DOBRA PRAKSA PROPISIVANJA

I

IZDAVANJA LIJEKOVA

Sarajevo, juni 2011. godine

Prim. mr. ph. Edina Stevi , spec.

Ministarstvo zdravstva Kantona Sarajevo

Prim. mr dr. Zaim Jati , spec.

Dom zdravlja Kantona Sarajevo

Prim. mr. ph. Enisa Salihefendi , spec.

Op a bolnica “Prim. dr Abdulah Nakaš”

Mr. ph. Amila Kadi ,

JU Apoteke Sarajevo

PREDGOVOR

Primjena dijagnosti ko-terapijskih vodi a u pristupu i tre tmanu odre enih bolesti je op e prihva ena praksa u savremenoj medicini.

U cilju obezbje enja kvalitetne zdravstvene usluge, kao i standar-dizacije dijagnostike i terapije, Ministarstvo zdravstva Kantona Sara-jevo je me u prvima na podru ju Federacije Bosne i Hercegovine po-krenulo proces pripreme i izdavanja dijagnosti ko-terapijskih vodi a.

Formirani su stru ni ekspertni timovi, koji su, svako iz svoje obla-sti, dali prijedloge tema, odnosno procedura i postupaka, koji su prila-go eni situaciji u našoj zemlji, a koji su komparabilni sa savremenim procedurama koje se primjenjuju u svijetu. Dijagnosti ki i terapeutski stavovi bazirani su na velikim multicentri nim studijama i/ili konsenzu-sima ekspertnih timova ili radnih grupa.

Primjena savremenih doktrinarnih stavova u dijagnostici i te- rapiji,

Standardizacija dijagnosti kih i terapijskih procedura,

Usvajanje standarda za medicinski nadzor,

Racionalizacija troškova zdravstvene zaštite,

Razvijanje nivelirane nacionalne liste esencijalnih lijekova,

Razvijanje medicinskih i farmaceutskih nastavnih planova,

Razvijanje internih edukacionih programa,

Razvijanje i implementacija dobre lije ni ke prakse i dobre kli- ni ke prakse,

Edukacija medicinskog osoblja i pacijenata.

www.ks.gov.ba www.kcus.ba

Uspostava dijagnosti ko-terapijskih vodi a e olakšati i raciona-lizirati rad lije nika, posebno lije nika porodi ne/obiteljske medicine u primarnoj zdravstvenoj zaštiti, te omogu iti dobivanje podataka za izradu osnovnog paketa usluga koji se nansira kroz obavezno zdrav-stveno osiguranje.

Skupština Kantona Sarajevo je svojom Odlukom Br.01-05-23603/04 od 28.10.2004., kao i Odlukom o dijagnosti ko-terapij-skim vodi ima „Sl.novine Kantona Sarajevo, 26/05, utvrdila osnov-ne principe dijagnostike i lije enja koje su du ni primjenjivati zdravstveni radnici Kantona Sarajevo.

Dijagnosti ko-terapijski vodi i su in extenso dostupni i na web stranici Kantona Sarajevo – www.ks.gov.ba

Radna grupa

5

1. Uvod .............................................................................................. 7

2. Medikacijske greške ...................................................................... 8

3. Legislativa koja se primjenjuje o propisivanju i izdavanju lijekova .

........................................................................................................ 9

3.1. Poštivanje Pravilnika o propisivanju i izdavanju lijeko-

va ................................................................................. 10

3.1.1. Propisivanje lijekova ................................ 10

3.1.2. Izdavanje lijekova .................................... 15

4. Interakcije lijekova kao medikacijske greške .............................. 18

4.1. Interakcije lijekova i alkohola .................................... 22

4.2. Interakcije lijekova i dima cigareta ............................ 27

4.3. Interakcije lijekova i nutrijenata ................................. 28

4.4. Interakcije lijekova i hrane ......................................... 29

4.5. Lijekovi i sunce .......................................................... 31

4.6. Razlozi za nastanak i mjere za izbjegavanje interakcij-

skihmedikacijskih greški ............................................ 32

5.

za dobrobit sigurnog pacijenta ..................................................... 33

5.1. Dobra farmaceutska praksa u apoteci EU .................. 34

6. Dobra praksa u propisivanju ljekova ........................................... 37

6.1. Propisivanje lijekova za starije osobe ........................ 52

6

6.1.1.

bolesnicima ............................................ 58

6.1.2.

osobe ...................................................... 61

6.2.

6.3.

6.4.

6.5. Lijekovi koji se mogu zloupotrijebiti ......................... 69

6.6.

6.7.

7.

8. Rezime .......................................................................................... 82

9. Literatura ....................................................................................... 85

7

1. Uvod

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

8

-

2. Medikacijske greške

-

-

-

vo vrijeme

-

9

-

-

-

-

3. Legislativa koja se primjenjuje o propisivanju i

izdavanju lijekova

-

-

10

-

-

-

-

-

-

-

-

-

3.1.1. Propisivanje lijekova, Recept i dijelovi recepta

-

U praksi, veliki je broj recepata kod kojih su pojedini dijelovi re-

Inscriptio

-

11

Nomen aegroti

-

-

Invocatio -

-

Ordinatio- -

-

-

-

12

-

-

aa -

-

ad do.

Supscriptio

Signatura

-

-

13

-

-

-

-

14

-

-

-

-

-

Nomen medici

-

15

3.1.2. Izdavanje lijekova

-

-

-

-

-

-

-

-

16

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

17

-

-

-

-

-

-

18

-

-

-

-

-

-

-

4. Interakcije lijekova kao medikacijske greške

-

-

19

-

jave

-

-

-

-

-

-

20

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

21

-

-

Lijek

Pacijent

22

Ljekar

-

-

-

23

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

24

-

-

Anestetici - -

-

Antibiotici

-

-

Antikoagulantna sredstva - -

Antidepresivi - -

-

-

-

-

-

Antihistaminici -

-

25

Antipsihotici -

-

Anti-konvulzivni lijekovi - -

-

-

Anti-ulkusni lijekovi

Lijekovi za kardiovaskularne bolesti - -

-

-

-

Lijekovi za suzbijanje boli - ne-narkotici

-

Sedativi i hipnotici - -

-

26

-

-

-

27

ranitidin

-

OPIS

28

Interakcije lijekova i nutritijenata

LIJEK NUTRITIJENTI INTERAKCIJA

29

miopatije

-

-

30

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

31

-

TERAPIJSKA SKUPINA

antimikrobni lijekovi

antidijabetici

antihistaminici

antireumatici

antihiperzentivi

diuretici

32

antineoplastici

psihofarmaci

ostali

-

-

-

-

33

-

-

skih greški, a za dobrobit sigurnog pacijenta

-

-

-

34

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

35

-

-

-

-

-

-

-

36

-

37

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

6. Dobra praksa u propisivanju lijekova

-

38

Ljekarski recept

-

-

-

-

-

39

-

-

-

40

-

Partnerski odnos sa pacijentom - postizanje dogovora

-

-

-

-

-

41

-

Informisanje pacijenta o lijeku

-

-

-

-

-

-

-

42

-

-

-

-

-

-

-

-

-

43

-

Informisana saglasnost

-

-

-

-

Odnos ljekara i pacijenta

-

-

-

-

44

-

-

-

-

-

Racionalan lijek

-

-

-

Ostali savjeti vezani za pravilnu upotrebu lijeka

-

45

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

46

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

47

-

-

-

-

-

-

-

-

Zdravstveni/medikacijski karton pacijenta

48

-

-

Interes ljekara u apoteci

-

-

-

Propisivanje lijekova iz grupe opojnih droga i lijekova za

sebi bliske osobe

-

49

-

-

-

Propisivanje ne licenciranih lijekova

-

-

-

-

Propisivanje lijekova za upotrebu izvan uvjeta njihove do-

-

-

-

-

50

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Evidentiranje svakog propisivanja lijeka

-

-

51

-

-

-

-

-

-

-

-

52

-

-

-

-

-

-

-

-

-

53

-

-

-

-

Apsorpcija: -

-

-

Distribucija:

-

-

-

-

-

-

-

-

54

-

-

Eliminacija -

-

-

-

-

-

-

Osjetljivost receptora:

-

-

-

-

55

Nuspojava lijeka

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

56

-

-

-

-

-

-

-

57

-

-

-

58

-

-

-

-

snicima

-

getika-

-

-

-

-

-

59

-

-

Analgetici

-

Antiaritmici

Antidepresivi -

Antihipertenzivi

Antikoagulansi

Antiparkisonici -

Antipsihotici -

Diuretici

Nadomjesci kalija -

-

60

Hipoglikemici

-

Benzodiazepini -

-

-

-

-

-

Antidepresivi -

-

61

-

-

-

-

-

-

-

62

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

63

-

-

-

-

-

kategorija A -

kategorija B -

kategorija C

kategorija D

kategorija X -

-

Antipsihotici, antidepresivi, litij

64

-

-

-

-

Antimikotici

-

Analgetici -

-

-

Antibiotici

-

-

Citostatici

-

65

-

-

-

-

-

-

Dojilje

66

-

-

-

-

-

-

-

67

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

68

-

-

-

-

-

-

69

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

i opojnih droga govorimo o pravoj ovisnosti

70

-

-

-

-

-

-

-

-

71

-

-

-

-

Kategorija 1 - -

Kategorija 2 - lijekovi koji imaju manji do umjeren uticaj na psi-

-

va ili alkohol)

pamidronat

72

-

Kategorija 3 -

sposobnosti

dimenhidrinat

metadon

primidon

-

-

-

-

73

-

-

-

-

-

-

74

-

-

-

-

masna hrana

-

biljna vlakna, posebno pektin -

hrana bogata proteinima -

-

-

-

-

-

75

kofeinski napitci -

-

-

agrumi

-

-

-

hrana

-

-

-

-

76

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

77

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

78

-

-

Elektronski recept -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

79

Savjetovanje pacijenata -

-

-

-

-

lijekova -

-

-

edukacija bo-

lesnika

-

80

-

-

-

-

-

-

Edukacija -

-

-

-

-

-

„Floor

81

-

-

-

-

o

o

o

o

o

82

-

-

-

-

-

-

-

-

8. Rezime

-

83

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

84

-

-

-

85

9. LITERATURA

T V

1

86

87

Štampa:

Za {tampariju:Graf. ing. Muhamed Hrlovi}

Tira`: 1 000 primjeraka

CIP - Katalogizacija u publikacijiNacionalna i univerzitetska bibliotekaBosne i Hercegovine, Sarajevo

615.03/.09(036)

Dobra praksa propisivanja i izdavanja lijekova

Sarajevo : Institut

voj KCUS :

Ministarstvo zdravstva Kantona Sarajevo :

- 87 str. ; 21 cm

Bibliografija: str.85-87

ISBN 978-9958-695-38-4

COBISS.BH-ID 19094022

A VANJAAVANJA VA

Autori:Prim. mr

Prim. mrPrim. mr

Mr. ph.

Prof. dr sc. Armin ŠkrboProf. dr sc. Miroslav Šober

Ministarstvo zdravstva Kantona Sarajevo

Prim. dr Zlatko V