ICONOGRAFIA TUCUME

Preview:

Citation preview

-8j!,,us

SUI'C""<lÓr\ \" Fmo""""".u',,I''''1W''' FlT·l\-.u MISCETI·R·AECI

AXIS !'no· PllCf'u<""i<In, t~r<<<i<1n o lI u« ' o< ,,1nEJ¡.k ~k........ LUj'Pil,,, ((" k..",I" Dd C.,.,..,ILu, M.,iu. H."""" 5.om•••"

M""" J<S'lk> T,;."' ''''''AIÍJ'<d" :".".... , \ '...... ,B<m.lrJ. [l,'I""do

1' ..,"'"YdL;"""."""""C...., s.>ria ~1,,...I,..).",k. M<><\1n De",.,,,,,

1" ....'III'.~.M"""" J< S¡,;., de T"""meA",·..idR..... Am'· Di",;; " Gr;lk" Pl'CP

PM e e,,>FIT·P",,¡ MI~CETl ;R·AICIGlld,·, Orm......, A,1"''''' '">l..ln.L R" IxoIl" ],';10<"'

Fr...." FIo"", R"....,,,lI,,"l;u G• •h ..!,... lli.,..C"lh••R..... t= R.,.¡,;""" , L"",

Re""'''',o;...'(oión N. ",......I de "<I....uio·~H~CETIIR1'L..t,,, M"r. k.. Ál,~""

I~R».; '1'172·61 4 · ;7· Q

II.,.,h.. d dq~"'It.. IA.".,I .'" la II,hh...x.. Nad .. uol dd 1'.., (, N' 100,· MNl

""N" ......... ,. "Ii,.,jo <n d mu re" J< Ac"..,J.., lu" "",,,, ,.c¡,,,,,,1"U,''' Mini" "";,, ,k Q"",-rcj.. ht<n. ~ • Turi"""MINCEn 'R, A",nc;" E,~.,"",I, d" c.~>p<"ci<1n Int. m. c;,,,,. 1 AEel, ,..~"",ut.J.." P'~ ,1 ~,,,"«t,,

f,,,,,,kc ,m«m.. Int.,wu¡ ,kl " "",n" ,." d !'e,,, FtT "ERÚ, " "'''''o<,,1nPO" 1.Q"'''',,·...,,1nJd ra",m",,"' j ' dl"'..m~k, T"'1uic" J< T,,,,mn< ,\'-'OllET. M" n"" pahJ ..J J< T<lc un"" M".." ,k Si'" T,Ic""",, y t. ti"'''!''i.l'","miJ"J C."<II,,.del!'en¡ f'l 'Cr. '<r,<,,' n'aJ. 1'_ AXIS An•.

PRESENTACiÓN

La presente publicación, Manual Iconográfico de r ecome y la Cultura Lambayeque, se realiza enel marco del Convenio in tenn stitucjonat entre el Ministerio de Comercio Extenor y Turismo ·MINCETUR, la Agencia Española de Cooperación rntem ecíone! . AECI. representados por elProyecto Fortalecimie nto Integral del Turismo en el Perú . FITPERÚ: el Munici pio de Túcume. laAsociación para la Conservación y el Desarrollo Turist ico de r ecome . ACODET. representado porel Museo de Sit io Tucume. y la Pontificia Ur uversrdad Católica del Perú . PUCP. representada porAXIS Arte. siendo revisado por la Dirección Nacional de Artesanía del MINCETUR.

Este Manual Iconográfico. tie ne como objetivo el rescate y lorta lecimiento de la ident idad local ,regional y nacional a través de la presentación de un traba jo estr ictamente especiali zado y pro·fesional. que pretende exponer de manera sencilla el arte ancestral. cont ribuyendo de esta mane­ra a recuperar su vIgencia.

Está dirigido a todo el público inte resado en nuest ras raíces y tiene su campo de aplicación enlos ofic ios y carreras art esanales orientadas al desarrol lo de las capacrdaces y hab ilidades delos niños. adolescentes. jóvenes. adultos y mayores de la comunidad de Túcume y de la RegiónLambayeque.

' SóIO el conocimiento y la debida valoración del patrimonio podrá desarrol laruna conciencia nacional y turística por lo que es necesario introducir el tornen­to tu rísti co en la cultura de nuestro pueblo..: l

MINISTERIO DE COMERCIO EXTERIOR Y TURISMOAGENCIA ESPAÑOLA DE COOPERACiÓN INTERNACIONALMUNICIPAliDAD DE TÚCUMEASOCIACiÓN PARA LA CONSERVACiÓN DEL PATRIMONIO TURlsTICO DE TÚCUMEPONTIFICIA UNIVERSIDAD CATÓLICA DEL PERÚ · AXIS ARTE.

1 Guía de Contenidos Turíst icos para Oocentes de Educación Secundaria deMenc rea . Presentac ión, Proyecto Fortalecim iento Integral del Turismo enel Perú. FIT PERÚ (MINCETUR-AECI) lima. 2004

PRÓLOGO

Es sumamente satisfactor io como nwesñgaocres. com probar que nuestro t rabajo sirve a lacomunidad y po r tanto. tiene una func ión práctica. Develár las caracteostícas de l pasado pre­hispán ico. ha dado como consecuencia. entre ot ras cosas. el ccnocirmentc de dive rsas formasde expre sión arl ist ica del mundo que rodeaba a nuest ra ances tra l com unidad tucumana. Estasexpresiones plasmadas en diversos objetos de la vida diar ia. han sido rescat adas del ámbi toacadémico y ctentrñc c. pa ra transformarse en herramientas de traba jo, de uso publico, de pro­greso y desarrollo local. Esto ha sido posible a través del esfuerzo conjunto del Museo de SitioTúcume y de l equipo de AXIS Ar te de la POrltificia Url,~ersidad Católica del Perú, en el ma rco de lProg rama de Educación para la Conservació n de nuestro Museo.

Este manual. que act ual iza la pr imera versión , en manos de los pobladores de Tucume, estásirviendo para inspirar d iversas facet as de la cr eatividad personal de los artesa'lOS locales, pro­duciendo diversos obje tos de uso díano u ofrecidos al mercado tuelshco . que permi ten generaringresos adicionales para mejorar las cc ndrcrones de vida y luchar paulatinamente con tra lapobreza. Los viejos símbolos en m anos de la comunidad. están generando ingresos y permitenavizorar nuevos horizontes sobre la base del uso de su patrtmontc ancestral.

lo im portante es que los usuarios 'la t rabajan mecanrcamente en la reproducció n de estos ooje­tos. lo tracen conscie ntes de su procedencia. pero al mismo tiempo de las explicaciones que laarqueología científica per mite. Si bien los símbolos unnzaoos po r lOS ant iguos tucumanos, sonparte de un corpus andino, de mucha mayor trascendencia en el t iempo y el espacio de lasantiguas culturas peruanas. tienen una asociac ión par t icula r que defi ne elementos que han dadoal pueblo de lambayeque en general y rucume en especia l. una identidad p ropia.

No es casual que los elem entos más Im portantes y más difundidos sean los motivos cmltomor.fas. es decir, aves diversas y cas i omnipresentes en las manifestaciones art ísticas: en tej idos,cerá mica, tallas de madera, en objetos de metal. en decoración arqu itectónica. en p ied ra, con­chas, etc. Estas aves se asoc ian con eleme ntos ma rinos: olas , peces. mamiferos, conchas despo ndylus , embarcaciones. buzos y pescadores. Esto no es casual. los antiguos tuc umanostu vieron una relación intensa con el mar. se sírvte ron de él de muchas torm as, no sólo comomed io de comunicación, sino como fuente de alimentos y al mismo t iempo , como madre de lasaguas. y raíz de credos rel igiosos y por ende de numerosas act itudes ntuaies y ceremoniales.

Esta visión de l mundo alrededor de las aves y el mar. pudo ser el centro de atención de lasoc iedad en su conjunto. las esferas celestes: el sol. la luna. las estre llas y come tas . la vre lácteay los m eteoros: la l l u ~ ia . el ~ ie n to, el rayo y el t ru eno, fueron tal ~ez expresados de diversama nera, media nte círc ulos (concéntricos o no) . esferas, cuadrados. rectángulos, ro mbos (con­cén tr icos o no). etc . o relac ionándose unos con otros. La deidad Lambayecue. en la for ma de unave. con alas. orco y cola de ave. se asocia con rom bos, símbolos escalonados. círculos.med ialunas, etc . A veces un círcu lo la representa. De esta term a, estos elementos o símbolos,

son sacrali zados y formaron parte de un lenguaje que desconocemos, pero que sin dudaper tenecen al complejo mundo relig ioso de aquellos anos. antes de que los conquistadoresespañoles arriben a estas tierras.

Las aves son tan impo rtantes. que hasta ahora. la Virgen de la Purísima Concepción, Patrona delpueblo, es acampanada por aves de corra l. que colgadas de las patas. hacen recordar a las avesen picada que ornamentan numerosos test imonios de la religios idad prehispánica de la región ,y por supuesto de Túcume. Es por ello que en las trad iciones popu lares. los animales silvestresson considerados como "p ájaros" (serpientes, abejas, alacranes, zorros o diversos rept iles). Elpelaje de anima les como el oso, son considerados como "plumas". Todo el lo nos permitió con­siderar a estas fijaciones del subconsci ente colect ivo del mundo camp esino, como una suerte de"orni tomanía", que no se aprecia en otro lugar. sino en Lambayeque. tema que se puede docu­mentar también en la vecindad de Piura po el Nor te.

Sin duda. todas estas manifestacio nes pueden tener su raíz en la vieja tradición oral deNaymlap, o Ñarn La (Ave del Agua. según la versión recogida por el Padre Modesto Rubiños yAndrade en el siglo XVI), persona je que domina todos los escenar ios y materiales producidosentre los sig los VII I, superviviendo hasta la l legada de los conquistadores Chím ú, Inca y final­mente los españo les.

Estas últi mas reflexiones, nos permiten decir que no es posible compre nder el pasado prehis­pánico, únicamente desde el punto de vista de la arqueología, el estudio de la cult ura trad icionalnos puede ayudar a comprender mejor la historia de este pueblo.

Nuestro Museo de Sitio se siente orgulloso de poner en manos de la comu nidad tucumana, estenuevo aporte graci as al esfuerzo comparti do entre el Ministerio de Comercio Exterior y Tur isrno­MINCETUR, Agencia Española de Cooperación Internacional . AECI y nuestros amigos y amigasde AXIS Arte, sin cuyo apor te no hubiera sido posib le. Estamos seguros y convencidos. que estem anual iconográ fico, continuará inspi rando a nuestros art istas, artesanos, líderes locales ypromo tores del desarrollo. Al mismo tiempo , estamos seguros que nuestro patrimon io cultu ral ,sentará las bases de una sociedad nueva, con identidad para con sus propios valores. capaz demirarse así misma con orgullo , senti miento que promete la segurida d de un fut uro mejor ydigno.

Luis Alfredo Narváez

~al

~'1

~

w~ow~10Lj

~:J~:JU

~)-

WL:Jo

. :J¡-I¡Joooji:

.~

oozo~-l<::Jz«¿

INTRODUCCiÓN

El Manual Iconográfico contiene una selección de iconografías de la Cultu ra Lambayeque. espe­cialmen te aquellas encontradas en el Complejo Arqueológico de Túcume. y que inicialmente tueparte de los t rabajos realizados por AXIS Arte PUCP en el Proyecto Túcume: Reconstrucc ión delvínculo entre el Patrimonio Prehispánico y la comunidad a través de la recuperación de la icono­grafía y su aplicac ión en productos artesanales, Proyecto ganador del concurso Creadores deCultura del Banco Mundial 2002.

La iconografía presentada en algunos casos procede de fuentes di rectas, hallazgos y archivosarqueológicos. entre otras fuentes bibliográf icas. con la coordmación y orientación permanentedel Museo de Sit io. Part icipa ron en su elaboración pro fesores. estudiantes. egreseocs y bachi­lIeres. de las d,ferentes especia lidades de la Facultad de Arte de la PUCP. siendo un producto decreación colectiva. ut ilizando para ello tanto el dibujo a mano alzada como el empleo de pro ­gramas de lo más avanzado de la tecnología dig'tal. El primer ejemplar del Manual Iconográficoestuvo dirigido a los artesanos de los diferentes Talleres que impulsó el Proyecto mencionado.

Con el apoyo del Acuerdo Interinsti tucional ent re AECI. MINCETUR, Municipio de Túcume,ACODET y PUCP; esta edición se presenta enriquecida clasi ficando los dibujos por procedenciade los hallazgos arqueológicos. escala. modulación y proporción con respecte al soporte. mate.rial y técnica. Se ofrece a la comunidad de Túcume. para di fundir su patrimonio iconog ráf ico.como una manera de fortalecer su identidad local.

Recordemos que la afirmación de una identidad propia está vinculada a las prácticas y valorescul turales. En ese sentido. hablamos de una cu ltu ra viva, no s610 del patrimonio heredado por lacomunidad de Túcume. Nos interesa entonces. no sólo la manera comú n y acostumbrada quetienen los tucumanos para hacer las cosas, sino sobretodo qu ienes son estas personas.Consideramos que la identifrcaclón con su cultura les brinda soportes, referentes y sentido deper tenenc ia. A la vez. les provee de proyectos que or ienten su acción. logrando reconocerseparte fundamental, impreSCindible y responsable de su comunidad.

Con el proyecto desarrollado por AXIS Arte. los tucumanos contemporáneos se han visto en elreta de incorporar la modernizació n. reactual izando e integrando los aspectos que fundan su cut­tu ra. pero teniendo la capacidad para integrar las dife renCIas, riquezas y aportes de lo nuevo, Ental sentido. realizar este proyeclo entre la comunidad de Túcume y AXIS Arte ha sido más queun intercambio de info rmación y experiencias, un encuentro humano, que nos ha enriquecidomutuamente.

Es importante. para nosotros como AXIS Arte. d ir igirlo también a las nuevas generaciones detucumanos. nil'los y ni"'as. estudiantes de los coleg ios rurales y urbanos, y de esta manera incen­tivar la creatividad, el in terés en nuevos oficios ar tesanales, rescatando habilidades y técnicasancestrales para la generación de productos artesanales con identidad. que impulsen al desa­rrollo sostenible de la comunidad.

La información de cada ícono está consignada en las fichas iconográf icas. al final de l manua l.incluyendo desc ripc ión. téCnica , dimens ión, lugar de procedencIa, cultura y fuente. para asídoc umentar la informac ión gráfica de los íconos con la infor mación textual que se conoce decada uno de el los.

Se ha creado un códrgo único que acompai'ia a cada objeto en todas sus aparic iones en el ma­nual para así poder ubicarlo dentro de cada uno de los capítu los y desc ubr irlo en todas susd imensiones o clasificac iones. El cód igo contempla además de un número correlativo para fácilubicación, informac ión referente a la cultura. el mate rial y el número de iconos en el objeto:

La est ruc tura de l manual ha síoc pensada para permiti r diversos t ipos de búsq ueda. A~ í. sepueden encontrar íconos ctastticados por su forma. de una manera c lara y senc illa faci litando suuso en artesanía. Una segunda manera de clasificaci6n organiza los íconos de la culturaLambayeque según el material de sopo rte de la iconogratra . sea éste: metal. texti l o cerámica.en estos ob jetos es difici l defi nir su procedencia pues muchos de ellos provie nen de la huaque.ría lo que ha hecho perder valiosa informaci6n sobre sus contextos orig inales. Posterior mente.los íconos encontrados en el complejo arqceológrco de Túcume. están organizados según ellugar donde fueron hall ados . faci lit ando de esta mane ra la identificación de su procedencia tan togeográf ica como temporal.

LA LarnbayequeCH Chim úIN IncaC CerámicaM MetalT Texti lP Pintura o relieve mura lO Otros (tal las en madera . hueso. incrustaciones de conchas)a. o. c. etc según la cant idad de íconos presentes en el objeto

Cultura:

Icono:

Material :

Así el cód igo queda conformado de la siguie nte manera:

35LAMb segundo icono e~f'iiido de un objefo de metii/ de lii culturii Liimbiiyeque

Esperamos que de esta for ma el manua l sirva para d iversos púb licos: artesanos, estud iantes decolegio y el púb lico interesado en general.

lo

•!j!,,us>

,INDICE

PRESENTACiÓN

PRÓLOGOINTRODUCCiÓN

CAPITuLO 1

CULl1JRA LAMBAYEQUECERÁMICA

METAL: ARCHIVO DE GUSTAV AN'TZEmm,

CAPITuLO 2

COMPLEJO ARQUEOLÓGICO DE lÚC UMEHUACA LAS B ALSAS

TEMPLO DE LA PIEDRA SAGRADA

HUACA LARGA

HUACA I

C ERRO LA RAYA

S ECTO R V

CEMENTERIO SU R

CAPrruLO 3

MonVOS ICONOG~COSAVES

OCAS

TOCADOS Y DETALLES

CAPrruLO 4 FlCHAS GENERALES

CAPtTuLO 5 PALETAS DE COLOR

BIBUOORAFiA

0 3

0 4

06

'0

50

7 4

9 0

'06

, ' 4

ti. E"n"m"'E><TOE ,..F'Of'T","C'" OC u. ICO"""....,,;.....E"

~'~"ÁH"'. "'-DIC. E" ~" ES""C ..... CO"TEN''''' •

$IC"'~"''''''' ..,~~"'O. ~ U". ~OR". DE E><P"ES"'"

o....,,"'... .. .....V.~ DE U. CUOoL "UEsTROS ""'-E....,.,.""S

""" "" ~,,~ """~"HTOS • ,,,,,oo.ooi., "P'PUoo"E ~DEL " u""" n¡...... . ,"""OCO , ..E1.'Ooo'OO

1..< 'COH()(; ,.. 1..<"8.'EO"', AÚ" C ......."" TOE... E"E ME"TO!!

CO"U"~ co" OT""S CU'-"J""S ..... "'''-'$, U CAf"oCTVt' .... ""R U.

-"<>RJSIÓN DE k:ONOS R E ESE .. T..T1VOS DE S U DE''''''' ....,"C,,,... 1'1....1..< ,,"v, O OAL!., t>Ii' l , b' ' .....00'1.... ""...~_ E" ESn

""""WOI. U" cO u><TO "'V",,'OO t>E 'OO'I""'S ANTl'tOPO..O" ....... lOOMOO'I-

F,", . FlTOOoOOOOF"'" ARQU'J'ECTÓ"OC,"" "'NCU'"'""'S OUE"""ER SOC ,....

• ""'-""'000 t>E """"'-"'S ~""OUI! ""~ _

SEH"'....."" "O" O UCE............. f'I.U O CO""U.."'$, REU.-

CION..,..S CON U. CO""""6oo DEl.. ""..O VE VE" ''''' DE" ......

y SUs ~0AC"''''~' E... O....,""''''~U , t>E~ bE PESC. ,

PECU. <:O"C~"" DE ~""WS. ou.s . "vn ....... ,.......y ""SCADORES

C AP ÍTULO 1

CULTU RA LAMBAYEQUEC.....s' .. 'C ...DOS P'O" El.~ t.: 5Of'OIII't: De:

..... ICOMOO............~• -..... NO<:"""" "" Gut...... """"u.-

02lACb

,CERAMICA

01LACa

00000000

O~ O

02L.ACa

02LACc 02LACd 02LAC.,

r a

D3LACa

D4LACa

¡,~

O~lAC..

•r '" ..

O~LACb

06lAC"

06LACb

OllAC..

07LACb

---08l.ACa

09LACb

•¡•,~

10 lACb 10lAC. lOl.ACb

11 LACb

I l LACa

lILAcb

II LACe 11 LACd

12LACa

12LACb

.................

¡j

13lACb

13 l ACa 13lACa

14LACa

14 LACb

14 l A CC

14lACb

•s¡~

14 LA Cd

...............o

15LACa

15lACb

16lACa

•,•,•u•oS

16LACb,•,j

16LACC 16LAc d

00000 ,,~,.

.......... "~,,

"

18lACc

18LACa

1SLACb

17 LACbl?lA Ca

N

•,1~

18 LA Cd

l a LAC"

19LACa

<1<

19LACb,•0•,

19 LACc O•,•3

ZOLACc

21LACc

2 1LACb2 1LAC~

21LACd

n LACb ULACd

22LACc

23LAeb

24LACo

<,¡,•u

2SLAC&

@@@@@ @ @ @

@@@@25LACb

26LAC~

26LACb

• METAL• • • • ..... •• • ••

l7LAM~

27LAMd

27LAMb

27LAMc

27LAMe

28LAMa

-I

...

..... .

29\.AMb

•!,

I30LAMa

~ ~~ULl IW~

eeee[? Cj]

oE:J ¿]

I? 'il I? 'il l? 'il I? 'ill!:o C¿] [!,c¿¡ [!,c¿¡ [!,c¿¡

30LAMb

30LAMC

3 HAM a

32LAM~

33LAMb

33LAMc

34LAM a

34 LAMb

34LAc

35LAM ..

•¡,

36LAMa

37LAMa

35LAMb

36LAMb

37lAMb

f

38LAMa

38LAMb

rr

39LAM

40 LAM a

39LAMb

40LAMb

4 0 LAMC

41LAMa

4lLAMa

43LAMa

1,

44LAM ..

\ tif'JI"

~~¡. ..•4~LAM~ 4 ~LAMb

46LAM~

4 6LAMb

47LAMa

48lAMb

49LAMa

48lAMa

•¡,

I

36

51LAM

52LA Ma

53LAM a

~z«~ltl:J

<:>I.tloo>IU

~

W:::loW

~10:Ej

54LAM

S9LAMa

55LAMa

60LA a

56LAMa

61LAMa

57LAMa

58LAM

62LAMa 63LAMa

"~•J

66LAMa

o

I

6 5LAMa

o•

'1'

64LAMa

67LAMa 68LAMa 69lAMa

~,,í,

70LAM~

72 LAMa

7 l l AMa

73LAM ..

4 0

74LAMa

76lAMa

75lA Ma

77LAMa

oo~IU

~

7SLAMa 79 LAMa SOLAMa

W::loW

~10:Ej

81LAMa 82LAM(I 83LAMa 84LAMa

8 7LAM&86LAM&85LAM&

89lAM&

TEXTIL• .... .. • •

90LATa

90LATb

91LATa

9 1LATb

IJ

1

9 1LATC

9 1LAT e

9 1LATd

91 LATf

9ZlAh

93lAT~

94LAT~

I

9S LAh•• ••• ••• ••s. ••

'"l!J l!Jl!J [ID lID @ @ 1II I!ll!l@]

'7;),~ '" '" '" '" '"l!J@I]]l!Jl!J

96 l.ATa

97LAh

98LATa

, "='~~"

....e ':"..~ ~~\

i'99LATa

"3¡3

l OOl.AT..lOOlATb

LA OCONOG.......... "" TUeu..~. u"c~«mo U""'"'""' . "~COHOC ' '''' eo..o .... úm-

... o"... e-.r.... OI<L. ,"'" L.AM".'~OU. l' 000 o,c,'532 o ,e> u " ' NO lJ.5 ,.. v UVOGNOOONU ""OU~OL.Ó-

OOC"" II 989· j 994' """ """Nm "" CONO<;~" u>" "¡"IK>W"y".,,,,,,, GO: .... 'u~"'" ".L."""'OOO Gl<e -eu'...... "UUL.G

T\lCU ..... ><O . ....~...""" ....... """".. "" u..... MON''';A .....,.....,.. eONO<; ,""

COMO e~.."", """".TO"'O o e~.."" LA RAYA LA OCONOC.....-iA , """",."" A

eO"'.><T,,", "'ou~oe.6("c"",, NOS H. o~.."",.....", ou. ~"'. SOC ,.""o , ......

o~ ....... OCU"""'OONU .O....NUS "" e"'"OU'''T. ,e..,..ú ~ '''''.>, ..ANTUVO e .............

Li..us [}E co..-n"u'ooo ~N """ V....D+COONU . CO"TUN""U Y UTl'--O'l O~ ,""'" E.. uro:CAPlTUu> PO""'" _~e_ L.OS " OTI""" , ícoNO" O "'''''OL.OOI............. .....,SCNt.,.,.,• .

"" Túcu"~ .... v....U< "" ....... Po.....,""" ,

,,"""'........ S....,.....,. CON Su" ' U'ONNfTn ,tvU o. " "" ~....TN< .se."""......'N"". " 'EN' '''''' OU• • N "Tl; N""" "" PoCO"" s.o.o , o.-"'N""" EN

N'N TU "" CO"" E T ......T., DEJ'OS<T""""' ~" """""' .!OU" "'O""'. NOS NU"'V N,

'""' $ , """"', ,,,,,m u.. ''''''''' """'''!I05, ........... , o""...... ""'" v OIl"CTOS ....

!ION"'-U Gl< v,"" ......... ""-'CA~P"~NTA ><O!OO\.O UN C"'"'UTo ' u NE'

.....10 DE E~. '''CA.~'' "".."" ...tv"'--"CEN MOTI""" "" "'T ''-O L.AM"AT~OUE .

" 'NO OU. Tl"'~ 'A, E" o~ OCu"",,"ór< ......... ANTlO""" . ,,0><o EL. 11:.. ....., Gl<e

"v. M iT"'A , OU~ .... 'DuAl. OU~ ~N H"""'. '. V ' N ' e 5ECVOR Vfv'~N"" U>"

NQTIV,,", """ITONO"'''"' ""N L.tv "'. E.. EL C.N~..VE..'O SU".

• 'N Ee e..."" """""TOR" u "' ult5T ' N TODA 5U"-'C;NOTUO U U e ' A "" ""'",,o 'NC' .

"""'" EN """" "H"""" Rff.

CAPITULO 2

C O M P L E.JO ARQUEO LÓGICO DE TÚCUMEC"'-~"''''''' _ ~L Ll.OCW"

DI!: -.u..o,zGO DI!: LAS ~~.....

"""",,,,OLÓO.e.S

• HUACA LAS BA\...SA.S

• TE....PL.O 01: LA Pln>fU. $AOflAOA

• HUACA l.AROA

• H UACA '

• C~ LA RAYA

• S!:CTOR V

• C EM E.>ITVOIO SUIII

HUACA LAS BALSAS•• ••• • ••

l O llAP~ lOlLAPb

10 LAPc

0 1 pf

101 lAPi

101 LA Pd

101 LA Pg

101lAPj

101 LA Pe

101 LA Ph

101LAPk

103LAP~

103lAF'c

103LAPb

103lAPd

l 04LAPb

'04lAP~

l 04lA F'c

1j

TEMPLO DE LA PIEDRA SAGRADA• • • • •

I05LAMa 105LAMb

" O

I05LAMc

o

IO~LAMh

r105LAMd

1 0 ~ LAM i

105LAMe

105LAM)

105lAMf

105LAMk

/

10 5LAM g

105LAMI

,

10 5LA Mq

10 5l AM w

105lAMv

105LAMpl OSLA Mo

l05LAMu

lOSLAMn

l05LAMtl05LAM,

lOSLAMm

l05LAMr

l05L AM y l05L AM7 l 0 5LAM .. ' 105LAMb'

•' .1

10 5LAM e' lO'>LA M d' 105LAM.. ' 105LAMI' 105LAMg'

lOSlAM I'

10SlAMq'

l OS L.A M k'

10 5 l AM p'10Sl AMo'

l05L.AMj'lOSLAM ,'

l QSl A M,,'

'J

10 SLA M I"1'

105LAM m'

~

~ ,,,•!•"s!¡,•-•,oo-o

"

105LAMr' 10SLAM"

(

'-'

l05L.AM1' 'OSlA Mu ' 10SLA M v' 105lAMw' 10 5 l AM , '

• HUACA LARGA

A JUAR FUNERA RIO

1061 N M a

1081NMa

1071NMa

l 09INM a

11QINMa l'IINMa

o

~wz2oc~J.

wI:1U

-:11-

, , 3 INTa

11 2 1NTa

11 31NTb

11 3 lNTC

11 3 1NTd 11 3 1NTe 11 31NTf

60

1 13 1 Tg

114 1NTb !"•"

1141Nh 1<<

~<

1I

",,1151Nh 8

"

1161Nh

1"'1"'1"'1"'1"'1"'1"'1'"1"'1"'1"'1"'1"'1"'1"'1'"1"'1"'1"'1"'1"'1"'1"'1'"

11 71NTa

6'

o 1 81NOaa:~wz2((4::::J

~.O<?t::::>4:o

((

::í

\1~J4:u~ 1181NObI z:5c:J-w1::::Jo

. :::J1-

Ú~~

~~ 1 181 Oc

11 81NOd

0000

oo

0000

0000

0000

0000

1~OI NMa

RELLENO FINA L• • •••• • •• • • • • •• • • •• •

••

12 11NOa

12 11NO<:

121 1NOb

12 11NOd

1221NOa 122 1NOb

123INM a

@

124 1NOa

!1251NOa i

T EMPLO A VE MITIC A• • • •• • • • ••• • • ••

126CHPa

oeV

126CHPb

HUACA•• •

G

. , . ' ... .. '

' 27CHPb

127CHP~

128CHP"

128CHPb

129CHGo

CERRO LA RAYA• •• • • • •

130LAC~

130LACb

130LACc

130LACd

131LAe..

<~s¡,U

UllAC"

13llACb

131 LACd

SECTOR V•• • • •

1311NOa

• •

1331NCa

CEMENTERIO SUR• • • • , .. • •

134 L.ACa

135LAM..

••

"l"F

136LAC"

1371AC"

¡,

139LACa

140CHC"

­,a-,"

1411NC~

u"'~ ti<; O...,~ O~ eUtÁ><'c....."..... y ypmu:.... e o-....E."""I>IEMTE CUUU.... lAMa.YEOOE '750 O.C· '350

o .cl . f.!I 1"05 """'YO' EU..,..N " N. " UE ....E CO "" NU'oo.o C uLTu........

• YRAVb O~L 'neMO'O • Pl< D~ ....... Y"U eo"OU"y,," 'UC~ ... "'''" <C.. ,.. " ,' 370; ' ''''. ' 4 7 0 , y EsP<.Ñou. 153 3 >. OO E ", . UCED< E_ EN '-"" VAL...,.

...... ..... EC-c>' CO..o "E""L'''''''' DE Eu.o. "'" """"[RON EL.E" EN1'O' NUf:VO'•

..~"O ' U"'''''C'......E E '-"" MO'nV= u"ICO' ' lOU" _ , " NDO '-"" .." """ Po..Eu.o , U CO"UN .NeO l>E ....NE....... PEnT''''. , PERO "'V'AV. EN ' U "" , ..0""""

O EO ...t1'IOlC= . .....'NOO '" DE . VU OUE ,.", " ' CUE"o- .... ....,,,..c.. E ,,,0'0 ""C,. DE ....

eONI)ICOÓt< O ..N'TO" O OOL u:eEN""'''' Ñ.o.M LA O N.v....-. OO. EN u:N YU""" 'lO-

Nine....... ."". DEL .

El. UN' v ' ''!>O DE ....... . "", .. v ' ADO y "'" LU PU'DEN .......~ ...... ' N ACm-UO OE VUUO. EN

PlC_. DO: ~t , sou.!I ° """" ""'00 • ' E" " "'¡'nCO' ENCONYRA"""""" YAl<TO .VU

NOCTu"N,," , "'U ..N ,."n y , EN " Eu.eOÓN CO N EL "uNDO 'NO . LO

" .. "["[TIT"'O"'" LO' "",nv,," "" Ol.."" ... .........,....'n..,....,..,. OC"""'""""" ...u ­e ......,.,. CON "OT'VOS EN .000...... OE ."'IES O "'lES ""M"" •....,..,.. C OMO EN E:L e ASO OE

H<JACo, L.o'S !l~

Lo. V."''''''''' OE TOC"""," . " UlEST""" .... ' MP"OI'\'T""C' . Y "" E"[""""'IÓN

..........."'C. 560..0 '-"" ...""""....ES N¡" ,Ho>om...,.U DENTf>O OE ....

$OC"""". ...,............ !>0 6 "E....,. C ..... . ...,. UTI: ·!>OH6 0 · O

TOCA<><> OV ' LO' "'. ....""...6 . llU. C ON U" OE ....

OC~.

CAPfruLO 3

,MOTIVOSICONOGRAACOS

AVES

" fU

lO~LAM.

113INTd

101 LAPtl

36lAMb

89LAM~

103LAPb

23LACb

101 LAPi

12BCHP~

1131NTa

101lAPe

l00L.ATa

10 1L.A1'f

10 1L.APc

101 L.APg

39 lAMb 40L.AMa 111llNOd

63LAM~

1201NM"

101LAF'd

14lA.c

99lATa

lBINM"

12l1NOC

l 00LATb

127CHPa

1 3 7LA<~

66 LAMa

102LAPa

13 l lNQa

l 4lACb

, Ol ACa

nlAMa

nlACc

11 9 INMa

H SINOa

10

10 SLAM l 4 3 l AMa

12 11 NOd ll1 1NMa

1221NO" 1221NOb l06INMa

126CHPa

09L.ACb

1141NTa

06L.ACb

34L.AMb

39LAMa

34LAMc

131LACa

38lAMa

127CHPb

133INCa

119 CHCa

101 LAPa

101LAPb

19LAMa131 LACb

1 0~L.AMa

40LAMb

138lAÚ

11LACc

130l.Acd

ll lACa

lOLACb

19L.ACc

-

I

TOCADOS y DETALLES

-¡~

""

]lL:-o ~~ "\: :/

/ =" .~ <,dL (( \ r) . ~1\ (

,-•

~¡•

/ <, ,

~•""

I "

-: <, / <,

m'?d

r:1:I':I • r=t:r.'I

CAPhuLO 4

FICHAS GENERALES

0 1LAC

"'oso """""''''''''''' ~, . _ ,_.-.........~o"'..,

rec•.,. Mol .... ""

00 ..,. I 7 .50 ~H

C -rv- lJ,oo ,~

fU""'E C...,.-'" ......,.,."..~,""" •........,..,."E

V-... O< ''''''H'''' ""'" ....,.,..,..,.HmcO ""'" TOe"""TOc""'.~

"'...._ ' 8 ,00 'O..

"'~""'" cu.."'O/M<r>ooCuLJu'" ...H ~ •

rUE"'" CuLfU "'<COu>H" _·.........'~.

Ij,,B,

0 2LAC

03LAC

"'-'-' ... c ........,. CON "0'"'''' ..."''''''0 _ '''''''-''ree..,c. "'" "",,,,,D>....~.,,, .. .. .00 C"F'vho<>O C'-"S'CO/Meooo [QOOoc •

, 10000'

CueTU'" .........."""".fUo""" CU\,TU_ ~OI.O"~''''''' ............,.".

C....O$ MmcO$ ...... POS,... c<Re...,..,~Tt<; • .,. MoI.O<ADO

D>He""'" "0,50 ' .... ,00 'O..

FVooooo C"""""O/MooooCu""'''' ...........""EFlJ" T< Cu eTV_ ~~"O$ •

.........""""E

07L AC

" "".."""'"u .'"",,"",,'0$ O<

'.., ~. ...c""'•• ""oco.ooc lc.~

..."",. cON ..io> 'HLO c . . ....TOc"",. """'-'>Lo.OO

"'H.......... ' 7, = 'OH

""''''''''C~''''''CULTV... "'H"'~'

"'."'" Cue""""" P<ott",--""~,,,,,,, •.........,<Qu.

V'-J' ... CE ....."'. cON "'''''0 ..."""" ....".,. cON TOCAOO ... . oo ......• <0,,_ o" LO~ H""" ~C< POCO""""","",,,,,, ..-..00"'"

rte"",. ...oo ""OOHO""''' I Q .'50 'OH

"'.","", C"""""""eoooC".,,-,,,,...........O""EFlJo"'" CUCTU_ ....OCO\,OH. '_ •.........oaco<

v O< "' .' H"'. CON """""""'....."""" e"" • •"""" ",,",,,,,,, O<

....,...,. . H......,O ....' , ,, . .........,

TOe""" ""'-'>000p".• • _ '8 ,00 e"Pe.""", C'--'-'OIME_ IQOOoc·

1 '00<><: 1

CuLJv'" ........Y<QU'"'n ,. CV'TU_ .....'0"'-""". ,... .........._V.

v........ O< ,,"." ""'. ""'" . ... ..,....

ne,,"" "IOUIO.DO

""""_ ' 7 ,00 'OH

,,".1000 C "'''''''.'''''CULTV ttQu'

FU-<"'" "'"-fU ""<0:""""" "0$ '............,.,.

I OLAC

"'0$ c e......,. cON E......•

'O """'-" 'O.... ' 00'Ttc.",. Mol O..""

OOH "",00 'OH

C aco<

FlJ.",. Cue OCOWH . .....

........""OU<

"'...... "" c , .;"'",. ""'" 'O......

""'< HIC.',Tte.. ,c . Moo.Dv.oo

e.H 18 . = CM

'"''-TU''' ,.. "".Fu • ..,.. CuLJu COLO".,_-...H ...."".

OSLAC

-04LAC

lILAC

v~ "" c . ...... 'c. HUACO ....

' N••~.......,

Tte.OC. MoI.D<At>O

Oo~••• o6oo ' OOc~

"P'OOO C 'CO/M."'"Cuc",'" ~.'<o..J<

fU<>«. Cuc"'..........«:0<.<»<.... .. ............"".16LAC

v.."" "" c • • "'''''' c"," .

"""'" '"'co """""<>co.",,, """"'''O'''''.,te.",. """ "".""Oo~,.,,,;, '1,ooc~

..."""'"c~."'"CULnJ "".FU CUL"' """COCO<"",_ ........ "".

12LAC

v....... "" c~"'. """ """""""".".o~u..",••• LO C.... "" "'.. Hu.o.c"

' "TtC.OCA~

0.-,.""", '8,50 c..",-"""", CLi.>'CO/Mmo<>

CuLJu'" ' ."".".o N" cu.."' _.c"",,"~....... ·...........~u.

11LAC

v..."" •• c'"'~oc. u.o... CON . . ......

••••"",,,," "" .'U,ec"",. ""'-OEAOO

Cu,,,,,,,, ~••• •"".fU•••• c "'...........COC<>'<........ .

...........""'.

v..."" "" C....."'. C OM .....o,u .....

"""'" '"'CO "'","COCON"'" """"'''''.,.,..,te.",. """--<>UDO

OOU••• ";' ' 1.00 C~

"""""'" CL.Wc:otM."",Cu= ~ Qu.

.... Cuc"' ......,01.0"'. "... .

........ ,,«><J.

v....... "" co......"'.. """ ....""""-'.CON "''''''''' ''' , .u.",•.~••• ......... ... .--..00TiCNOC. "'<>LDLoDO

DU'N""" ' '' .00 c .......000 CLi.>"'O/M«>Ocuc.u _u."' Cu= _.C"""" .".... ·...... Qu.

v..."" ""c~ cOH """'" CU~

• """""""'"••.,NOMA """'.......~<NT' U . ~""""' T""". "".......,. NlQc~.

Ttc.OC' """ . ..""Oo~• • ""," ' 1 .00 c ~

c""" ~ Qu.

.... c""" "'-'01.0"'."'" ............."..,.

19LAC

18LAC

20LAC

v-... "" c~"'. COM <10....,-""'• ....,""'• . """-.LI'tt. "'l>U1''''---Tic"",. MoI.~

D~ ' 11.00 c..c""" '---• •••""'.FU.,.,.. C"""-"~"'_ .............""'.

v "" c oc. C"N .

DO ~o """",,0C00<"'" _."" ...

Ttc~"'.~

O....U!óÓN ' '' .50 c u"'-"'000 C OCO/...."'"

CUU'U "".

"' CUL." _<C"'-OU."." ............"".

v••"" "" c' .'~oc. C"'" ...... C ..... , ...

_~• • • "" CVOS """""""

TtcNOC. MoI.D<&O<>

Oou. _ ' 1 ,00 CU

CULnJ u .....""".

FU CUL"'. '" .....c"'""".'...... .

13LAC

ISlAC

14 LAC

11

O· ~ ·" .

¡n LAC

v".... ""' e "'. e" ...,.... e,,", _"""00. R._ ..,.......,... e"" V".0;;"

TOe.OCA Mo<..t>o«>

0' ''' . 0060< 'e ,OO CMCV L"'.... '--.....0 ....

'0 <"- Cu""'...,. ""'.(;<;><.(>0>. .... .

~-- 26LAC

v.,...... "" c.~...",.. CON <><COROCo6o<

....T"""Tic"",' MOL.O<AOO

"VL"'''' Yf:OU."'<..'" e "" cO<.O'<. '.... •...... ...ou.

22 LAC

v. ..... DI: C C. CO>O .'_""N" _"'O.U "'""" _ """"""", ,

.... , ~c EM ~'U' """'OC""....Ttc ..",. "'<>I.OUDO

O' ''O N'''''' 14 ,50 c "....~ C"""'=tM<1l'OCLAN_ 0 """

"'."'" C ru «'00.0..8 "..." •

.....8 . '<0<). 27LAM

G ..................... "" A" "" C....."'..,"'­

M_ .~,. " ~M" COoo w . ­""-"f.O> .... """""... cON 'tOe"'"0....-"'0 128 .00 , 5B ,OO < ~

c .."" M ~ •

"' Cuc"' """'-""'. ,.... -......... <Qu<

v.oo.-.o_ ,.,."",""'" '""~"" 'Qu'

M. OOO ' M """ • ~"Qu' .......""..­Jo. LOo e ...u. "" '" "'-'000

0. .......,. P",,, Ae.o 1 3 "'~

Boc. O .Ze.. ""'" ALTO I Z .Ze~ .

Boc. 0, l e ..

Cu<::ru'" .........Yb)U.

FU. ... C"'-""..." ......OL.O'<. ,.... .......~,..,.,.

F'Vo""""""" <O" "'C""",' .."Se ......

DE "'0" C.""""'.,"-Cu <::ru '" ......~'I:OU.FI"<.,,, CUe"".... _COL.O'<. "... •

,""~"'''Qu'

'IIJ..' Q CUCMOUQ C ....OOON.... "" """

0<>"", .....". C"'" 'IIJ~ ' • • v ....0 ,... .....0. " cm 33 . eoc~ , """"'", 3,'50<;..

Cu"",'" .,·OQu.FU• .,.. C""'u P"«OL.O'<. '.... •

......& ..""".

29LAM

28LAM

." .. .'.~~~ "

30LAM

v".... ... c . .....oc.oo CON 0<" """,,060<~, ...,"""

Tt(;."A~

e""".........e.'O""•.......,... C"CTU"'" ~.""OU> ~B''''' ·............,....

v-.. <>< c ........,c . CON ........... .

'''''",.. <>< ..., ­

* "'''._0''00e""".........& "".

>\Jo..,... Cu"" P. <coI.O"B'...... .

...... .YO"".

v........ <>< c . ......."'. CC»< O<Co""" ....."--Ttc .oc.~

CucTu Q<J <

"'...-ro CUL"' eou»<8'..~ •

....... . <<>u<

23LAC

25lAC

~J,~us

¡.g",?•i,,,

31 LAM

....., • • O< ORO

Ttc~",. ~.-...oo

O,....s"'. 20,20 C""'~OODO CL.>socOfM."",

C~c"'... ""'...' . OU<

rl.'.T< CUL.TuAU P..c",""",. ".'s ·......... .ou.

36LAM

-- O,co""C'ÓM "" c .......VASO ""~

~.... n "'u' c........ ",...,••",,...,• .;~.. cu _

Tte.",. M.uo7'""""", y~

O,....,.¿", ' 2 .3 0 C"..."""", CL.>s'c.".....oC~cn.o"" .........,<O~.

,-_.- .....C.,..,, ~.'... ·ru• ..,.. CU~~_...... ...<OU•

-3¡j,,,a,

37LAM

38LAM

.....' ... "" (>1«>

Tte. "' . R.~"""", • .,.,..,""'"....""""'C~ ."'"CUL......... lA~ ,<ou.rl...'" CUL."' ""(><.DM.,•."lA~...""ou'

33 LAM

o.C"""""'" O< _ ..VASO' O< """.

.......c...... ..,.c........Ttc"",. M• • """"",, y • •~Do"."''ÓM ,e,ooC".' 'O,MlCM.... 'o oc> CL.>sOC""""OOO

C<le"' lA.. ...."""".

"' CUL.n.oAU ....""0"""'.'... .lAM"'_U'

39LAM

40LAM

n, !=- ~

@-<:;:

~-~""C06.O< ~.,-.. . (>1«> .~VASO ...." oo. ""tnoo;••~ n """ "" C'"

~i.o<;.....

Tte.",. M""""""",, , • •............,Do... . s 'ÓM , g ,OO C"

.....'QOQ CL.>sOC"""""'"C"'-n.o.............'<OU.rl.<NT< CUU\JAU ....oc"'"""'.,• ." •

........."""".VASO "" 0"0 CO. """..." ....."'C>O'O"

"""rAS """"-OC> c.n.o,Do..,."¿'" 22.50 C ~

...""'OC> C..... 'c"""'~o

C = .... ""'O." OU'~• • , . Cu,n.o..." ..... C"'-"~..... •

""''''YC<>~'

35L A M

3<lLAM

4 1LAM

"".... """4 ... 01'0 ~......~.."" ....._.Tt<""'A"'-"1.V.t>O.~. "'..........,y -"'..,

Oo~~".o6o< 7 .00 e.. , <l , ~O e..CuLT\J Ou<"-'<Nt. CU'-"' Pfo«;<>U;»O. 'w.$ •

............QU<

46LAM

... .....Tic.oc.. """"'L'-"'O y ""~ <.-0. 22 .00 c..CoAl"~'" <0<>.~u• • ,. Cuen. « 0<.00<.'..... -.............Qu.

4lLAM

_.Tt'O~''O. " ....""'-""0. ""....-.o , 'O..........,._-O' ~C"S!Ó<o 7 .00 'O.. <l ,~O 'O~

Cu,..........~• •,.""."-'c.Y< C,,''''...... ..... '00<.00<.,• ." •

"'~"'Y<"'" 4 7LAM

CAOUAO e• ..,....... ""~Tt<~",. " ",""u.N>Q , ft.~

D'''e• ..,.) . 13 ,00 c"...~""'" C......,o/M«,..,Cuuv- '<o<>eFlJe_,.. Cu'-'"u P"""O<.O'O. ,.... •.......8., .".,.

"''''''''''0 "" 0ftQTt<~", ~..om-A'"CUUU'" "COL'<

1\><.... Cu"" ""«;0<.00<. ,...... ............, <OU<

.....,...., "" """-'" cO" TOCi<)Q

CON ~~""oo y """"'0 u~ '"Tic"",. """ ........" LADQ ..."., .

""<.J.... "" 0ftQ

, ,,,.,,, . R' """""" Y e ALODOC",-"" A• • O~C

""" CoAl" PACCO""""'.".........Ay """C

.~.""..., ....""""""'"0<>0._..,.. 4 .e e ~ • ". 2 CM

...~""'" 12~00c ' 1 4 ~00cCoAl"~'" OYE · C~,~~

FlJc_.. Cu,"" «OLOM. '.... ·

............."".

4\llAM

48LAM

v...., "" .,...,. <><eoou.co6o< "" ......... yc....... . ~ ""'O ~ou.v<

T«o~"'. "'''''''''-'--''' y ...............,

O'~EM ' '' .00 c ~

C~LT\J ~.,.OY<

....."'" C""".........c<>LQo<.,.....

.............OY.

~ ... .,..., ""'CO....., CON ......

..,..,..,.. "'''00 "" ......__Tlce .", . ""....-.oOo.......... 1>2.00 e.. y 1e .oo CM •12 ,00 c ~

Cu""_ ,...,.".fu""", ev.n. <cO<.OO<~ ,w.$ -

........8.<...o u.

l><........,~ O' 01'0, A V< O< "'...., MUY.-Tlce.oc.. ....."I.V.t>O" ""....-.ooo.....o6o< .. ,OOe ~

C",-""'" """'.fu""", CULfU <COo.L>M~,... .

.........,..,""4 3LAM

4 5LAM

44LAM

5 1LAM

52LAM

53LAM

54LAM

.\"I

55L A M

COuA" "'" ORO e,,", eU.....M ' N ._

....u "'" 'OOU"M..."'O"'''' '''''M.,-<-Tk. ,e. M.............,.,. • •~ • $01.--DoM'."';" U I .OO c..

Cu"".... """''''''<>U'......,." C"""u .... ~0"""8".M •........~.y,Q."

fu... "'" ORO-rte"",. ........UM>O ...e,"","''''N""," 2 4.50 CMCyU'u "'..u .

""NT< Cy"" po,''''''''''. 'NM·CAM.... ""'.

Tu,,' "'" ORO

-rteN"" "'_K.L<OO "''''''0O''''N""," 32 .00 "MCyL. U _u."u,''''''' Cu"" ~ po,."OUOM.'.... ·....M&• • «>U.

C ''''''L " ""' C","""" ""........N

. """". " ""' "'.'''-'' C....".. """' U N'

IIOL'TA ... 'N" ""'"TiCN"" ~., c.....coDoM' ""';" 2.4 CM., ,,,,,,,,CU......,... ..........,."'"

n,...,..~ 'N ... """'.""'.. ..."" a" ......-,.

C '''''... "'"~ CON l ""'~TM CO N

.....' ''-'' C CON . ...U.... O< AV'"

Y ...,..., , ..,.....,..

TtcN"'• ......."....,.., CALAQO

DoM...oo6w IQ. l C"

CUl.t\J.... ............."'"n,...,.. ""'--'os ... ....... ~N ... NORT<

0<1. """" c.v...~......-,.

56LAM

57 LAM

5BLAM

59LAM

60LAM

_NO<""" O< 8"""'" CON nou.... O<

"OM• • ' COU "N C 1. ..... M" ...... ",".,

u. . ....... ...DoM ' N""," 12 5 CM

"""'''0<''''''"'''''-'' u..u.~. I~CUI."".... ...........""ou.Fu."", ~...,. 'NM.,.... 'N ... """'•DO. P,"" . G<J... . ......-, .

""'0 O< C... ... C ON u. .",,_ O< UN

. ,,. O< CU'U<> .........."" ., ""'"

O_M

DoM,.oo6w 5. " "M.....",.0<"".. c.-o s-..tCu.."".... lAM ....<ou'

",,"'" ~.uos •• M.,. <L """'.

DO. "''''' . GyOT. " A .

M .... "'" coo"", . ,.....u....."""". u.

u. ""'"""'NO """' 1'OCA.<OO . M""...... Y..cuoo SOlO", <L ....... O< ... AGU>A

.... U NA ..........-ru..o..., .""," 22.4 OM "'" ALfO

.....",.""''''' .. """". ... SAutAL· v......O< C""' .

C...."' lAM.....ou."" "'" _ •...,. 'NM.,......... """'.0<1. ... ...:. c.v..AV......-, .

""'""""""'. "". """"","0 OU ' 0<"""'-u. ""·'"'0" O< u. CAOCO-IIU. O<

M.,. ,<>Y, '""""''''''M'''''' """"N......U. .....,.. ' u,",,"'O" O< UN ....TÓW

Do.«N"::" .""... 0<, e>oc&II'"1 I ,5cM

C...."".... lAM .... . o u.Fu. "", ~...,. 'NM.,......... """'.O<L ......:. G<J...... ANT;l '

""""" O< C""N''''''' O< ~"""", CON

C.....'O< ........

O'..~N"OOO lQ C M

C...."" lAM.....Ou."-"",,, ...,. , N M.,-'" ..... ""'"'"0<1. ""'" G<J~"V ANT;l,

o

!¡j,,,as

CEtICÉ:RRO DE: COBRE: E:SF ICO REPRE-

S" ANDO LA IGURA CE UN A111 AL

DIM~SIÓI'/ 2,9 CM C A130 X 2 CM OE:

A tcHO

CUll'URA LAMSAYEO U E

F1.J ENTE TRAE!AJOS E:tl METAL. E;jl El. HaRTE

OE:L. PÉ:RÚ. GUSTA'" ANTZE66 LAM

CUCHARA. CON AVE: DE PICO CORTO EN LA

~PU{""DURA

DIMENSiÓN 6 .7 C M DE: LARGO

PFlOCEOE:NCLIo CERRO SAPAMt

CUUURA LAMS...VEO UE

FiJENTE TRABAJOS EN METAL EN EL NORTE

DEL. PE:R Ú , GUST...... ANTZE

61LAM

62LAM

A OO FH i O DE PRE:NDEDOR DE: PLATA RE­

PRESE:I lTANDO A U A L.J.Io.MA o PE:RRO

EC i lCA lJoMltlAOO

DI E:H510tl 1. 4 CM CE "' L3"O x 2. I CM

DE lARGO

CUJ.:1U LAMBAYEOUr:

FUENTE: l'RAS.&.JOS t i M I':TAL 1:. EL !'lO reDEL P~Ú. GU!lTA'" AmZI:

67LAM

lUao DE PLAT... COII DEC ORAC IÓ 1

OEOMb-RlC...

DIMENSiÓN 1 , 2 CM DE OIÁMETRO

PROCEDENC CERRO SAPAMÉ

CUUURA LAMSAY O UE

FiJEHTE TRABAJOS EN METAL EL NORTE

OEL PERÚ , GUST"'V ANTZE

ORE.JERA ETÁUCA COI REP R ES f;NTAC IÓ tl

DE UNA ARAllA E SUTE

DIMENSiÓN S e DE CIÁMETRO 4 ,3 C M

DE AL.TO

PROCEDENCIA CERRO SAPAME

CULTURA LAMSAYEOUI;

FiJENT ThAE!AJ05 EN ~1ETAL. E EL NORTE

PEL. PERÚ , GUSTA'" ANTZE

AGURA Etl BRONCE REpRE5EtlTANOO A

UN AVE CE G PICO

ECIICA VAC1AOO

DIt-lEtlSIÓN 4 , 7 CM CE AL.TO

PROCEDENCIA CERRO SAPAMÉ

CULTURA LAMBAYEO UE

FiJENT · TRABAJ05 EN l-1ETAL E EL NORTE

DE L. PERU , GU5TAV ANTlE

AOURA EN BRONCE REPRESENTANCQ A

UNA C IERVA COI SU CRrA

Tltc IC A VAC IADO

DIMEtISIÓN 4 CM DE ALTO Jo; 3 ,4 C OE

M I C HO

PROCEDENCIA CERRO S APAMÉ

CULTURA LAMBA,YEOUE

FiJENTE TRABAJ05 EN l-1ETAL. EH EL NO RTE

OEL PERÚ GUSTA'" ANTlE

68LAM

70LAM

69LAM

CUCH"'RA METÁUCA CON AVE o PICO

ROO EN LA MPUÑ AOURA

DIMEN51Ó 7 ,5 CM CE LARCO

PROC EDE:I'/CI .... CERRO SAPIo,ME

CULTURA I.J<>.1SAYEOU

F\.JENTE ABAJOS EN META L EN EL tlOATE

CEL PERÚ. GUSTA'" ANUE

AVE QUE DECORA LA PARTE SUPER10R CE

UN C ASC"'S D.f.: A , OU PR06AFl

MENTE AOOR t Aa... LA PARTE SUPERIOR DE:

UN BASTÓN

D IMEt SIÓN TOTA DEL CASCABEL

I I , S C N

CULTURA LAMeAYEOUE

fUEI'lTE IRABA.J05 Etl ETAL EN EL. ORTE

oEL PERÚ GUST....... AffTZ

CUCH...RA DE: ORO CON AVE: CON TOC"' OO

y PICO LARoO SOBRE: FIOURA OE:OMÉTFlI'

CA EN LA E PUilAOURA

DIME:NS1ÓJ 9,3 C M 0_ LARGO

CULTURA lJ.MBAYEOUE:

F\.J ENTE lAABA.JOS E:N META L EN EL t OATE

CEL P ERÚ. GUSTA'" A N E:

65LAM

64LAM

63LAM

>­w;[:JU

' ::1l-Woo~

•71LAM

72LAM

~ ........., . =" p<ft..,..,.,. CON

T<XAt>O' ""'-" .N-.;.....,...~u;.~.HT< .'"''0_.''''' • OTROO"........ " c~ "'" """""'RO " ,Z C ~..~,...""<><"",,., ,,,RO s..-••CUen>..... ""'....'<OU.FU."", _ ....,. • • " .,-,," . . ... """'.

. U F'<ftU GU....... ......,.

o~ ...."-'e. <:00< ", ""e,,,,,., _ ..,. T """"'• • ......., CA

......... a"""",

""0'''''''''''''' Cun><> S.......tC"'-"JO'" ...........""'"ru. ......_ ....os •• •"'OL <. <L """'.

M e ",,"¡J . GU" A' ....<L.

76 LAM

•77 L.AM

"" u.....,.....Ttc",c, c"""",,,o.", ,,. 'Ó" "' .3 CM <>< """...""Cu.", Qu.

FIJ< -......,. . ......... e. ... """'.""L. ..,¡ Ou. u. A""' .

00<....... "" ....., .. CON O<» "'.S , ,,~

....,,,.......,,,. " .. 'OC""", ..cOLODOSO' PAOT'<JO • .....-.c_ ..,""'.......",.. oo •..~Do.. . ~S>6" " 9 c .. "" 00.0.<....." 4,"'

c .. ". ....TQ

1""0'"'''''''''' C ..c s..-.C,..:" ..... '-- 'ou.fU• ..,. . 1><oA'-'OS " ..oIO'f'

""'- Pr: ..u . Gl,..", "".

,~as•¡,j•,S•'.,I

c"" ..,u,o o Th.., ...."'-'co con ""ce­....,0600 ". ,," ..lO..., ..", ...., ......,""'"...~oo C....' ..c v.c.sDo ' " ,7c ..CuLTU '--. ...' Ou.

fU• ...,.. _'-'OS " ..oIO'f'

""'- """" Gl..,,,, .

C"" .. ,u,o o ""..' <:o. ......... '"' oo..C ,...,,,...... ..""""""'" COl< ,<>u Ck

.......s "'_'''"'_00 ''U" ..000 ...

C"" 'OC""" . . .. .... '''''''",""u,," m ...~ con 'OC"""Do '7.~ c .. 0<......,.,

1""0'"'''''''''' C.....c s..-.Cu""'.... '--. ..'<Ou .fU• ...,.. """"""-'= """""""" Pr:"¡ Gu "''''''

c"" ..,u,o o Th......luco con ""ce­..oc..,.. <>< ... . """"'. """ 'OC""" ""...oo. CU""Do 40,6 C..

CuLTU '--. ...'Ou.

~u• ...,..~ •• ~......" ... ..oIO'f'

""'- """" Gu.,_ ..."".

78L.AM

79LA M

""....... " 1:T,ioc.o. coo< .....u ...... "'"

..... e N CL COOOT<>"""

",., .0060 6." e .. O< """""'''''' " ,11

e .. "'" "'-JOF'IOOC<O.".C I' C...o,o 5_.

' '''-TU''' <--..,.""."'.....~ , .. " ...... eN ... """'.O<L P, . u. Gu" " ..."".

""........ . "'"'-'CA ,.,""""'. """"'._...,.. .M800 ....0<>$ <;OH UN .v< <o.

fOC'""". CON1'O.""~00. ........ 11' . .. .............,x .. CM

••m""""'oou<c.. e ..., s.,......te""",... L.A><& .,.,..

fu."",~ 'M_AL ••"".. ..."" Gu>... ....,....

0 -.><_ " "'. CON coÓ'O

DE ' VO; U " _

0 ," ....'" . " C" "" """,,,,,,,,,. e, I CM<>< ",TO

PRoc.".",,'. C'."O s--tCu"""'" ............."".>\Jo"",~ " "' " <C "O"'"""L. ........ 0"'."" .

74LAM

75LA M

73lAM

SOLA M

8lLAM

"- 0Il . . ... .., QuI OIlcoov. .....

<OCUl>OLl.oO • • ~...

0-._ ' 1,~c"""'" ._ .e,1! C M DO<...",

~-0\.00_.. _ . .. _ , ... . . "'- -..OC. _ GulI.__",

en- " e lle......., -.:_ """"

.. """ CA""'" COOO ............_ --.-",.. coo 'C>eOD<>-~Z1,1c..

~--....."'" ..... _ _ ... ... c.. -'"_ _ Guo .....,.,.

.'oc_ 'o .. ..- __-..ca """___ -'-..-0__

...... e 33.1 coo

~~-........... _ .............n___ Guo.__

.... ._ ....... au.... ........

"'"'" ""ce

_DO _C' __ .-n

0-: '3.lIc"",,""II.S ..,.,

~-.......... ", . _ Do .......... ... _

..-o CON _ • -.-o """ ..._ -

-.r:..-- _ "".-....:c __ _

G """ .....e- _

e-c_ " .. CM .....

~--...., .. _... ....... ... ...­__ euo-_

_ ... "'CO . ....

__ "" -... "'"00 _ ea- _ .0

~-~1>-_ 3 . I "'" 0Il .....,"""""_'C'.. o..­

~--_ .. . _ ... .......... a. ____.. _ U

e ................---_ 40.00 . ' 1.00 . "

C.......-. ,.ouo.......... C __ •--

~W¡~

..~ ..~ ..~.. ~ ..

_..._-­_0...... .._~ ...__......._. _ u._--_ -

o..c_ .. no- _ ....... COO "Ce>_ _~,_0Il ........_ 000<0<:_ ..-

""" .... _ OC e...... eooo~

0-._ Z7,1 CMeu..n.- t.-M••_....._ "" . 0_ C. _ "'- -..

- "" .

.....-._~"""­_ • : ...- , __. coo

....--_._­~-1) ,_ ' OC" " " "'"~ c_ e--...l .............. ZMoo

~'-...-........... . _... -....... "'---......... -'- ""'="

SSLAM

Íi

1!us

...."..••TQO • • 'O~~. ~• • OT """'.

~. ....,"" ""'1. CO'O C ,.,.., " ""--Oo~'. S"'" 3~,00 • ~O.oo c~

C.....................~.

'11<""", CUU\JOUoS PAEcOl.O ~.'"",,·

......." ""'.

........"" O< ...U.... CO. 0"<8""''''''

CO" TOc--o<>Q ,~ '"'"""""

Oo~'Noo6o Z' ,OO ' 3~.OO C"C .....- """"FlI Cuu CO<.QO<.'""" ........TEO'..'<

9 1lAT96LAT

92lA T

-"TiC"oc. ,-..Cu.."".... ......ao,EQ<J.

"""". CUC""OUoS ~.'""" ,L.A~• .,• .,U.

"".u -' '-''lL O< u... 0"<8..,....,. e.,..TOc--o<>Q , _~OOC.. ,.,.,...,...QO

rtc .oc. '-"C TUNO """"FlI CUL'U CQLQ><................,,""""

TPmc """"''''' "" . .......... ...........CO" ....c QO ......... FVo..,....,. CO.

,..,.AOO y "'<>t><.A<>O "" ' <E'"'8""'" C oc""""•.,C "" AYE""""IIJ CuuuOUoS .....COl.O... ' """ •.......~

TPmL. 0<>'....... O< ...... "A"",..,.""'" ...... y AV".......,,_ CO'O ,

Tte . oc. y-.,

CuL""" ...... .... """"

fu.",. CuUuOUoS .....C<>LOO<.'................""'"

""'U • ">m,, O< u... ZQOO...,. ......·..."'.s CO'O ,..,.AOOTtc~oc' ._:00 '02,00 . e 2 ,00 e "CULo"" Qu.

"'.~" CUL'tU"",~...,""" •....... ..EQu.

••.,[,

98LAT

97LAT

•..,.~

........,."'• • CO'O ,..,.. ­"'-o . .........~

T"""OC,, y ,

C "" 8.rtOU.

"' CUc""~ ..... «>U:>O<8'" ... ...........rtQu .

......"... "'., O< ~"'" ~AJE CO"

OA5.....U ., CEn0Q5 ......... """'t>5

Tte . oc. T-.:"'8""'" e:v..OCQMWOOC TU ,""'.FlI C"""' <CQU)M. '""" ."'~."=U'

U. 'U . o.""""""'" 0<...,.....,.' ''''''''-''-''0' •• ' '''''''' .....-.DO.O'~'"!PÓo< ' 2 0 .00 . 'ao.oo c.." ....TU ..............QU."',... CULTuOUoS .....CQU)~.,... ........."QU.

94LAT

93LAT

95lAT l00LAT

lOlLAl'

l02LAP

""l.-CYt ...._ """ ...~.._"".o. O<~...... __c_~. CI'O...­-_...._...~Tt<;OOC...._

... _ 1000' ' ;I !>O ""-..:..."".. """".............~-c..._ ~.CIO.>C

__ -., oc ""'" TIA:.-

-.evt __ e:- ...._ ...~ ..._.~

Ttc"",. -.........._ 1000 _ 13 50 0 <:

......,..- """'" ..--­~­~--.......... _._"-

1061NM

1071NM

__ DO; c,",-,,"" oc coa...0.-............. e ......_ ,,0>0 ' ' !OOO " c:_.-...:.. .-...- ......__.....-.: "",.~~ TI:>c......C~,,,,,•........... _o De _ n:.c..-

.......... ..__..........., .....

........: .. --::........ coo -.-:>

-~-~ ,e ." c•• ;15"..

P _ '. 70_ '!>OCIo"...................... ......-----_..-'" OKO.O "'-'• .-t~

~~

........._""-"-

.........- O< coeooc ......OVDO

~'4' e " • ''' ,5 C"_ ' '' 70- '!tOOD"

~.. ......- ----.,.,.,....-.. ""'-" 00..-:,0. '-- ruc-oc=-~....."'" _ oc ""'" 'I\.ocuo<.

....-_Doc--..~---..... = 7 .... . 3 ."c_p__ '.70- . \iOO o ".-.......,.. ......- .._ .0_-'" ""'-" ...-... ..- n:.c.­~~__.._T~

---1:'-0_ ll .... • ",3 ...._ I ," '0 , ' !loOO "e- ,.. ......-.,_.._--'"1; -0.0 """'""" ..-~~~-_ ... _..-.

110lN M

109'N M

1081NM

o..o.r..-. ' • "0'''-... _ "" _~o:.c......

-....... ..-. <;<loo-....~ ""

cooa- _ -~ "" CMCIi_.• '000 "3500 <:_&DO<.....~ ..... __-

-.c.. __ coo •• _

-'-_ ' 000' ' :>50 0 "~~ ...........­~­__.. _tuc......

- .~ _ •...- .~ -'_ Deo.

""" ......_-~....._.~~. ""....--_ 1000· '3500"_~~oc...._-c...._ L-__ "'uMO OC ...... T"""".105IAM

10lLAP

..-"--. '1

•,e•,•,j,,,,u,>•,,s>•oe,>•8•e,1••,

¡;¡

f

l11 IN M 1 161NT

ll l lNT

117INT

118 1NO

1l0lN M

119' N M

11 3 INT

1 1<lINT

1 151NO

IJ,1u,

UIW12 1'NO

122INO

1231NM

1241NO

1251NO

......,.~ co""..... , .."uo CONCl.OC_ AS ""'u y~._••_"""""U roooooot!'

••U"'"Ttc~"'A ...........,..

"''''000 ' 4 70<><: . ' ''OOI>C""""~"" .. "' ."""" '''~''''''' OO""""Ae.-OO Tc.e ,,~.

C""""", ' ''C •

......... M~.O "" ""OO TUc,, ~.

_ ... , • ......,.... T cON "e..-.

......""'0.... "'0""......' tC.OCA l"","""",

....."""'" t 47Ot>c·'~

"""""""'C" ""L.<.<"" ""•..........,H"""" TUcu~,

CUl.lu ' ''C .

'''''''''' MU"" "" Sme> lÚCu..e

A.,u.o "" ~T. c,,", ""'No O< . rtnc.'CA ' ''C.''''''. -._""'" , ...."..,.,

""""""'" '4 7Ot>c· ' !WO<><""""~"".. Rnu.o ............,HUo'<'A ........,. 'ÚCU~<

C""".... '''C A",••tt Muo«> ... S"'", 'ÚCU~'

"" .~ ...Ttc.'CA ' 00...~"""'" ' 4 7Ot>c · '~

""oc,,,,,,,,,... ...."""" . U••"""'"HUAC--O- .......". TUcu~.

CUI.""'" '''''A"-,<",,, M~.O "" smo TUcu....

M . " ~""",-...oo l CON ,"" ......u ·

C"""... ,. CO"".....,te."'A Bu.."'OO

....oc."""".. "'."""" .".........'".......,. Túcu~<"""'"'' 'O''M& 2 "_A

C u~. ' ' '''A

!'\J ""'SE" "" """" Túcu~'

~~

126C HP

127CHP

12BCHP

129CHC

130LAC

....."'... ~u_ ""'CO<.O" C""' ~._•.

......""06. """ AV< MOneA,te."'A ~o<T"U'" ..,, ""'-

..."""'" F... .....C"""'"

.......... Túc u~.""oc."""" .. """'"C",-", C... .."fIJ Mu' CO "" ,...,'" TUcu~.

" ''''"'''' """"'" CON "<>T'''''' ..."".....COS " " "Tte~"'A ......, ~'u.rt... ...,.., ' 3 " 0 ' ' 4 70 o c"""". ..."".. ..""". , ' UCUM'CU<J'U'" c....."FU...... MuSE" O< S.,''' T,x"".

............,""oÓ" "".......... ~u"'" C"""

AV" l <>LOS ....-...00"0"0... ..

'""C.OC> e...., •• u........~"'OO t 3SO · • 470 <> c .""""• .,."".. ~ u.ocA ' n:.cu...Cu ."" CH'~(¡

Fu Mu" O "" Sme> Túcu....

v -," e H C . ........ 'CA ."'''''''''

Ttc"'CA "'" ""'00"''''000 ' 3 5 0 · ' 4 70 o C

""oce"".c" """". , TUc"",CU<J'U'" CH'" ''FU• ..-rc Muo«> "" Sroo T,xu~.

nu.o~<HTO' "" C. ......'CA C""" ...,,-IVOS

~.~

rec ..oc> ..........""

"''''000 ' 000 · ' 3 5 0 o C""oc."".c" t....,..,. (0-.-. ...... C• ....,

.....,,"'A 'SecTOR VI"e""" TUcu~•CU<J'U'" '-'"".....,.,. _

FU• ..-rc MUSE" "" Sm<> Tueu~.

13 1LAC

132 1NO

8133INC

134 LAC

135LAM

136LAC

137LAC

138LAC

&~139LA C

140CHC

14 11NC

,

C A P íT ULO 5

PALETAS D E COLOR

P"U~".MOS ,JI' CONJUNTO DO' ",,-n.s 00' COLO" . '""OOUCTO OO'L

"''''STRO n......O«AOO ""_.'" ~L """""<:TO ' (L COLOR EN lAM­BAYEQUE' . "",,,LJUllO PO" AA IS ARTE O'N O'L AÑO 2003

E ST. ... LECC ION CO'TlENE COLO..ES ' ''_'l>OS DE LOS "E~~"EN"'S

.....Tu"""-"S , "" ""-'nos ..... ·H ISP~. tCes. T CON .I.L.A 0.5.....OS

MOa'...... ~ POS<O'LJCIAO<'S "" " . UN'" cOLORU ~N COO<JLJNTOS .""ONrces OUE CON'O" MEN <W<U CE CO<.CR CON 'CE.T1o¿c LOe..... PO" Le

OU" ""CO""N""""" .... -.ó.cTJc. O" .... OU""""''''''IÓN "'''O:C'. ""~euO<TU

PALETA ORFEBRERíA

MASCARA Y TOCADO SICÁN ,

CULTURA LAMBAYEQUE

,PALETA C E RA MICA

PIEZA LA MBAYEQUE CON CARACTERíSTlCAS

A RQUITECTÓNICAS

PA L ETA T E XTIL

CONOPA INCA ENCONTRADA EN TÚCUME

PALETA TI E R RAS D E COLOR

GA MA PROCEDENTE D E nERRAS D E TÚCUME

PAL ETA DEL PAI SAJE NATURAL

GAMA EXTRAíDA DEL ENTORNO NAlURAL

CARACTERíSllCO DE nJCUME

BIBLIOGRAFíA

ANTZE. austev

HEYERDAHL, Thor5ANDWEISS. DanielNARVÁEZ, Alf redoMILLONES, Luis

CARCEDO, PALOMAOONNAN, ChristopherKAUFFMANN, FedericoREID, JamesZEVALLOS, Jorge

NARVÁEZ V" Al fredo

Trabaj os en me tal en el nor te del Perú: un trabaj o para elconO(:imiento de sus termas / traducido del alemán por ErnestoMore lima: Uni~ers id ad Nacional Mayor de San Marcos. 1965

Edición origi nal Metallarlbeiten aus dem Nordl inc/len Peru. finBeiuil8 zu. Kenntnis ¡/l/er fo/men. Hamburg 1930

TúcumeColecc ión Arte y Tesoros del Perúlima: Banco de Crédi to del Perú, 1996

Culturas Precolombinas I LambayequeColección Arte y tesoros del Per Íllima: Banco de Crédi to del Perú. 1996

Guia de Visita. Museo de Sitio de TúcumeChiclayo: INC - Lambayeque, 2000

"o_.ero . ....' .... c..... .,o .....GOI.... OH TU" 'U ''' ' '' H "UU

ACODETTÚCUME

Munic ipalidadde Túcume

Min••ceturC!

-.~._~

~­...--. __..._~

ARTEPontifida u.........cIJdútólcadel Peni

Distribución Gratuita