je: Bifazican, koji moze biti - simetrican - asimetrican ravnomjeran

Trajanje impulsa Trajanje impulsa vrijeme koje protekne od pocetka

do kraja svih faza unutar jednog impulsa. Trajanje izmedju impulsa vrijeme koje protekne od kraja jednog do pocetka sledeceg impulsa. Trajanje impulsa obicno varira od 50 do 400 ms.

Frekvencija impulsa Frekvencija impulsa se definise kao broj impulsa koji

se primjenjuje u jednoj sekundi. Frekvencija impulsa se izrazava u hercima (Hz) Impulsna frekvencija je kod vecine TENS uredjaja u

rasponu od 1Hz do 200Hz.

Amplituda struje Amplituda struje se odnosi na magnitudu struje koju

primjenjuje TENS uredjaj. Amplituda struje se mjeri u miliamperima (mA). Amplituda struje kod vecine aparata varira izmedju 0 i

120mA.

Salve impulsa Primjena impulsa u salvama, nasuprot primjeni

pojedinacnih impulsa. Broj impulsa u salvi varira u zavisnosti od uredjaja. Trajanje salve je vrijeme koje protekne od pocetka do kraja jedne salve. Frekvencija salvi se izrazava u salvama po sekundi. Ona je kod vecine TENS uredjaja izmedju 1 i 10 salvi u sekundi a broj impulsa po salvi varira izmedju 5 i 10 impulsa.

MODOVI TENS-aU okviru TENS terapije se obicno koristi neki od sledecih modova: Konvencionalni TENS Akupunkturni TENS Kratki intenzivni TENS TENS u salvama Modulacioni TENS

KONVENCIONALNI TENS Primjena elektricnih impulsa kratkog trajanja, visokih

frekvencija i amplituda struje koje odgovaraju stimulaciji na senzornom nivou. Implikuje preferencijalnu depolarizaciju A-beta vlakana velikog dijametra. Percepira se kao prijatan osjecaj (bockanje, mravinjanje) Nastup analgezije je rapidan ali kratkotrajan.

AKUPUNKTURNI TENS Primjena elektricnih impulsa relativno dugog trajanja i

niske frekvencije i amplituda struje koje odgovaraju stimukaciji i na senzornom i na motornom nivou. Implikuje preferencijalnu istovremenu depolarizaciju i A-beta vlakana velikog dijametra i eferentnih alfa motornih vlakana. Percepira se kao mjesovita senzacija mravinjanja i misicne kontrakcije. Nastup analgezije je spor ali dugo traje.

KRATKI INTENZIVNI TENS Primjena elektricnih impulsa dugog trajanja, visoke

frekvencije i amplituda struje koje odgovaraju stimulaciji na bolnom nivou. Implikuje preferencijalnu depolarizaciju A-beta, Adelta i C-vlakana. Percepira se kao mjesovita senzacija jake misicne kontrakcije i maksimalno podnosljivog bola. Analgezija nastupa brzo i traje relativno dugo.

TENS U SALVAMA Podrazumijeva primjenu salvi impulsa relativno niske

frekvencije i amplitudom koja je sposobna i za senzornu i za motornu stimulaciju. Implikuje preferencijalnu depolarizaciju A-delta i alfa motornih vlakana. Percepira se kao mjesovit osjecaja mravinjanja i umjerene misicne kontrakcije. Analgezija nastupa sporo, ali traje relativno dugo.

MODULACIONI TENS Primjena elektronicke modulacije trajanja impulsa,

frekvencije impulsa i amplitude struje. Smanjuje habituaciju mozga i nerava na elektricni podrazaj.

FIZIOLOSKA DEJSTVA TENS-a Selektivna ili preferencijalna depolarizacija specificnih

grupa aferentnih nervnih vlakana utice na dva glavna sistema modulacije bola koji su poznati kao Ulazni sistem Opioidni sistem

ULAZNI SISTEM Periferni neuralni podrazaji od A-beta, A-delta i C

vlakana u dorzalni rog, smanjiti ili pojacati tok impulsa u vise centre obrade u mozgu. Ovaj sistem implikuje dejstvo spinalnog ulaznog sistema, gdje ulaz moze biti otvoren ili zatvoren. Depolarizacijom A-beta vlakana izaziva se zatvaranje ulaza, dok depolarizacijom A-delta i C vlakana dolazi do otvaranja ulaza.

OPIOIDNI SISTEM Tijelo covjeka posjeduje sopstveni sistem za

modulaciju bola, poznat kao silazni endogeni opioidni sistem. Taj sistem dejstvuje na supraspinalnom nivou. Modulacija bola se desava kroz otpustanje opijatskih supstanci koje samo tijelo luci. Te endogene opioidne supstance poznate su pod generickim nazivom endorfini.

TERAPIJSKA DEJSTVA TENS-a Moze biti: Analgeticko dejstvo Antiemeticko dejstvo Poboljsava cirkulaciju krvi i smanjuje ishemiju tkiva

TENS u kontroli postoperativnog bola

INDIKACIJE Koristi se u kontroli akutnog, hronicnog i

neurogenog bola, zatim kod porodjajnog i potoperativnog bola, kao i bola u terminalnnom stadijumu kancera. Najcesce indikacije su: Neuralgije Neuritis Artritis Artroza Fantomski bol Radikulopatije Kontuzije Distorzije Subluksacije Sportske povrede

KONTRAINDIKACIJE Kontraindikacije predstavljaju ugradjen pacemaker i

gravidni uterus. Sa predostroznoscu stimulaciju treba primijeniti na toraks kod srcanih bolesnika, kao i blizu glave i lica kod pacijenata sa epilepsijom. Elektrode se ne stavljaju u predjelu karotidnog sinusa, kao ni blizu ociju, otvorenih rana i koznih lezija.

TEHNIKA PRIMJENE TENS-a Koriste se elektrode od ugljenizovane gume. Za kozu se

pricvrscuju ljepljivom trakom. Izmedju elektroda i koze se stavlja konduktivni gel. Koza treba da se ocisti alkoholom ili etrom, a dlake da se obriju pogotovo kada se upotrebljava samoljepljivi gel. U protivnom na gelu ce se zadrzati prljavstina i dlake i nece se moci dugo upotrebljavati. Rastojanje izmedju elektroda treba da iznosi najmanje polovinu dijametra elektrode, a polozaj elektroda moze biti uzduzan, poprecan ili dijagonalan.

PRIKAZ PACIJENTA BROJ 1 PRIKAZ PACIJENTA BROJ 2 PRIKAZ PACIJENTA BROJ 3