ETM BLMLERNDE YEN YAKLAIMLAR 5E retim Modeli: Yaplandrmac retim modellerinden biridir. rencinin aratrma merakn artran, konu ile ilgili beklentilere cevap veren, sahip olduklar bilgi ve becerilerin aktif bir ekilde kullanmn ieren etkinliklerden olumaktadr. Aamalar: 1- Girme 2- Kefetme 3- Aklama 4- Derinletirme 5- Deerlendirme Uzaktan Eitim: Teknolojiden yararlanarak kitle eitiminin gerekletirilmeye allmas ve renme-retme etkinliklerinin bireyselletirilmesi yani kendi kendine renmeye olanak salama. Bireyi belirli mekan ve zaman balantsndan kurtaran bamsz renme desenleri gelitirme ve bu yolla eitimi byk yatrmlar yapmadan yaygnlatrabilme zm hedeflenen temel sorundur. nternet Tabanl renme: renen ve retenin zaman ve mekan ynnden birbirinden farkl durumlarda bulunduu, alt yapsnda internet tabanl ortamlarn kullanld istendik davranlar gelitirme srecidir. rencilerin bireysel zelliklerine gre farkl renme etkinlikleri sunar. Yaam Boyu renme: Dnyay ve kendini anlama, yeni bilgi-beceri ve g kazanma, kendine yatrm yapma, bir eyler yaratma, dnyadaki yeni gzelliklerin farkna varma eklinde bir renme alkanl ve davran biimidir. rgn ve yaygn eitimi kapsamaktadr. Bireyin kiilik, sosyal ve mesleki alanda geliimini amalayan tm yaam sresince devam eden ok geni bir kavramdr. Bu konuyla ilgili yaynlanan Avrupa Birlii almalar: 1993-Yeil Blten, 1995-Beyaz Blten Basamakl retim (Nunley): Bireysel farkllklar esas alnarak etkinlerin geni bir mn ierisinde sunulmas gerektii savunulur. rencilere basitten karmaa doru giden, aamallk ilikisi gsteren ve seme hakk tannan grevler sunulur. Basamaklar, temel bilgi ve becerilerin kavranlmasndan, st dzey dnme becerilerine doru giden bir yol izlemektedir. C B A basamaklar eklinde sralanr. Alt apkal Dnce Teknii (E. Bono): Bir beceri olarak dnmenin sistemletirilmesidir. renci, karlat bir olay veya olgunun tek ynnn deil, birok ynnn olduunu grr. Beyaz tarafsz, Krmz duygusal, Siyah karamsar, Sar yimser, Yeil yaratc, Mavi karar veren Alt Ayakkabl Uygulama Teknii (E. Bono): Kiilere farkl durumlarda nasl davranlmas gerektiini retir. Lacivert Ayakkab resmi prosedrler izlenir, Gri Spor Ayakkab bilgi toplamak ve kullanmak, Kahverengi Yry Ayakkabs inisiyatiflerden, esnekliklerden yararlanmak, Turuncu Lastik izme acilen mdahale etmek, Pembe Ev Terlii nsancllk, Mor Binici izmesi yetki ve hkimiyet Global Dnme Yaklam: Temeli, renmeyi kolaylatrmak iin Harita

izmeye dayanmaktr. renmemiz gereken bilgilerin haritalatrlmas esastr. Zihin haritalar, kavram haritalar vb. e Yerletirme Kuram: u ilkelere uyulmal; * Zihinsel beceriler: renciye kavramlar sunulmal, sonra bu kavramlar renci tarafndan irdelenmeli, bu yolla onun ayrt etme yetenei gelitirilmeli. Szel bilgiler: retmen, renciden her olgunun ne olduunu szel olarak istemeli. renme Stratejileri: rencilerin bamsz olarak kendi renme grevlerini gerekletirmelerini salayan teknikler, ilkeler ya da alkanlklardr. Bireyin bir grev ya da duruma yaklam nasl dnd, hareket ettiin gsterir. 1- Tekrar stratejisi yineleme-adlandrma 2-Anlamlandrma stratejisi ncekilerle btnletirme 3- rgtleme n rgtleyicilerle sitemli olarak kavrama Eletirel Dnme: nceki deneyimleri, bilgi ve dnceleri inceleyip, farkl gr ve bilgileri tarttktan sonra dengeli bir yargya varmadr. Gerei bize aktrld ekliyle olduu gibi deil, nesnel bir ekilde, akl yrterek alglama srecidir. Yanstc Dnme: Deneyimlerin nceki bilgi balamnda, yeni bilginin retilmesi ve alternatif yollarn gelitirilmesine nclk edecek olan yollar bulmaya alarak analiz edilmesi ieren bilisel sorgulamadr. Yaratc Dnme: problemlere kar duyarl olarak yeni ilikileri grme, ifade etme ve orijinallik ortaya koymadr. Aamalar: 1- Hazrlk 2- Kuluka 3- Aydnlanma 4Gerekleme/Dorulama Refleksif Dnme: Kendini gzlem ve analiz konusu olarak alan znenin tutumudur. Refleksivite, kendi hakknda, kendi zerine dnen, kendisini bi obje gibi ele alp bakabilen bir znenin durumunu ifade eder. Lateral Dnme: lk bakta imkansz gibi grnen bir enstantane anlatlarak, bu noktaya nasl gelinmi olabilecei sorulur. Ama kiilerin sorunlara farkl ynlerden bakabilmeyi ve geni dnebilmeyi renmelerini salamaktr. rnek; ormandaki yanm dalg. Sokratik Yntem: Soru-cevap teknii Sokrat Tartmas: retmenin soru-cevab da kullanarak snfta etkili bir tartma ortam oluturmasna dayanr. lk aamada retmen , evet-hayr sorularyla rencileri nceki renmelerinden phe eder duruma getirir ve ironi oluturup, yani zihinsel dengesizlik yaatarak yanl bilgilerini fark etmelerine yardmc olur. kinci aamada ise yanln fark eden renciye nceden planlanm sorular sorarak doru bilgi buldurulur. Sokrat Seminer: rencilere ar bir metinin inceletilmesi esasna dayanr. st dzey metnin incelenmesinden sonra rencilere dnme biimlerini gelitirici sorular sorulur. Eletirel

dnme ve tartma becerileri gelitirilir. Kuantum renme: Fizik disiplininden eitime yansyan bir kavramdr. Kuantum Fizii, olaylar birbirinden bamsz grmez ve olaslklar zerinde durur. Bu grler eitime yanstlmtr. Kuantum dnce ise st nitelikli bir dnme biimidir. Bu balamda Kuantum renme; her ya iin etkililii kantlanm renme yntemlerinin ve renmeyi etkileyen unsurlarn dzenlenmesinin btndr. Modelin amac, keyifli ve dinamik okul evresi yaratarak akademik ve yaam becerilerini arttrmaktr. zerine yaplandrld eler; * Temeller ilkeler, inanlar, ynergeler vb. * Ortam drstlk ve gvenli * Tasarm dinamik, ilgi ekici program * evre destekleyici. Dizgeli / Programlandrlm retim (Veysel Snmez): Tek bir kuramn, yaklamn, yntemin, tekniin vb. renme ve renmeyi tek bana aklamayacan savunarak ortaya konulan bir sentezdir. renci merkeze alnr ve niteler bazl hareket edilerek dier derslerle balant kurulur. Btnletirici renme Modeli (M. Wittrock): Ausubelin anlaml renmesi zerinden gelitirilmitir. renci, bu kuram adna olduka nemli olan nceki deneyimler ve nbilgilerden yararlanp duyu organlar yardmyla aktif bir ekilde alglad bilgiyi yaplandrp, btnletirir. Aamalar: 1- Oryantasyon 2- Odaklama 3- Mcadele 4- Uygulama Kavramsal Deiim Yaklam (Posner): Piagetin bilisel geliim kuram ve btnletirici renme modeline dayal olarak gelitirilmitir. rencinin n bilgileri aa karlarak yanllklar giderilir ve retim etkinlikleri bu bilgiler esas alnarak belirlenir. Posnerin Program Analizini Gerekletirirken nerdii Basamaklar: 1- Programn Yazm ve Temelleri 2- Programn Uygunluu 3- Programn Uygulanmas 4- programn Eletirisi Posnere Gre Eitim Program Hazrlamada Teorik Perspektifler: 1- Geleneksel 2Deneyimsel 3- Disiplin 4- Davran 5- Bilisel Posnerin Eitim Program eitleri: 1- Resmi 2- Uygulamadaki 3- rtk 4- Extra 5hmal edilen renme Halkas (Karplus): Piagetin bilisel geliim kuramna dayal olarak gelitirilen bu model rencide zihinsel geliim, muhakeme kabiliyeti, konular renme baarsnn gelitirilmesinde ve zellikle somut ilemler dnemindekilerde etkilidir. Aamalar: 1- nceleme / Veri toplama 2- Kavram Tantm 3- Kavram Uygulama Akvaryum Teknii: rencilerin ilgi duyduu ya da zerinde anlamaya varamad konularn retiminde kullanlan bir tartma tekniidir. Bir ember izilerek ortasna bo bir sandalye konulur, snfn tm emberin dnda kalr. Gnll olarak yorum yapmak isteyen sandalyeye oturur ve dncesini paylar. Dardakiler sadece not alr mdahil olmaz, sonda

tartmann zeti sunulur. Siz Olsaydnz Ne Yapardnz? Oyunu: ocuklar, eski bilgileri gzden geirerek bunlar yeni problem durumlarnda kullanrlar. Problem says kadar karta problemler yazlp, bir torbaya atlr. renciler torbandan bir kart seerek problemi okurlar ve zm retmeleri iin kendilerine sre verilir. Nesi Var? Oyunu: Bir durumun, bir kimsenin betimlenmesi, niteliklerinin belirlenmesi, yeni kelimelerin deiik bir yaklamla retilmesi ve bir konudaki bilgilerin gzden geirilmesi, yeni bilgilerin edinilmesi amacyla uygulanabilir. Bir renci snf dna kar ve ierdekiler dersle ilgili bir kavram, olay vb. seip gerekli ipularn hazrlarlar. Dardaki renci ieri girdikten sonra bunu tahmin ederek bulmaya alr. yk Oluturma Teknii: Herhangi bir konu erevesinde rencilerin bir araya gelerek giri, gelitirme ve sonu blmlerini dikkate alarak oluturulan yazl almalardr. Balk Kl Teknii (Ishikawa): belirli bir sorunun ya da durumun olas nedenlerini belirlemek iin kullanlan, alma grubunun sorunun ieriine odaklanmasn salayan ve ayrntl bir neden-sonu ilikisi karmay hedefleyen bir uygulamadr. Tutor Destekli retim: rencilerin renme gl ektii konular renmesine katkda bulunan bir bireysel retim tekniidir. Konunun yeterli dzeyde kavranmas iin gerekli zaman ve uygulama imkan salanmaldr. Sorgulayc Aratrma Teknii: Daha ok fen derslerinde yaygn olarak kullanlmaktadr. Aratrma etkinlikleri, deneyleri, okul dndaki gezileri iermektedir. rencinin bilim insannn dnce yolunu kefetmesini salayc bir tekniktir. Daha ok teknolojik aralar ve gzlem kullanlr. Beyin Eseri: Her renciye bir konunun farkl ynlerini belirten 3 kart datlr. Grlerini kartlara yazdktan sonra kartlar toplanr ve srasyla renciler kart ekerek okurlar. Benzerler gruplanr ve tahtaya yazlr. Grlere eletiri yaplmaz. Gr Gelitirme: Dnceleri ztlklarn iki ucunda ya da aralarnda bir yerlerde olan rencilerin, eilimlerini gerekelendirdikleri, btn snfn etkin katlmn gerektiren, katlmclarda hogr, katlanma, konuma, dinleme ve deimeye aklk becerilerini gelitiren yntem/tekniktir. Mnazara ile kartrlmamaldr. Kartopu: Verilen bir problemi nce rencinin tek bana dnmesi daha sonra iki renci bir araya gelerek grlerini tartmalar, drtl grupta bu grlerin karlatrlmas, sekizli gruplarda da ayn konunun tartlp karara varlmas, son aamada gruplarn grlerinin snfa sunulmas ile sre tamamlanr. stasyon: renci merkezli olan bu yntemle rencilerde i birlii, yaratclk, balanm bir ie katk getirme ya da ii bitirme, katlmdan zevk alma, kurallara uyma, iletiim becerisi

gelitirme, zel yetenekleri ortaya karma ve retme zelliklerini gelitirir. ekingen rencilerin srece aktif olarak katlmlarn salar. Konuma Halkas: rencilerin gr farkllklarn grmeye ve farkl grlere sayg gsterme davrann gelitirmeye yarayan bir yntemdir. Ama: gven ve sayg atmosferi oluturarak iletiimi arttrmak. nce yk anlatlr, okunur vb. sonra katlmclar kendilerini bu olayda yer alan birinin yerine koyarak dndkleri iin empati yetilerinin gelimesi sz konusudur. Kavram Kargaas Yaratma Teknii: rencilerin bir konuya ilikin olarak sahip olduu bilimsel fikirlerden farkllk gsteren dnceleri ve bunlarn yanl olabilecei kendisine gsterilmeye allr. Kavramsal Karikatr: rencilerin sahip olmas olas olan kavram yanlglar ya da dnce biimlerinin insan veya hayvan figrlerinde tartld ya da dndrld izimlerdir. Her karakter farkl bir fikri savunur. retim amacnn haricinde kavram yanlglarn belirleyebilmek iin lme-deerlendirme amacyla da kullanlabilir. Kelenme: uygun problem seilir ve aklanr. Olas zmlerden tartmal olanlar seilir. zmler kartonlara yazlp, snfn belirli kelerine aslarak, rencilerin uygun bulduklar zmn olduu grup oluturulur ve neden o zm setikleri gerekeleriyle tartlr. Sonda snf tartmasyla sonuca ulalr. Philips 22-44-66: Tartmaya katlan kii says ve sreye gre ilgili ismi alr. retmenin sorduu soru grup tarafndan fsldayarak tartldktan sonra grler yazlr. Dedikodu: rencilerin konuyu kavramaya almasn, o konuda dnmesini ve konu hakkndaki eitli dncelerini renip onlar deerlendirmesini salar. renciler ikierli gruplara ayrlr, verilen konu ya da soruyla ilgili dncelerini birbirlerine sylerler ve eler srekli birbirinden ayrlp yeni ilkiler olutururlar. iir Yazma: Kk gruplar oluturulur, hepsinin nnde kt vardr. Herkes kda bi dize yazar ve yanndakine verir. Sre bitiminde iir snfa sunulur. Hikye tarznda uygulama ekli de vardr. Kart Gsterme: rencilere rendiklerini gzden geirme, deerlendirme yapma, karar verme vb. frsatlar sunar. renciler retmenin ilgili yorumuna ilikin her biri bir anlam ifade eden kartlar gsterir.katlyorum-mavi, kararszm-sar vb. Zihinsel Haritalama: rencilere zerinde kavram ya da dncelerin olduu kartlar datlr ve bu kartlar ilikilendirerek yerletirmeleri istenir. Bu sayede renilenler arasnda bir ok anlaml iliki kefedilir. Arkas Yarn: ki ya da blm halinde olgu, olay, yk, film vb. snfa sunulmal ve en

can alc yerinden kesilmeli. Devam zerinde rencinin akl yrtmesi iin sorular sorulur. Sonra kalan yerden devam edilir ve yanllklar renciye buldurulmaya allr. renci merkezli hareket edilmeli. Hikaye Haritas: Hangi bilginin nemli, hangisinin nemsiz olduunu, ocuun anlamasna yardmc olur. Hatrlama yeteneini gelitirir, katlm salar, zetlemeye yardmc olur. retmen hazrlar. oklu Ortamlar: Eitimin amalarna ynelik olarak grsel, iitsel ve etkileimli ortamlarn iyi bir kombinasyonla birletirilmesi ile multimedya sistemleri denen oklu ortamlar oluturulmutur. oklu ortam seti, Etkileimli video, Elektronik datm sistemleri vb. Kp Kuram (Guilford): Zekann temel kategorisinin bulunduu ileri srlr. 1- Zihinsel lemler bili-raksak dnme-yaknsak dnme-deerlendirmehafza 2- rn birimler-snflar-ilikiler-sistemler-dnmler-uygulamalar 3- erik grsel figrler-kelime anlamlar-semboller-davranlar. Alt rnn, drt nesneyi be ileme tabi tutmas, 5x4x6 = 120 farkl yetenei ortaya koyar. Sinektik: Birbirleriyle alakasz paralar bir araya getirme anlam tar. Temeli analoji fikirleri baka ortamlara aktarma ye dayanan bir tekniktir. Sinektik uygulamalar iin 4 farkl analoji belirtilir: 1- Dorudan Analoji 2- Kiisel Analoji 3- Ters Analoji 4- Fantezik Analoji Tereya-Ekmek: Verilen bir sorun zerinde renciler nce tek balarna dnr sonra arkadalaryla bir araya gelerek dncelerini tartrlar. Ulalan sonu snfa sunulur. Teknik, birinci aamann stne bir kez daha konuma frsat verdiinden bu ad almtr. Sandvi: Tereya-Ekmek, iki aamaldr. Sandvite bunu baka aamalar izler; somut bir rn oluturma, bunu sunma vb. Hzl Tur: rencilerin belli bir konudaki bilgi, sonu vb. dncelerini gzden geirmelerini salar. nce dnlr sonra srayla konuulur. nceki konuulanlarn tekrar edilmemesinden dolay dikkatli dinleme becerisi salar. Top Tama: ie iki ember oluturulur, i ve d emberdekiler yz yze gelecek ve ikierli eleecek biimde ayakta dururlar. Verilen bir sorunla ilgili olarak nce kar karya oturanlar birbirleriyle gr alveriinde bulunurlar. Sonra her biri ters yne kayarak nceki einin yanndakiyle yeni bir ikili oluturur ve konumaya devam edilir. Hazineyi Bul: Konunun sunumu, gzden geirilmesi ve konuyla ilgili problemin zm gibi ok eitli aamalarda kullanlabilir. Problem/konunun zm paralara ayrlr, snfn eitli yerlerine saklanr ve bunlar aklayan ynerge/krokiler hazrlanr. Gruplar, krokiyle para bulur, inceler ve tartr. Anlalmayan noktalar retmen sorulur.

Kum Saati: Genellikle n renmelerin anmsanmas ve yeni renilenlerle ba kurulmas iin kullanlr. Tahtaya bo kum saati izilir, renilecek ey ortaya, ilgili n bilgiler st tarafa sonra konunun ilenmesi, ana temalarn alt ksma yazlmas. Son basamak; oluturulan kum saatinin aklanmas. Aracyla renme (Vygotsky): Yaplandrmac teoriye katlan bir kavram. retmen-bilgirenci geninde, retmen bilgi ile renci arasnda arabuluculuk grevini yerine getirmektedir. Karlkl retim: Okuma paralarn anlama ve hatrlamada kullanlabilecek grup tartmas tekniklerini tantmak zere dzenlenmitir. retmen ve yetitirilen bir grup renci, bir parann ieriiyle ilgili tartmay dnml olarak ynlendirirler ve onu hep birlikte anlamaya alrlar. Aksiyon Aratrmalar: Okuldaki problemi yerinde zme amacyla ilgililerin bir araya gelerek tarttklar, eitli seenekleri ortaya koyarak, genellikle gr birliine dayal olarak zm rettikleri, genelleme amac tamayan aratrma etkinliidir. Yaant Konisi (E.Dale): renme yaantlarn seme ve eitim durumlarn dzenlemeye yardmc bir modeldir. Kalc renmeler iin ok sayda duyu organna hitap etmeyi ve etkin katlm iaret eder. Zaman Kapsl: Belirli bir zaman periyodu iin nesne ve kantlarn toplanmasyla oluur. ocuklarn tarihsel a ile ilgili anlaylar anlamalarn salar ve konuya ynelik ilgileri arttrlr. O gn iin kullanmda olan materyaller gazete, telefon, bilet vb. bir kutuya konularak topraa saklanr ve uzunca bir zaman sonra kartlarak gemi zamann eilimleri incelerek zerinde konuulur. Scamper (Osborn -Eberle): zellikle okulncesinde yaratc dnmenin gelitirilmesinde kullanlan, uygulanmas kolay elenceli bir beyin frtnasdr. ocuklara farkl dnme, hayal kurma ve sezgilerini kullanarak zgn rnler ortaya koyma ans verir. Temel felsefesi: her fikir var olan baka bir fikirden doar. Bilgi Haritas: Bir metindeki nemli szel bilgilerin ve bu bilgiler arasndaki ilikilerin ereve-ba-ereve eklinde ematik olarak gsterilmesidir. Zihin Haritas: Dnerek bilinli armlar ve yaratc dnceleri olutururken kullanlan aratr. Dzenli ve kda geirilmi beyin frtnasdr. Kavram Haritas: renenler iin renilecek temel fikirleri ve bunlar arasndaki ilikileri ak hale getirmekte ve nceki bilgilerle yeni bilgiler arasnda anlaml balantlar kurulmasna yardmc olan iki boyutlu bir ema. eitleri; * rmcek Harita: Temel bir kavram tanmlamak iin kullanlr. * Balk Kl Haritas: karmak bir olayn neden-sonularn ortaya koymak iin kullanlr.

* Snflama Haritas: renilen bilgileri sistematik olarak snflamay amalar. * Olaylar Zinciri Dizinleri: Herhangi bir kavramn aamalar, bir ilemin basamaklar aklanr. renme Galerisi: rencileri oturduklar yerden kaldrp aktif olacaklar duruma getiren bir tartma tekniidir. rencilere dncelerini daha samimi ve snf ortamna gre daha rahat bir ekilde sunma ans salar. Eitimciler iin de, rencilerin zel konseptler hakkndaki dncelerini ve yanl anlalmalar sorgulamalarn ler. retim Sistemi: rencileri belli bir amaca ulatrmak iin alacak unsurlarn ibirlii halinde altrlmas. eitleri: Toplu retim Sistemi, Decroly, Dalton Plan, Winnetka Sitemi, Gary Plan (Platon/Kme), Jena Plan, Proje Metodu ................. Psik.Dan.&Reh. Yusuf ARLAK Erikson. 1.Kimlik duygusunun kazanlmas (identity achievement): bireyin yaam alanlarndaki balantlarn (commitment) yapm, yolunu belirlemi olmas. 2. Askya alma (moratorium): Birey balant yapmay erteler, kesin balantlar yapmadan nce baz kimlik rntlerini deneyerek aratrma yapar. Ergen, yetikinlik sorumluluklarn almaya geite bir tr hazrlanma ve zaman kazanma dnemi seer. 3. Kimlik karmaas (identity confusion): ergen gl travmalarla karlap, toplumsal hogry bulamazsa karmaa yaar. Bu klinik belirtiler gsteren psikolojik bir durumdur (Erikson 1984). 4. Kimlik Dankl (identity diffusion): kimlik karmaasnn daha da arlam ciddi psikiyatrik hastalk olarak grlen halidir. 5.Ters kimlik (negative identity): kimlik karmaas yogun olan ergen bu rahatszlk duygusundan kurtulmak iin, toplumsal beklentilerin tam kart olan rolleri ve idealleri benimser.

AKTF RETM YNTEM VE TEKNKLER Kavram Haritalar: Kavram haritalar bilginin zihinde somut olarak dzenlenmesini salayan bir aratr. Kavramlar, olaylar, insanlar, eyalar ve dnceleri benzerliklerine gre gruplandrdmzda gruplara verilen isimdir. Kavram haritalar 6-8 ya iin biraz ar bir tekniktir. Snrllklar daha az olan zihin haritalar bu ya grubunda daha fazla yarar salamaktadr. Zihin Haritalar: Konunun ana noktalarn ve dier kavramlarla ilikisini gsterir. stenen kelime yazlr. ember iine alnarak bir merkez oluturulur. lgili kelime, kavram tr ya da her ey karlan oklarn ucuna yazlabilir. Karlatrma Tablosu: Ya, zellik, liste ya da kavramlarn belirli ynergelere gre benzerlik ya da farkllklarnn belirlenmesi amacyla hazrlanm izelgelerin karlatrld tablolardr. Zincir Haritalar: Konu ya da olaylarn bir birine zincir biiminde eklendii, neden sonu ilikisi iinde olay ya da durumlarn verildii haritalardr. Venn emas: ki kavram, olay ya da zellik arasndaki benzerlik ve farkllklarnn belirlenmesinde ve ema eklinde ifade edilmesinde kullanlr. Ak Haritas: Belli bir kronoloji, olay ve tarih sralamas olduunda kullanlan bir emadr. Pazl: Kavram, olay ya da zelliklerin bir btnn paralar olduunu vurgulamak istediimizde kullanabileceimiz bir tr emadr. rmcek Haritalar: Belli bir kavram, olay ya da durumun alt balklar ile birlikte rmcek biiminde emalatrld bir tekniktir. zetleme: Bilgiyi anlamlandrmaya, sadeletirmeye ve gerek z alarak uzun sreli bellee anlaml olarak yerletirilmesine yarayan bir tekniktir. Bulu Yolu : retmen rnekler vermesi, rencilerin betimlemesi, tekrar verilen rneklerdeki benzerlikleri bulmalar bir sonraki admda zt rnekleri karlatrmalar, ilikileri tanmlama ve zellikleri ifade etme biiminde zetlenebilecek bir retim stratejisidir.. rencilerde merak uyandrlma nemlidir. Aratrma : renci problemi tanmlar. Alternatif zmler retir, zmleri aratrr, veri toplar, deerlendirir ve sonuca ular. Tartma : Dinleme, sorgulama, fikir alverii ve bir konuyu deerlendirme gibi etkinlikleri ierir. rencileri okuduklar ve rendikleri konular zerinde dnmeye iten, anlalmayan konularn aklanmasna yarayan bir yntemdir. rencilerin dnmeleri, fikir retmeleri ve bunu rahatlkla ifade etmeleri renmeyi renme iin istenen srelerdir.

Grup almas: 4-10 aras rencinin bir problem veya konuyu kefetmek, aratrmak ve rapor etmek iin yapt almalardr.Ama, rencilere demokratik ve sosyal bir ortamda birlikte alma alkanl kazandrmaktr. Mnazara: ki ekibin bir konuyu ele alarak dinleyiciler ve jri nnde kar tezi savunmalardr. Kar grubun savunusu rtlmeye allr. Hem bireysel hem grupla n hazrlk gerektirir. Panel: Bir grubun yeleri belli bir konu ya da sorun zerinde aratrma yaparlar, bulduklar verileri inceler ve n hazrlktan yararlanarak grlerini srayla aklarlar. Sonunda soru cevap turu yaplr. Ak Oturum: Bir grup bir masa etrafnda tartr. Dinleyiciler tartmaya katlamazlar. Forum: Bir grup sunu yapar. Sonunda dinleyiciler konuya ilikin sorular sorarlar. Tartmaya dahil olurlar. Soru- Cevap : Doru soru, doru dnmeyi ve doru cevap vermeyi salar. Etkili soru, problem zme, yordama ve karar vermede dnme srecini kolaylatrr. Beyin Frtnas : Bir probleme zm getirmek ve eitli konularda fikir ve dnce retmek iin kullanlan bir retim tekniidir. nemli olan ok sayda fikir ve dnce retmektir. Fikirler iyi, kt, doru, yanl yarglamasndan bamsz olarak retilir. nemli olan retilen fikirlerin saysdr. Yaratc Drama: Doalama, rol oynama ve tiyatro tekniklerinde yararlanarak rencilerin bir yaanty, bir olay, bir fikri veya soyut bir kavram oyunsu srelerde canlandrmasdr. Yaratc dramann snma aamasnda tanma, kendini tanma ve tantma, duyu, gzlem, alg, beden, gven, imgelem ve iletiim etkinlikleri kullanlr. Bu etkinlikler, hayat bilgisinin her boyutunda kullanlabilecek, dersi daha yaantya dnk, daha etkili ve daha kalc klacak trde almalardr. Rol Oynama: rencinin bir bakasnn kimliinde onun gibi davranmas ve onun szleri ile konumasdr. Rol kartlar daha etkili kullanmn salar. rnek Olay: Gerek hayatta karlalan bir problemin snf ortamnda zlmesi ya da yaanan rneklerin tartlmas yoluyla renmenin salanmasdr. Proje almas: rencilerin belli bir konuda renilenleri sentezleyerek ve gerektiinde yeni bilgilere ulaarak yeni bir rn ortaya koymalardr. rnein rencilerden gelecein iletiim aracn tasarlamalar istenebilir. Gsterip Yaptrma: Bir aracn bir gerecin altrlmasn gsterme ve daha sonra rencilerden ayn ilemi yapmalarn bekleme ilkesine dayanan bir retim tekniidir. Gsterip yaptrma teknii renci merkezlidir Benzetim Teknii (Simlasyon) : rencilerin snf iinde bir konuyu gerekmi gibi ele alp zerinde altklar bir tekniktir. Pilotlarn uak modelleri ile yetitirilmeleri rnek olarak verilebilir.

Nesi Var: Snf ortamnda farkl amalarla kullanlabilecek eitici bir oyundur. renciler ebe seilen renciden gizli olarak bir kii, eya ya da kavram belirlerler. Ebe olan renci nesi var? sorusunu ynelterek rencilerin belirledikler eya, kii ya da kavram bulmaya alr. Ben Kimim: Farkl amalar iin kullanlabilecek eitici bir oyundur. Seilen bir kii, bir hayvan ya da tarihsel bir karakter rolnde sylenen zellikten sonra gruba ben kimim? sorusu yneltilir. Ben Neyim: Farkl amalar iin kullanlabilecek eitici bir oyundur. Seilen bir cansz nesne rolnde sylenen zellikten sonra gruba ben neyim? sorusu yneltilir. yk Tamamlama: Ba,sonu ya da ortasndan bir blm verilen yknn renciler tarafndan szel,yazl ya da grsel olarak tamamlanmas istenir. Vzlt Gruplar: Kk renci gruplarnn verilen bir konu zerinde belirli bir sre grmeleri, tartmalar, seecekleri bir szc aracl ile grup grlerini dier arkadalarna aktarmalar esasna dayanan bir grup almasdr. Gruptaki kii says ve sreye dayal olarak ynteme ad verilir. rnein vzlt 66 yntemi. Grup dinamiine dnk bir n almadr. renciler gzleri kapal olarak resim izerler. Grup Resmi: Konu ya da tema sonunda gerekletirilebilecek grup dinamiine dnk bir almadr. Grup yeleri ember biiminde yan yana otururlar. retmenin verdii ynergeye uygun olarak grubun her yesi bir figr izer ya da ekleme yapar. Grup iiri: Konu ya da tema sonunda gerekletirilebilecek grup dinamiine dnk bir almadr. Grup yeleri ember biiminde yan yana otururlar. retmenin verdii ynergeye uygun olarak grubun her yesi iire bir dize yazar. Son aamada retmen iiri yksek sesle okur. Beyin frtnas yntemi ile iire bir balk bulunur. Dn-Tart- Payla: Verilen ynergeye uygun olarak renci ilk aamada kendisi dnr. Sonra sra arkada ile dncelerini paylaarak beraber yeni bir gr gelitirirler. Son aamada grlerini tm snf arkadalar ile paylarlar. Dn-Tart- Yaz : Verilen ynergeye uygun olarak renci ilk aamada kendisi dnr. Sonra sra arkada ile dncelerini paylaarak beraber yeni bir gr gelitirirler. Son aamada ulatklar grlerini beraber ya da yalnz olarak yazarlar. Bilinen arkya Yeni Sz Yazma: Belirlenen bir konuda szlerini bildikleri bir arknn szlerini deitirmeleri istenir. Diyalog Tamamlama: Belli bir resim ya da metinde bo braklan diyalog cmlelerinin tamamlanmasdr. Renk Kartlar: rencilere krmz yeil kartlar datlr. Ortada yaplan bir sunu, doalama ya da dz bilgi aktarm srasnda katldklar tutum ve davranlar iin yeil, katlmadklar iin krmz kart gsterirler.

Kart Oyunlar / Kart Eletirme: Olgu, olay ya da kavramlarn hatrlanmasn kolaylatrmak iin kullanlr. Grupla ya da bireysel allabilir. Birbiri ile ilgili kartlar eletirmeleri istenir. Kartlar genellikle u ekillerde hazrlanr: Kartn bir yznde K harfi arka yznde k resmi olabilir. Bir yzne bir szck yazlr. Arka yznde tanm yaplr. Kartn bir yzne tarih, dier yzne olayn getii yer belirtilir. Bir karta soru, dierine yant yazlabilir. Bir karta hayvan resmi, dierine yuvasnn resmi, bir dierine besinin resmi konulabilir. Fla Kart: Konu girilerinde retmen konuyu ana hatlar ile zetleyen kartlar (karton, ambalaj kad ) hazrlayarak derse bu kartlara dikkat ekerek giri yapabilir. Resim, yaz, kolajlar , srpriz keseleri, grev zarflar ile bu kartlar renkli, elenceli bir hale getirilebilir. Soru Turu: renci setii bir arkadana kendi hazrlad bir soruyu sorar. Arkada nce bu soruyu cevaplar, sonra kendi hazrlad bir baka soruya istedii bir arkadana yneltir. Otobiyografi: rencilerden yazl olarak z gemilerinin istenmesidir. Tamamen ak ulu olabilecei gibi baz sorularla snrlandrlabilir. Rya Teknii / Rya Kayd: Konu ile ilgili bir karakterin rya ya da kabusunun canlandrlmas, resimlendirilmesi ya da yazlmas esasna dayanr. Yaratc Yazma: rencilerden konuyla ilgili bir szck sylemeleri istenir. Szckler yaz tahtasna yazlr. Sadece bu szckleri kullanarak iir, yk ya da slogan yazmalar istenir. Zihinde Canlandrma: rencilerden rendiklerini gzlerinin nne getirmeleri istenir. Bu ynerge eliinde retmenin verdii konuyu da gzlerinin nnde canlandrabilirler. Ailemiz konusunda gzlerinizi kapatp ailenizle geirdiiniz en gzel gn dnn, denilebilir. Dedikodu Halkas: Belli bir konuda rencilerin ilgili kahramanla ilgili haberi kulaktan kulaa yaymalar istenir. lgili kiinin ne hissettii ve dedikodunun yanll zerine konuulabilir. Gazete karma: rencilerden gazete karmalar ve konu ile ilgili hazrladklar gazete haberini gazeteye manet yapmalar istenir. Gazete Haberi: Snfa birok gazete getirilerek konuyla ilgili haber kuprlerini kesmeleri istenir. Grme Yapma: Belirlenen konu ile ilgili baz kiilerle grmeleri ve nceden hazrladklar sorular yneltmeleri istenir. Balk Bulma: Verilen bir yk, iir ya da dz yazya balk bulmalar istenir.

Yanl Bulma: Verilen bir yk, iir ,dz yaz, fotoraf ya da resimdeki yanllar bulmalar istenir. Tavsiyede Bulunma: rencilerin ilenen konuda ilgili kiilere tavsiyede bulunmalar istenir. rnein irkin rdek yavrusuna tavsiyede bulunurlar. Krmz Koltuk: rencilerden ilenen konuda ilgili kiiyi sorgulamalar ve yanln sylemeleri istenir. rnein yalanc oban hikayesindeki obann sorgulanmas. Heykel almalar: Verilen kavram ya da ynergeye uygun herhangi bir heykel formunda donulur. retmen renciye omzuna dokunarak konuya uygun baz sorular sorabilir. rnein: Nerdesin? Adn ne? Neden yaplmsn? Seni kim yapm? Ne olmasn isterdin? Donuk imge: Verilen bir fotoraf ya da resimdeki nesne ya da kiilerin, heykel formunda donularak canlandrlmasdr. retmen renciye omzuna dokunarak konuya uygun baz sorular sorabilir. rnein: Ne dnyorsun? Ne hissediyorsun? Tek kelime syle! Nesin? Kimsin? Ayna almalar: Elerin karlkl olarak aynaya bakar gibi bir birini taklit etmesidir. Srayla ynlendirici olabilecekleri gibi ayn anda bir birlerine uygun davranmalar istenebilir. Oturduklar yerden yaplabilecei gibi mekan uygunsa mzik eliinde hareket serbest braklarak da yaplabilir. Sessiz Canlandrma: Verilen bir konu, kavram, film ad ve benzerini sadece beden dilini kullanarak canlandrma yntemidir. Sessiz Sinema: Sessiz canlandrmaya benzer. Ancak daha simgesel bir anlatm sz konusudur. Ama sadece canlandrlan kitap ya da film adnn grup arkadalar tarafndan bilinmesini salamaktr. Slogan Oluturma: rencilerden bireysel ya da grupla renilen konuya dnk etkileyici bir cmle oluturmalar istenir. Sloganda konunun ana dncelerinin gemesi gerektii fark ettirilir. retmen farkl konularda rnek sloganlar sylemeli, tahtaya yazmaldr. Reklam Hazrlama: lenen konuya ilikin televizyonda ya da gazetede yer alacak tantc bir reklam tasars hazrlamalar istenir. rnein alacak yeni sebze mzesinin tantm reklamlarn hazrlamalar, istenir. Resim Yapma: Konuya, iire, kavrama uygun resim yapmalar istenir. iir/ yk Yazma: lenen konunun nemli noktalarn yanstan bir iir ya da yk yazmalar istenir. Resim / Fotoraf Yorumlama: Verilen resim ya da fotorafla ilgili grlerini aklamalar istenir. Snflama: rencilerin belli bir konuda bilgi toplamalar ve onlar snflayarak sunmalar istenebilir. rnein sigarann zararlar. rnek Verme: Konu ile ilgili ya da konunun tam aksi ynde rnekler istenir.

Kendini Deerlendirme: Neyi ne kadar rendiklerini ya da ne kadar gelitiklerini kendilerinin deerlendirmesidir. Bulmaca: Gazetelerin bulmaca sayfalarndaki tm bulmacalar retime uyarlanabilir. Problem zme: Konuya ilikin verilen problemi problem zme basamaklarn takip ederek zmesi istenir. Gncel Ba Kurma: Konuya ilikin rnek istenir, anlar, deneyimler konuulur. Deney: Verilen admlardan hareketle rencinin bizzat ilem yapmas ve sonuca ulamasdr. Alan Gezileri: rencilerin renilenlerle ilgili mekanlarda yaptklar inceleme gezileridir. Gezi gzlem kaytlar tutulmas nemlidir. Benzeim (Analoji): rencilerin rendiklerini farkl bir alanda tamamen ilgisiz bir olay ya da duruma benzetmeleridir. rnein beslenme konusunu araba- benzin ilikisine benzetme. ark Yapma: renciler konuya uygun ark sz yazar ve bestelerler. Duydunuz mu: Konu ile ilgili duydunuz mu? ile balayan bir cmle sylemeleri istenir. Birine ret/ Akran Eitimi: rendii bir eyi birisine retmesi sonrada retip retemediini deerlendirmesi istenir. Snav- dev Okuma: Birbirlerinin devini ya da snav kadn deerlendirirler. Gzlem: Her hangi bir olayn, varln, gzlenmesi ve gzlem sonularnn kaydedilmesidir. Gzlemin etkili olabilmesi iin n bilgi olmal ve planlama yaplmaldr. nandrma: Belli bir konuda bir dierini ikna etmesi istenir. Haber Toplama: rencilerin ilenen konuyla ilgili basnda kan haber, makale, resim ve fotoraflar toplayarak snfa getirmeleri ve rendiklerinin nda sunmalar, tartmalar istenir. Basn Toplants: rencilerin bazlar konumac bazlar ise basn mensubu olur. lgili konu ile basn aklamas yaparlar. rnein tketici haklar konusunda olabilir. Koleksiyon Hazrlama: rencilerden ilgili konuda koleksiyon hazrlamalar istenir. Mahkeme: Belirlenen konuya ynelik snf ortamnda bir mahkeme kurulur. Taraflar, sanklar, ahitler seilir. rnein evrecilik konusu ilenebilir. Komik unsurlardan yararlanlr. Yere tkren Ahmet Efendiyi, evreci Aye Hanm mahkemeye vermi olabilir. retmenin Role Girmesi: retmenin bir canlandrma srasnda olayn akn deitirmek ya da dolayl olarak rencileri ynlendirmek iin kritik rolleri stlenmesi tekniidir. Uzman Gr: Belli bir konuda rencilerden uzman rolne girerek gr bildirmeleri istenebilir.

renme Galerisi: Deerlendirme ve pekitirme amac ile kullanla bilecek ilevsel bir tekniktir. Uygulama admlar u ekilde sralanabilir: rencilerin kk gruplara ayrlmas Gruplarn rendiklerini gzden geirmesi Bunlar listelemesi, Duvara asmalar Tm gruplarn listelerinin incelenmesi Eklemeler yaplmas Scak-Souk Oyunu: rencinin doru yere, kartona ya da yazya gittiinde scak, yanla gittiinde souk denilerek doru cevaba ulamasnn saland ilevsel bir oyundur. Tombala: Konunun szckleri ya da kavramlar tombala kartlarna yazlr. Bazlar bo braklr. retmenin syledii, tanmlad, rnekledii szck ya da kavram kapatlr. Kartndaki tm szckleri kapatan renci tombala! der. Hazineyi Bul: Konunun ya da konu ile ilgili problemlerin zmnn paralanmas, snfn eitli yerlerine saklanmas, belli ynerge ve krokilerden hareketle rencilerin yantlara ulamas eklinde gerekletirilen elenceli ve yaantya dayal bir tekniktir. Poster/ Afi Hazrlama: Konuya dnk olarak, rencilerden renkli karton, boya ve benzeri malzeme ile rendiklerini yanstan bir alma yapmalar istenir. Bu tarz almalarda retmen mutlaka yeterli sayda rnei snfa getirmelidir. Mektup Yazma: rencilerden renilen konuya dnk ilgili bir kiiye, mektup yazmalar istenir. Bilgi Kartlar: rencilere baz konularla ilgili sorularn yazl olduu kartlar datlr. renciler su sorular yantlarlar.Bu kartlar ilgili panolara aslr. Bu derste....................................kefettim. Bu derste ......................................benim iin ok zordu. Bu derste rendiim ..............................................beni ok etkiledi. Son Sz: retmen byk bir kartonun ortasna konunun adn yazar. Kartonu drt blme ayrarak her blme bir ynerge yazar. renciler kk katlara her ynerge iin bir cevap yazar ve ilgili blme yaptrrlar. Bu konuda rendiin 4 ey yaz. Bu konuda en ok holandn eyi yaz.

Bu rendiklerini nerede kullanacaksn, yaz. Bu konu ile ilgili bir resim yap. Soru Bankas: renciler konu ile ilgili sorular yazarlar. Sorular bir bankada toplanr. Sra ile ekilerek sorulur, yantlanr. Bilgi Yarmas: retmenin hazrlad ya da rencilerin soru bankasndan alnan on soru numaralanr. Tahtaya on numara yazlr. Stunun dier yanna da iki grubun (nce grup ad alrlar) ad yazlr. Birbirlerine sorulacak soru numarasn syleyebilecekleri gibi kendi soru numaralarn da syleyebilirler. Her soru sorulduktan sonra zerine arp atlr. retmen kendi setii iki soruyu altn soru ilan edebilir. rencilerde altn soru bulma heyecan oluur. Sorular kartonlara yazlarak tahtaya yaptrlabilir. Her seferinde evrilerek alr. RULMAN TEKN Rulman konuma halkas gibi renciler ember eklinde dizilirler . Ortaya ise fakl renciler tarafndan baka bir ember eklinde dizilim olur ve ortadaki rencilerin yz d tarafta yani dtaki rencilere olur. Bir konu hakkndaki tartmaya srayla katlrlar. konuma halkasyla tek fark iteki renciler ile dtaki renciler sadece kendisine yz dnen renci ile fikir al verii yaparlar. Rulman tekniine arkadan sylediinin biraz tekrar ama ayrnts olarak unlar syleyebilirim. 2 tane i ie ember vardr ve her iki emberde de eit sayda karlkl sandalyeler vardr. Sandalyelere oturan rencilere retilmek istenen hedef yada konu verilir.renciler konuyu sadece karsndaki arkadayla tartr.belli bir sre vardr. bu sre dolunca i yada d gruptaki rencilerden herhangi bir grup bir sandalye kayarak yerlerini deitirirler. Bylece herkes eini deitirmi olur. ve konu yeniden tartlr. Bu durum bir rencinin tm rencilerle tartm olmasyla sona erer ve tm snf bildiklerini veya dndklerini birbirine aktarm olur. HIZLI TUR TEKN Aktif renme yntemlerinden Hzl tur teknii uygulanmas ok kolay olan bir tekniktir. rencilere hzl bir biimde sorular sorulup uygulanan,cevap vermeyen rencinin geiniz diyerek cevap hakkn bir baka arkadana devrettii aktif renme yntemidir. Mahkeme Teknii Snfta sanal bir mahkeme kurulmas eklinde uygulanan bu teknik birok rencinin etkinlie yani derse katlmn salar. Mahkeme yntemi uygulanrken konu seimi, evre seimi, rencilerin rolleri seimi (hakim,savc,avukat,tank v.b), retmenin roln semesi ve odak noktann belirlenmesine dikkat edilmelidir.Karlkl grlerini savunan renciler tartma ortam oluturarak jri ve hakim karsnda davalarn hakl gsterme abasna girerler. Burada kendini doru ifade edebilme, kar grlere seviyeli olarak fikirlerini sunabilmeleri ok nemlidir.

Kiiler birbirlerinin varln kabul ederek fikirlerini dikkate alr. Ayrca savunmalar esnasnda empati kurabilme, yeni bak alar kazanabilme yeteneklerini gelitirmek iin frsat bulurlar. Eitimde mahkeme yntemi, renci merkezli eitimi esas alr. Ama rencileri renme sreci boyunca etkin klmak, bu sre ierisinde neeli vakit geirmelerini ve retilenlerin kalcln salamaktr Snfta mahkeme kurulmas eklinde uygulanan bu yntem birok rencinin aktiflie katlmn salar. Pazaryeri:bir konuyla ilgili fikirler katlara yazlr stlerine taklr snfta dolalr dierleri bu katlar okur. Top tama: rencilerin bir konuyu farkl konumasna frsat veren bir tekniktir. Teknikte renciler i ie iki ember oluturur . ve d emberdekiler yz yze gelecek ekilde ikierli biimde ayakta dururlar ve konuurlar. Sonra her biri bir adm kayarak nce einin yanndaki ile yeni bir ikili oluturur. Bylece her renci birka ele grme frsat bulur. Kelenme Genellikle net bir yant olmayan sorular ve problemler zerinde alrken kullanlr. rencilere problemin zm iin bilgi toplamalar, onlar zmleyerek zm nermeleri ve nerilerini savunma frsat verir. Uygulanmas srasnda yer alan balca ilemler unlardr: 1. Uygun problemin seilmesi ve aklanmas 2. Olas zmlerin arasndan zellikle tartmal olanlarn seilmesi 3. Seilen zmlerin kartonlara yazlarak snfn eitli kelerine aslmas 4. rencilerin kendilerine en uygun gelen zmn asl olduu keye gitmeleri ve orada toplanmalar 5. Ayn keyi seenlerin oluturduu gruplarda o zm seme nedenlerinin tartlmas ve gerekelerin hazrlanmas 6. Hazrlanan gerekelerin snfa sunulmas 7. Snf tartmas ve snf kararlarn alnmas yer almaktadr. Sandvi renciler, nce bireysel alma, sonra yaptklarn arkadalaryla paylama, birlikte somut bir rn oluturma-rnein, grafik oluturma- bu rn sunma gibi ok aamal almalar yapabilirler. ok katmanl olduu iin sandvi adm almtr

Tereya -Ekmek

Verilen bir problem, bir soru ya da konu zerinde renciler nce tek bana dnr, daha sonra arkadalar ile bir araya gelerek dncelerini tartrlar. Sonunda, ulatklar sonucu snfa sunarlar. lk aamada rencilerin yantlarn ya da dncelerini kaydetmeleri istenebilir. Bu, rencilere dnmek iin zaman kazandrr, ayrca rencilerin tmnn ayn anda aktifletirilmesini salar. Yntem birinci aamalarn stne bir kez daha konuma frsat verdii iin bu ad almtr. rnein; evre sorunlarnn ilendii bir derste ksa bir giriten sonra retmen "Bunlarn dnda sizin gzlediiniz sorunlar var m?" diye bir soru yneltebilir. renciler, nce kendi gzlemlerini bir yere not ederler. Daha sonra baka arkadayla bir araya gelerek birbirlerinin notlarm gzden geirerek onlar zerinde konuurlar. Kart Gsterme rencilere rendiklerini gzden geirme, deerlendirme yapma, karar verme vb. gibi frsatlar sunar. nce rencilere eitli renklerde 3-5 adet kk kart ya da kat parasndan olumu desteler datlr. Her renge bir anlam verilir. rnein, yeil, tmyle katlyorum; mavi, katlyorum; beyaz, kararszm; san katlmyorum gibi. Sonra retmen ilenen konuyla ilgili baz tmceler okur. Bu tmceleri dinleyen renciler nce hangi kart seeceklerini dnrler, sonra setikleri kart srann zerine koyarlar. Daha sonra, her renci neden o kart setiini, yani neden yle dndn aklar. Hazineyi Bul Konunun sunumu, gzden geirilmesi ve konuyla ilgili problemin zm gibi ok eitli aamalarda kullanlabilir. Uygulanmas srasnda yer alan ilemler unlardr: 1. Konunun ya da konuyla ilgili problemlerin zmnn paralara ayrlarak snfm eitli yerlerine saklanmas 2. Hangi parann nerede olduunu belirten ynergelerin ya da krokilerin hazrlanmas 3. rencilerin kk gruplara ayrlmas 4. Her gruba bir ynerge ya da krokinin verilmesi 5. Gruplarn ellerindeki ynergeyi izleyerek paralan bulmalar 6. Bulunan her parann grupa incelenmesi ve ne olduunun anlalmas, anlalmayan noktalarn retmene sorulmas ve o aamada rencilerin yapmas gereken bir ey varsa onun yaplmas 7. Btn paralar iin 6. ilemin tekrarlanmas, elde edilenlerin grupa gzden geirilmesi ve snfa uygulanmas yer almaktadr. Kart Eletirme: renilenlerin gzden geirilmesi, netletirilmesi ya da kalclnn artrlmas gibi amalarla uygulanr. Uygulanmas srasnda yer alan ilemler unlardr:

1. Her biri snftaki renci saysnn yans kadar kart ieren iki dizi kart hazrlanr. Birinci dizide; renilenlerle ilgili sorular, kavramlar, rnekler vb. yer alr kinci dizide ise; birinci dizidekilerle eletirilebilecek yantlar, aklamalar, tanmlar, ilkeler, olaylar bulunur. Dizilerden birindeki kartlar numaralanr. 2. Kartlar snfa datlr. 3. rencilere, kendilerine gelen kartlarla ilgili hazrlk yapmalar iin belli bir sre tannr. 4. renciler, snfn iinde dolaarak ve karlatklaryla konuarak ellerindeki kartn eini ararlar. 5. Kartlarn eletirenler bunun gereklerini hazrlarlar. 6. Kart numaralar rastgele sylenir ve numaras sylenenler kendi kartlarnn ieriini ve hazrladklar gerekeleri snfa sunarlar. AKROST: Szcklerin ilk harflerinin bir ifre kavram veya cmle verecek biimde alt alta sralanmasdr. SERBEST KRS Serbest Krs etkinlii; rencilerin deiik fikir ve grleri snfta sergilemelerini hedefleyen bir etkinliktir. Snfta Serbest Krs adn tayan bir pano hazrlanr renciler gazete, dergi vb yayn aralarnda karlatklar fikir ve grleri bu panoda sergilerler Bu gr ve fikirler retmen tarafndan snfta tartmaya alr. Bu yntem sayesinde rencilerin; Bir fikir ve gr gelitirebilmeleri Aratrma yaparak kendilerinde yeni kavramlar gelitirmeleri salanm olur. Bu etkinliin iinde Farkl renklerde gr kartonlar Drama Soru-cevap Sinektik Alt apkal dnme teknikleri de kullanlabilir.

Dedikodu Yntemi: rencinin konuyu kavramaya almasn o konuda dnmesini ve deerlendirilmesini salar. Dedikodu yntemi bilgi aktarlmas, bilgi paylam, grlerin anlatm, kendini ifade etme gibi srelere yardmc olur. AAMALARI 1. renciler ikierli gruplar oluturulur 2. Verilen konu ya da soru ile ilgili dncelerini birbirlerine sylerler. 3. Eler birbirinden ayrlr yeni ikililer olutururlar. 4. Yeni elerine dncelerini iletirler katlp katlmadklar noktalar sylerler. 5. Srecin sonunda oluan dnceler snfa tartlr. Yaratcl ortaya karma ve gelitirme frsat sunar Bu yaklam dier renme yaklamlarndan ayran zellikler u ekildedir: renme iki-alt kiilik kk takmlar ve guruplar iinde gerekletirilir retmenlerin rol rencileri ve gruplar ynlendirme, retim materyallerini hazrlamaktr renmede renciler arasndaki etkileime bu etkileimden doan planl ibirlii ok nemlidir renciler arasndaki yarma yerine takmlar arasndaki yarma sz konusudur rencilerin baar yada baarszl bireylerden ok takma aittir Grupla almann bireye salad yararlar u ekildedir Bakalar ile iletiim ve etkileim olana sunar Sosyal ve duygusal geliim iin olanak salar letiim ve etkileim becerileri kazandrr Kendini ifade etme olana tanr Kendine gven duygusu kazandrr Crespi Etkisi: Hull'n ortaya att ilkedir. Buna gre verilen pekitirecin byk olmas gsterilen performansn gcn byk lde etkilemektedir.Pekitirmenin bykl performansn gcn byk lde etkilemektedir.

rnein, hayvana ne kadar byk bir pekitirici verilirse, hayvann ona ulamak iin koma hz o denli artmaktadr pekitirecin bykl deitiinde performansn da deitii gzlenmektedir.rnein bir ayakkab tamircisine 10ytl karlnda 20 ayakkab tamir etmesi istense tamir etmeyecek ancak 100ytl karlnda 20 ayakkab tamir etmesi istendiinde rahatlkla tamir edecektir. RENME PSKOLOJS Cumartesi, 05 Aralk 2009 renme psikolojisinin konusu; davranta meydana gelen deimelerdir. Edimsel psikolojide, bir organizmann davranna neden olan evresel koullarla, szkonusu davran arasnda iliki kurduumuzda davran aklam oluruz. Eer organizma bir davran yapyorsa, bu davrana etki eden mutlaka evresel koullar vardr. Davran aklamamzn nedeni: 1-Davran anlamak kolaylar. 2-Davran yordamak kolaylar. 3-Davran kontrol altna almak mmkn olur. Edimsel koullanma; Bir davrann kendi sonulara bal olarak deiiklie uramas srecidir. Edimsel psikoloji, nceleri davran bilimi olarak ortaya kmsa da sonralar genel bir yaklam biimine dnmtr. Edimsel psikolojide iki temel kavram var; uyarc ve davranm. Uyarclar; organizmann duyu organlarn uyaran enerjidir. Davranm ise organizmada meydana gelen her trl faaliyettir. Genel olarak edimsel davranlar l bir iliki iindedir: Ayrt edici uyarc(davrantan nce olup, davrann yaplmasna zemin hazrlyorlar) Edim Pekitirici uyarc (davrantan sonra meydana gelen ve davrann ilerde yaplma skln artran uyarclardr) rnein; snavdan nce datlan snav katlar, ayrt edici uyarcdr. Snav sonunda alnan yksek not ise pekitirici uyarcdr. Ayrt edici uyarclarn grevleri: 1-Bu uyarclar, davrantan nce ortamda vardrlar ve davrann yaplmasna zemin hazrlarlar. Olumlu pekitire iin dnrsek; bir ayrt edici uyarc durumunda, organizma belli bir davran yapt taktirde, pekitirecin gelme olasl yksek demektir. Organizma belli bir ayrt edici uyarc sayesinde, belirli bir davran yapmay renir. 2-Ayrdedici uyarc, olumsuz pekitirmede de szkonusudur. Burada ayrt edici uyarc iki deiik grev alr: a)tici uyarcnn balayacan gsterir. b)tici uyarc zaten ortamdadr. Bir davran yaplrsa itici uyarc ortamdan kalkar. 3-Ceza iin ayrt edici uyarc, ortamdadr. Organizma, bir davran yaparsa ceza ile karlaacak demektir.

Olumlu pekitire; organizmann bir davran sonucunda ortama yeni bir uyarc katlyor. Bu uyarc o davrann ilerde yaplma skln artrrsa buna olumlu pekitire denir. Olumsuz pekitire; organizmann yapt bir davran sonucunda ortamdaki bir uyarcnn etkisi, azalyor ya da ortadan kalkyor. Bu uyarcnn ortamdan kalkmas, szkonusu davrann yaplma skln artrrsa buna da olumsuz pekitire denir. Uyandrc uyarclar: Daima davrantan nce ortamda vardrlar ve bir tepkinin ortaya kmasna yol aarlar. Yani bir refleks olayn balatrlar. nein; k azakdka gzbebei klr. Uyandrc uyarcnn her veriliinde tepki ortaya kar. Oysa ayrt edici uyarcda davrann olasl artar. Uyandrc uyarcnn aa kard tepkiye; tepkisel uyarc denir. Davran kontrol etmeyen ya da etki etmeyen uyarcya ise ntr uyarc denir. Birincil ya da artsz pekitire; dorudan doruya organizmann fizyolojik durumuna hitap eden pekitirelerdir. renme olmadan davran kontrol etme olanana sahiptirler. rnein; su, hava, yemek gibi pekitirelerdir. renilmelerine gerek yoktur. nk, doutan getirilen zelliklerdir. kincil ya da artl pekitire; davran kontrol etme sonradan renilmitir. Balangta ntr olan bir uyarc, artl pekitire olabilmektedir. rnek: alp para kazanyor (SD) Gidip dner alyor(P) Para kazanyor(SR) Dner alyor(P) SR / SD SR; nceki P iin, artl pekitireken sonraki P iin, ayrt edici uyarcdr. SD; ayrt edici uyarc. SR; pekitirici uyarc. P; davran. kincil pekitire; kendisinden nce gelen davran iin pekitire roln, kendisinden sonra gelen davran iinse ayrt edici roln oynar. Davrann ekillenmesi; organizmann repertuarndaki davranlar ekillendirilerek, repertuarnda olmayan yeni bir davrann (rnein, pedala basma) ortaya karlmasdr. Yani ama, davrann ortaya kmas iin uygun davranlarn ekillendirilmesidir. Davran toporafyas; bir davrann yaplmas iin hangi kaslarn kullanlacann renilmesidir. Edimsel koullanmada birinci art, davrann toporafyas deil, belli bir davrann aa karlmasdr. rnein; nce yaz yazmas retilir daha sonra yazy sa elle yazmas retilir. Devaml pekitire; organizma istenilen davran yapt zaman her seferinde bir pekitire alyor yapmad zamansa alamyor. Buna devaml pekitire denir. Batl davran; organizmann istenilen davran yapsa da yapmasa da ayn pekitireci almas olaydr. Bu durumda renme olmaz. evresel deiiklikler, organizmann davranndan bamsz olarak meydana geliyor demektir. Yani organizma herhangi bir davran yaparken bir pekitire verilmesi, pekitirecin verildii an yaplan davrann skln artrr, buna da batl davran denmektedir. rnein; bireyin alsa da almasa da iyi not almas vs. Edimsel bir davrann kazanlmas demek, bir davrann sklnn artrlmas demektir. Bu davran, hi gzlenmemi ya da ara sra gzlenen bir davran olabilir. Tepkisel

davranlarn, uyandrc uyarclar vardr. Uyandrc uyarc, ne zaman verilirse szkonusu tepki ortaya kar. Fakat edimsel davranlarn uyarclar yoktur. Bu nedenle edimsel davranlar, sonularyla kontrol edilebilirler. Bu yzden de davrann, organizma tarafndan yaplmas beklenir. Pekitire de davrantan sonra ortaya kmaktadr. Davrann snmesi; pekitirilen bir davrann, pekitirilmeyip sklnn azalmasna denir. Snmeye diren; bir davran pekitiricisiz olarak ka defa ve ne kadar sreyle yaplyor ona denir. Snmeye direnci etkileyen deikenler: 1-Pekitirme tarifeleri; rnein, snme direnci en fazla olan tarife, deiken oranl tarifedir (VR): En az olansa sabit faslal tarifedir(FI). 2-Organizmann yaants; gemite snme yaants olmayan organizmann yaantsnn snmesi daha zor olurken, yaantsnda snme olay varsa daha kolay olmaktadr. 3-Pekitiricinin iddeti ve miktar, snmeye direnci etkilemektedir. iddetliyse kolay, iddetsizse de daha kolay snmektedir. Kendiliinden geri gelme; snm davrann tekrar gzlenmesidir. Eer bir davran bir kez sndkten sonra hi geri gelmiyorsa o davran tamamen snmi demektir. Devaml geri geliyorsa, organizma o davrana ok direnli demektir. Ayrt edici uyarclarn iki ilevi vardr: 1-Genelleme: a)Uyarc genellemesi; bir davrann deiik ayrt edici uyarclarla grlmesi olaydr. b) Davranm genellemesi; bir ayrt edici uyarc durumunda deiik davranlarn ortaya kmas olaydr. 2-Ayrt etme; organizmann bir uyarc durumunda o davran yapmas baka bir uyarc durumunda o davran yapmamas. Ayrt etmenin olmas iin, bir davran sadece belli bir ayrt edici uyarc durumunda pekitirilmeli, dier durumlarda pekitirilmemelidir. Davranta kontrast; bir ayrt edici uyarc durumunda, davrann pekitirilmesiyle davranta artma, pekitirilmeme durumunda azalma grlmesidir. Bir organizmann belirli bir davran yapmamasn nasl engelleriz? 1-Sndrrz, 2-Cezalandrrz, 3-Organizmay ortadan kaldrrz, 4-Organizmann o davranla elde edecei sonucu baka davranlarla elde etmesini salarz, 5-Doygunluk salarz. Ceza; organizmann istenmedik bir davran yapmas sonucu, bir itici uyarcya maruz kalmas ya da olumlu pekitireten yoksun kalmasdr. 1-Ceza, verildii srece etkilidir. Ceza iin ayrt edici uyarc, ortamdan kalkt anda davran, eskisinden daha sk bir ekilde ortaya kar. Bu yzden, ceza iin ayrt edici uyarcnn her zaman ortamda bulunmas gerekir. 2-Eer bir davran cezalandrlyorsa, her seferinde cezalandrlmaldr.

Kama; itici bir uyarcya maruz kalan organizmann bir davran yaparak bu uyarcdan kutulmas ya da bu uyarcnn etkisinin azalmasdr. rnein; baars baladktan sonra ila almak. Genellikle kamay, kanma izler. Kanma; organizma itici bir uyarcya maruz kalmadan, szkonusu muhtemel itici uyarcy, geciktirici davrantr. rnein; baars gelmeden nce ila alarak baarsn baka bir itici uyarcya kadar geciktirmektir. Zamanl kanma koullama; organizmann itici uyarcnn gelmesine yakn srelerde yksek davran gstermesi ve davrana son vermesidir. Pekitirme tarifeleri: Pekitirme tarifeleri; bir davrann ne zaman ya da kanc tekrardan sonra pekitirileceini gsteren tarifelerdir. Pekitirme tarifeleri ikiye ayrlmaktadr: 1-Oranl tarifeler, 2-Faslal (aralkl) tarifeler. Oranl tarifeler; organizmann pekitirici olabilmesi iin birden fazla davranm yapmas gerekir. Faslal tarifeler; organizmann pekitire alabilmesi iin belirli bir sre beklemesi ve o srenin bitiminde de uygun davran yapmas gerekir. Oranl tarifeler: a)Sabit oranl tarifeler (FR), b)Deiken oranl tarifeler (VR) Faslal tarifeler: a)Sabit faslal tarifeler (FI), b)Deiken faslal tarifeler (VI) Sabit oranl tarife (FR); organizmann pekitire alabilmesi iin tamamlamas gereken davran says her seferinde ayndr rnein; organizma davranta bir pekitire alyorsa, tekrar pekitire olabilmesi iin baa dnmesi gerekmektedir. Deiken oranl tarife (VR); organizmann pekitire olabilmesi iin, tamamlamas gereken davran says her seferinde farkldr. Burada saylar, tamamen tesadfidir. Matematiksel bir iliki kurulmaz. Kurulursa sabit oranl olur. Saylar dzenli olduunda, organizma bunu anlyor ve davrann toporafyas belirlenmi oluyor. Oranl tarifelerde tarife zayfladka (daha fazla sayda davrana pekitire verilmesi), davranm says artar. Zayf tarife; davranm saysnn gittike artrlarak pekitire verilmesidir. Yani organizmann, pekitire alabilmesi iin davran saysn her seferinde artrmas gerekir. Zorlanma; oranl tarifelerde, orann aniden ykseltilmesi sonucu davranta grlen duraklamadr. Davran en gl srdren; deiken oranl tarifedir Bu tarife en zor snen tarifedir. Snmeye direncin en dk olduu tarife; sabit faslaldr. Sabit faslal tarife; organizmann pekitirici alabilmesi iin beklemesi gereken sre, her seferinde ayndr.

Deiken faslal tarife; organizmann pekitire alabilmesi iin beklemesi gereken sre, her seferinde farkldr. rnein; organizma dakika bekledikten sonra uygun davran yapyor ve pekitireci alyor. Ardak tarife; bir tarife dierine eklendii zaman meydana gelen katk tarifeye denir. Davrann skln etkileyen deikenler: 1-Tarifenin cinsi; davrann hangi tarife ile pekitirildiidir. 2-Tarifenin zayfl; zellikle oranl tarifelerde tarife zayfladka, organizmann davran skl artar. Faslal tarifelerde, batl davrann ortaya kn engellemek iin srenin sonunda organizmann uygun davran yapmas ve pekitirecin verilmesi gerekir. Uygun davran yapmayp bekledii sre, tarifenin sresi deildir. Davranmlar aras sre ya da IRT: (ki davranm arasnda geen sre) Oranl tarifelerde, ksa IRT ler ayrml olarak pekitirilir. IRT ler ksaldka, organizmann pekitirici olma olasl artar. IRT ler uzun olduu zaman, organizmann davranm says dktr. Dolays ile pekitire olma olasl dktr. Oranl tarifelerde, davrann skln etkileyen bir deiken de orann kendisidir. Bu tarifelerde bir davran, kendinden nceki bir davran iin ayrt edici uyarcdr. Bu nedenle oranl tarifeler; artl, ikincil pekitirelerdir. Oranl tarifelerde, davrann skln etkileyen deikenleri toparlarsak: 1-Ksa IRT lerin, ayrml olarak pekitirilmesi. 2-Orann kendisi, artl pekitire haline gelmektedir. 3-Davranm says. Faslal tarifelerde ise organizma pekitiriciyi ald an, davran kesiyor sonra yava yava tekrar davranta bulunur. Tepkisel koullama: Tepkisel davranlar, bir anlamda refleks tepkilerden oluuyor. Bunlar, igdsel olarak ortaya kan davranlardr. Yani doutan getirilen davranlardr. Tepkisel koullama; herhangi bir tepkiyi, balangta ntr olan bir uyarcnn kontrol altnda tutma olaydr. Koulsuz uyarc ise bir tepkiyi, herhangi bir koula bal olmadan ortaya kartma zelliine sahip uyarcdr. Buna bal olarak, aa kan tepki ise koullu tepkidir. Koullu uyarc; balangta ntr olan ve koulsuz uyarcyla birlikte bulunma sonucu, koulsuz tepkiyi ortaya karmaya balayan uyarclara; koullu uyarc denir. Bu uyarcya bal olarak ortaya kan tepkiye ise koullu tepki denir. rnein; iddetli k gzbebeinin bymesi. Yiyecek salya Bir ntr uyarc nasl koullu uyarc haline getirilebilir? a) Zamanda koullama; nce koullu uyarc verilmeye balanr. Bundan en ge, 5 saniye sonra koulsuz uyarc verilir. b) Gecikmeli koullama; teknik olarak zamanda koullamayla ayndr. Fakat koulsuz uyarc, koullu uyarcnn balamasndan en az 5 saniye sonra verilir. Zamanda koullamadan fark; srededir.

c) zli koullama; koullu uyarc verilip bittikten sonra koulsuz uyarc veriliyor. Bu ilem, defalarca yapldktan sonra koullu uyarcy yalnz verdiimizde, bittikten sonra koullu tepki ortaya kyor. ki uyarc arasnda sre; yarm saniyedir. d) Ters koullama; nce koulsuz sonra koullu uyarc veriliyor. Bu yzden, davran kontrol edici zellik tamaz. e) Zamanl koullama; bir koullu uyarc yoktur. Koulsuz uyarc tek bana defalarca verilir. Arada geen zaman, koullu uyarc haline gelir. Ve bir sre sonra koulsuz uyarcnn verilmedii durumlarda, tepki ortaya kar. Bu tepki de koullu tepkidir. ki uyarc arasnda geen sre 3 saniyedir. Tepkisel koullamann zellikleri: 1-Herhangi bir organizma, tepkisel koullamada kullanlabilir. 2-Organizma, koullu ve koulsuz uyarclar arasndaki zaman ayrt etmeyi renebilir. 3-Hemen her zaman her trl uyarc, koullu uyarc olarak kullanlr. 4-Koulsuz uyarcnn nitelii, koullu tepkinin niteliini belirler. rnein; koulsuz uyarc yemek ise koullu tepki de bununla ilgilidir. (Salya salglamak gibi) 5-Koullu ve koulsuz uyarcnn zaman bakmndan yaknl nemlidir. Bu ikisi arasndaki zaman sresi artarsa, koullu uyarc etkinliini kaybeder. 6-Koullu uyarcnn iddeti, koullanmay etkiler. zellikle itici uyarclar (iddetli elektrik oku gibi), koullu uyarclar olarak kullanlacaksa bunlarn iddeti ok nemli hale gelir. nk genel olarak, organizmalarda refleks hiyerarilerinden szedilir. Refleks hiyerarilerinin, st basamaklarndaki refleksler hem abuk olarak ortaya kmakta hem de vcudun her tarafnda gzlenir. Yani bir koulsuz uyarc, birden fazla tepki ortaya karmaktadr. Bu refleks, stn bir reflekstir. Oysa iddetli bir k karsnda sadece gzbebekleri byr. stn bir refleksin koulsuz uyarcs daha aa dzeydeki bir tepki iin, koullu uyarc olarak kullanlamaz. stn refleks; bir koulsuz uyarcnn, birden fazla tepki ortaya karmasdr. Kart koullama; gl refleksin koulsuz uyarcsn, zayf refleks iin koullu uyarc yaplmak isteniyor. Ancak bu ilem yapldnda, ilem tersine dnyor. Yani zayf refleksin koulsuz uyarcs, gl refleks iin koullu uyarc durumuna geliyor.

PSKOLOJYE GR -2 Perembe, 26 Kasm 2009 DL RENM: ocuklarn dil renimi birka admda gereklemektedir: 1.adm, kelime renimi; yeni doan ocukta kelime bilgisi yoktur. Sadece eitli sesler karr. Barma, alama vs.

Birinci ayn sonundan sonra alk, susuzluk, rahatszlk gibi hallerini karlan seslerle anlatmak iin kullanr. Nerde olursa olsun bebeklerin kardklar sesler balangta hep ayndr. ittii dil ne olursa olsun, bebein kard ilk anlaml sesler a, e gibi dilin gerisinden ve grtlaktan gelen sesler ile b, m, p, t gibi dilin n ksmndan ya da dudaktan karlan seslerdir. kinci aydan itibaren a, ay, uy gibi nlleri karmaya, 4-6 aylar arasnda ise ma, mu, da gibi sesleri kararak kendi kendilerine konuabilirler. 9-10. aylar civarnda bebeklerin kardklar gelii gzel sesler azalr. Ve ilerde kacak olan ilk kelimenin temelini oluturacak olan sesler younluk kazanmaya balar. Bu sesleri, konuulan seslerin temel talar olarak dnmek mmkndr. lk kelimenin ne zaman telaffuz edilecei bir bebekten dierine deimektedir. Bununla birlikte bu ounlukla 1 ya civarna rastlar. Bebein kard kelimeler genellikle ayn hecelerin tekrarndan oluan; baba, dede gibi kelimelerdir. ocuun ilk kelimeyi karmak iin geirdii aamalara paralel olarak szel ayrt etme yetenei yani sylenilenleri anlama yetenei de geliir. lk kelimenin sylenilmesinden yaklak 1-2 ay nce bebek, baba ka al gibi basit emirleri anlamaya balar. Bu da anlama yeteneinin, konuma yeteneinden nce gelitiine iaret eder. Doumun yaklak ilk ylnn sonunda kmaya balayan ilk kelimeler, balangta kiiler ve nesneler iin kullanlan birer isimdir. Ancak ksa bir sre sonra bebek, tek bir kelime ile btn cmleyi ifade edebilecek istek, emir ve niyetleri ifade etmeye balar. Yani tek kelimeyle, birok karmak ey ifade etmeye balar. rnein; top masann altna kat gibi anlamlar ifade eder. Bu tip tek kelimelik cmlelere; holophrase denir. Bu konuma tarzna ise holophrastik konuma denir. 2.Adm, kavram renme; kavram birok bakmdan farkl olan nesnelerin ortak bir zellik asndan bir kategoride snflandrlmasna yardm eden bir etikettir. rnein; kz, erkek, balk gibi kavram isimleridir. Kavram renirken ocuk herhangi bir etiketi ya da ismi tek bir durum, nesne ya da canl iin deil, uygun zellie sahip durum, nesne ve canllarn tm iin kullanmay renir. rnein; balangta balk kelimesi sadece akvaryumda bulunan eye iaret etmek iin deil suda yaayan ve belirli zellikleri olan tm canllara iaret eden bir kavram olduunu renecek ve bu kavram uygun yerlerde kullanacaktr. 3.Adm, cmle kurma; lk cmlenin kurulmas yaklak 18. ay alyor. Ancak bu dnemdeki cmlelerin ou iki kelimeden oluan ve genellikle gramer asndan yanl cmlelerdir. rnein; baba, atta gitti, gibi cmlelerdir. ocuklarn kendi dillerinin gramer yaplarn anlamalar 48 ila 60. ay (4-5 ya) civarlarna rastlar. ocuklar hangi mekanizma ile renirler? Bu konuda ilk grler renme kuramlardr. Ve bu kuramlar arasnda dil geliimi zerinde en fazla duran Skinnerdir. Ona gre dil; dier davranlarmzn ou gibi edimsel koullanma yoluyla renilir. Szel davranlarmzn temelinde yatan ey, ocuun kard baz seslerin evre tarafndan pekitirilmesidir. Skinnera gre ocuklarn kardklar ses ya da heceler edimsel davranlardr. nk, ocuk bunu uyarcsz, istemli kendiliinden yapyor. Ve tm edimsel davranlar gibi kendi kard sonulara kar duyarldr. Yani tekrarlama olaslklar, ortaya kardklar sonular tarafndan kontrol edilebilir. Dil renmeyi salayan temel mekanizma budur.

Skinnera gre, bebek konumaya balamadan nce deiik sesler karmakta ve bu seslerden bazlar gnlk dildeki seslere benzemektedir. Ana-baba bu benzeyen sesleri seici olarak pekitirmekte ve dolaysyla ocuun bu sesleri daha iyi karmasna yol amaktadr. Balangta bu pekitirme, dilde kullanlan bir kelimeye ok az bir benzerlii olan sesler iin yaplr. rnein; ocuun kard baa sesi baba szcne benzedii iin pekitirilir. Skinner, hecelerle kelime sylenmesine baba, dede gibi kademeli yaklam der. Bu yolla bir davrann retilmesine ise davrann ekillendirilmesi adn verir. ocuk yine pekitirme yoluyla hangi kelimeleri nerede kullanacan da renir. Ksaca Skinnera gre, renme bir pekitiretir. Dier bir renme kuramcs, Banduradr. Ona gre de ocuk, koullanma ve taklit yoluyla renir. Bir baka renme kuramcus ise Chomsky, bir psikolog olmaktan ok bir dilbilimcidir. Chomsky, ilk kelimelerin renilmesinde pekitirme ve taklidin rol oynadn kabul etmekle birlikte, dil geliiminin sadece bu mekanizmalarla aklanamayacak kadar, uzun bir sre olduunu vurgulamakta ve dil geliimiyle ilgili renme kuramlar erevesinde yaplan baz aklamalara da kar kmaktadr. Ona gre bir dildeki cmleler yzeysel yap ve derin yap olmak zere iki tr yapya sahiptir. Yzeysel yap; konuulan dilin gramer kurallarnn gerektirdii yapdr. rnein; Ali yardma hazrdr, cmlesini ele alalm. Bu cmlede Ali isim, yardma dolayl tmle, hazr fiil, -dr eki ise yardmc fiildir. Bu cmle gramer kurallarna gre, bir araya getirilmi kelimelerden olumaktadr. Chomskye gre cmlenin derin yaps ise cmlenin ifade ettii anlamdan oluur. Ona gre, yzeysel yaps ayn olan iki cmlenin derin yaplar ayn olabilir. rnein; retmen Aliye soru sordu, retmen tarafndan Aliye soru soruldu bu iki cmlenin yzeysel yaplarnn farkl olmalarna ramen derin yaplarn ayndr. Chomskye gre cmlelerin derin yaplarn anlayabilmek, dili renmek ve kullanmann en temel gereklerinden biridir. Oysa cmlelerin derin yaplar dorudan doruya sylenmez, sylenen ya da iitilen yzeysel yapdr. Hibir zaman dorudan doruya sylenmedikleri ya da iitilmedikleri iin bir ocuk derin yapy pekitirme ya da taklit yoluyla renmesi mmkn deildir. Buna ramen Chomskye gre 5-6 yalarndaki ocuklar kendi dillerinin derin yaplarn anlayabilmekte ve cmlelerin yzeysel yaplarna deiik anlamlar vermek suretiyle baaryla deitirebilmektedirler. Dolaysyla dilin renilmesi pekitirme ve taklit dndaki baz mekanizmalar gerektirmektedir. Hepimiz belirli gramer kurallarn kullanarak sonsuzca cmleler kurarz. Yani dilde belirli kurallar lsnde bir yaratclk var. Hatrlama: Hatrlama; bellek dediimiz olgu sayesinde olur. Hatrlamann trleri: 1-Yeniden btnletirici hatrlama; bu hatrlamada gemite yaadmz bir olay, bu olayn getii yer ve zamanla hatrlanr. Bu hatrlamaya bu ismin verilmesinin nedeni; gemiteki bir olay, bu olayla ilgili bir ipucuna dayanlarak bir btn olarak hatrlanmasdr. Yani bir ipucu, btn olayn hatrlanmasn salar. Bu tr hatrlama art olmamakla beraber genellikle detayl ve gereksizdir. 2-Yeniden btnletirmeksizin hatrlama; bu tr hatrlama, gemi bir yaant ya da renmenin gerekletii yer ve zaman bellekte yeniden yaplandrlmakszn hatrlanmasdr.

rnein; ne zaman ve nerde rendiimizi hatrlamakszn ezberimizde olan bir iiri okuyabiliriz, bisiklet srebiliriz. 3-Tanma; tanmay hatrlamadan ayran ey, baz durumlarda hatrlama szkonusu olmakszn tanmann mmkn olmasdr. rnein; grdmz birini tanyp, ismini hatrlamamz gibi durumlardr. Tanmada iki tr hata szkonusudur: a)Bazen gerekte belleimize kaydedilmemi olan bir eyi tanyor olduumuzu dnebiliriz. Zaman zaman grdmz yeni bir ortamda daha nce bulunmu gibi oluruz. b)Gerekte hafzaya kaydedilmi olan bir eyin tannmamasdr. 4-Yeniden renme; hatrlamann bir baka biimidir. nceden aina olunan bireyin, aina olunmayan eit dnteki bireyi baka eyde daha abuk renilmesidir. Yani nceden bilinen bir materyal tamamen unutulsa bile tekrar renilmesi daha abuk olur. Unutma: Bu konuda 3 deiik yaklam vardr: 1-Bellek izlerinin bozulmas. 2-Bozucu etkiler. 3-Gdsel ya da maksatl unutma. 1-Bellek izlerinin bozulmas grne gre; rendiimiz her yeni ey ya da yeni yaant beynimizde hatrlanmay salayacak bir tr fiziksel iz brakr. Bu izlere, bellek izi denir. Unutmaya yol aan ey, zamanla fizyolojik sreler nedeniyle bu izlerin bozulmasdr. rnein; yarm yamalak rendiimiz eylerin ya da romanlarn, filmlerin ayrntlarnn ksa zamanda unutulmas bu gr erevesinde aklanabilecek olaylardr. Buna karlk, hi pratik yapmakszn yllar gemesine ramen bisiklet srmesini, yllar gemesine ramen hi tekrar yaplmad halde bir iirin ezberden okunmas yine bu grle aklanmaktadr. 2-Bozucu etkiler; unutma olayn renmeyle hatrlama arasnda geen srede renilen yeni eylerin bozucu etkisiyle aklar. Yani bu gre gre untmaya neden olan ey; renme ile hatrlama arasndaki zaman aral deil, bu zaman aralnda renilen yeni eylerdir. Yeni renilen bir materyalin daha nce renilen eylerin hatrlanmasn gletirmesine, ket vurma denir. Ket vurma; ileriye doru ve geriye doru olmak zere kendini iki biimde gsterir. Yeni renilen eylerin nceki bildiklerimizi hatrlamay zorlatrmasna geriye doru ket vurma ad verilir. Daha nceden bildiimiz bir eyin yeni rendiimiz bir eyi hatrlamay zorlatrmasna ise ileriye doru ket vurma denir. 3-Gdsel ya da maksatl unutma; bu gr unutma olayn bastrma adn verdiimiz bir mekanizma ile aklar. Bastrma; bireyin kayg uyandran dnce, yaant atmalarn bilinaltna iterek orada bask altnda tutmas ile kendini gsteren bir savunma mekanizmasdr. Bu gr, nceki iki grn aksine hibir yaant ya da renmenin bellekten silinmediini vurguluyor. Yani bu gre gre, unutma diye bir ey yoktur. Ancak hatrlamamak szkonusudur. Eer bir ey hatrlanamyorsa bunun sebebi, hafzadan bir eyin silinmesi deil, kiiyi rahatsz ettii iin bilinaltna itilmesidir.

Bellek srekli midir? Ya da rendiimiz baz eyler hafzadan tamamen silinebilir mi? Bellek izlerinin silinmesi, bu soruya evet derken, gdsel ve maksatl unutma gr ise hayr cevabn vermektedir. Bozucu etki kuram ise yoruma bal olarak yukardaki iki gr destekliyor gzkmektedir. Yani bu kurama gre, eski materyalin araya giren yeni materyali bellek izlerinden silerek, eski rendiklerimizin hatrlanmasnn yol at kabul edilirse, bellek izlerinin silinmesi kuram gibi bu soruya evet der. Araya materyalin sadece eskilerini hatrlamasn engelledii kabul edilirse bozucu etki kuram, gdsel ya da maksatl unutma kuram gibi bu soruya hayr diyecektir. Bellee kaydedilen bir materyalin tamamen silinmesi ya da sadece hatrlanmamas eklindeki bu iki zt gr, iz ban unutma ya da ipucu ban unutma olarak adlandrlr. z ban unutma; bellek izinin gerekten kaybolmas sonucunda ortaya kar. Bu tr unutmada renilen ya da yaanlan olay, bellekten silinmitir. pucu ban unutma da ise hatrlanacak materyal bellekte depolanm durumda durmakta fakat hatrlama iin gerekli kritik bir ipucu bulunmad iin hatrlanamamaktadr. Gnlk dildeki dilimin ucunda deyimi buna rnek olarak verilebilir. imdiye kadar grdmz unutma kuramlarnn hibirisi, unutma olayn tam olarak aklayamamalar, baz kuramclar, iki sreli bir bellek kuram nermelerine yol amtr. Bu kuramclara gre, yaantlarmzn ya da rendiklerimizin belleimizde depolanmasnda birbirinden farkl iki sre ya da iki mekanizma ilemektedir. Bunlardan birincisi, ksa bir sre nce renilen eylerin ya da yaantlarn bellee depolanmasn ve hatrlanmasn, ikincisi ise iyi tekrarlanm ve bellee iyice yerlemi bilgilerin hatrlanmasn salamaktadr. Bu iki depolanma sreci ya da mekanizmas, Ksa sreli bellek ve uzun sreli bellek olarak adlandrlmaktadr. Ksa sreli bellek; rnein, rehberden baktmz bir telefon numarasn, bu numaray evirecek kadar bir zaman sreci iinde hatrmzda kalmasn salamaktadr. Ksa sreli bellee kaydedilen bilgilerle, iyi tekrarlanan eyler uzun sreli bellee aktarlrlar. Ve bu bellekte gerektii zaman hatrlanmak zere muhafaza edilirler. Uzun sreli bellee kaydedilen bilgiler de zaman zaman unutulabilirler. Ancak bu unutma, ipucu ban unutma eklindedir. Yani kritik ipucu, akla geldiinde szkonusu yaant, renme hatrlanacaktr. Ksa sreli bellekteki unutma ise iz ban unutmadr. Yani silinen bir bilginin tekrar hatrlanmas mmkn deildir. Alg: nsanlarn davranlarnn byk bir blm evreyi alglay ekilleri tarafndan tayin edilir. Bu nedenle alg konusu, psikolojide nemli bir konudur. Alg terimi, iinde yaadmz evrenin bize nasl grndne, evreden aldmz seslerin nasl yorumlandna, yediimiz eylerde bize verdii tada iaret etmek iin kullanlr Yani alg olay, evremizden veya iimizden gelen uyarclara duyu organlarmz tarafndan kaydedilmesi olay deil, bu uyarclarn yorumlanm ekline iaret etmek iin kullanlr. Baka deile alglarmz, duyu organlarmz tarafndan kaydedilen uyarclar, duyum kanallar yoluyla beynimize iletilmesi sonucunda ortaya kar. Duyum kanallar, alc bir organ ve alc organ da beyine giden sinir liflerinden oluur. evremizdeki fiziksel deneyler duyu organlar tarafndan alnarak sinir liflerine aktarlr. Ve sinir liflerinde belirli bir hareket balatr. Sinir liflerindeki bu hareket sayesinde fiziksel enerji, sinir enerjisi haline getirilir.

Sinir enerjisi haline dntrlen fiziksel enerji, beynimize ulatrlr. Ve beynimizin ilgili blmleri tarafndan deerlendilir. Ancak bu deerlendirmeden sonra, alg olay ortaya kar. Alg ve Beyin: evreden gelen uyarclar bakmndan, olduka karmak bir dnyada yayoruz. Belirli bir anda duyu organlarmz, binlerce deiik uyarc tarafndan uyarlmaktadr. evremizdeki nesnelerin ekilleri, renkleri vs. bir anda dierine deimekte, iittiimiz eyler bir uultudan ileri gitmemektedir. Bununla beraber biz evremizdeki nesneleri, ekilleri, renkleri bize hep ayn olarak grnmektedirler. Yani iinde yaadmz evreyi belirli bir dzeni olan evre olarak alglarz. Bu durum, duyu organlarmz yoluyla kaydedilen uyarclarn beynimizin ilgili blmelerine organize edilmesi ve ekillerinin deitirilmesi sayesinde olmaktadr. Duyu organlarmz tarafndan kaydedilen uyarclarn, anlaml algsal uzantlar haline dntrlmesi, u mekanizmalar halinde mmkn olmaktadr (bu mekanizmalara, algnn zellikleri adn vermekte mmkndr): *1-Algnn seicilii zellii; algnn en belirgin zellii, onun seici olmasdr. Duyu organlarmz son derece fazla uyarc tarafndan uyarc etkilenmektedir. Ancak biz bu uyarclardan, seicilik sayesinde sadece bir kan alglarz. Belirli bir anda duyu organlarmz etkileyen uyarclardan, hangilerini seerek alglayacamz 2 grup etken belirler: Bunlar; (1) uyarcya ait zellikler, (2) alglayana ait zellikler, I-Uyarcya ait zellikler: a)iddet; evreden gelen uyarclarda, byklk, parlaklk yani iddet bakmndan daha dikkat ekici uyarclar ncelikli olarak alglanacaktr. b)Kontrast (ztlk); birlikte bulunduu dier uyarclarla ztlk oluturan bir uyarcnn alglanma olasl daha yksektir. rnein, bir dizi siyah noktann iinde beyaz bir nokta daha kolay alglanacaktr. c)Tekrar; bir uyarc ne kadar ok tekrarlanrsa alglanma olasl o kadar ok ykselecektir. d)Hareket; hareketli bir nesne, duran bir nesneye gre daha abuk alglanr. e)Gariplik; belirli bir ortam iinde allmadk veya garip bir uyarc daha abuk dikkat ekecektir. II-Alglayan kiiye ait zellikler: Bu erevede saylabilecek etkenler arasnda kiinin o andaki gdleri, ilgileri, beklentileri ve dier psikolojik ve fizyolojik durumlar saylabilir. rnein; a bir kiinin yemek kokusu almas, tok bir insana gre daha byk bir olaslktr. Yine arabalara ilgisi olan birisi grmedii bir arabay dierlerine gre daha byk bir ilgiyle alglayacaktr. Beklentiye de bir rnek verecek olursak; ocuk bekleyen anne, ocuk sesine kar daha duyarldr. *2-Algda organizasyon; aslnda duyu organlarndan gelen uyarclar para paradr. rnein; birinin yzne baktmzda gzmze bu kii azndan ayr, burnundan ayr, salarndan ayr uyarclar eklinde gelmektedir. Ayn ey dier duyu organlar iin de geerlidir. rnein; dinlediimiz melodi aslnda kulamza notalar halinde gelmektedir.

Btn bunlara ramen insann yzn, kalabal, melodiyi bir btn olarak alglarz. te duyu organlarmza gelen tek tek uyarclarn bir btn halinde alglanmas, algnn organize zellii sayesinde mmkndr. *3-Algnn deimezlii; algladmz kadaryla iinde yaadmz dnya deimez ve sabittir. Uzaktan bize doru gelen kiinin boyu bize yaklamasyla deimez. Tabak bir adan bakldnda daire dier adan elips eklinde grlmez. Bamz nereye evirirsek evirelim radyonun sesi ayn yerden gelir. Aslnda nesnelerden gelen fiziksel uyarclar, biz mekn deitirdike deiirler. rnein; camn tam karsnda durduumuzda, camn gzmzn a tabakasna den imaj dikdrtgen eklindedir. Biraz yana kaydmz da ise yamuk eklini alr. Buna ramen hangi adan bakarsak bakalm, camn dikdrtgen eklinde alglanmasdr. Yani gzn a tabakasndaki imaj deise de algmz deimez. Bu deimezlik dier uyarclar (renk, byklk, ses vs.) iin de szkonusudur. *4-Derinlik; yzyllar boyu derinlik algs, bilim adamlarn artan bir alg olmutur. nk gzn a tabakas, ancak iki boyut alglama yeteneindedir. Gzmz ancak sa ve sol, yukar ve aa olmak zere iki boyut kaydedebilir. Buna karlk nesnelerde, derinlik boyutu dediimiz nc bir boyutu da alglarz. Derinlii alglama yeteneimiz olmamasna ramen nesneleri boyutlu (en, boy, derinlik) olarak alglarz. Bu nesnelerden gelen fiziksel uyarclardan ve bu uyarclara ilikin ipularnn belirli bir biimde deerlendirilmesi sayesinde olur. Derinliin alglanmas iin gerekli olan ipular; molekler ve binokler ipular olmak zere iki grupta toplanr: Molekler ipular sadece tek bir gz tarafndan kaydedildii zaman bile derinlik algsna yol aabilir. Binokler ipular ise ancak her iki gz tarafndan kaydedildii taktirde, derinlik algs ortaya kar. Molekler ipular: 1-Dorusal perspektif; uzaktan baklan nesnelerin yakndakilere nazaran a tabakasnda daha kk bir imaj olmas sonucunda ortay kan ipucudur. Bu ipucu uzakta bulunan nesneleri birbirinden ayran mesafelerin a tabakada daha kk bir imaj brakmas eklinde de kendini gsterir. rnein; mesafe arttka, demiryolundaki raylar birbirine yaklar. 2-Aklk; genel olarak nesnelerin gr netlii arttka daha yakn grnmeleridir. Yani bir nesneyi ayrntlar ile grdmzde daha yaknm gibi sadece kenar izgilerini grdmzde ise daha uzaktaym gibi alglarz. 3-Araya girme; bir nesnenin, baka bir nesnenin grlmesini ksmen engellemesidir. Byle durumlarda ndeki nesne daha yakndaym gibi grnr. 4-Glgeler; n geni pozisyonuna bal olarak nesnelerin baz ksmlarnn aydnlk baz ksmlarnn da dah karanlk olmas derinlik algsna yol aan bir baka zelliktir. 5-Hareket; biz hareket halindeyken, bize yakn olan nesneler ters yne, uzakta grnenler ise ayn yne gidiyormu gibi grnr. Buna ek olarak, ister biz isterse nesneler hareket etsin uzaktaki nesnelerin katettikleri mesafe daha az olarak grlr. 6-Akumudasyon; gz merceinin eklini bakmakta bulunduumuz nesneyi gzn odak noktasna getirmek zere deimesidir. Bu deime, gz merceine bal kaslar tarafndan salanr. Binokler ipular: Sadece iki gz tarafndan algland zaman derinlik algs aa kar.

zellikleri:

1-Retinal farkllk; a tabajka farkllklar. Herhangi bir eyin iki gzn a tabakasna den imajlarnn farkl olmamasdr. 2-Convenjans; ok kesin olarak saptanmam olmaka birlikte derinlik algsna katkda bulunacak bir dier olay convenjanstr. Belirli bir uzaklkta bulunan nesnelere baktmzda her iki gzn bak as biribirine paraleldir. Ancak belirli bir noktadan sonra gzler giderek birbirine yaklar. *5-Hareket algs; hareketlerin alglanmasnn incelenen bir olgu olmad dnlebilir. nk; hareket halindeki bir nesneden gelen uyarclar, duyu organlarmzn deiik ksmlarn uyarmaktadr. Ancak bu olay, hareket algsnda nemli olmakla birlikte, hareket algsn aklamak iin ne yeterli ne de yetersizdir. Duyu organlarmz zerinde, bir enerji olmakszn da hareket algs olabilir. Bu tr hareketlere grnrde hareket denir. Sinir sistemimizin almasnda, hareket algsnn katkda bulunduunu gstermektedir. Yani gerek bir hareket alglanmas, duyu organlarmzn farkl blgelerini uyarmas kadardr. Hareket algs; grnrde hareket, gerekte hareket. Grnrde hareket; nesnelerden gelen uyarclarn duyu organlar zerinde hareket etmedii halidir. Yani gerekte bir hareket olmad halde hareketli olarak algladmz birok durum vardr. rnein; otokinetik etki, Stroboskobik hareket gibi. Stroboskobik hareket; sinemada, T.V. grdmz harekettir. Otokinetik etki ise, karanlk bir odada bir k noktasna baktmz zaman, bu k hareket ediyormu gibi grnr. GD: Gd bilindii gibi insanda, farkl hedeflere ynelik davranlar gsterir. rnein; bir renci doktor olmak iin, bir bakas mhendis olmak iin aba gsterir. Ayn caddede yryen insanlardan bir ksm lokantaya, bir ksm sinemaya, bir ksm al-verie gitmektedir. Bireyler arasnda setikleri hedefe ulamak iin gsterdikleri aba asndan da farkllklar vardr. rnein; doktor olmak isteyen iki renciden birisi ok fazla aba gsterirken dieri daha az alabilir. Ayn bireylerin, setii davranlarn trnde ve srarllnda da zamandan zamana farkllklar grlr. rnein; ayn cadde zerinde yrrken birgn bir lokantaya, baka bir gnse sinemaya gideriz. Bazen, yemek yemek iin girdiimiz lokantann dolu olduunu grnce vazgeeriz. Farkl bireylerin, farkl davran alternatiflerini semeleri ve ayn bireyin deiik zamanlarda, deiik hedeflere ynelmesi gibi davranlar, psikolojide gd kavramyla aklanr. Gd psikolojide, bir davran balatan ve bu davrann yn, iddet ve srekliliini tayin eden bir i kuvvet olarak tanmlanmaktadr. Kolayca grlebilecei gibi gd, organizmann dnda deil, iinden gelen itici bir kuvvettir. Bununla birlikte gdler, evreden bir uyarc tarafndan balatlabilirler de. rnein; kpekten korkan birisi, ondan uzaklamak iin gdlenecektir veya bir lokanta vitrini grnce girip bir eyler yemek isteyebilir. Grld gibi bir gdnn hedefi olumlu olabilecei gibi olumsuz da olabilir. Yani bir birey, belirli bir hedefe ulamak iin gdlenebilecei gibi bir hedeften uzaklamak iin de gdlenebilir. Tanmndan da anlalaca zere, bir gdnn 3 yn vardr: 1-Harekete geirme. 2-Hareketin ynn tayin etme. 3-iddet ve srarll belirleme.

Harekete geirme ve ynn tayin etme; gdnn tr, hareketin iddet ve srarll ise bu gdnn kuvveti tarafndan belirlenir. Gdler, bireyleri belirli hedeflere ynlendiren i kuvvetlerdir. Birey hedefine ulat an, gd tatmin olur ve davran sona erer. Ancak baz gdlerde, gdl faaliyet tekrar balar. rnein; susuzluk gdsnde olduu gibi. Susuzluk gds, bireyi su elde etmek iin harekete geirir. Birey suyu itii zaman gd tatmin olur ve su ime davran sona erer. Ancak belirli bir sre sonra susuzluk bireyi yeniden gdleyecektir. Bu olaya gdsel dng denir. Belli bal insan gdleri nelerdir? Baz gdlerin insan trne baz gdlerin sadece belirli bir kltr iinde yaayan bireylerde grlmesi, baz gdlerin sadece belli bireylere zg olmas, tm insanlara ynelik bir gd listesi yapmay olanaksz hale getirmektedir. Bununla beraber psikologlarn inceledii gdleri iki kategoride toplamak mmkndr: 1-Fizyolojik ihtiyalarla ilgili gdler. 2-Dier insanlarla etkileim halinde ortaya kan gdler. Fizyolojik ihtiyalarla ilgili gdler: Tm canllarn yaayabilmesi iin su, hava, yemek gibi maddelere ihtiya vardr. Bunlarn yokluu organizmada faaliyetlerin genel bir artna neden olur. Faaliyetlerdeki bu arta neden olan fizyolojik ihtiyaca; drt denir. Ancak drtnn belirli bir hedefi yoktur. Organizma szkonusu fizyolojik ihtiyac tatmin etmek iin belli bir hedefe ynelik davran iine girdiinde o ihtiyala ilgili gdden szederiz. rnein; alk organizmann faaliyetinde genel bir arta yol aar. salg bezlerinde, salg art olur. Bu duruma alk drts ad verilir. Organizma, yiyecek temin etmeye ynelik bir davran iine girdiinde, alk gdsnden szederiz. Dier insanlarla etkileim sonucunda ortaya kan gdler: Davranlarmz balatan, yn veren ve devamlln salayan baz gdler, bedenimizin fizyolojik fonksiyonlarndan bamsz olarak, dier insanlarla etkileim boyunca gerekleen renme yoluyla ortaya karlar. Bu tr gdleri sosyal gdler olarak da adlandrmak mmkndr. rnein; arkada edinme, baarl olma, dier insanlarla birlikte bulunma, renme sonucunda ortaya kan gdlerdir. Engellenme ve atma: Gdlenmi veya bir gdden kaynaklanan davranmz her zaman bu gdnn tatmini ile son bulmayabilir. rnein; a bir insan gdlenecektir ama eitli nedenlerden dolay yiyecek elde edemeyebilir. Engellenme terimi, bir hedefe ynelik gdlenmi bir davran u ya da bu nedenle, baarsz olma durumuna iaret etmek iin kullanlr. Engellenme ou kez, engellenen gdnn kii iin nem derecesine bal olarak kzgnlk, kayg, sululuk gibi duygularn yaanmasn daha ileriye gittike baz davran bozukluklarna yol aabilir. Engellenme 3 grup nedenden dolay kabilir: 1-evresel etkenler; evresel koullar baz durumlarda hedefe ulamay gletirerek ya da olanaksz klarak gdlerin tatminini engelleyebilir. Hedefe giden yolda bulunan engel fiziksel bir engel olabilecei gibi dier insanlar, toplum veya kanun tarafndan konulmu yasaklar, kurallar olabilir.

2-Kiinin kendinden gelen nedenler; hedefe giden yolda evresel hibir etken olmad halde baz durumlarda kiinin kendisinden gelen nedenlere nedenlerce hedefe ulamak mmkn olmayabilir. Bu nedenlerden en nemlisi; yetenektir. rnein; bir kii ok iyi ve nl bir futbolcu olmak iin son derece gdl olabilir. Ancak yetenekleri orta derece bir futbolcu olmasna izin vermedii taktirde bir engellenme szkonusu olacaktr. 3-Gdler aras atma; insanlar zaman zaman evreden veya kendilerinden gelen nedenlerle engellenmek durumu yaamakla birlikte engellenmenin en nemli kayna gdler aras atmalardr. Yani bir gdnn tatmin edilmesinin dierinin tatmin edilmesini engellemesidir. Gdler aras atma 3 deiik trde olabilir: (1)Yaklama atmas, (2)Kanma atmas, (3)Yaklama-kanma atmas. Yaklama atmasnda genellikle kii iin olumlu deer tayan 2 hedef szkonusudur. Ancak bu hedeflerden birine ulalmas kanlmaz olarak dierine ulamay engellemektedir. rnein; ayn anda hem filmi hem debir arkada toplantsna katlmak isteyen kiinin durumunda olduu gibi. Kanma atmasnda ise kiinin uzaklatrmak istedii iki hedef szkonusudur. Ancak bu iki hedeften bir tanesi tercih edilmek durumundadr. rnein; bir kiinin ya hi sevmedi bir ite almay ya da isiz ve parasz kalmay gze almas durumunda olduu gibi. Yaklama-kanma atmasnda ise kii iin bir olumlu bir de kanmak istedii bir hedef szkonusudur. rnein; dondurmay ok seven bir kiinin, dondurmaya alerjisinin olmas gibi. Her 3 tr gd atmasnda da atma yaayan kii, bu atmay hedeflerden bir tanesini seerek zmleyecektir. Ancak iki hedefin de kii iin nem derecesi arttka, atma daha uzun srecek ve buna bal olarak da bata saydmz kayg, fke, sululuk duygusu, saldrganlk gibi duygular ortaya kacaktr.

PSKOLOJYE GR -1 Pazar, 22 Kasm 2009 Psikoloji; insan ve hayvan davranlarn inceleyen bir bilim daldr. Amac; davranlar anlamak, aklamak ve davranlara ilikin genel ilkeleri saptamaktr. Psikolojide davran; bir organizmann gzle ya da herhangi bir alet yardmyla gzlenebilen her trl hareketlerdir. rnein; kalp at, sindirim de birer davrantr. Davranlar: 1-Dorudan doruya gzlenebilen davranlar, herhangi bir alet yardm olmakszn. 2-Dolayl olarak gzle grlen davranlardr. Birincil hareketlerin, dsal hareketlere baklarak anlalan davranlar. rnein; zek, kiilik, akl yrtme dsal hareketlre baklarak anlalabilir. 3-lk iki grubun temelinde yatan sinir sistemi faaliyeti ile olan davranlardr. Bunlara nrofizyolojik davranlar da denir. rnein; yrme, dnme vs. Psikoloji hem gzlenebilir hem de dorudan gzlenemeyen davranlar incelemektedir. Psikoloji bu dorudan gzlenemeyen davranlar, kiinin gzlenebilir davranlarna dayanarak aklamaktadr. 1875te W. Wundt ve baz davran bilimciler, iebak yntemiyle insan zihnini incelemekteydiler. Bu iebaklara ilk sistematik tepki, Watsondan geldi. Watsona gre bilimin zellii; somut, herkes tarafndan gzlenebilir olan konu edinmesidir. ebak; davran ve tutumlarn temelinde yatan gdleri, eilimleri aa karmak zere bavurulan ve bireyin kendisini derinliine gzlemesini ngren tekniktir.

Bilimsel yntemin zellikleri: 1-Objektiflik; olaylar incelenirken kiisel gr ve inanlarn bir yana braklmas. 2-Determinizm; evrende bir dzenin olduuna inantr. Her olayn bir nedeni vardr. Ayn nedenler, ayn sonular oluturur. 3-Evrensellik; bulunan sonularn tm evren iin geerli olduudur. Bilim; (1) belirli metotlarla toplanp organize edilmi bilgilerin tm. (2) Evrendeki dzeni anlama abas. Bilimsel yntem, bilgi toplama yntemlerinden sadece birisidi. Tecrbeyle, yaantyla elde edilmi biligilerle, bilimsel bilgi arasndaki fark, 5 ana noktada toplanabilir: 1-Belirli bir olay aklarken kullanlan kavramlarn ve kullanlan hipotezlerin farkllndan kaynaklanr. Tecrbi bilgi de ona gre, buna gre gibi bir rlativizm vardr. Oysa bilimde kiiye gre deimezlik vardr. rnein; zek kavram bilimde ak-seik bir ekilde tanmlanmtr. Bilimde eliki yoktur. 2-Kurulan hipotezlerin test ediliindedir. (Hipotez; bir olay aklamak zere ne srlen, doruluu ya da yanll test edilebilen nerme ya da nerme kmesidir.) Sokaktaki adam, seici algyla kendi hipotezini dorulayanlar grr, yanllar grmez. Bylece kendi hipotezini dorular. Bilimadam ise seici algnn etkisinde kalmaz. 3-Bilimadam bir olay incelerken, speklatif olan test edilebilir ekle dntrr. (Speklatif; sadece dnme ve akl yrtmeye dayanan) Bilimadam, olaylar aklamada deney ve gzlem metodunu kullanr. 4-Kontrol kavramdr. Bilimadam belirli olay incelerken bu olayn nedeni hakknda kesin bir sonuca ulamak iin o olaya etki edeceini dnd deiken dndaki tm deikenlerin etkisini kontrol ederek inceler. rnein; bilim adam, bir grup kz ve bir grup da erkek alp zek derecelerini lmek iin, nce onlarn ekonomik, cinsiyet ya gibi ortamlarn eitler, ondan sonra zek seviyelerini ler. 5-Bilimadam metafizik aklamalardan kanr. nk, metafiziksel olan test edilemez. Bilimadamlar bir olguyu aklarken test edilebilirliine nem verir. Her bilimin bir temel bir de uygulamal yn vardr: Temel bilimde bilgi; bir merak gidermek iin toplanr. Uygulamal bilim de ise temel bilimin metod ve teknikleri kullanlarak pratik bir takm konularn zm iin bilgi toplanyor. Psikolojide aratrma yntem ve teknikleri: Bir bilginin elde edilmesinde genellikle iki adm vardr: 1-Delil toplama, 2-Bu delillerin analiz edilmesi. Psikolojide veriler belli yntem ve tekniklerle toplanr: Yntem; bilimsel bilgi retmek zere izlenen genel yol ve bu yolda bavurulan tekniklerin, ilemlerin tm. Teknik; bilimsel bilgiye ulamak zere yaplan gzlem ve zmlemelerde bavurulan kurall ilemler dizgesi. Psikolojide aratrma yntemleri balca 3 tanedir:

1-Deneysel yntemler. 2-Korelatif yntemler. 3-Metinsel yntemler. Deneysel yntem; ama iki ya da daha fazla deiken arasndaki neden-sonu balantsn ortaya karmaktr. Baka bir deile, kendiliinden gerekleemeyen elverisiz koullarda beliren, karmak ve deiken biimlerde ya da denenmesi yararl grlen olaylarn gzlenmesi amacyla, bavurulan denetimli gzlemleme ya da deneyi gerekletirmek zere bavurulan ilemlerin tm. Deiken; bir olaya, davrana etki edebilecek her trl etken. rnein; evre, zek, program, alma ortam vs. hepsi birer deikendir. Psikolojide deikenlerin genellikle llebilir ve saylabilir olmas amalanr. Bamsz deikenlerin uyguland gruba, deney grubu, bamsz deikenin etkisini karlatrdmz ikinci gruba ise kontrol grubu diyoruz. Bamsz deiken; etkisini incelemek istediimiz deikendir. Baml deiken; bamsz deikenin deimesiyle, deien deikendir. Psikolojide baml deiken davranlardr. Deneysel yntemin en nemli zellii; kontroldr. Kontrol; bamsz deiken dnda incelemekte olduumuz olaya etki edebilecek, dier tm deikenlerin olay hakknda kontrol altnda bulundurulmasdr. Korelatif yntem; psikolojide baz davranlarn deneysel yolla incelenmesi mmkn olmadndan korelatif metoda bavurulur. Korelatif yntemde, iki deiken arasnda bir ilikinin olup olmad aratrlr. Ancak korelatif yntemde neden-sonu ilikisi deil sadece deikenler arasnda bir balantnn olup olmad aratrlr. Buna gre pozitif balant; bir deikendeki lm ykseldike ona bal olarak dier deikenlerin lm de deiir. rnein; scakln artmasyla beraber merubat satlarnn da artmas vs. Negatif balant; bir deikendeki lm dtke buna bal olarak dier deikenlerin lm de decektir. rnein; scakln dmesiyle birlikte dondurma satlarnn da dmesi vs. GELM PSKOLOJS : Geliim psikolojisi doumdan lme kadar davranlarda meydana gelen deiiklikleri inceler. Geliimin incelenme nedenleri balca 3 tanedir: 1-Yetikin davranlarnn daha iyi anlalmasna yardmc olmak. Ayn zamanda b bir organizmann yetikinlie kadar hangi srelerden getiini anlamamz da salayacaktr. 2-Kiilerin korkularnda, kayglarnda, yeteneklerinde, gdlerinde ksacas temel psikolojik srelerinde, yaa bal olarak ne tr deiikliklerin ortaya ktn anlamaktr. Temel psikolojik geliim, fiziksel geliimden farkldr. 3-Pratik bir takm sorunlara yant bulmaktr. rnein; ocukluktaki olumsuz yaantlar yetikinlikte etkili olur mu? Zihinsel geliim hangi yalarda ne kadar olmaktadr? Geliime gre belli programlar yaplmas daha iyi sonular verir mi? Geliim psikolojisindeki aratrma yntemleri:

Geliim psikolojisinde kullanlan aratrma yntemleri, psikolojinin dier alt dallarnda kullanlan yntemlerle ayndr. Yani incelenen konunun trne gre ya deneysel ya korelatif ya da metinsel yntemle aratrlr. Metinsel yntemde veya aratrmalarda deikenler arasnda herhangi bir balant aranmaz sadece fikir edinilmeye allr. Geliimin incelenmesinde yaklam olarak da iki genel yaklam vardr: 1-Uzunlamasna, 2-Kesitlemesine. Uzunlamasna yaklamda, bir tek veya grupta belirli bir psikolojik zelliin nasl gelitiini anlamak zere uzunca bir sre ou kez 10 yl ya da daha fazla sreyle incelenir. Zek, kiilik zellikleri, davran bozukluklar gibi zelliklerin gelime sreci iinde sabit kalp kalmadklarn, ilk ocukluk yaantlarnn veya ailenin ocuk yetitirme tarznn yetikinlikte oluan kiilik yapsn etkileyip etkilemedii gibi konularda nemli bilgiler salar. rnein baz kuramclar, hayatn ilk birka ylnda anneleri tarafndan reddedilen ocuklarn, yetikinlikte sosyal ilikilerinde uyumsuzluklara rastlanacan savunurlar. Uzunlamasna yaklam, kolayca taklit edilmesine ve nemli bilgiler salamasna ramen uzun zaman alan ve olduka zahmetli bir yaklam eklidir. Kesitlemesine yaklam; aratrmacnn belirli yataki bir grubu alarak, onlarn belirli bir psikolojik zellik asndan incelemesi ya da deiik yataki bireylerin oluturduu bir grubu ele alarak belirli bir psikolojik zelliin yaa bal olarak ne tr deiiklikler gsterdiini aratrr. Bu iki yaklam birletiren nc bir yaklam ise: Hzlandrlm uzunlamasna yaklam veya ksa sreli uzunlamasna yaklamdr. Diyelim ki, aratrc bireylerin 4 yandan 9 yana kadar olan psikolojik geliimlerini inceliyor. Bu yaklamla aratrc; 4, 5, ve 6 yalarndan oluan bir grup ve 7, 8, 9 yala