ค�ำแนะน�ำส�ำหรบผเขยน วารสารสถาบนบ�าราศนราดรยนดรบบทความวชาการรายงานผลการวจยการสอบสวนโรคนวตกรรมใหม

ผลงานจากการพฒนาคณภาพในหนวยงานสาระนารหรอการแปลเอกสารวารสารทสามารถน�ามาเปนแนวทาง

หรอความรแกผอาน เชน ผลการวจยใหมๆ ทพบในวารสารตางประเทศ ตลอดจนผลงานควบคมโรคตางๆ

โดยเรองทสงมาจะตองไมเคยตพมพหรอก�าลงรอพมพในวารสารอนทงนทางกองบรรณาธการตรวจทานแกไข

เรองตนฉบบและพจารณาตพมพตามล�าดบกอนหลง

หลกเกณฑและค�ำน�ำส�ำหรบสงเรองลงพมพ1. บทความทสงลงพมพนพนธตนฉบบ การเขยนเปนบทหรอตอนตามล�าดบดงน

“บทคดยอบทน�าวสดและวธการศกษา

ผลการศกษาวจารณกตตกรรมประกาศ

เอกสารอางอง”

ความยาวของเรองไมเกน10หนาพมพ

รายงานผลการ ประกอบดวยบทคดยอบทน�า

ปฏบตงาน วธการด�าเนนงาน ผลการด�าเนนงาน

วจารณกตตกรรมประกาศเอกสารอางอง

บทความวชาการควรเปนบทความทใหความรใหมรวบรวม

สงทตรวจพบใหมหรอเรองทนาสนใจท

ผอานน�าไปประยกตไดหรอเปนบทความ

วเคราะหสถานการณโรคตางๆประกอบ

ดวยบทคดยอบทน�าความรหรอขอมล

เกยวกบเรองทน�ามาเขยนวจารณหรอ

วเคราะหสรป เอกสารอางองทคอนขาง

ทนสมย

2. การเตรยมบทความเพอลงพมพชอเรอง ควรสนกะทดรดใหไดใจความทครอบคลม

และตรงกบวตถประสงคและเนอเรอง

ชอเรองตองมทงภาษาไทยและภาษา

องกฤษ

ชอผเขยน ใหมทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ(ไมใช

ค�ายอ) พรอมทงอภไธยตอทายชอและ

สถานทท�างานอยทงภาษาไทยและ

ภาษาองกฤษ

เนอเรอง ควรใชภาษาไทยใหมากทสดและภาษาท

เขาใจงายสนกะทดรดและชดเจนเพอ

ประหยดเวลาของผอานหากใชค�ายอตอง

เขยนค�าเตมไวครงแรกกอน

บทคดยอ คอการยอเนอหาส�าคญ เฉพาะทจ�าเปน

เทานน ระบตวเลขทางสถตทส�าคญ

ใชภาษารดกมเปนประโยคสมบรณและ

เปนรอยแกวความยาวไมเกน15บรรทด

และมสวนประกอบคอวตถประสงควสด

และวธการศกษาผลการศกษาและวจารณ

หรอขอเสนอแนะ (อยางยอ) ไมตองม

เชงอรรถอางอง บทคดยอตองเขยนทง

ภาษาไทยและภาษาองกฤษ

วสดและ อธบายวธการด�าเนนการวจยกลาวถง

วธการศกษา แหลงทมาของขอมลวธการรวบรวมขอมล

วธการเลอกส มตวอยางและการใช

เครองมอชวยในการวจยตลอดจนวธการ

วเคราะหขอมลหรอใชหลกสถตมา

ประยกต

ผลการศกษา อธบายสงทไดพบจากการวจยโดยเสนอ

หลกฐานและขอมลอยางเปนระเบยบ

พรอมทงแปลความหมายของผลทคนพบ

หรอวเคราะห

วจารณ ควรเขยนอภปรายผลการวจยวาเปนไป

ตามวตถประสงคทตงไวหรอไมเพยงใด

และควรอางองทฤษฎหรอผลการด�าเนน

งานของผทเกยวของประกอบดวย

สรป (ถาม) ควรเขยนสรปเกยวกบการวจย(สรปให

ตรงประเดน)และขอเสนอแนะทอาจน�า

ผลงานการวจยไปใชประโยชน หรอให

ขอเสนอแนะประเดนปญหาทสามารถ

ปฏบตไดส�าหรบการวจยครงตอไป

เอกสารอางอง 1)ผเขยนตองรบผดชอบในความถกตอง

ของเอกสารอางองการอางองเอกสารใช

ระบบVancouver1997

2)การอางองเอกสารใดใหใชเครองหมาย

เชงอรรถเปนหมายเลขโดยใชหมายเลข1

ส�าหรบเอกสารอางองอนดบแรก และ

เรยงตอตามล�าดบ แตถาตองการอางอง

ซ�าใหใชหมายเลขเดม

3) เอกสารอางองหากเปนวารสารภาษา

องกฤษใหใชชอยอวารสารตามหนงสอ

Index Medicus การใชเอกสารอางอง

ไมถกแบบจะท�าใหเรองทสงมาเกดความ

ลาชาในการพมพ เพราะตองมการตดตอ

ผเขยนเพอขอขอมลเพมเตมใหครบตาม

หลกเกณฑ

3. รปแบบการเขยนวารสาร (โปรดสงเกตเครองหมายวรรคตอนในทกตวอยาง)

3.1การอางเอกสาร

ก. ภาษาองกฤษ

ล�าดบท.ชอผแตง (สกล อกษรยอของชอ).ชอเรอง

ชอวารสารปค.ศ.;ปทพมพ(volume):หนาแรก-หนาสดทาย.

ในกรณทผแตงเกน 6 คน ใหใสชอผแตง 6 คนแรก

แลวตามดวยetal.

ตวอยาง

1. FischlMA,DickinsonGM,ScottGB.Evaluation

ofHeterosexualpatners,childrenandhousehold

contractsofAdultswithAIDS.JAMA1987;257:640-4.

ข. ภาษาไทย

ใชเชนเดยวกบภาษาองกฤษ แตชอผแตงใหเขยนเตม

ตามดวยนามสกลและใชชอวารสารเปนตวเตม

ตวอยาง

2. ธระรามสต,นวตมนตรสวต,สรศกดสมปตตะวนช,

อบตการณโรคเรอนระยะแรกโดยการศกษาจลพยาธวทยา

คลนกจากวงดางขาวของผวผปวยทสงสยเปนโรคเรอน

589ราย.วารสารโรคตดตอ2527;10:101-2

3.2การอางองหนงสอหรอต�ารา

ก. การอางองหนงสอหรอต�ารา

ล�าดบท.ชอผแตง(สกลอกษรยอของชอ).ชอหนงสอ.

เมองทพมพ:ส�านกพมพ;ปทพมพ.

ตวอยาง1. TomanK.Tuberculosiscase-findingandchemo- therapy.Geneva:WoldHealthOrganization;1979. ข. การอางองบททหนงในหนงสอต�ารา ล�าดบท.ชอผเขยน.ชอเรอง.ใน; (ชอบรรณาธการ), บรรณาธการ. ชอหนงสอ. ครงทพมพ. เมองทพมพ: ส�านกพมพ;ปทพมพ.หนาแรก-หนาสดทาย. ตวอยาง2. ศรชย หลอารยสวรรณ.การดอยาของเชอมาลาเรย.ใน:ศรชยหลอารยสวรรณ,ดนยบนนาค,ตระหนกจตหะรณสต, บรรณาธการ, ต�าราอายรศาสตรเขตรอน.พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร:รวมทรรศน;2533.น.115-20 โปรดศกษารายละเอยดไดจากบทความเรอง การเขยนเอกสารอางองในวารสารทางวชาการโดยใชระบบแวนคเวอรในวารสารโรคตดตอปท24ฉบบท4(ตลาคม-ธนวาคม2541)หนา465-472.

4. การสงตนฉบบ 4.1ตนฉบบบทความ/ผลงานวชาการ ใชตวอกษร AngsanaNewขนาด16ส�าหรบภาพประกอบถาเปนภาพ ลายเสนตองเขยนดวยหมกด�าบนกระดาษหนามน ถาเปน ภาพถายควรเปนภาพสไลด หรออาจใชภาพขาวด�าขนาด โปสการดแทนกได การเขยนค�าอธบายใหเขยนแยกออก ตางหากอยาเขยนลงในภาพ 4.2การพมพตนฉบบบทความ/ผลงานวชาการใช กระดาษพมพดดขนาด A4 พมพหนาเดยว สงเอกสารทส�านกงานวารสารตกอ�านวยการชน3สถาบนบ�าราศนราดรถนนตวานนทต�าบลตลาดขวญอ�าเภอเมองจงหวดนนทบร11000โทร.02-590-3505 4.3สง Electronics File บทความ/ผลงานวชาการพรอมระบชอ fileและระบบทใชMSWordทE-mail :varaporn.thientong@gmail.com

5. การรบเรองตนฉบบ 5.1เรองทรบไวกองบรรณาธการจะแจงตอบรบให ผเขยนทราบ 5.2เรองทไมไดรบพจารณาลงพมพกองบรรณาธการ จะแจงใหทราบแตจะไมสงตนฉบบคน 5.3เรองทไดรบพจารณาลงพมพกองบรรณาธการ จะสงส�าเนาพมพใหผเขยนเรองละ30ชด

ควำมรบผดชอบ บทความทลงพมพในวารสารสถาบนบ�าราศนราดร ถอวาเปนผลงานทางวชาการหรอการวจยและวเคราะหตลอดจนเปนความเหนสวนตวของผเขยน ไมใชความเหนของสถาบนบ�าราศนราดร หรอกองบรรณาธการแตประการใด ผเขยนตองรบผดชอบตอบทความของตน

วำรสำรสถำบนบ�ำรำศนรำดร วำรสำรสถำบนบ�ำรำศนรำดร เปนวำรสำรทำงวชำกำร จดพมพเผยแพรโดย

สถำบนบ�ำรำศนรำดร กรมควบคมโรค กระทรวงสำธำรณสข

วตถประสงค:๑.เพอเผยแพรผลงานวชาการผลงานวจยของบคลากรในสถาบนบ�าราศนราดรและหนวยงาน

ทางวชาการอนๆ

๒.เพอเปนสอกลางในการตดตอและประสานงานระหวางผทสนใจหรอปฏบตงานดานสาธารณสข

๓.เพอเปนการจดการความรและสรางองคกรแหงการเรยนร

ทปรกษา: แพทยหญงจรยา แสงสจจา

แพทยหญงนภา จระคณ

แพทยหญงรจน สนทรขจต

นายแพทยพรชย จระชนากล

นายแพทยวโรจน หมนคตธรรม

บรรณาธการ: นายแพทยสทศน โชตนะพนธ

คณะบรรณาธการ: นายเรวตร วฒนพานช

นางพรศร เรอนสวาง

นายแพทยวรวฒน มโนสทธ

นายแพทยอรณ เหลองนยมกล

แพทยหญงปรยานช โพธขอม

นางศรรตน ลกานนทสกล

นายแพทยวศลย มลศาสตร

แพทยหญงนชรนทร ไววอง

นางปทมาวด เตมวเศษ

นางสาวอญชนา ถาวรวน

นางพนธทพย แกวดวงใจ

นางกนกพร เมองชนะ

นางสมจตร ทองแยม

ผจดการ: นางวราภรณ เทยนทอง

ฝายจดการ: นางสาวศรพร หาญถรเดช

นางสาวรวนนท จนทรศรธรรม

นางสาวสทธณ พรรณฑล

ส�านกงานวารสาร: สถาบนบ�าราศนราดร๑๒๖ตกอ�านวยการชน๓ถนนตวานนทอ�าเภอเมอง

จงหวดนนทบร๑๑๐๐๐โทร๐-๒๕๙๐-๓๕๐๕โทรสาร๐-๒๕๙๐-๓๖๒๐

ก�าหนดออก: ปละ๓ครง

พมพท: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจ�ากด

BAMRASNARADURA INFECTIOUS DISEASES INSTITUTE JOURNALOffififfiicial Publication of Bamrasnaradura Infectious Diseases Institute,Department of Disease Control, Ministry of Public Health, Thailand

Objective:1.To distribute new knowledge and researches. Conducted by health ProfessionalinBamrasnaduraInfectiousInstitute.Andministryorpublichealth 2 Mediaforknowledgecharringamongpublichealthpersonnel 3.MediaforknowledgemanagementandknowledgebasedorganizationAdvisors: Dr.Chariya Sangsajja Dr.Napha Chiraguna Dr.Rujanee Sunthornkachit Dr.Pronchai Chirachanakul Dr.Wiroj MankhatithamEditor: Dr.Suthat ChottanapundEditorial Board: Mr.Rawat Wattanapanich Mrs.Pornsiri Ruansawang Dr.Weerawat Manosuthi Dr.Aroon Lueangniyomkul Dr.Piyanut Phokhom Mrs.Sirirat Likanonsakul Dr.Visal Moolasart Dr.Nutcharin Vaivong Mrs.Patamavadee Termvises Ms.Unchana Thawornwan Mrs.Punthip Kaewduanjai Mrs.Kanokporn Muangchana Mrs.somjit thongyaemManager: Mrs.Varaporn ThientongManagement Department: Ms.Siriporn Hanthiradej Ms.Raweenon Chansritham Ms.Suttinee Pantune Editor Offifif ice: Journaloffifice,BamrasnaraduraInfectiousDiseasesInstitute 126DirectorateBuilding,3rdFloor.TiwanondRd,Nonthaburi 11000,Tel.0–2590-3505Fax0–2590-3620Publication: ThreeissuesperyearPrinted at: TheAgriculturalCooperativeFederationofThailand.,Limited.

วำรสำรสถำบนบ�ำรำศนรำดรBamrasnaradura Infectious Diseases Institute Journal

ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภำคม - สงหำคม 2558 Vol. 9 No. 2 May - August 2015

สำรบญ

เรอง หนำ

การบรหารการเปลยนแปลง การบรหารความเสยง และการควบคมภายใน 61

อมรพนธ วรชชย

ความผดปกตของการท�างานของตอมไทรอยดในผปวยทตดเชอเอชไอว 67

ปฐมา สทธา

ปจจยทมผลตอการเจบปวยของบคลากรสถาบนบ�าราศนราดรดวยโรคกลามเนอ 75

ปยะวด ฉาไธสง, กณฑมา วงษบญม

การเปลยนแปลงนโยบายสการปฏบต 83

สรกล วงษสรโสภาคย

บทคดยอ เกณฑรางวลคณภาพแหงชาต 94

ไพโรจน พรหมพนใจ

การศกษาผลการออกแบบระบบงานเพอลดระยะเวลารอยา 105

ในระบบบรการจายยาผปวยนอก สถาบนบ�าราศนราดร

ปยนช สมตน, วรภทรา สทธนนนท, ธนยา เชยวชาญ, รชน เจรญพกตร,

ณฏฐาณ ไทรสาเกต นาเลยง

ค�ำน�ำ

วารสารฉบบเปนวารสารฉบบท 2 ของป 2558 ทางกองบรรณาธการ

ขอขอบคณผนพนธทกทานทใหการสนบสนนบทความมาเปนจ�านวนมาก ท�าให

ขณะนอาจมปญหาทท�าใหผนพนธอาจตองรอล�าดบการจดพมพบางครบ

ทางกองบรรณาธการจะพยายามด�าเนนการเพอใหทกบทความไดลงตพมพทกๆ

เรองครบ และทางกองบรรณาธการตองขออภยมานะโอกาสนดวย

สทศน โชตนะพนธ

บรรณาธการ

61

การบรหารการเปลยนแปลง การบรหารความเสยง และการควบคมภายใน

การบรหารการเปลยนแปลง การบรหารความเสยง และการควบคมภายใน

นพ.อมรพนธ วรชชยกลมงานสต-นรเวชวทยา สถาบนบ�าราศนราดร

1. การบรหารการเปลยนแปลง

การเปลยนแปลง เปนความจรง ทไมมใครหลกเลยงได เปนการปรบเปลยน และปรบตวใหเขากบกระแส

การเปลยนแปลงชวตประจ�าวน มการเปลยนแปลงของเหตการณทผนแปรตลอดเวลา ในการเปลยนแปลง

มทง ภย อปสรรค และโอกาสในการพฒนาตอไป เพอสรางคณคาใหมใหเกดขน

ภาพความส�าเรจในอดตเปนความทรงจ�าทด แตอยายดตดอยกบทเหมอนถกโซผกรด

เราตองกาวออกสกบการผจญภยในโลกสครามทมทรพยากรสมบรณ

ความส�าคญของการเปลยนแปลง

1. เปนกระบวนการทท�าให คน องคกร ปรบตวเพอสนองตอบสงแวดลอม ทเปลยนแปลงเพอ

ประสทธภาพการท�างานทสงขน

2. ทกคน ทงผน�า ผปฏบตงาน จะเผชญกบสภาพการท�างานทเปลยนแปลงตลอดเวลา

3. การเปลยนแปลง เปนรากฐานของการอยรอด และความส�าเรจขององคกร

องคประกอบการเปลยนแปลง ผน�าการเปลยนแปลง หรอ Change agent

สงทตองเปลยนแปลง

ประเภทการเปลยนแปลง

ผลกระทบทเกดจากการเปลยนแปลง

การประเมนผล การเปลยนแปลงทเกดขน

ลกษณะการเปลยนแปลง

เชงรบ การเปลยนแปลงเมอมแรงกดดนใหตองปรบเปลยน ภายหลงจากเกดปญหาขนแลว

เชงรก การเปลยนแปลง เพอตอบสนองตอความไมแนนอนในอนาคต ท�าใหมความคดรเรมเปนการ

เปลยนแปลงทกระท�าโดยคาดการณวาอาจเกดอะไรขนในอนาคต

มแนวโนมอยางไร ตองปฏบตอยางไร และเรยนร เหตการณ อยางตอเนอง

62

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

สาเหตทท�าใหเกดการตอตาน

ไมตองการใหเกดการเปลยนแปลง ระยะเวลาเปลยนแปลงสนเกนไป

มความตระหนกในการเปลยนแปลง ผลประโยชน แรงกดดนจากผมสวนไดเสย

ความไมร ไมเขาใจ การเปลยนแปลง การประเมนการเปลยนแปลงแตกตางกน

การจดการการเปลยนแปลง

การใหความร และขอมลทถกตอง ใหทกคนมสวนรวม เกยวของในการเปลยนแปลง

สนบสนน และอ�านวยความสะดวก การใหก�าลงใจ ใหรางวล การตอรอง การบงคบ

2. การบรหารความเสยง

กอนความสญเสย เปนการเตรยมการขององคกร วางแผนการปองกน เพอลดการสญเสย

เมอเกดความสญเสย ใหบคลากร สามารถเผชญเหตการณ แกไขปญหา ทก�าลงเกดขนได

หลงจากการสญเสย เพอการอยรอดขององคกร และรองรบความสญเสยลวงหนา

แนวคดพนฐานการบรหารความเสยง

เปนกระบวนการท�างาน เกดจากบคลากรรวมกนท�า

บคลากรก�าหนดกลยทธขององคกร น�าไปใชไดทงระบบงาน

เพอการจดการความเสยงใหอยในระดบทยอมรบได มเหตผล มนใจ ตามวตถประสงค

องคประกอบ สภาพแวดลอมในองคกร Internal environment

การก�าหนดวตถประสงค Objective setting

การบงชเหตการณ Event identification

การประเมนความเสยง Risk assessment

การตอบสนองความเสยง Risk response

กจกรรมการควบคม Control activities

การสอสาร ขอมล Information and communication

การตดตามผล Monitoring

การระบความเสยง (Risk identification)

1. เปนการคนหาความเสยงทมผลกระทบตอการด�าเนนงาน

2. การระบความเสยง พจารณาจากเหตการณ หรอการกระท�าใดๆ ทอาจเกดขน และสงผลกระทบ

ทท�าใหเกดความสญเสย หรอไมบรรลวตถประสงคของการท�างาน

63

การบรหารการเปลยนแปลง การบรหารความเสยง และการควบคมภายใน

3. ความเสยงเกดจากปจจยภายในทองคกรทราบและควบคมได กบปจจยภายนอกทองคกรไมสามารถ

ควบคมได

4. วธการระบความเสยง: การรวบรวมขอมล การวเคราะห

(กระบวนงาน/SWOT/ความสมพนธเชงสถต)

เทคนคและขนตอน ศกษา เรยนร ขนตอน และธรรมชาตของงาน

วเคราะห จดประสงคของงาน เพอก�าหนดขอบเขต ผลการท�างาน ความส�าเรจ

วเคราะห ปญหา สถานการณ อปสรรค ทท�าใหเกดความสญเสย งานไมบรรล

คนหาสาเหต ปจจย ทท�าใหเกดปญหา และอปสรรคในการท�างาน

ระบ ปญหา และอปสรรค ทตองแกไข

สงทไมควรระบเปนความเสยง ขอจ�ากด ดานบคคล งบประมาณ ทรพยากร การบรหารจดการ การกระท�า

สงทแสดงถงความบกพรองในการปฏบต ท�าใหสญเสย Mandate หรอ

อาณตในการท�างาน

เปาหมาย ความเสยง การควบคม

เปาหมาย คอ สงทหนวยงานตองการ

ความเสยง คอ สงทท�าใหไมบรรลเปาหมาย (โอกาส ความผดพลาด สงไมพงประสงค )

การควบคม คอ สงทชวยใหบรรลปาหมาย

กระบวนการบรหารความเสยง 1. การก�าหนดวตถประสงค 2. การระบความเสยง

3. การประเมนความเสยง 4. การเลอกวธการจดการความเสยง

5. การตดตามผล และประเมนผลการแกไขความเสยงตามวธนน

การบรหารความเสยงองคกรเปนกระบวนการทปฏบต โดยกรรมการ ผบรหาร บคลากรทกคนในการ

ชวยกนก�าหนด กลยทธ การด�าเนนงาน ตามระบบงานทออกแบบไว ใหสามารถชเหตการณ ซงเหตการณ

ความเสยงทอาจเกดขน จะแกไขไดอยางมนใจ มเหตผล เพอบรรลวตถประสงคทก�าหนด

การวเคราะหและประเมนความเสยง (Risk analysis)

1. วเคราะหสาเหต และผลกระทบตางๆ ทอาจเกดขน

2. ประเมนเพอพสจนทราบ เพอด : ผลกระทบของความเสยง (Consequences score)

และ โอกาสทจะเกดความเสยง (Likelihood score)

3. จดล�าดบความส�าคญของปจจยเสยง โดยใชตารางประเมนความเสยง (Risk assessment matrix)

4. ปจจยเสยงขององคกรและงานแตละประเภท มลกษณะแตกตางกน

64

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

วธการคอพจารณาจากเกณฑมาตรฐานทางวชาชพ การยอมรบหรอคานยมของคนในสงคมระดบความ

เสยหาย/ความถทเกดขนในอดต

หลกในการจดการความเสยง

หลกเลยง (Avoid) ยอมรบ (Accept) การลด (Reduce) โอน/กระจาย (Share/transfer)

(Terminate) (Take) (Treat) (Transfer)

การจดการกบความเสยง (Risk treatment)

1. การยอมรบความเสยง (Take)

เปนการยอมใหเกดความเสยงในระดบทองคกรสามารถยอมรบได

2. การลดหรอควบคมความเสยง (Treat)

เปนการลดโอกาสทจะเกดความเสยงหรอลดความรนแรงของผลกระทบทอาจเกดขนได เพอใหความ

เสยงอยในระดบทยอมรบได

3. การหลกเลยงความเสยง (Terminate)

เปนการยต หยด หรอเปลยนรปแบบ การกระท�าทอาจกอใหเกดความเสยง

4. การกระจายหรอโอนความเสยง (Transfer)

เปนการโอนความเสยงใหกบบคคลทสามเขามาด�าเนนการ

หลกการ

1. น�า SWOT มาใชเปนกรอบอางองหรอเครองมอหลกในการก�าหนดกลยทธ

2. หนงปจจยเสยง อาจมกลยทธในการจดการความเสยงมากกวาหนงกลยทธ

3. การจดการความเสยงทมงเนนผลสมฤทธ ตองด�าเนนการควบคไปกบการควบคมภายใน

3. การควบคมภายใน การควบคมภายใน เปนกระบวนการทผก�ากบดแล บรหาร บคลากรของหนวยงานจดใหมขน

การปฏบตงานในการก�ากบดแล เพอใหมนใจมเหตผลทการด�าเนนงานของหนวย บรรลเปาหมาย

คอ 1. เพอใหมประสทธผล และประสทธภาพในการด�าเนนงาน (Operation objectives)

2. เพอใหมความเชอถอไดของการายงานผลการปฏบตงาน (Reliability reporting objectives)

3. เพอการปฏบตตาม กฎหมาย และระเบยบทเกยวของ (Compliance objectives)

แนวคดพนฐาน ของ การควบคมภายใน

* เปนกระบวนการทแทรกอยในการปฏบตงานประจ�าตามปกต

* เปนกระบวนการทเกดขนโดยการก�าหนดของบคลากรทกระดบในองคกร

* มความมนใจ มเหตผล ทการด�าเนนงานนนจะบรรลวตถประสงค

65

การบรหารการเปลยนแปลง การบรหารความเสยง และการควบคมภายใน

องคประกอบการควบคมภายใน

1. สภาพแวดลอม การควบคม (Control environment)

คอ สภาวะ หรอปจจย ทสงผลใหเกดระบบการควบคมภายในของหนวยงาน เชน

ความซอสตย /จรยธรรม รปแบบปรชญาการบรหาร โครงสรางจดการองคกร การมอบอ�านาจ/ความรบผดชอบ

ความร ทกษะ ความสามารถ ผบรหาร ผก�ากบตรวจสอบ

2. การประเมนความเสยง (Risk assessment)

คอ กระบวนการ ระบ ปจจยเสยง และวเคราะหความเสยงอยางเปนระบบมการตดสนใจ การจด

ล�าดบความส�าคญของเหตการณ ผลกระทบทท�าใหไมบรรลวตถประสงคของหนวยงาน

3. การวเคราะห โอกาสและผลกระทบ

ระดบของความเสยง เสยงต�า เสยงปานกลาง เสยงสง

ผลกระทบของความเสยง นอย มาก

ความถของการเกดความเสยง สง กลาง ต�า

4. กจกรรมการควบคมความเสยง (Control activities)

คอ มาตรการ นโยบาย แนวทาง วธการ ทก�าหนด ใชปฏบต เพอลดความเสยง ทจะเกดขนเปน

สงทชวยเพมความมนใจในการปองกน ใหส�าเรจตามวตถประสงค

5. การสอสารขอมล คอการสอสาร รบสงขอมลระหวางกน (คนกบคน หนวยกบหนวย)

เปนการสงตอใหเกดความเขาใจ อนดระหวางบคคล หนวยงาน ทหนาทสมพนธกน

สงทสอสาร เปนขอมล ทใชในการปฏบตงาน ทงภายใน ภายนอก

และเปนการสอสารในหนวยงาน หรอกบนอกหนวยงาน

6. การตดตามผล ประเมนผล

การตดตามผล คอ การสอดสอง ดแล กจกรรม การท�างาน ในระหวางปฏบตงาน เพอใหมนใจวา

การปฏบตงาน เปนไปตามระบบ การควบคมภายในทก�าหนดไวการประเมนผล การรวบรวมผลการปฏบตงาน

เปรยบเทยบ กบระบบควบคมทก�าหนดไว

ผลการปฏบตมความสอดคลองกบระบบควบคม หรอไม เพยงใด

และท�าการทวนสอบระบบการควบคมทก�าหนด วายงเหมาะสมหรอไม

ระบบการควบคมภายใน

มความเหมาะสม ครอบคลมเพยงพอ ละ รดกม มความคมคา ปฏบตไดสะดวก ปลอดภย

สามารถปองกนความเสยหายได และสรางความพอใจกบผปฏบต

ลกษณะการควบคมมทง Hard controls และ Soft controls

66

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

การตดตามผล และ ประเมนผล

ตองจดใหมการตดตามผลในระหวางปฏบตงาน

ตองมการประเมนผล ทงการประเมนการควบคมดวยตนเอง Control self assessment

และการประเมนผลการควบคมอยางเปนอสระ Independent assessment

วตถประสงค ในการประเมนผลการควบคมภายใน

สามารถปองกน หรอ ลดความเสยงทจะเกดขน

ระบบควบคมใหเกดผลส�าเรจ ตามเปาหมาย

มการปรบปรง และท�าการแกไข ไดเหมาะสม และทนเวลา

ขอส�าคญ

***การควบคมภายใน มความเพยงพอ มความเหมาะสม และ มการปฏบตจรง

***สงทไดตรวจพบ และตรวจสอบ และสอบทานระบบควบคม

ไดรบการปรบปรง แกไขทเหมาะสม ทนเวลา และสถานการณ

*** ระบบควบคมภายใน ตองไดรบการปรบปรง แกไข ทนเวลา

การปรบปรง สอดคลองกบ สถานการณ สงทเปลยนแปลงไป

67

ความผดปกตของการท�างานของตอมไทรอยดในผปวยทตดเชอเอชไอว

Thyroid dysfunctions in HIV - Infected patients

Patama Sutha, MD.

Aroon Lueangniyomkul, MD.

Bamrasnaradura Infectious Diseases Institute

Abstract Among individuals infected with HIV, 1% – 2% experience overt thyroid disease,

and 35% may have subtle abnormalities in thyroid function test (TFT) findings.

This retrospective study review the interpretation of thyroid function tests in 123

HIV-infected patients in Bamrasnaradura Infectious Diseases Institutes (BIDI) from

January 2004 to December 2013. Hyperthyroidism is the most common abnormal

thyroid dysfunction, (97 from 123 cases; 78.8%) which occur after immune

reconstitution from antiretroviral treatment. Hyperthyroid is characterized by

palpitations, tachycardia, fatigue, weight loss as well as a low TSH level and

elevated FT4 or T4 and T3 levels But exophthalmos was found only in 5 from 97

cases (5.15%)

68

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

ความผดปกตของการท�างานของตอมไทรอยดในผปวยทตดเชอเอชไอว

พญ ปฐมา สทธา

นายแพทยอรณ เหลองนยมกล

สถาบนบ�าราศนราดร กรมควบคมโรค กระทรวงสาธาณสข

บทคดยอ ผปวยทตดเชอเอชไอว พบวามอาการปวยดวยโรคของตอมไทรอยดประมาณ 1 - 2% และอาจ

ตรวจพบความผดปกตจากการตรวจหนาทของตอมไทรอยดไดถง 35% การศกษานเปนการศกษา

การท�างานของตอมไทรอยดในผปวยทตดเชอเอชไอวในสถาบนบ�าราศนราดรทไดรบการตรวจ หนาท

ของตอมไทรอยด (Thyroid function test: TFT) ตงแตเดอนมกราคม พ.ศ 2547 ถงเดอนธนวาคม

พ.ศ 2556 ซงพบวาจากการตรวจ TFT ในผปวยทตดเชอเอชไอวจ�านวน 123 คน ตรวจพบภาวะ

ไทรอยดเปนพษมากทสดจ�านวน 97 คน คดเปนรอยละ 78.8 ซงเปนภาวะทพบไดบอยโดยเฉพาะหลง

จากผปวยไดรบการรกษาดวยยาตานไวรสโดยอาการทน�าไปสการตรวจพบความผดปกตทพบบอยคอ

น�าหนก ใจสน ชพจรเตนเรว ตรวจพบระดบ TSH ต�าและ FT4 (หรอ T4) T3 สง ในขณะทภาวะ

ตาโปน กลบพบเพยง 5 คนจากทงหมด 97 คนคดเปนรอยละ 5.15

69

ความผดปกตของการท�างานของตอมไทรอยดในผปวยทตดเชอเอชไอว

บทน�ำ

ผปวยทตดเชอเอชไอว พบวามอาการปวยดวย

โรคของตอมไทรอยดประมาณ 1 - 2% และอาจตรวจ

พบความผดปกตจากการตรวจหนาทของตอมไทรอยด

ไดถง 35% โดยสาเหตอาจเกดจากระบบภมของ

รางกายของผปวยทมผลตอการท�างานของตอมไทรอยด

เองโดยเฉพาะหลงจากผปวยไดรบยาตานไวรส หรอ

อาจเกดจากผลจากการตดเชอเอชไอวเอง, มการตด

เชอฉวยโอกาสหรอเกดจากมะเรงทตอมไทรอยด1,3

ซงปจจบนพบวาเกดจากสาเหตนลดลงเนองจากมการ

รบประทานยาตานไวรสในผปวยทตดเชอเอชไอวมาก

ขนกวาแตกอน จากหลายการศกษากอนหนานใน

ตางประเทศพบวาในยคกอนทจะมการรบประทานยา

ตานไวรสอยางแพรหลายพบวาพบภาวะ Nonthyroidal

illness ในผปวยเอดสสงถงรอยละ 164 ผปวยเหลา

นจะตรวจพบระดบ T3 ต�า T4 อาจต�าหรอปกต TSH

มคาต�าหรอปกต ในขณะทภาวะไทรอยดเปนพษมก

พบในผปวยทตดเชอเอชไอวภายหลงการไดยาตาน

ไวรสประมาณ 12 - 36 เดอน ซงตางจากโรคตดเชอ

ฉวยโอกาสชนดอนๆ ซงมกเกดหลงไดรบยาตาน

ภายใน 3 เดอน5,6 ในผปวยทมภาวะไทรอยดเปนพษ

อาจเกดจาก Graves disease หรอภาวะ thyroiditis

กไดซงสามารถแยกไดจากการตรวจ radoiodine

uptake และ thyroid scan

สถาบนบ�าราศนราดรใหการรกษาผปวยทตด

เชอเอชไอวปละกวา 6,000 - 7,000 คน และมผปวย

หลายรายทมความผดปกตของตอมไทรอยด การ

ศกษานจะศกษาผลการตรวจหนาทของตอมไทรอยด

(Thyroid function test: TFT) ในผปวยทตดเชอ

เอชไอวทไดรบการตรวจ TFT ในชวง 10 ปทผานมา

วธกำรศกษำ

การศกษานเปนการศกษาแบบ Retrospective

descriptive study โดยผวจยท�าการเกบขอมลของ

ผปวยทตดเชอเอชไอวในสถาบนบ�าราศนราดรทไดรบ

การตรวจหนาทตอมไทรอยด (TFT) ตงแตเดอน

มกราคม พ.ศ. 2547 ถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2556

โดยก�าหนดคาปกตของ TFT ไวดงน คาระดบ

Thyroxine (T4) ในระดบปกตเทากบ 4.87 - 11.72

ไมโครกรม/เดซลตร คา Tri - iodothyronine (T3)

ปกตอยในชวง 0.58 - 1.59 นาโนกรม/มลลลตร

คา T3 อสระ (Free T3) ปกตเทากบ 1.71 - 3.71

พโคกรม/มลลลตร คา T4 อสระ (Free T4) เทากบ

0.70 - 1.48 นาโนกรม/มลลลตร คาฮอรโมน

Thyrotopin (Thyroid Stimulating hormone :

TSH) ปกตอยในชวง 0.35 - 4.9 ยนต/มลลลตร

นอกจากนหากมการตรวจ Thyroglobulin antibody

และ Thyroid peroxidase antibody ผวจยกจะม

การเกบขอมลดวย หลงจากนนจะน�าขอมลทไดมา

หาความผดปกตของ TFT ในอาสาสมครรวมทงอาการ

ทพบบอยในความผดปกตของ TFT แตละชนด

ผลกำรศกษำ

ผปวยทตดเชอเอชไอวในสถาบนบ�าราศนราดร

ทไดรบการ TFT ตงแตเดอนมกราคม พ.ศ. 2547

ถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2556 มทงหมด 162 คน

แตแฟมประวตลมไป 39 คนคงเหลอ 123 คน (75.9%)

ในจ�านวนนเปนผปวยทรบประทานยาตานไวรส 117

คน และทยงไมไดรบประทานยา 6 คน ลกษณะขอมล

ทวไปของอาสาสมครแสดงดงในตารางท 1 ซงพบวา

ผปวยทไดรบการตรวจเปนเพศชาย 59 คน เพศหญง

70

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

64 คน อายเฉลย 39 ป ระยะเวลาทตดเชอเอชไอว

ในขณะทตรวจ TFT ประมาณ 6 ป ผปวยสวนใหญ

ในการศกษานทไดตรวจ TFT เปนผทไดรบประทาน

ยาตานไวรสแลวทงสน 117 คน คดเปนรอยละ 95

ขณะทอก 6 คนยงไมไดรบประทานยาตานไวรส ความ

ผดปกตของ TFT ทพบบอยทสดคอภาวะไทรอยด

เปนพษ ซงพบ 97 คน (78.8%) (ตารางท 1) ซง

อาการทผปวยกลมนมกจะมาพบแพทยดวยอาการ

น�าหนกลด ใจสน ชพจรเตนเรว ในขณะทอาการ

คอโต ตาโปน กลบพบไมบอยในผปวยกลมน

ดงแสดงในตารางท 2 และ 3

นอกจากนยงพบวาในผปวยทตรวจพบการ

ท�างานของตอมไทรอยดปกตกลบพบวาอาการทพบ

บอยคอคอโต โดยมกไมพบอาการอนๆ โดยพบ

อาการใจสน น�าหนกลดซงเปนอาการทแพทยสงสย

ไทรอยดเปนพษอย 1 คน สวนภาวะ subclinical

hyperthyroidism และ subclinical hypothyroidism

พบเพยง 5 และ 1 คนคดเปนรอยละ 4.1 และ 0.8

ตามล�าดบ (ตารางท 2 และ 3)

ตำรำงท 1 ขอมลพนฐานของผปวยทตดเชอเอชไอวทไดรบการตรวจหนาทของตอมไทรอยด

ขอมล จ�านวน (123 คน)

เพศ

ชาย 59

หญง 64

อายเฉลย (ป) 39 (18 - 67)

คา CD4 454 (40 - 1, 425)

ระยะเวลาททราบวาตดเชอเอชไอว (ป) 6

ประวตการทานยาตานไวรส

รบประทานยาแลว 117

ยงไมไดรบประทานยา 6

ระยะเวลาเฉลยทตรวจพบความผดปกตของ TFT หลงไดรบประทานายาตานไวรส (ป) 4.6

อาการและอาการแสดงขณะไดรบการตรวจ TFT

คอโต 28

น�าหนกลด 57

เหนอยงาย 29

ใจสน 43

มอสน 19

ชพจรเตนเรว (มากกวา 100 ครง/นาท) 49

71

ความผดปกตของการท�างานของตอมไทรอยดในผปวยทตดเชอเอชไอว

ตำรำงท 2 ผลการตรวจ TFT ในผปวยทตดเชอเอชไอว

ผลการตรวจ TFT จ�านวน (123 คน)

Hyperthyroidism 97

Hypothyroidism 6

Subclinical hyperthyrodism 5

Subclinical hypothyrodism 1

Normal TFT 14

ตำรำงท 3 อาการของผปวยทตดเชอเอชไอวแยกตามผลตรวจ TFT

อาการและอาการแสดง จ�านวน (คน) ( รอยละ)

Hyperthyroidism 97 (78.8)

น�าหนกลด 54

ชพจรเตนเรว 49

ใจสน 38

เหนอยงาย 28

มอสน 20

คอโต 17

ตาโปน 5

Hypothyroidism 6 (4.9)

ทองผก 1

น�าหนกขน 1

น�าหนกลด 1

ออนเพลย 2

Subclinical hyperthyrodism 5 (4.1)

คอโต 8

ชพจรเตนเรว 1

ถายบอย 1

72

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

วจำรณ

การศกษานเปนการศกษาชนดพรรณนาเกบ

ขอมลยอนหลงในผปวยทตดเชอเอชไอวทรบการรกษา

ในสถาบนบ�าราศนราดรทไดรบการตรวจหนาทของ

ตอมไทรอยด (Thyroid function test: TFT) ใน

ระยะ 10 ป โดยทวไป ในระยะกอนรบประทานยา

ตานไวรสผปวยเอดสทอยในระยะทายๆ มกตรวจพบ

ความผดปกตของการท�างานของตอมไทรอยดชนดท

เรยกวา nonthyroidal illness (euthyroid sick

syndrome) ไดบอยโดยพบไดสงถงรอยละ 167 ซง

ผปวยเหลานจะตรวจพบวามระดบ T 3 ต�า reverse

T3 สง T4 อาจต�าหรอปกต และ TSH มคาต�าหรอ

ปกต เมอผปวยอาการเจบปวยทเลาคาตางๆ จะกลบ

สภาวะปกต เนองจากการศกษานไมไดท�าการตรวจ

TFT ในผปวยทตดเชอเอชไอวกอนไดรบยาตานไวรส

โดยเฉพาะผปวยทมอาการรนแรง จงไมไดพบภาวะ

น nonthyroidal illness เลยในการศกษาน ใน

ขณะทผปวยทไดรบการรกษาดวยยาตานไวรสจะพบ

ภาวะความผดปกต ของ TFT เปน subclinical

hypothyroidism8 และการเกด hyperthyroidism

ไดบอย โดยภาวะ hyperthyroidism พบบอยทสด

ในการศกษาน เชอวาเกดจากการฟนกลบของภมคมกน

หลงไดรบยาตานไวรสโดยปกตมกเกดหลงไดรบยา

ตานไวรสประมาณ 1 - 3 ป ในการศกษานพบวาการ

เกดไทรอยดเปนพษมกเกดหลงทานยาตานไวรส

ประมาณ 4.7 ป (1 - 14 ป) โดยพบวาเกดความผด

ปกตกอนทานยาตานเพยง 3 คน จากจ�านวน 97 คน

เนองจากในการศกษานไมไดตรวจ TFT ทกคนตรวจ

เฉพาะผปวยทมอาการสงสยวาจะมความผดปกตของ

การท�างานของตอมไทรอยด จงท�าใหไมพบภาวะ

subclinical hypothyroidism ในการศกษานเลย

เพราะภาวะนผปวยจะไมมอาการผดปกต

ขอสงเกตจากการศกษานพบวาอาการของ

ผปวยทเปนไทรอยดเปนพษมกจะมอาการน�าหนกลด

เปนอาการเดนในขณะทคอโต ตาโปนกลบพบไมมาก

เมอเทยบกบคนปกตทมภาวะไทรอยดเปนพษ ใน

ขณะทผปวยทคอโตเพยงอยางเดยวโดยไมมอาการ

อนๆ คาของ TFT มกปกต

Euthyroid 14 (11.4)

คอโต 8

ใจสน 1

น�าหนกลด 1

ไมระบอาการ 4

Subclinical hyperthyrodism 1 (0.8)

ไมระบอาการ 1

ตำรำงท 3 อาการของผปวยทตดเชอเอชไอวแยกตามผลตรวจ TFT (ตอ)

อาการและอาการแสดง จ�านวน (คน) ( รอยละ)

73

ความผดปกตของการท�างานของตอมไทรอยดในผปวยทตดเชอเอชไอว

อยางไรกดการศกษานมขอจ�ากดหลายดาน

เนองจากไมไดท�าการเกบขอมลการตรวจ TFT ใน

ผปวยทตดเชอทกคนแตตรวจเฉพาะผทสงสยวาจะม

ความผดปกตของ TFT จงท�าใหไมสามารถบอก

อบตการณการเกดความผดปกตของหนาทของ

ตอมไทรอยดทแทจรงในผปวยทตดเชอเอชไอวได

หากตองการศกษาภาวะความผดปกตของตอมไทรอยด

ในผปวยทตดเชอเอชไอว อาจจะตองมการตรวจ TFT

ในผปวยทตดเชอเอชไอวทวๆไป ทงทมอาการและ

ไมมอาการทท�าใหสงสยวาจะมความผดปกตในการ

ท�างานของตอมไทรอยด

สรป

จากการศกษานพบวาความผดปกตของการ

ท�างานของตอมไทรอยดในผปวยทตดเชอเอชไอวโดย

เฉพาะภายหลงรบยาตานไวรสทพบบอยคอภาวะ

ไทรอยดเปนพษ โดยผปวยมกมอาการน�าหนกลดเปน

อาการเดน ตามมาดวย ใจสน ชพจรเตนเรว แต

เนองจากไมไดตรวจการท�างานของตอมไทรอยดใน

ผปวยทกคนทตดเชอจงไมสามารถทราบอบตการณ

ความผดปกตของหนาทของตอมไทรอยดได

เอกสำรอำงอง

1. Beltran S, Lescure F - X, Desailloud

R, et al. Increased prevalence of

hypothyroidism among human

immunodeficiency virus – infected patients:

a need for screening. Clin Infect Dis

2003; 37: 579 – 832.

2. Raffi F, Brisseau JM, Planchon B et al :

Endocrine function in 98 HIV - infected

patients: a prospective study. AIDS 1991:

5: 729 – 33.

3. Dobs AS, Dempsey MA, Ladenson PW

et al. Endocrine disordersin men

infected with human immunodeficiency

virus. Am J Med 1988: 84: 611 – 16.

4. Olivieri A, Sorcini M, Battisti P, Fazzini

C, Gilardi E, Sun Y, et al. Thyrid

hypofunction related with the progression

of human immunodeficiency virus

infection. J Endocrinol Invest. 1993

Jun; 16(6): 407 - 13.

5. Hirsch HH, Kaufmann G, Sendi P,

Battegay M. Immune reconstitution in

HIV - infected patients. Clin Infect Dis

2004; 38: 1159 – 66.

6. Battegay M, Drechsler H. Clinical

spectrum of the immune restoration

inflammatory syndrome. Curr Opin HIV

AIDS 2006; 1: 56 – 61.

7. Olivieri A, Sorcini M, Battisti P, Fazzini

C, Gilardi E, Sun T, et al. Thyroid

Hypofunction with the progression of

human immunodeficiency virus infection.

J Endocrinol Invest. 1993 Jun; 16(6):

407 - 413.

8. Beltran S, Lescure F - X, Desailloud R,

et al. Increased prevalence of

hypothyroidism among human

74

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

immunodeficiency virus – infected patients:

a need for screening. Clin Infect Dis

2003; 37: 579 – 83.

9. Merenich JA, McDermott MT, Asp AA,

Harrison SM, Kidd GS. Evidence of

endocrine involvement early in the course

of human immunodeficiency virus

infection. J Clin Endocrinol Metab.

1990; 70(3): 566 - 571.

10. Quirino T, Bongiovanni M, Ricci E,

Chebat E, Carradori S, Martinelli C,

et al. Hypothyroidism in HIV – infected

patients who have or have not received

HAART > Clin Infect Dis 2004; 38(4):

596 - 7.

75

ปจจยทมผลตอการเจบปวยของบคลากรสถาบนบ�าราศนราดรดวยโรคกลามเนอและระบบกระดกและขอ

Factors affecting morbidity by the muscle and bone and joint diseases of the personnel

at Bamrasnaradura Infectious Diseases Institute.

Piyawadee Chathaisong NS., MSc.(Psychology), Kulthima Wongboonmee NS.Outpatient Orthopedic unit, Bamrasnaradura Infectious Disease Institute.

Abstract Thisresearchisadescriptiveresearch.Theobjectiveistofindfactorsaffecting

work relating musculoskeletal diseases in health personnel at Bamrasnaradura

Infectious Diseases Institute. A total of 93 participants from the Bamrasnaradura

Infectious Diseases Institute who visited the orthopedists at an outpatient clinic in

2001. All were diagnosed to have work relating musculoskeletal diseases. All

participants were interviewed by the questionnaire. The result found that all affecting

participants work in the service section. Factors found to relate were mostly working

position and gesture such as long walking distance, heavy weight (patients) lifting,

and long sitting gesture.

76

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

ปจจยทมผลตอการเจบปวยของบคลากรสถาบนบ�าราศนราดรดวยโรคกลามเนอและระบบกระดกและขอ

ปยะวดฉาไธสงพยบ.,วทม.(จตวทยาการใหค�าปรกษา)และกณฑมาวงษบญมพยบ.

บทคดยอ การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนาหาความสมพนธ (Descriptive correlation research)

เพอศกษาปจจยทมผลตอการเจบปวยของบคลากรสถาบนบ�าราศนราดรดวยโรคระบบกระดกและขอ

และกลามเนอ มกลมตวอยางเปนเจาหนาทสถาบนบ�าราศนราดรทเขารบการรกษาทแผนกศลยกรรม

กระดกและขอในป2554และไดรบการวนจฉยวาเปนโรคทเกดจากการท�างานจ�านวน93คนโดยใช

แบบสมภาษณถงพฤตกรรมการท�างานของแตละคน ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนมาก

ปฏบตงานในดานการใหบรการผปวย ลกษณะงานทท�า สวนมากเปนงานทนงสลบยน 71 (76.3%)

ซงการท�างานจะมการเดน การยกหรอเคลอนยายผปวยรวมถงการเดนเอกสาร การสงสงสงตรวจทาง

หองปฏบตการ การรบยาและเวชภณฑตางๆ ทตองใชกบผปวยในกลมทท�างานดานสนบสนนบรการ

พบวาเกาอสวนมากไมมทพกแขน65(69.9%)เกาอท�างานปรบความสงได16(51.6%)แตเนองจาก

เกาอนงท�างานใชงานรวมกนถงจะปรบระดบความสงไดกไมมใครปรบระดบทกครงเพราะไมสะดวก

เมอตองใชงานในขณะทเรงรบ และกลมตวอยางคดวาการนงท�างานไมเหมาะสมนงแลวรสกเมอยลา

23(74.19%)

ดงนนการเจบปวยของบคลากรสถาบนอาจจะแบงเปนแบบเฉยบพลนซงบางครงมกจะเกดจากการ

ยกผปวยทมน�าหนกมากกวาตนเองซงจะสามารถบอกไดวาเกดจากการท�างาน และแบบคอยเปน

คอยไปสวนมากมกเกดจากการเจบปวยเลกๆ นอยๆ สะสมอาการนนเรอยมาซงไมสามารถทจะระบ

แนชดวาเกดจากการท�างานไดหรอไมเชนการใชมอท�างานเดมๆซ�าๆอาจจะมกจกรรมอนๆนอกเหนอ

จากการท�างานได เชน การเลนกฬาเปนตน ซงการจะไมท�าใหเกดเจบปวย สามารถทจะปองกนโดย

ลดปจจยเสยงทจะเกยวของกบการท�างานเชนการยกของทเกนก�าลงงานทตองท�าซ�าไปซ�ามาหลายครง

การใชทาทางทไมเหมาะสมหรออยในทานนๆนานเกนไป

77

ปจจยทมผลตอการเจบปวยของบคลากรสถาบนบ�าราศนราดรดวยโรคกลามเนอและระบบกระดกและขอ

ความเปนมาและความส�าคญของปญหา

ระบบกลามเนอและโครงสรางกระดก

(musculoskeletalsystem)หมายถงระบบอวยวะ

ทรวมเนอเยอของกลามเนอ เสนเอนกลามเนอ

เสนเอนยดขอ เสนประสาท และหลอดเลอดเลยง

เนอเยอกระดก เยอห มกระดกและขอกระดก

หมอนกระดกสนหลงและกระดกโครงสรางรางกาย

องคการอนามยโรคไดนยามโรคทเกยวเนองกบการ

ประกอบอาชพ(workrelateddisorders)วาเปน

โรคทเกดจากปจจยคกคามหลายปจจย ไดแก

ปจจยคกคามทางกายภาพ ทางชวภาพ ทางเคม

ทางกายศาสตร (ศาสตรในการจดสภาพงานให

เหมาะสมกบคนท�างาน)และปจจยทางจตวทยาสงคม

โรคระบบกลามเนอและโครงสรางกระดกจากการ

ท�างานเปนโรคทเกยวของกบการประกอบอาชพซง

หมายรวมถงโรคระบบกลามเนอและโครงสรางกระดก

จากการท�างานโดยตรงหรอโดยทางออมท�าใหโรคท

เปนอยเดมมอาการมากขน หรอเกดอบตเหตขณะ

ท�างานท�าใหมการบาดเจบของระบบกลามเนอและ

โครงสรางกระดกโรคระบบกลามเนอและโครงสราง

กระดกจากการท�างานมกเกดจากปจจยเสยงหลาย

ปจจยรวมถงลกษณะท�างานปจจยเสยงจากการท�างาน

ไดแก การใชรางกายท�างานในลกษณะใดหนงๆ

ซ�าๆถๆ ตดตอกนเปนเวลานานการท�างานเกนก�าลง

การท�างานเกนเวลาทรางกายจะสามารถฟนสภาพให

เปนปกตการท�างานโดยใชสวนของรางกายไมถกตอง

เชนยกของหนกไมถกวธการผลกการดนการดง

หรอยกสงของหนกเกนก�าลงในทาทางทไมเหมาะสม

การเคลอนไหวรางกายในทากมหลงหรอบดตว

ผดลกษณะ นอกจากนยงหมายรวมถงโรคระบบ

กลามเนอและโครงสรางกระดกทเกดจากการท�างาน

ในสภาวะแวดลอมของสถานทท�างานไมเหมาะสมเชน

สถานทปฏบตงานคบแคบท�าใหเคลอนไหวรางกาย

สวนทตองใชงานไมสะดวกหรอไมถนดเปนเวลานาน

ท�างานในสภาวะทรางกายไดรบความสนสะเทอนท�างาน

ในสภาวะทอณหภมสงหรอต�าเกนไป นอกจากน

การเกดโรคระบบกลามเนอและโครงสรางกระดก

จากการท�างานยงอาจมปจจยเสยงทางจตวทยาสงคม

มาคกคามรวมดวยท�าใหเกดโรคขนไดเชนโรคปวดหลง

จากการท�างาน โรคปวดศรษะ เปนตน ลกษณะ

การท�างานและปจจยเสยงตางๆ เปนเหตใหรางกาย

หรออวยวะบางสวนเกดมการบาดเจบสะสมกบอวยวะ

หรอรางกายสวนทท�างานโดยไมไดรบอนตรายระหวาง

การท�างานจากภยนตรายภายนอกโดยตรงหรอระยะ

เวลาในการท�างาน จงท�าใหเกดการเปลยนแปลงตอ

ระบบกลามเนอและโครงสรางกระดกการเปลยนแปลง

ของรางกายทเกดมภาวการณบาดเจบสะสมจากการ

ท�างานนในสหรฐอเมรกาเรยกภาวะนวาCumulative

TraumaDisorder (CTD)สหราชอาณาจกรเรยก

วาRepetitiveStrainInjury(RSI)ประเทศนวซแลนด

เรยกวาOccupationalOveruseSyndrome(OOS)

เปนตนการบาดเจบสะสมจากการท�างานมความรนแรง

หลายระดบองคกรความปลอดภยจากการท�างานของ

สหรฐอเมรกา (OSHA) แบงการบาดเจบสะสมเปน

ประเภทตามกลมตางๆ ไดแก ภาวะผดปกตเกยว

เนองกบเอนกลามเนอ(Tendonrelateddisorder)

ภาวะผดปกตเกยวเนองกบเสนประสาท(nerve re-

lateddisorder)ภาวะผดปกตเกยวเนองกบขอ(joint

related disorder) ภาวะผดปกตเกยวเนองกบ

กลามเนอ (muscle related disorder) ภาวะ

78

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

ผดปกตเกยวเนองกบการไหลเวยนโลหต (circulatory

relateddisorder)และภาวะผดปกตเกยวเนองกบ

ถงลดเสยดส(bursarelateddisorder)อาการและ

การเปลยนแปลงในรางกายทเกดขน มตงแตรนแรง

นอยหรอมากและอาจมอาการเรอรงไดอาการเหลาน

เปนสาเหตใหรางกายเจบปวย ตองหยดพกงานเพอ

รกษา ท�าใหสญเสยสมรรถภาพในการท�างานของ

รางกายแบบชวคราวหรอถาวรคณะกรรมการวชาการ

ระบบกลามเนอกระดกและขอ กองทนเงนทดแทน

ไดน�าขอแนะน�าท 194 (R194) ขององคกรแรงงาน

ระหวางประเทศป พ.ศ. 2547 มาเปนหลกในการ

ปรบปรงการจ�าแนกโรคระบบกลามเนอและโครงสราง

กระดกจากการท�างาน และไดจ�าแนกชนดโรคตาม

ระบบอวยวะของรางกายโดยมหวขอโรคดงน

1. ปลอกเอนกลามเนออกเสบบรเวณปลาย

ยนกระดกเรเดยสจากการท�างานในลกษณะทม

การเคลอนไหวซ�าๆ การใชก�าลงขอมอมากๆ และ

ขอมออยในต�าแหนงทไมเหมาะสม(radialstyloid

tenosynovitis due to repetitive movements,

forceful exertions and extreme postures of

the wrist)

2. ปลอกเอนกลามเนออกเสบเรอรงของมอ

และขอมอจากการเคลอนไหวซ�าๆการใชก�าลงขอมอ

มากๆ และขอมออยในต�าแหนงทไมเหมาะสม

(chronic tenosynovitis of hand and wrist due

to repetitive movements, forceful exertions

and extreme postures of the wrist)

3. ถงลดเสยดสทปมปลายศอกอกเสบจาก

แรงกดบรเวณขอศอกเปนเวลานาน (prepatellar

bursitis due to prolonged pressure of the

elbow region)

4. ถงลดเสยดสหนาสะบาหวเขาอกเสบจาก

การคกเขาเปนเวลานาน(prepatellarbursitisdue

to prolonged stay in kneeling position)

5. รอยนนเหนอปมกระดกตนแขนอกเสบ

จากการท�างานทใชแรงแขนและขอศอกมาก

(epicondylitis due to repetitive forcefuk work)

6. กลมอาการแผนกะดกออนรองขอเขา

บาดเจบจากการคกเขาและนงยองท�างานเปนเวลานาน

(meniscus lesions following extended periods

of work in a kneeling or squatting position)

7. กลมอาการชองขอมอ (Carpal tunnel

syndrome)

8. โรคระบบกลามเนอและโครงสรางกระดก

ทเกดขนเนองจากการท�างานหรอสาเหตจากลกษณะ

งานทเฉพาะหรอมปจจยเสยงสงในสงแวดลอมการ

ท�างานนอกจากทกลาวมาแลวหรอไมไดก�าหนดไวใน

ขอ 1 ถง 7 ทสามารถพสจนไดวามสาเหตจากการ

ท�างาน โรคเหลานสวนมากจะเกดจากการบาดเจบ

สะสมการสมผสสงคกคามหรอปจจยเสยงจากสภาวะ

สงแวดลอมจากการท�างานอนเกยวกบการยศาสตร

ดวย เชน อาการปวดหลงสวนลางจากการท�างาน

(occupationallowbackpain)เปนตน

ในปพ.ศ.2554ส�านกโรคจากการประกอบ

อาชพและสงแวดลอมไดด�าเนนการจดท�าระบบขอมล

เพอการเฝาระวงโรคและภยสขภาพจากประกอบ

อาชพและสงแวดลอม โดยการจดท�าแบบรายงาน

อาชวเวชกรรมและการเฝาระวงโรคจากการประกอบ

อาชพเพอบนทกขอมลผลการด�าเนนงานการจดบรการ

อาชวอนามยของกลมงานอาชวเวชกรรมพบวาจ�านวน

79

ปจจยทมผลตอการเจบปวยของบคลากรสถาบนบ�าราศนราดรดวยโรคกลามเนอและระบบกระดกและขอ

ผปวยโรคจากการประกอบอาชพทไดรบการวนจฉย

(รายใหม)ป2554พบวาปญหาดานสขภาพจากการ

ประกอบอาชพทพบมากทสดคอ การบาดเจบและ

อบตเหตจากการท�างานคดเปนรอยละ 34.81 รอง

ลงมาคอโรคหอบหดจากการประกอบอาชพรอยละ

7.67โรคกลามเนอและขอจากการท�างานรอยละ7.35

โรคผวหนงจากการประกอบอาชพรอยละ 2.52

โรคพษสารเคมเฉยบพลนรอยละ0.13โรคจากการ

ประกอบอาชพอนๆ รอยละ 0.12 โรคประสาทห

เสอมรอยละ0.09โรคสารเคมจ�ากดศตรพชรอยละ

0.06และโรคซลโคสสรอยละ0.05(ทมา:ส�านกโรค

การประกอบอาชพและสงแวดลอม,2555)

จากสถตโรคทพบบอยทางระบบกระดกและ

ขอและกลามเนอ มกเกดขนบรเวณขอศอกและมอ

มากทสดเมอเทยบกบอวยวะสวนอนๆ ของรางกาย

(AANS,2008)ทงนเพราะในชวตประจ�าวนของแต

ละคนตองใชมอตลอดเวลาในการท�างาน สาเหต

สวนใหญมกเกดจากการใชงานของมอมากเกนไป

จากการใชงานในชวตประจ�าวนหรอจากอาชพซงเปน

ผปวยทมารบบรการดวยโรคทปวดขอศอกและมอ

ทพบบอยคอโรคTenniselbow,DeQuervain's

disease,CarpaltunnelsyndromeและTrigger

fingerกลมอาการผดปกตทางระบบโครงรางและกลาม

เนอทเกดขนกอใหเกดผลกระทบตอการท�างานทงทาง

ตรงและทางออม ซงผลกระทบทเกดขนทางตรงคอ

อาการบาดเจบตามสวนตางๆของรางกายจากผลกระทบ

ทเกดขนชใหเหนถงความจ�าเปนในการหาแนวทาง

ปองกนปญหาอาการเจบปวยในบคลากรสถาบน

บ�าราศนราดร

วตถประสงคของการวจย

• เพอศกษาปจจยทมผลตอการเจบปวยของ

บคลากรสถาบนบ�าราศนราดรดวยโรคระบบกระดก

และขอและกลามเนอ

วธการด�าเนนการวจย

รปแบบการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนาหา

ความสมพนธ(Descriptivecorrelationresearch)

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรคอบคลากรสถาบนบ�าราศนราดร

ทมารบบรการแผนกศลยกรรมระบบกระดกและขอ

ในป2554จ�านวน181คน

กลมตวอยางคอบคลากรสถาบนบ�าราศนราดร

ทมารบบรการแผนกศลยกรรมระบบกระดกและขอ

และไดรบการวนจฉยโรคเกดจากการท�างานจ�านวน

124 คน การเลอกกลมตวอยาง ใชการเลอกกลม

ตวอยางแบบงายโดยท�าสลากเรยงตามเลข1-181

และจบสลากใหไดตามจ�านวนกลมตวอยางคอ124คน

เกณฑการคดเลอกอาสาสมครเขารวมโครงการ

(Inclusion criteria)

- บคลากรสถาบนบ�าราศนราดร

- ไดรบการวนจฉยโรคเกดจากการท�างาน

ตามขอแนะน�าท 194 (R194) ขององคกรแรงงาน

ระหวางประเทศป พ.ศ.2547 มาเปนหลกในการ

ปรบปรงการจ�าแนกโรคระบบกลามเนอและโครงสราง

กระดกจากการท�างาน

- ใหความรวมมอในการเขารวมโครงการ

เกณฑการแยกอาสาสมครออกจากโครงการ(Exclusion

criteria)

80

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

- ไมไดปฏบตงานหรอลาออกจากสถาบน

บ�าราศนราดรในชวงทสมภาษณ

- ไมสามารถใหขอมลได

เครองมอทใชในการเกบขอมล เปนแบบ

สมภาษณทสรางขน

แบบสมภาษณประกอบดวย

- ขอมลสวนบคคล5ขอ

- ขอมลประวตการท�างาน4ขอ

- ขอมลดานสขภาพ4ขอ

- ขอมลลกษณะการท�างาน8ขอ

ขนตอนการด�าเนนการวจย

- เสนอโครงการผานคณะกรรมการพจารณา

จรยธรรมสถาบนบ�าราศนราดร

- หลงจากไดรบอนญาตจากผอ�านวยการ

สถาบนบ�าราศนราดรแลวจะด�าเนนการเกบขอมล

- คนหารายชอและHNของเจาหนาททมา

รบการรกษาทแผนกศลยกรรมกระดกและขอ

- ก�าหนดเลขรหสแทนชอและHNของกลม

ตวอยาง

- ท�าการขอความยนยอมแกอาสาสมครโดย

ผวจย

- หลงจากอาสาสมครใหความยนยอมแลว

ท�าการสมภาษณอาสาสมครเปนรายบคคล

- น�าขอมลทไดมาวเคราะหขอมลและสรปผล

ผลการศกษา

1. ขอมลสวนบคคล กลมตวอยางเพศชาย

16(17.2%)เพศหญง77(82.8%)อายเฉลย43.96ป

สถานภาพสมรสโสด23(24.75%)สมรส62(66.7%)

หมาย/หยา/แยก8(8.6%)การศกษาประถมศกษา

7 (7.5%) มธยมศกษา 21 (22.6%) ปวช/ปวส.

18 (19.4%) ปรญญาตร 43 (46.2%) ปรญญาโท

4(4.3%)

2. ขอมลประวตการท�างานงานทท�าในปจจบน

พยาบาล26(28%)ผชวยเหลอคนไข19(20.4%)

เวรเปล 7 (7.5%) ธรการ 27 (29.%) ชางทวไป

14(15.1%)ระยะเวลาทปฏบตงานในสถาบนฯเฉลย

17.89ปท�างานจากทอน47(50.5%)โดยสวนมาก

ท�างานรบจาง18(38.3%)

3. ขอมลดานสขภาพมโรคประจ�าตวเกยวกบ

ระบบกลามเนอกระดกและขอ9(9.7%)สวนมาก

จะเปนโรคปวดหลง(LBP)5(55.5%)มประวตผาตด

35(37.6%)สวนมากผาตดไสตง(Appendectomy)

9(25.7%)มประวตอบตเหต27(29.0%)จากอบตเหต

จากมอเตอรไซค (MCA) 14 (51.8%) การนอน

พกผอนเฉลย6.48ชวโมงสวนมากการออกก�าลงกาย

ใน 1 สปดาหไมแนนอน 49 (52.7%) สวนมากม

เสนเลอดขอดทขา82(88.2%)

4. ขอมลลกษณะการท�างานลกษณะงานเปน

งานทนงสลบยน71(76.3%)ชวงเวลางานมการหยด

พกนอกเหนอจากพกรบประทานอาหารกลางวน 2

ครง69(74.2%)เปนเวลาครงละ30นาทสวนมาก

แตละหนวยงานไมมทพกเทา 80 (86.0%) ในการ

ท�างานระหวางวนมการเปลยนอรยาบถ

5. แผนกทมการนงท�างานเกาอสวนมากไมม

ทพกแขน65 (69.9%) เกาอท�างานปรบความสงได

16 (51.6%) ทนงท�างานไมตองใชวสดรองนง

24(77.4%)คดวาการนงท�างานไมเหมาะสมนงแลว

รสกเมอยลา23(74.19%)

81

ปจจยทมผลตอการเจบปวยของบคลากรสถาบนบ�าราศนราดรดวยโรคกลามเนอและระบบกระดกและขอ

การอภปรายผล

กลมตวอยางสวนมากปฏบตงานในดานการ

ใหบรการผปวยลกษณะงานทท�า สวนมากเปนงาน

ทนงสลบยนซงการท�างานจะมการเดนการยกหรอ

เคลอนยายผปวยรวมถงการเดนเอกสาร การสงสง

สงตรวจทางหองปฏบตการ การรบยาและเวชภณฑ

ตางๆทตองใชกบผปวยหรอในกลมบคลากรทตอง

นงท�างานมากกวาเดน เกาอสวนมากไมมทพกแขน

ปรบความสงได แตเนองจากเกาอนงท�างานใชงาน

รวมกนถงจะปรบระดบความสงไดกไมมใครปรบระดบ

ทกครงเพราะไมสะดวกเมอตองใชงานในขณะทเรงรบ

กลมตวอยางคดวาการนงท�างานไมเหมาะสมนงแลว

รสกเมอยลา

สรปผล

ดงนนการเจบปวยของบคลากรสถาบนอาจจะ

แบงเปนแบบเฉยบพลนซงบางครงมกจะเกดจากการ

ยกผปวยทมน�าหนกมากกวาตนเองซงจะสามารถบอก

ไดวาเกดจากการท�างานและแบบคอยเปนคอยไปสวน

มากมกเกดจากการเจบปวยเลกๆนอยๆสะสมอาการ

นนเรอยมาซงไมสามารถทจะระบแนชดวาเกดจากการ

ท�างานไดหรอไมเชนการใชมอท�างานเดมๆ ซ�าๆ

อาจจะมกจกรรมอนๆนอกเหนอจากการท�างานไดเชน

การเลนกฬาเปนตน ซงการจะไมท�าใหเกดเจบปวย

สามารถทจะปองกนโดยลดปจจยเสยงทจะเกยวของ

กบการท�างานเชนการยกของทเกนก�าลงงานทตอง

ท�าซ�าไปซ�ามาหลายครง การใชทาทางทไมเหมาะสม

หรออยในทานนๆนานเกนไป

ขอเสนอแนะ

จากผลการศกษาลกษณะการท�างานของบคลากร

ท�าใหเกดทาทางการท�างานไมเหมาะสมและมการท�างาน

ในทาเดมๆซ�าซากเปนประจ�าสงผลใหมการเจบปวย

ดวยโรคของกลามเนอ กระดกและขอดงนนถาหาก

ไมมการปองกนหรอลดปจจยเสยงทจะท�าใหเกดการ

การเจบปวยของบคลากร ซงผบรหารอาจจะตองหา

มาตรการในการปองกนและลดปจจยเสยงดงกลาว

เอกสารอางอง

1. สรกร เคาภไทย ส�านกงานพฒนาระบบขอมล

ขาวสารสขภาพ.ทมาโครงการสงเสรมการผลต

เอกสารชดการเรยนในรปแบบสออเลกทรอนกส

ม.ศรนครนทรวโรจนประสานมตร.

2. ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

(สสส.)จากwww.siamsafety.comวนท22

ตลาคม2555.

3. ประณตปนเกลา.ปจจยดานการยศาสตรและ

อตราความชกกลมอาการผดปกตทางระบบ

โครงรางและกลามเนอในผประกอบอาชพนวด

แผนไทย.วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการพยาบาลอาชวอนามยมหาวทยาลย

เชยงใหม,2551.

4. สมตรารกสตย.ปญหาความเมอยลาของกลามเนอ

จากการท�างานในโรงงานอตสาหกรรมเยบรองเทา

ต�าบลพระลบ อ�าเภอเมอง จงหวดขอนแกน.

วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาอนามยสงแวดลอม บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยขอนแกน,2550.

82

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

5. อตพงษ สจรตน.อตราอบตการณและปจจยท

เกยวของกบการบาดเจบและเจบปวยของ

กลามเนอกระดกโครงรางในก�าลงพลเรอบรรทก

เครองบน.วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาอาชวเวชศาสตร ภาควชาเวชศาสตร

ปองกนและสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2550.

6. กานตค�าโตนด.ความชกและปจจยทเกยวของ

จากการท�างานกบความผดปกตทางระบบ

กลามเนอและกระดกโครงรางของคอและรยางค

สวนบนในพนกงานเกบคาผานทางพเศษ

การทางพเศษแหงประเทศไทย. วทยานพนธ

วทยาศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาอาชวเวชศาสตร

ภาควชาเวชศาสตรปองกนและสงคมจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย,2551.

7. กลยาวานชยบญชา.การวเคราะหสถต:สถต

เพอการตดสนใจ. พมพครงท ๔ กรงเทพฯ:

โรงพมพแหงจฬาลงกรณวทยาลย.2554.

8. นงนช ภทราคร. สถตการศกษา. กรงเทพฯ:

สวรยาสาสน.2538.

9. บญธรรมกจปรดาบรสทธ.ระเบยบวธการวจย

ทางสงคมศาสตร. พมพครงท 7. กรงเทพฯ:

โรงพมพและปกเจรญผล.2540.

10. ศรชยกาญจนวาส,ดเรกศรสโขและทววฒน

ปตยานนท.การเลอกใชสถตทเหมาะสมส�าหรบ

การวจยทางสงคมศาสตร. กรงเทพมหานคร:

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.2535.

83

การแปลงนโยบายสการปฏบต

การเปลยนนโยบายสการปฏบต

สรกล วงษสรโสภาคยส�านกงานคณะกรรมการควบคมเครองดมแอลกอฮอล กรมควบคมโรค

บทสรปส�ำหรบผบรหำร

การน�านโยบายไปปฏบต (Policy Implementation) เปนขนตอนทมความส�าคญอยางยง การม

นโยบายทวางไวอยางงดงามกมไดเปนหลกประกนวานโยบายนนจะประสบความส�าเรจได หากหนวยงานทรบ

ไปปฏบตไมสามารถทน�านโยบายไปปฏบตใหบรรลผลส�าเรจเปนรปธรรม และบอยครงทพบวานโยบายทถก

ก�าหนดมาอยางดตองประสบกบความลมเหลวเพราะหนวยงานปฏบตไมสามารถทจะปรบเปลยนพฒนาองคกร

ของตวเองเพอทจะน�านโยบายนนไปปฏบตใหเกดผลได

โดยปกตนโยบายทก�าหนดขนมามกจะมวตถประสงคกวาง ๆ และมลกษณะเปนนามธรรมยากแก

การน�าไปปฏบต ดงนนการจะน�านโยบายไปปฏบตใหบรรลผลส�าเรจจงตองมการแปลงนโยบายใหเปนรปธรรม

ในลกษณะของแผนงานและโครงการ

การแปลงนโยบายสการปฏบตโดยทวไปมขนตอนการด�าเนนการดงน

1. รบนโยบายจากรฐบาล หรอรฐมนตร

2. หนวยงานน�ามาก�าหนดเปนยทธศาสตร หรอแผนชาต

3. จดท�าแผนปฏบตราชการ

4. จดท�าโครงการ

5. ก�ากบ ตดตาม ประเมนผล

โดยทวไปเมอสวนราชการรบนโยบายมา จะน�ามาวเคราะหความสอดคลองกบบทบาท ภารกจ

ของหนวยงาน เพอน�ามาก�าหนดเปนแผนยทธศาสตรซงประกอบดวย วสยทศน พนธกจ ประเดนยทธศาสตร

เปาประสงค ตวชวด คาเปาหมาย และกลยทธการด�าเนนงาน จากนนจะจะจดท�าเปนแผนปฏบตการ ซงประกอบ

ดวยโครงการ กจกรรม และงบประมาณ

การประเมนผลแผนงาน โครงการ นอกจากเพอน�าไปปรบปรงแผนปฏบตราชการและโครงการแลว

ยงสามารถใชเปนเครองมอเชอมโยงไปสการประเมนอนๆได เชน ประเมนเพอจายคาตอบแทนหรอแรงจงใจ

ประเมนเพอการเลอนต�าแหนง ประเมนเพอการพฒนา หรอประเมนเพอปรบปรงประสทธภาพการท�างาน

84

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

กำรน�ำนโยบำยสกำรปฏบต

การน�านโยบายไปปฏบต (Policy Implementation) มความส�าคญอยางยง เพราะเปนขนตอนท

เกยวของสมพนธกบขนตอนการก�าหนดนโยบายสาธารณะ เพราะเมอนโยบายไดรบการอนมตและประกาศใช

ในลกษณะตาง ๆ แลว นโยบายนนจะสามารถแกไขปญหาใหประชาชนไดหรอไม อยางไร ยอมขนอยกบขน

ตอนการน�านโยบายไปปฏบต เพราะถาการน�านโยบายไปปฏบตบรรลผลส�าเรจยอมสะทอนใหเหนถงการตดสนใจ

ก�าหนดนโยบายทถกตอง เหมาะสม เกดผลลพธทพงปรารถนา และตอบสนองตอความตองการของประชาชน

และสงคมโดยสวนรวมไดอยางแทจรง ในอดตขนตอนการน�านโยบายสาธารณะไปปฏบตมกถกละเลย และ

ไมคอยไดรบความสนใจจาก จนกระทงราวครสตศกราชท 1970 ฮารโกรฟ (Erwin C. Hargrove) ไดเขยน

หนงสอชอ The Missing Link: The Study of the Implementation of Social Policy ซงเปนแนว

ความคดเกยวกบองคความรดานการน�านโยบายไปสการปฏบต โดยเฉพาะนโยบายดานสงคม จงเปนจด

เรมตนทท�าใหองคความรดานนไดรบความสนใจมากขน

ควำมหมำยและควำมสำคญของกำรนำนโยบำยสำธำรณะไปปฏบต

เคอร (Kerr) (ถวลย วรเทพพฒพงษ. 2539: 282) ไดกลาววา การน�านโยบายไปปฏบต หมายถง

การศกษาเกยวกบสมรรถนะขององคการทจะใชทรพยากรทางการบรหารทงมวล เพอปฏบตใหบรรลเปาหมาย

ของนโยบายทรฐก�าหนดไว ความหมายดงกลาวเปนการเนนถงสมรรถนะ หรอความพรอมขององคการและ

ทรพยากรในการบรหารทจะน�านโยบายไปปฏบตทกดาน ไมวาจะเปนงบประมาณ บคลากร หรอวสดอปกรณ

ดรอร (Dror) (จมพล หนมพานช. 2547: 139) ไดกลาววา การน�านโยบายไปปฏบต หมายถง การ

บรหารนโยบาย ความหมายดงกลาวชใหเหนถงการกระท�าใดๆ ทอาศยกลไกทางการบรหารมาท�าใหนโยบายม

การปฏบตหรอด�าเนนงานอยางจรงจง เพอใหบรรลวตถประสงค

วรเดช จนทรศร (2539: 297) ไดใหความหมายวา การน�านโยบายไปปฏบตเปนการศกษา เกยวกบ

องคการทรบผดชอบวาสามารถน�า และกระตนใหทรพยากรทางการบรหาร ตลอดจนกลไก ทส�าคญทงมวล

ปฏบตงานใหบรรลตามนโยบายทระบไว

จากความหมายดงกลาวขางตน สรปไดวา การน�านโยบายสาธารณะไปปฏบต หมายถง การบรหาร

นโยบายทครอบคลมถงสมรรถนะขององคการ พฤตกรรมขององคการ ปฏสมพนธของบคคล และกลมบคคล

การใชทรพยากรทางการบรหารทงมวล ตลอดจนความรวมมอของหนวยงาน ภาครฐและภาคเอกชน รวมทง

สภาพแวดลอมและปจจยอนๆ ทมผลตอการปฏบตงานใหบรรล วตถประสงคของนโยบายทระบไว

85

การแปลงนโยบายสการปฏบต

ความส�าคญของการน�านโยบายสาธารณะไปปฏบต สามารถสรปได (สมบต ธารงธญวงศ. 2549:

398-413) ดงน

1. การน�านโยบายสาธารณะไปปฏบต เปนขนตอนท 2 ของกระบวนการนโยบาย ตามทศนะของ

ดรอร (Dror) เพราะเปนเนอหาสวนหนงของขนตอนทเกดขนภายหลงการก�าหนด นโยบายแลว ซงเปนสวนท

จะท�าใหนโยบายด�าเนนไปครบวงจร ไมหยดชะงก

2. นโยบายสาธารณะใดกตาม ถงแมวาเราจะก�าหนดไวดตามหลกเหตผล แตถาหากไมมการน�านโยบาย

ไปปฏบต นโยบายนนกไรคณคา หรอเมอน�าไปปฏบตแลวลมเหลว นอกจากจะเกดความเสยหายตอประชาชน

ยงเกดความเสยหายตอประเทศชาต และอาจสงผลตออนาคตทางการเมองของผก�าหนดนโยบายอกดวย

3. ในกระบวนการแปลงนโยบาย ซงเปนแนวทางปฏบตอยางกวาง ๆ หรอมลกษณะ เปนนามธรรม

ของรฐบาลใหมลกษณะเปนรปธรรม โดยแปลงจากนโยบายใหเปนแผนงาน (Program) และโครงการ (Project)

ซงจะงายตอการน�าไปปฏบต

4. เปนภารกจทส�าคญยงประการหนงของฝายขาราชการประจ�า ทฝายการเมองเปนผก�าหนดนโยบาย

และฝายขาราชการประจ�าเปนผน�านโยบายไปปฏบต ฝายการเมองจะมนใจวานโยบายของตน จะไดรบการปฏบต

จากขาราชการประจ�าอยางจรงจง อนจะน�าไปสความส�าเรจตามวตถประสงค

5. ความส�าเรจหรอความลมเหลวของการน�านโยบายไปปฏบต จะสงผลกระทบทง ทางตรง และ

ทางออม ตอผตดสนใจนโยบาย ตอกลมเปาหมายทเกยวของ และตอหนวยปฏบตงาน เพราะถาการน�านโยบาย

ไปปฏบตสาเรจ ผตดสนนโยบาย หรอผก�าหนดนโยบายกจะไดรบการยอมรบ และความศรทธาจากประชาชน

และอาจกลบเขามาด�ารงต�าแหนงทางการเมองอกครงหนง ในขณะเดยวกนกลมเปาหมายทประสบปญหากจะ

ไดรบการแกไขปญหาหรอการตอบสนองความตองการของกลมตน และหนวยปฏบตงานกจะไดรบค�าชมเชย

ขวญก�าลงใจ ตลอดจนการสนบสนน งบประมาณอยางตอเนอง เปนตน

6. หากการน�านโยบายไปปฏบตส�าเรจตามวตถประสงค ยอมเกดความคมคาของการใชทรพยากร

ไมเกดความสญเปลาในดานการลงทน ทรพยากรในทนรวมถง บคลากร งบประมาณ วสดอปกรณ เวลา ฯลฯ

ทตองใชในการปฏบตงานทงหมด

7. การน�านโยบายไปปฏบตนนมความส�าคญตอความกาวหนาในการพฒนาประเทศ เปนอยางยง เพราะ

ถาน�านโยบายไปปฏบตตามแผนงาน โครงการพฒนาตาง ๆ ประสบความส�าเรจ ตามวตถประสงคและเปาหมาย

แลว ยอมสงผลใหประชาชนอยดกนด มความสข ในทางตรงขาม ถาน�านโยบายไปปฏบตแลวเกดความ

ลมเหลว ยอมหมายถงการพฒนาประเทศไมเปนไปตามทก�าหนดวตถประสงค และเปาหมายอยางแนนอน

ปญหาของประชาชนกจะไมไดรบการแกไข สญเสยทรพยากรในการแกไขปญหา

86

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

ผเกยวของในกำรนำนโยบำยสำธำรณะไปปฏบต ประกอบดวย

1. ฝายการเมอง (Politics) รวมถงรฐสภา และคณะรฐมนตรมความส�าคญในการก�าหนดขอบเขตของ

การน�านโยบายไปปฏบตของระบบราชการ การก�าหนดขอบเขตอาจท�าไดโดยการบญญตกฎหมาย หรอการ

ก�าหนดเปนมตคณะรฐมนตร การออกกฎกระทรวง และระเบยบ ขอบงคบตาง ๆ เพอใหหนวยราชการท

เกยวของรบไปปฏบต ในประเทศไทยฝายการเมองทมบทบาทมากทสดไดแกคณะรฐมนตร นโยบายตางๆ

มกไดรบการรเรมโดยผานทางเจากระทรวง ไปสคณะรฐมนตร และถกก�าหนดเปนมตคณะรฐมนตร เชน มต

คณะรฐมนตร วนท 19 พฤษภาคม 2546 เรองแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไทย (พ.ศ. 2546 -

2550) หนวยงานทรบนโยบายนไปปฏบตคอส�านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (กพร.) ซงมผลท�าให

มการพฒนาระบบ ราชการอยางจรงจงและตอเนองมาจนถงปจจบน

2. ระบบราชการ (Bureaucracy) ระบบราชการในทน หมายถงหนวยงานของรฐ ทมบทบาทหนาท

คลายเปนฟนเฟองหรอกลไกทจะเชอมประสานระหวางสงทฝายการเมองตดสนใจกบการสนองตอบตอปญหา

และความตองการของประชาชน จนมค�ากลาวทวา “ระบบราชการคอระบบรบใชประชาชน” จงท�าใหระบบราชการ

สามารถสรางบรการทไมสามารถหาไดในภาคธรกจทมงผลก�าไรเปนทตง (วอมสลย, แกร แอล. 2546: 123)

สมรรถนะขององคการหรอหนวยงานทรบผดชอบในการน�านโยบายไปปฏบตนนจะมสมรรถนะมากนอย

เพยงใด ยอมขนอยกบโครงสรางขององคการ จ�านวนและคณภาพของบคลากร เพยงพอ มงบประมาณสนบสนน

มากพอสมควร มระบบการตดตอสอสารทด มวสดอปกรณ เครองมอเครองใช และสถานทท�าเลทตงท

เหมาะสม

3. ขาราชการหรอเจาหนาทของรฐ (Bureaucrats) เปนบคคลทมความส�าคญยงตอความส�าเรจและ

ความลมเหลวในการน�านโยบายไปปฏบต ผบรหารระดบสงของหนวยงานจะมความส�าคญมากในการสนบสนน

ใหมการปฏบตตามนโยบาย ซงเปรยบเสมอนกบเปน “หวรถจกรหรอหวเรอใหญทจะน�าขบวนรถไฟไปสจด

หมายปลายทางไดส�าเรจ” สวนผปฏบตกเปรยบเสมอนกบขบวนรถไฟทจะขบเคลอนตามทศทางของหวรถจกร

เราสามารถแบงลกษณะการก�าหนดนโยบาย และการน�านโยบายไปปฏบตออกเปน 4 รปแบบคอ

เสยง สมบรณ

สมบรณ เพอเจอ ส�าเรจ

เสยง ลมเหลว เสยงดวง

กำรปฏบตตำมนโยบำย

กำรก

�ำหนด

นโยบ

ำย

87

การแปลงนโยบายสการปฏบต

ขนตอนกำรนำนโยบำยสำธำรณะไปปฏบต

โดยปกตนโยบายทก�าหนดขนมามกจะมวตถประสงคกวาง ๆ และมลกษณะเปนนามธรรมยากแก

การน�าไปปฏบต ดงนนการจะน�านโยบายไปปฏบตใหบรรลผลส�าเรจจงตองมการแปลงนโยบายใหเปนรปธรรม

ในลกษณะของแผนงานและโครงการเสยกอน

นโยบำย (Policy)

แผนชำต (Strategic Plan)

แผนงำน ก (Program) แผนงำน ข (Program)

โครงกำร ก (Project) โครงกำร ข (Project) โครงกำร ค (Project)

กจกรรม 1 กจกรรม 2 กจกรรม 3

(Activity) (Activity) (Activity)

กำรเตรยมองคกรใหพรอมส�ำหรบกำรนโยบำยไปปฏบตนนกประกอบดวย

88

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

ประโยชนของกำรแปลงนโยบำยใหเปนแผนงำนและโครงกำร

1. เปนการแปลงสงทเปนนามธรรมใหเปนรปธรรมเพอใหงายในการน�าไปปฏบต

2. งายในการควบคมและก�ากบดแลการปฏบตตามแผนงานและโครงการ

3. ใชผลการประเมนมาปรบเปนแผนงานและโครงการใหม

ขนตอนกำรแปลงนโยบำยสกำรปฏบต

ขนตอนกำรก�ำหนดยทธศำสตร

89

การแปลงนโยบายสการปฏบต

องคประกอบของแผนยทธศำสตรและแผนปฏบตกำร

วสยทศนและพนธกจ คำเปำหมำย

ประเดนยทธศำสตร กลยทธ

เปำประสงค โครงกำร

ตวชวด งบประมำณ

แผนยทธศำสตร

แผนปฏบตกำร

1. การก�าหนดวสยทศนและพนธกจ

เพอตอบค�าถามวา ท�าไมตองมองคกรเรา วสยทศนอาจจะเรมตนจากการก�าหนดโดยผบรหาร

ระดบสง แลวสอสารใหทกคนทราบเพอรวมแสดงความเหน หรอเรมจากพนกงานทกระดบกได วสยทศนทด

ตองสน งาย ครอบคลมเนอหาทตองการ เขาใจงาย มความหมายในเชงกระตนใหเกดการเปลยนแปลง

บงบอกภารกจระยะยาวขององคกร

2. ประเดนยทธศาสตร

คอประเดนหลกทตองค�านงถงเพอใหเกดผลการเปลยนแปลงในทศทางทตองการ โดยการน�า

พนธกจมาแตละขอมาพจารณาวาจะตองด�าเนนการใดเปนพเศษ และตองการใหเกดการเปลนยแปลงในทศทางใด

3. เปาประสงค

เปนสงทหนวยงานปราถนาจะบรรล โดยตองน�าประเดนยทธศาสตรมาพจารณาวา หากสามารถ

ด�าเนนงานจนประสบความส�าเรจตามประเดนยทธศาสตรแตละขอแลว ใครเปนผไดรบประโยชน ไดรบประโยชน

อยางไร

4. ตวชวด

เปนสงทบงชวาหนวยงานสามารถปฏบตงานไดบรรลเปาประสงคทวางไวไดหรอไม การเขยนปจจย

ทเปนตวบงชดงกลาวตองใชขอความทชดเจน ทงค�าจ�ากดความและขอบเขต

5. คาเปาหมาย

คอตวเลขหรอคาของตวชวดทตองการจะบรรลผล เปนการก�าหนดวาในแผนงาน หนวยงานตองการ

ทจะท�าอะไร ใหไดจ�านวนเทาไร ภายในระยะเวลาเทาใดจงจะถอวาบรรลเปาหมาย

90

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

6. กลยทธ

คอสงทจะตองท�าเพอบรรลเปาประสงค กลยทธก�าหนดขนจากปจจยความส�าเรจ (Critical Success

Factors) การพจารณาวาปจจยใดบางจะสงผลตอการบรรลเปาประสงค และตองท�าอยางไรจงจะไปสจดนน

สามารถสอสารโดยใชแผนทยทธศาสตร (Strategy Map) เปนเครองมอท�าความเขาใจกบเจาหนาทผปฏบต

ท�าใหผปฏบตงานทราบวาองคกรตองการจะบรรลความส�าเรจอะไร และมการก�าหนดแนวทางการด�าเนนงาน

ทส�าคญๆ ทตองท�าอะไร จะมการประเมนผลในสงทมความส�าคญตอความส�าเรจขององคกรอยางไร

มเปาหมายการด�าเนนงานเพยงใด

ความแตกตางการวดผลอยางสมดล (Balance Score Card) ระหวางองคกรทวไปและสวนราชการ

องคกรทวไป สวนรำชกำร

1. ดานการเงน 1. ดานประสทธผลตามพนธกจ

2. ดานลกคา 2. ดานคณภาพการใหบรการ

3. ดานกระบวนการ 3. ดานประสทธภาพการจดการ

4. ดานการเรยนร 4. ดานการพฒนาองคกร

7. โครงการ

หมายถงแผนงานยอยทประกอบดวยกจกรรมหลายกจกรรม หรองานหลายงานทระบรายละเอยด

ชดเจน อาท วตถประสงค เปาหมาย ระยะเวลาด�าเนนการ วธการหรอขนตอนในการด�าเนนงาน พนทในการ

ด�าเนนงาน งบประมาณทใชในการด�าเนนงานตลอดจนผลลพธทคาดวาจะไดรบ เปรยบเสมอนพาหนะทน�า

แผนปฏบตการไปสการด�าเนนงานใหเกดผลเพอไปสจดหมายปลายทางตามทตองการ อกทงยงเปนจดเชอมโยง

จากแผนงาน ไปสแผนเงน และแผนคนอกดวย

ลกษณะส�าคญของโครงการ

1. ประกอบดวยกจกรรมยอยๆ ทเกยวของพงพงและสอดคลองกนภายใตวตถประสงคเดยวกน

2. มการก�าหนดวตถประสงค (Objective) ทชดเจน วดได และปฏบตได ทงนเพอเปนแนวทาง

ในการด�าเนนงานและตดตามประเมนผลได โครงการหนงๆ อาจมมากกวาหนงวตถประสงคกได

3. มการก�าหนดจดเรมตนและจดสนสดของกจกรรม (Scheduled Beginning and Terminal

Points) ถาไมจดสนสดจะไมถอวาเปนงานโครงการ เพราะมลกษณะเปนงานประจ�า (Routine) หรองานปกต

4. มสถานทตง (Location) ของโครงการ ตองระบใหชดเจนวาโครงการมพนทด�าเนนการอยทใด

5. มบคลากรหรอองคกรหลก (Organization) รบผดชอบ

6. มการใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด (Resource)

8. งบประมาณ

การระบแหลงงบประมาณใหชดเจนจะท�าใหงายในการด�าเนนการและควบคมตรวจสอบการใช

งบประมาณใหเกดประโยชนสงสดได

91

การแปลงนโยบายสการปฏบต

92

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

ในขนตอนการประเมนผลการปฏบตงาน เราสามารถใชเปนเครองมอเชอมโยงไปสการประเมนอนๆได

เชน 1. ประเมนเพอจายคาตอบแทนหรอแรงจงใจ

2. ประเมนเพอการเลอนต�าแหนง

3. ประเมนเพอการพฒนา

4. ประเมนเพอปรบปรงประสทธภาพการท�างาน

ตวแปรทมผลตอความส�าเรจของการน�านโยบายไปสการปฏบต

1. วตถประสงคและมาตรฐานของนโยบาย

2. ทรพยากร

3. การสอสาร

4. คณลกษณะของหนวยงานทรบผดชอบ

5. สภาพสงคม เศรษฐกจ การเมอง

6. คณสมบตของบคคลทรบผดชอบ

ปจจยส�าคญทจะสงผลถงการแปลงยทธศาสตรสการปฏบตใหประสบผลส�าเรจ

1. บทบาทของผน�า (Leadership)

2. ทงองคกรมงเนนทยทธศาสตร (Org. must focus on strategy)

3. การสอสารและถายทอดยทธศาสตร (Translate and communicate)

4. ทงองคกรไปในทศทางเดยวกน (Alignment)

5. ทกคนมสวนรวมและรบผดชอบตอยทธศาสตร (Accountability of strategic performance

at all levels)

6. ความเชอมโยงระหวางยทธศาสตรกบโครงการและงบประมาณ (Linkage to project and

budget)

7. วฒนธรรมองคกรทเหมาะสม (Right Culture)

8. กระบวนการและกจกรรมทเหมาะสม (Right Processes)

9. บคลากรทเหมาะสม (Right People)

10. ระบบการจงใจทเหมาะสม (Motivation)

ความส�าเรจของการน�ากลยทธสการปฏบต จะตองประกอบดวย

1. กลยทธเรมตนทผน�า

2. ทงองคกรตองมงเนนทกลยทธ

3. การสอสารและถายทอดกลยทธ

93

การแปลงนโยบายสการปฏบต

4. ทงองคกรไปในทศทางเดยวกน

5. ทกคนมสวนรวมและรบผดชอบตอกลยทธ

6. เชอมโยงกลยทธกบแผนปฏบตการและงบประมาณ

7. วฒนธรรมองคกรทเหมาะสม

8. กระบวนการและกจกรรมทเหมาะสม

9. บคลากรทเหมาะสม

10. ระบบการจงใจทเหมาะสม

เอกสำรอำงอง

1. ทศพร ศรสมพนธ. การบรหารรฐกจเชงกลยทธและภาพรวมของการจดการและวางแผนเชงกลยทธ.

(กรงเทพฯ: สถาบนพฒนานโยบายและการจดการ จฬาลงกรณมหาวทยาลย), 2539.

2. ปณรส มาลากล ณ อยธยา. เอกสารประกอบการบรรยายเรองการพฒนาองคกรเพอน�ากลยทธไปส

การปฏบต.

3. พส เตชะรนทร. เอกสารประกอบการอบรมของเรอง Balanced Scorecard.

4. พสณห นนเกลยง. เอกสารประกอบการอบรมเรอง STRATEGIC WAY TO IMPLEMENT Balanced

Scorecard and Key Performance Indicator.

5. วฒนา วงศเกยรตรตน. การบรหารแผนงานเชงกลยทธในหนวยงานภาครฐบาล. (กรงเทพฯ : ภาควชา

รฐประศาสนศาสตร คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย), 2540.

6. สทธศกด พฤกษปตกล: การบรหารกลยทธและผลสมฤทธขององคกรดวยวธ Balanced Scorecard,

2546.

7. Certo C. Samuel and Perter. Strategic Management: A Focus on Process. (New York:

McGraw-Hill), 1990.

8. Pearce, John A., ll, and Richard B. Robinson, Jr. Strategic Management: Strategy

Formulation and Inplementaion., 1988.

9. http://www.m-society.go.th/document/news/news_1277.doc.

94

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

เกณฑรางวลคณภาพแหงชาต (Thailand Quality Award: TQA)

ไพโรจน พรหมพนใจ

กลมพฒนาระบบบรหาร

รางวลคณภาพแหงชาต พฒนามาจากแนวทางของรางวล Malcolm Baldrige National Quality

Award (MBNQA) โดยไดมการลงนามบนทกความรวมมอระหวาง สถาบนเพมผลผลตแหงชาตและส�านกงาน

พฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต เมอวนท 5 กนยายน 2539 ตอมาไดบรรจในแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (ป 2545 - 2549) ในการเพมขดความสามารถการแขงขนของประเทศ โดยม

เจตนารมณเพอสนบสนนการน�าแนวทางรางวลคณภาพแหงชาตไปใชในการปรบปรงความสามารถในการ

แขงขนและแสดงใหนานาชาตเหนถงความมงมนในการยกระดบมาตรฐานความเปนเลศในการบรหารจดการ

เกณฑรางวลคณภาพแหงชาต จดท�าขนโดยอาศยคานยมและแนวคดหลกตางๆ ดงน การน�าองคกรอยาง

มวสยทศน ความเปนเลศทมงเนนลกคา การเรยนรระดบองคกรและระดบบคคล การใหความส�าคญกบบคลากร

และพนธมตร ความคลองตว การมงเนนอนาคต การจดการเพอนวตกรรม การจดการโดยใชขอมลจรง

ความรบผดชอบตอสงคมในวงกวาง การมงเนนทผลลพธและการสรางคณคา และมมมองเชงระบบ คานยม

และแนวคดหลกดงกลาวจงเปนรากฐานทกอใหเกดความเชอมโยงระหวางผลการด�าเนนการทส�าคญ และขอ

ก�าหนดของการปฏบตการภายใตกรอบการจดการทเนนผลลพธ ซงน�าไปสการปฏบตการและการใหขอมล

ปอนกลบจงน�ามาก�าหนดเปนขอก�าหนดตาง ๆ ของเกณฑรางวลคณภาพแหงชาต แบงออกเปนโครงรางองคกร

และหมวดตางๆ 7 หมวดดวยกน รวม 1000 คะแนน คอ

1. การน�าองคกร 110 คะแนน

2. การวางแผนเชงกลยทธ 90 คะแนน

3. การมงเนนลกคา 100 คะแนน

4. การวด การวเคราะห และการจดการความร 90 คะแนน

5. การมงเนนบคลากร 100 คะแนน

6. การมงเนนการปฏบตการ 110 คะแนน

7. ผลลพธ 400 คะแนน

โดยมระบบการใหคะแนนค�าตอบในแตละหวขอ และการใหขอมลปอนกลบใหแกผสมครรบรางวล

จะขนอยกบการประเมนใน 2 มต คอ ประเมนกระบวนการ ของหวขอในหมวด 1 - 6 ปจจยทง 4 ทใชประเมน

กระบวนการไดแก “แนวทาง (Approach - A) การถายทอดสการปฏบต (Deployment - D) การเรยนร

(Lean1ing - L) และการบรณาการ (Integration - I) และประเมนผลลพธ ขององคกรทบรรลผลตามขอ

95

เกณฑรางวลคณภาพแหงชาต (Thailand Quality Award: TQA)

ก�าหนดในหวขอท 7.1 ถง 7.5 (หมวด 7) ปจจยทง 4 ทใชในการประเมนผลลพธ ไดแกระดบ (Level - L)

แนวโนม (Trend - T) การเปรยบเทยบ Comparison - C) องคกรทจะไดรบรางวลคณภาพแหงชาต จะตอง

ไดคะแนน มากกวา 650 คะแนนขนไป

โดยสรปการตรวจประเมนรางวลคณภาพแหงชาต จะเนนทการมองภาพรวมทงระบบการด�าเนนงาน

และการประเมนตนเอง ดงนนสงส�าคญคอการปรบปรงและพฒนาอยางตอเนอง เพอใหอยในเกณฑทก�าหนด

และจะตองพรอมทจะเปนตวอยางใหกบหนวยงานอนๆ ตอไปดวย และสงทส�าคญทสดในการเขารวมโครงการ

รางวลคณภาพแหงชาตกคอ ภาวะผน�า (Leadership) ซงเปนสงส�าคญมากเพราะคนแรกทจะลกขนมาเสยงใน

เรองปรบปรงคณภาพกคอผบรหารทกทาน ขอเพยงกลาทจะเรมตนและลงมอท�าอยางจรงจง ความส�าเรจกอย

ไมไกลเกนเออม

ความเปนมา

2539 ลงนามบนทกความรวมมอระหวาง สถาบนเพมผลผลตแหงชาตและส�านกงานพฒนาวทยาศาสตร

และเทคโนโลยแหงชาต เมอวนท 5 กนยายน 2539

2540 สถาบนเพมผลผลตแหงชาตเปนผรบผดชอบ Thailand Quality Award โดยตรง

2543 บรรจในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (ป 2545 - 2549) ในการเพมขดความ

สามารถการแขงขนของประเทศ โดยคณะรฐมนตร ลงมต 23 กนยายน 2543

เจตนารมณ

1. เพอสนบสนนการน�าแนวทางรางวลคณภาพแหงชาตไปใชในการปรบปรงความสามารถในการ

แขงขน

2. เพอประกาศเกยรตคณใหแกองคกรทประสบความส�าเรจในระดบมาตรฐานโลก

3. เพอกระตนใหมการเรยนรและแลกเปลยนวธปฏบตทเปนเลศ

4. เพอแสดงใหนานาชาตเหนถงความมงมนในการยกระดบมาตรฐานความเปนเลศในการบรหารจดการ

ประโยชนตอองคกร

องคกรภาครฐ เอกชน ทกประเภท ทกขนาด จะไดรบประโยชนในทกขนตอน เรมจากการตรวจประเมน

ตนเอง ผบรหารจะทราบถงสภาพทแทจรงวาระบบการบรหารจดการของตนยงขาดตกบกพรองในเรองใด

จงสามารถก�าหนดวธการและเปาหมายทชดเจนในการจดท�าแผนปฏบตการและเมอองคกรปฏบตตามแผน

จนบรรลเปาหมายทวางไว มความพรอมและตดสนใจสมครรบรางวลองคกรจะไดรบการตรวจประเมนดวย

กระบวนการทมประสทธผล และไมวาองคกรจะผานเกณฑรางวลหรอไมกตามองคกรจะไดรบรางวลปอนกลบ

96

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

ซงระบจดแขงและจดทควรปรบปรง ซงนบเปนประโยชนตอการน�าไปวางแผนปรบปรงองคกรใหสมบรณ

มากขนตอไป

องคกรทไดรบรางวลจะเปนทยอมรบจากองคกรตางๆ ทงภายในประเทศและตางประเทศ และมสทธ

ใชตราสญลกษณรางวลคณภาพแหงชาต ซงสอถงความเปนเลศในระบบการบรหารจดการในการโฆษณา

ประชาสมพนธองคกร รวมทงเปนแบบอยางใหแกองคกรอนๆ น�าไปประยกต เพอใหประสบผลส�าเรจ

เชนเดยวกน

คานยมและแนวคดหลก

เกณฑรางวลคณภาพแหงชาต จดท�าขนโดยอาศยคานยมและแนวคดหลกตาง ๆ ดงน

การน�าองคกรอยางมวสยทศน

ความเปนเลศทมงเนนลกคา

การเรยนรระดบองคกรและระดบบคคล

การใหความส�าคญกบบคลากรและพนธมตร

ความคลองตว

การมงเนนอนาคต

การจดการเพอนวตกรรม

การจดการโดยใชขอมลจรง

ความรบผดชอบตอสงคมในวงกวาง

การมงเนนทผลลพธและการสรางคณคา

มมมองเชงระบบ

คานยมและแนวคดหลกตางๆ ดงกลาวเปนความเชอและพฤตกรรมทพบวาฝงอยในองคกรทมผล

การด�าเนนการชนเลศหลายแหง คานยมและแนวคดหลกจงเปนรากฐานทกอใหเกดความเชอมโยงระหวาง

ผลการด�าเนนการทส�าคญ และขอก�าหนดของการปฏบตการภายใตกรอบการจดการทเนนผลลพธ ซงน�าไปส

การปฏบตการและการใหขอมลปอนกลบ ดงกรอบความคดของเกณฑ ดงน

97

เกณฑรางวลคณภาพแหงชาต (Thailand Quality Award: TQA)

กรอบความคดของเกณฑ

เกณฑรางวลคณภาพแห งชาต เพอองคกรทเปนเลศ

จากกรอบแนวคดของเกณฑ จงน�ามาก�าหนดเปนขอก�าหนดตาง ๆ ของเกณฑรางวลคณภาพแหงชาต

แบงออกเปน 7 หมวดดวยกน คอ

1. การน�าองคกร 2. การวางแผนเชงกลยทธ

3. การมงเนนลกคา 4. การวด การวเคราะห และการจดการความร

5. การมงเนนบคลากร 6. การมงเนนการปฏบตการ

7. ผลลพธ

จากกรอบแนวคดของเกณฑมรายละเอยดดงน

โครงรางองคกร

โครงรางองคกร ก�าหนดบรบทใหแกวธการทองคกรปฏบต สภาพแวดลอม ความสมพนธทส�าคญใน

การท�างาน ความทาทายและความไดเปรยบเชงกลยทธ เปนแนวทางทก�าหนดกรอบใหแกระบบการจดการ

ผลการด�าเนนการขององคกร

98

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

การปฏบตการของระบบ

การปฏบตการของระบบประกอบดวยเกณฑ 6 หมวด ทอยสวนกลางของภาพ ซงระบลกษณะของการ

ปฏบตการและผลลพธทองคกรบรรล

การน�าองคกร (หมวด 1) การวางแผนเชงกลยทธ (หมวด 2) และการมงเนนลกคา (หมวด 3)

ประกอบกนเปนกลมการน�าองคกร หมวดตางๆ เหลานถกจดเขาไวดวยกน เพอเนนความส�าคญวาการน�า

องคกรตองมงทกลยทธและลกคา ผน�าระดบสงตองก�าหนดทศทางขององคกร และแสวงหาโอกาสทางธรกจ

ในอนาคต

การมงเนนบคลากร (หมวด 5) การมงเนนการปฏบตการ (หมวด 6) และผลลพธ (หมวด 7)

ประกอบกนเปนกลมผลลพธ โดยบคลากรและกระบวนการปฏบตการทส�าคญมบทบาทท�าใหการด�าเนนการ

ส�าเรจและน�าไปสผลการด�าเนนการโดยรวมขององคกร

การท�างานทกอยางมงสผลลพธ ซงประกอบดวยผลลพธดานผลตภณฑและกระบวนการ ดานการ

มงเนนลกคาดานการมงเนนบคลากร ดานการน�าองคกรและการก�ากบดแลองคกร และดานการเงนและตลาด

ลกศรแนวนอนทตรงกลางของภาพแสดงการเชอมโยงกลมการน�าองคกร เขากบกลมผลลพธ ซงความ

เชอมโยงดงกลาวมความส�าคญอยางยงตอความส�าเรจขององคกร นอกจากนน ลกศรนยงแสดงถงความ

สมพนธโดยตรงระหวางการน�าองคกร (หมวด 1) และผลลพธ (หมวด 7) สวนลกศร 2 ทศทางนนแสดงถง

ความส�าคญของขอมลปอนกลบในระบบการจดการผลการด�าเนนการทมประสทธผล

พนฐานของระบบ

การวด การวเคราะห และการจดการความร (หมวด 4) มความส�าคญอยางยงในการท�าใหองคกรม

การจดการทมประสทธผล และมการปรบปรงผลการด�าเนนการและความสามารถในการแขงขนโดยใชระบบ

ทใชขอมลจรง และองคความรเปนแรงผลกดน การวด การวเคราะห และการจดการความรน เปนพนฐานของ

ระบบการจดการผลการด�าเนนการโดยรวม

โครงสรางเกณฑ

เกณฑทง 7 หมวด ประกอบดวยหวขอและประเดนพจารณาตาง ๆ

หวขอ

หวขอทงหมดม 17 หวขอ ประกอบดวยหวขอทเปนกระบวนการ และหวขอทเปนผลลพธ แตละ

หวขอมงเนนขอก�าหนดทส�าคญ

ประเดนพจารณา

ในแตละหวขอมประเดนพจารณาอยางนอยหนงประเดน องคกรจงควรตอบค�าถามตามขอก�าหนดตางๆ

ของแตละประเดนพจารณา

99

เกณฑรางวลคณภาพแหงชาต (Thailand Quality Award: TQA)

หวขอของเกณฑ

โครงรางองคกร

1. ลกษณะองคกร

2. สภาวการณขององคกร

หมวดและหวขอตางๆ คะแนน

หมวด 1 การน�าองคกร 110

1.1 การน�าองคกรโดยผน�าระดบสง 60

1.2 การก�ากบดแลองคกรและความรบผดชอบสงคมในวงกวาง 50

หมวด 2 การวางแผนเชงกลยทธ 90

2.1 การจดท�ากลยทธ 40

2.2 การน�ากลยทธไปปฏบต 50

หมวด 3 การมงเนนลกคา 100

3.1 เสยงของลกคา 50

3.2 ความผกพนของลกคา 50

หมวด 4 การวด การวเคราะห และการปรบปรงผลการด�าเนนการขององคกร 90

4.1 การวด การวเคราะห และการปรบปรงผลด�าเนนการขององคกร 50

4.2 การจดการสารสนเทศ ความร และเทคโนโลยสารสนเทศ 40

หมวด 5 การม งเนนบคลากร 100

5.1 สภาพแวดลอมของบคลากร 45

5.2 ความผกพนของบคลากร 55

หมวด 6 การมงเนนการปฏบตการ 110

6.1 ระบบงาน 60

6.2 กระบวนการท�างาน 50

หมวด 7 ผลลพธ 400

7.1 ผลลพธดานผลตภณฑและกระบวนการ 130

7.2 ผลลพธดานการมงเนนลกคา 75

7.3 ผลลพธดานการมงเนนบคลากร 65

7.4 ผลลพธดานการน�าองคกรและการก�ากบดแลองคกร 65

7.5 ผลลพธดานการเงนและตลาด 65

คะแนนรวม 1000

100

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

เกณฑหวขอ

โครงรางองคกร

โครงรางองคกรแสดงใหเหนภาพรวมขององคกร เกยวกบปจจยภายในและภายนอกทส�าคญ ซงก�าหนด

สภาพแวดลอมดานการด�าเนนงาน ปจจยเหลาน ไดแก พนธกจ วสยทศน คานยม สมรรถนะหลกขององคกร

(Corecompetencies) สภาพแวดลอมดานการแขงขน ความทาทายและความไดเปรยบเชงกลยทธ ผลกระ

ทบตอวธการด�าเนนงานและการตดสนใจขององคกร ดงนน โครงรางองคกรจะชวยใหองคกรเขาใจไดดขนใน

บรบทของการด�าเนนงาน ขอก�าหนดทส�าคญเพอใหบรรลส�าเรจของธรกจ/กจการทงในปจจบนและในอนาคต

และความยงยนขององคกร รวมทงความตองการ โอกาส และขอจ�ากดทมผลตอระบบการจดการผลการด�าเนน

การขององคกรประกอบดวย 2 หวขอ ไดแก

1. ลกษณะองคกร: ลกษณะทส�าคญขององคกรคออะไร

2. สภาวการณขององคกร: สภาวการณเชงกลยทธขององคกรคออะไร

หมวด 1 การน�าองคกร

หมวดการน�าองคกร กลาวถงวธการทผน�าระดบสงกระท�าเพอชน�าและท�าใหองคกรมความยงยน

การก�าหนดวสยทศน คานยม และการคาดหวงผลการด�าเนนการขององคกร โดยใหความส�าคญกบวธการ

ทผน�าระดบสงสอสารกบบคลากร เสรมสรางทกษะความเปนผน�า มสวนรวมในการเรยนรระดบองคกร พฒนา

ผน�าในอนาคต การท�าใหเกดการปฏบตการอยางจรงจง และสรางบรรยากาศทสงเสรมใหเกดการประพฤต

ปฏบตอยางมจรยธรรม และผลการด�าเนนการทด หมวดนยงรวมถงระบบการก�ากบดแลองคกร และวธการ

ทองคกรใชเพอบรรลผลดานกฎหมาย จรยธรรม และความรบผดชอบตอสงคมในวงกวาง รวมทงการสนบสนน

ชมชนทส�าคญ ประกอบดวย 2 หวขอ ไดแก

1.1 การน�าองคกรโดยผน�าระดบสง : ผน�าระดบสงน�าองคกรอยางไร

1.2 การก�ากบดแลองคกรและความรบผดชอบตอสงคมในวงกวาง: องคกรด�าเนนการอยางไร ในการ

ก�ากบดแลองคกร และท�าใหบรรลผลดานความรบผดชอบตอสงคมในวงกวาง

หมวด 2 การวางแผนเชงกลยทธ

หมวดการวางแผนเชงกลยทธ กลาวถงการวางแผนเชงกลยทธและการวางแผนปฏบตการ การน�าแผน

ไปปฏบตวธการท�าใหมนใจวามทรพยากรเพยงพอทจะบรรลผลส�าเรจตามแผน วธการวดความส�าเรจและรกษา

ความยงยน และวธการปรบเปลยนแผนเมอสถานการณบงคบ หมวดนเนนวาความยงยนขององคกรใน

ระยะยาวและสภาพแวดลอมดานการแขงขนขององคกรเปนประเดนกลยทธทส�าคญ ทจ�าเปนตองอยในการ

วางแผนภาพรวมขององคกร การตดสนใจเชงกลยทธทส�าคญประการหนง คอการตดสนใจเกยวกบสมรรถนะ

101

เกณฑรางวลคณภาพแหงชาต (Thailand Quality Award: TQA)

หลกขององคกร (Core competency) ซงจะเปนองคประกอบทส�าคญในความยงยนขององคกร ประกอบดวย

2 หวขอ ไดแก

2.1 การจดท�ากลยทธ: องคกรมวธการอยางไรในการจดท�ากลยทธ

2.2 การน�ากลยทธไปปฏบต: องคกรน�ากลยทธไปปฏบตอยางไร

หมวด 3 การมงเนนลกคา

หมวดการมงเนนลกคา กลาวถงวธการทองคกรใชในการสรางความผกพนกบลกคา โดยมจดมงเนน

การรบฟงและสนบสนนลกคา ประเมนความพงพอใจและไมพงพอใจของลกคา เสนอผลตภณฑทเหมาะสม

และสรางความสมพนธ ซงสงผลตอความภกดของลกคา ประกอบดวย 2 หวขอ ไดแก

3.1 เสยงของลกคา: องคกรมวธการอยางไรในการเสาะหาสารสนเทศจากลกคา

3.2 ความผกพนของลกคา: องคกรมวธการอยางไรในการสรางความผกพนกบลกคา เพอตอบสนอง

ความตองการและสรางความสมพนธ

หมวด 4 การวด การวเคราะห และการจดการความร

หมวดการวด การวเคราะห และการจดการความร เปนหมวดหลกของเกณฑในดานสารสนเทศทส�าคญ

ทงหมดทเกยวกบการวด การวเคราะห และการปรบปรงผลการด�าเนนการ รวมทงการจดการความรของ

องคกรอยางมประสทธผล เพอผลกดนใหเกดการปรบปรงและเพมความสามารถในการแขงขนขององคกร

ประกอบดวย 2 หวขอไดแก

4.1 การวด การวเคราะห และการปรบปรงผลการด�าเนนการขององคกร: องคกรมวธการอยางไร

ในการวดวเคราะห และน�ามาปรบปรงผลการด�าเนนการขององคกร

4.2 การจดการสารสนเทศ ความร และเทคโนโลยสารสนเทศ: องคกรมวธการอยางไรในการจดการ

สารสนเทศ ความรขององคกรและเทคโนโลยสารสนเทศ

หมวด 5 การมงเนนบคลากร

หมวดการมงเนนบคลากร เพอใหบคลากรและองคกรสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงและ

ประสบความส�าเรจ ในหมวดนครอบคลมความตองการดานขดความสามารถและอตราก�าลงบคลากร รวมถง

บรรยากาศทสนบสนนการท�างานของบคลากร การมงเนนบคลากร รวมถงการสรางความผกพน การพฒนา

และการจดการบคลากรซงควรด�าเนนการในลกษณะทบรณาการกน ประกอบดวย 2 หวขอ ไดแก

5.1 สภาพแวดลอมของบคลากร: องคกรมวธการอยางไรในการสรางสภาพแวดลอมทมประสทธผล

และเกอหนนบคลากร

102

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

5.2 ความผกพนของบคลากร: องคกรมวธการอยางไรในการสรางความผกพนของบคลากร

เพอใหบรรลความส�าเรจในระดบองคกร และระดบบคคล

หมวด 6 การมงเนนการปฏบตการ

หมวดการมงเนนการปฏบตการ พจารณาถงวธการท�าใหงานขององคกรบรรลผล หมวดนตรวจประเมน

วาองคกรมวธการอยางไรในการออกแบบ จดการ และปรบปรงกระบวนการท�างานและระบบงานทส�าคญ

หมวดน เนนทความส�าคญของสมรรถนะหลกขององคกร (core competencies) รวมถงการปองกนและ

น�ามาใชประโยชนเพอความส�าเรจและความยงยนขององคกร โดยเฉพาะอยางยงการเตรยมพรอมส�าหรบ

ภาวะฉกเฉนทอาจเกดขน เพอใหมนใจวาองคกรสามารถปฏบตการไดอยางตอเนอง ประกอบดวย 2 หวขอ

ไดแก

6.1 ระบบงาน: องคกรมวธการอยางไรในการออกแบบ จดการ และปรบปรงระบบงาน

6.2 กระบวนการท�างาน: องคกรมวธการอยางไรในการออกแบบ จดการ และปรบปรงกระบวนการ

ท�างานทส�าคญ

หมวด 7 ผลลพธ

หมวดผลลพธน มงเนนถงผลลพธของการประเมนวตถประสงค และการประเมนของลกคาตอ

ผลตภณฑขององคกร รวมทงการประเมนกระบวนการและกจกรรมการปรบปรงกระบวนการทส�าคญ ผลลพธ

ดานการมงเนนลกคาผลลพธดานบคลากร ผลลพธดานการก�ากบดแลองคกร ระบบการน�าองคกร แล

ความรบผดชอบตอสงคมในวงกวางและภาพรวมผลการด�าเนนการดานการเงนและตลาดโดยรวม หมวด 7

จงใหสารสนเทศ “ในขณะทเกดขนจรง” (ตววดความกาวหนา) เพอประเมนและปรบปรงกระบวนการและ

ผลตภณฑ โดยมความสอดคลองไปในแนวทางเดยวกนกบกลยทธโดยรวมขององคกร หวขอ 4.1 ก�าหนดให

มการวเคราะหและทบทวนขอมลและสารสนเทศของผลลพธ เพอใหทราบผลการด�าเนนการโดยรวมขององคกร

และเพอจดล�าดบความส�าคญในการปรบปรง ประกอบดวย 5 หวขอ ไดแก

7.1 ผลลพธดานผลตภณฑและกระบวนการ: ผลการด�าเนนการดานผลตภณฑและประสทธผลของ

กระบวนการเปนอยางไร

7.2 ผลลพธดานการมงเนนลกคา: ผลการด�าเนนการดานการมงเนนลกคาเปนอยางไร

7.3 ผลลพธดานการมงเนนบคลากร: ผลการด�าเนนการดานการมงเนนบคลากรเปนอยางไร

7.4 ผลลพธดานการน�าองคกรและการก�ากบดแลองคกร: ผลลพธดานการน�าองคกร การก�ากบดแล

องคกรเปนอยางไร

7.5 ผลลพธดานการเงนและตลาด: ผลการด�าเนนการดานการเงนและตลาดเปนอยางไร

103

เกณฑรางวลคณภาพแหงชาต (Thailand Quality Award: TQA)

ระบบการใหคะแนน การใหคะแนนค�าตอบในแตละหวขอ และการใหขอมลปอนกลบใหแกผสมครรบรางวล จะขนอยกบ

การประเมนใน 2 มต คอ

(1) กระบวนการ

(2) ผลลพธ

ผน�าเกณฑไปใชจะตองใหขอมลทสมพนธกบมตเหลาน ซงสามารถศกษารายละเอยดไดจาก

แนวทางการใหคะแนน (Scoring Guidelines) ซงปจจยของแตละมตมดงน

กระบวนการ

“กระบวนการ” หมายถง วธการทองคกรใชและปรบปรง เพอตอบสนองขอก�าหนดตางๆ ของหวขอ

ในหมวด 1 - 6 ปจจยทง 4 ทใชประเมนกระบวนการ ไดแก “แนวทาง (Approach – A) การถายทอดส

การปฏบต (Deployment – D) การเรยนร (Lean1ing – L) และการบรณาการ (Integration -I )

ผลลพธ

“ผลลพธ” หมายถง ผลผลตและผลลพธขององคกรทบรรลผลตามขอก�าหนดในหวขอท 7.1 ถง 7.5

(หมวด 7) ปจจยทง 4 ทใชในการประเมนผลลพธ ไดแก ระดบ (Level - L) แนวโนม (Trend - T)

การเปรยบเทยบ (Comparison - C) และการบรณาการ (Integration - I) (LeTCI)

กระบวนการตรวจประเมน

104

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

โดยสรปกคอ การตรวจประเมนรางวลคณภาพแหงชาต จะเนนทการมองภาพรวมทงระบบการ

ด�าเนนงานและการประเมนตนเอง ดงนนสงส�าคญส�าหรบหนวยงานทตองการเขารวมโครงการ คอการปรบปรง

และพฒนาอยางตอเนองเพอใหอยในเกณฑทก�าหนด นอกจากนนเมอไดรบรางวลแลวจะตองพรอมทจะเปน

ตวอยางใหกบหนวยงานอนๆ ตอไปดวยเพราะเปาหมายหลกของการจดตงรางวลคณภาพกเพอสรรหา

หนวยงานทมคณภาพใหเปนแบบอยางกบหนวยงานอนตอไป และสงทส�าคญทสดในการลงมอท�าหรอเขารวม

โครงการรางวลคณภาพแหงชาตกคอ ภาวะผน�า (Leadership) ซงเปนหนงในเกณฑการประเมน ซงเปน

สงส�าคญมากเพราะคนแรกทจะลกขนมาเสยงในเรองปรบปรงคณภาพกคอผบรหารทกทาน ขอเพยงกลาทจะ

เรมตน และลงมอท�าอยางจรงจง ความส�าเรจกอยไมไกลเกนเออม

เอกสารอางอง

1. ส�านกงานรางวลคณภาพแหงชาต. เกณฑรางวลคณภาพแหงชาต ป 2555 - 2556. พมพครงท 2.

บรษทพงษวรน.

2. ส�านกงานรางวลคณภาพแหงชาต. บทความเรอง “TQA เสนทางทอยรอดในการเปลยนแปลงทางธรกจ

ไดอยางเปนรปธรรมและยงยน”. ในการสมมนา TQA Seminar 2012 Driving Organizational

Excellence in Practices: Thailand Quality Class Winner 2011 Experience Sharing.

3. สถาบนเพมผลผลตแหงชาต. บทความเรอง “Towards Excellence: National Quality Award”

โดย Mrs. Debra A. Owen ในงานสมมนา The Quest For Excellence.

105

การศกษาผลการออกแบบระบบงานเพอลดระยะเวลารอยาในระบบบรการจายยาผปวยนอก สถาบนบ�าราศนราดร

Study on system design for decrease waiting time in Out–patient Pharmacy unit at Bamrasnaradura Infectious diseases Institute

Piyanuch Somton, Worapathra Sutananun, Thaniya Chiewcharn, Ratchanu Charoenpak,

Nattha Saisakat NaliengOut–patient Pharmacy unit at Bamrasnaradura Infectious diseases Institute

AbstractObjective: To study and design working system in out-patient pharmacy by waste

reduction technique to decrease waiting time. Methods: this was a descriptive and

prospective study. Time of waiting and working in each process was recorded. It was

used to draw Value Stream Mapping to identify value added activity and non-value

added activity for analysis by lean method. New system working was designed by

team meeting and implement after informing all involving parties. Waiting time of the

prescriptions were evaluated and compared between before and after implementation

of new system. The study was done at the out-patient pharmacy, Administration

Building, Bamrasnaradura Infectious Diseases Institute. Results: Average waiting time

before the new system was 20.31 ± 9.20 minutes. In the old system, the wastes

were from wasting time, work defects, waiting for work, excessive processing,

transportation, inventory, motion and not using staff talent. ECCRRSE was used to

develop the new system by Cancel the pick up the phone activities not related to the

drug use question in rush hour. Determine who is responsible for the correct product

or pick up the phone appropriately. Reducing batch size in activity drew prescription

sent the Finance Department to reduce waiting time, it is not necessary. Split

key-be-quick drug inspection 1-2 before sealing internal medicine-volume and many.

Under the new system, It was found that average waiting time was 17.34 ± 9.49

minutes. Average waiting time in new system was significantly lower than that in the

old system (P = 0.0013). Conclusion: The analysis of working system by Lean method

can reduce steps of non-value added activity in patient aspect and manage limited

resource effectively and lead to a decreased waiting time.

Keywords: waiting time, out-patient pharmacy, waste reduction, Lean concept

106

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

การศกษาผลการออกแบบระบบงานเพอลดระยะเวลารอยาในระบบบรการจายยาผปวยนอก สถาบนบ�าราศนราดร

ปยนช สมตน, วรภทรา สธนนนท, ธนยา เชยวชาญ, รชน เจรญพกตร และ

ณฏฐาณ ไทรสาเกต นาเลยง

งานจายยาผปวยนอก กลมงานเภสชกรรม สถาบนบ�าราศนราดร

บทคดยอวตถประสงค: เพอศกษาระบบงานและออกแบบระบบงานในระบบบรการจายยาผปวยนอก เพอลด

ความสญเปลาในระบบใหสามารถลดระยะเวลารอรบยาของผปวยนอก วธการศกษา: เปนการศกษา

วจยเชงพรรณนาแบบไปขางหนา เกบขอมลระยะเวลาการท�างานและระยะเวลารอในแตละขนตอน

น�ามาวาดภาพสายธารคณคา เพอระบกจกรรมทเพมคณคา และกจกรรมทไมเพมคณคาตามหลกการ

ของ Lean แลววเคราะหความสญเปลาในระบบ ประชมทมเพอรวมกนออกแบบกระบวนการท�างาน

ใหม รวมถงวเคราะหผลกระทบความเปนไปไดและการยอมรบในการน�าไปปฏบตงานจรง แจงผปฏบต

ใหเขาใจตรงกน และทดลองงานใหม ประเมนผลโดยเปรยบเทยบระยะเวลารอรบยากอนและหลง

ปรบปรงระบบ เกบขอมลโดยเลอกกลมตวอยางจากใบสงยาโดยสมจากผปวยทมารบยาทหองจายยา

ผปวยนอก ตกอ�านวยการ สถาบนบ�าราศนราดร ในชวง 1 กรกฎาคม 2557 ถง 30 กนยายน 2557

เวลา 08.30 - 13.00 น. ผลการศกษา: ระยะเวลารอรบยาเฉลยกอนปรบปรงระบบ คอ 20.31 ± 9.20 นาท

โดยพบความสญเปลาในระบบคอ ความสญเปลาเนองจากงานเสย ในการรอคอย กระบวนการท�างาน

ทมากเกนไป การขนสง พสดคงคลง การเคลอนไหวมากเกนความจ�าเปน และเนองจากศกยภาพของ

พนกงานไมถกน�ามาใชอยางเตมท จากนนด�าเนนการปรบปรงระบบตามหลก ECCRRSE โดย

E (elimination) ยกเลกกจกรรมรบโทรศพททไมเกยวของกบค�าถามการใชยาในเวลาเรงดวน

C (change) ก�าหนดผรบผดชอบการแกไขชนงานหรอรบโทรศพทใหเหมาะสม R (reduce) ลด

batch size ในกจกรรมแยกส�าเนาใบสงยาสงแผนกการเงน เพอลดระยะเวลารอโดยไมจ�าเปน และ

R (rearrange) แยก คย-จด-ตรวจเชค ยาดวน 1-2 รายการกอนยาทมปรมาณ และจ�านวนมากกวา

2 รายการ พบวาระยะเวลารอรบยาเฉลยหลงการปรบปรงระบบ คอ 17.34 ± 9.49 นาท ซงพบวาระยะ

เวลาหลงปรบปรงเฉลยลดลงอยางมนยส�าคญทางสถต (P = 0.0013) สรป: การศกษาระบบงานเพอ

วเคราะหความสญเปลาทเกดขน ชวยลดการท�างานทไมกอใหเกดประโยชนในมมมองของผปวยท�าให

สามารถบรหารทรพยากรทมจ�ากดไดอยางมประสทธภาพมากขนท�าใหเวลารอรบยาลดลง

ค�าส�าคญ: ลดความสญเปลา, เวลารอ, ผปวยนอก, ประสทธภาพ, แนวคด Lean

107

การศกษาผลการออกแบบระบบงานเพอลดระยะเวลารอยาในระบบบรการจายยาผปวยนอก สถาบนบ�าราศนราดร

บทน�า

ในสวนงานบรการของโรงพยาบาลภาครฐม

อตราก�าลงทจ�ากดสงผลใหระยะเวลาในการรอรบ

บรการของผปวยนานมากขนเปนล�าดบ ระบบบรการ

จายยาผปวยนอก เปนสวนหนงของระบบบรการ

สขภาพซงตองการการพฒนาเพอใหมประสทธภาพ

และตอบสนองความตองการของผปวยไดดขนเชนกน

ในระบบงานบรการจายยาผปวยนอก ประกอบดวย

กจกรรมหลายกจกรรมตงแตการอานและแปลค�าสง

การใชยา การบนทกขอมลค�าสงการใชยา เพอค�านวณ

ราคายาและพมพฉลากยา การจดยา การตรวจสอบ

ความถกตองของยาทจด และการคนหาปญหาท

เกยวของกบการใชยา (drug related problem)

กอนจายยา และกจกรรมสดทายคอ การจายยา พรอม

ใหค�าปรกษาในการใชยาเพอใหผปวยใชยาไดอยาง

ถกตองและปลอดภย จากขนตอนทมากน สงผลให

งานบรการจายยาผปวยนอกจงเปนกจกรรมทผปวย

ตองรอนาน โดยพบวาระยะเวลารอรบยาเฉลยตงแต

ผปวยยนใบสงยา จนผปวยรบยาเสรจเปนระยะเวลา

25.31 นาทตอใบสงยา หากมกระบวนการทสามารถ

ลดระยะเวลารอรบยาจะท�าใหผปวยพงพอใจตอระบบ

บรการมากขน

ลน (Lean) เปนแนวคดและเครองมอในการ

บรหารจดการเพอใหองคกรประสบความส�าเรจ

ภายใตสภาวการณทเปลยนแปลงตลอดเวลา โดยม

หลกการใชทกสงทกอยางนอยลง แตใหผลงาน

มากขนและ ผลงานใกลเคยงความตองการของผปวย

มากทสด สงทนอยลง คอความสญเปลา วงรอบเวลา

การใชแรงคน เครองมอ เวลา และพนทปฏบตงาน

สงทเพมมากขน คอ ความรและพลงอ�านาจของ

ผปฏบตงาน ความยดหยนและขดความสามารถของ

องคกร ผลตภาพ ความพงพอใจของลกคา ความ

ส�าเรจระยะยาว1 การพฒนาระบบงานตามแนวคว

ของลน ประกอบดวย การวเคราะหกจกรรมในระบบ

งานวากจกรรมใดเปนกจกรรมทใหคณคา (value-

added activity) และอะไรเปนความสญเปลา (waste)2

ในระบบ

เมอวเคราะหระบบแลว จงด�าเนนการปรบปรง

ระบบ ธ�ารงการไหลเลอนของกจกรรมผลตหรอบรการ

ในระบบเพอลดความสญเปลาดวยการใชเครองมอ

ECCRRSE และพฒนาสความสมบรณแบบเพอให

เกดการพฒนาอยางตอเนอง

ในการด�าเนนการทงหมดสามารถน�าเครองมอ

หลากหลายมาใชประกอบกนตามความจ�าเปน

ทงเครองมอเพอรบการรบรความตองการของผรบ

ผลงาน (customer focus tools) เครองมอส�าหรบ

สายธารแหงคณคา เครองมอคณภาพ (quality tool)

เครองมอส�าหรบธ�ารงการไหลเลอน (flow tools)

เครองมอส�าหรบระบบดง (pull tools) เครองมอ

ส�าหรบความสมบรณแบบ (perfection tools) และ

เครองมอการจดการ (management tools)3

วตถประสงค

เพอศกษาระบบงานและออกแบบระบบงาน

ในระบบบรการจายยาผปวยนอก เพอลดความ

สญเปลาในระบบใหสามารถลดระยะเวลารอรบยาของ

ผปวยนอกได

108

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

วธการศกษา

การวจยนมขนตอนดงน

1. ศกษาระบบขนตอนการท�างานภายในหนวย

บรการจายยาผปวยนอก แลวน�ามาจดท�าเปนขนตอน

การด�าเนนงาน เพอน�าไปเกบขอมลระยะเวลาการ

ท�างาน

2. ทบทวนวรรณกรรมตามแนวคดของ Lean

ซงม 8 ประการ คอ ความสญเปลาเนองมาจาก

งานเสย (defects and reworks) ความสญเปลา

เนองมาจาก การผลตเกนพอด (overproduction)

ความสญเปลาเนองมาจากการรอคอย (waiting)

กระบวนการท�างานทมากเกนไป (excessive

processing) ความสญเปลาเนองมาจากการขนสง

(transportation) ความสญเปลาเนองมาจาก พสด

คงคลง (inventory) ความสญเปลาเนองมาจากการ

เคลอนไหว (motion) และความสญเปลาเนองมาจาก

ศกยภาพของพนกงานไมถกน�ามาใชอยางเตมท

(not using staff talent)

3. ก�าหนดประชากรของการศกษา โดย

ประชากรคอ ใบสงยาทเขามาทหนวยบรการจายยา

ผปวยนอก ตกอ�านวยการ ชน 1 ชวงเวลา 08.30 -

13.00 น. โดยสมกลมตวอยางใบสงยา แบงประเภท

ผปวยทรบยา 1 - 2 รายการ และรบยามากกวา

2 รายการ ตามล�าดบทกควทหารดวย 5 ลงตว

เนองจากกระบวนการใหบรการมขนตอนแตกตางกน

ซงมผลตอระยะเวลารอรบยา จากการค�านวณขนาด

ตวอยางโดยใชขอมลน�ารอง (pilot study) ประกอบ

ตามสตร n/group = ( Zα/2+ Zβ)

2S2 /(X1 - X2)

2 โดย Zα/2/2 = 1.96 และ Zβ = 1.28 และระยะ

เวลารอรบยาเฉลย 30.23 นาท (จากการเกบขอมล

กอนการศกษา) และในการเกบขอมลทมการพฒนา

ระบบอยางตอเนองในการท�างานปกต พบระยะเวลา

เฉลย 25.31 นาท (SD = 13) ดงนนขนาดตวอยาง

= (1.96 + 1.28)2 132 / (30.23 – 25.31)2 = 74

คนตอกลม เมอเผอ drop out 20% ได 88 คน

ตอกลม โดยสรปใชใบสงยาประมาณ 88 ใบ รวม

ทงหมด 176 ใบสงยา โดยไมนบใบสงยาทตองให

ค�าปรกษาเฉพาะรายโดยเภสชกร

4. สมใบสงยาอยางสะดวกโดยเกบขอมล

ระยะเวลารอรบยาของผปวยกอนการปรบปรงระบบ

ระยะเวลาการท�างานและระยะเวลารอในแตละขนตอน

จ�านวนผปฏบตงานในขนตอนตางๆ โดยแบงเกบขอมล

6 ขนตอน โดยแบงเปนประเภทดงน 1. ขนตอนการ

ออกบตรคว 2. การคดราคายาและพมพฉลาก

3. การจดยาและตดฉลากยา 4. การตรวจเชคยา

5. แยกส�าเนาใบสงยาสงแผนกการเงน 6. การจายยา

5. วาดภาพสายธารคณคา น�าขอมลมาวเคราะห

หาความสญเปลาในระบบ รวมกบการใชเครองมอ

ECCRRSE ดงน E: elimination, C: change,

C: Combine, R: reduce, R: rearrange,

S: simply และ E: equipment ประชมทมเพอรวมกน

ออกแบบกระบวนการท�างานใหมและไปปฏบตจรง

6. เกบขอมลหลงการปรบปรงระบบ โดยสม

ใบสงยาอยางสะดวกและเกบขอมลเชนเดยวกบกอน

การปรบปรงระบบ

7. วเคราะหขอมลเปรยบเทยบการพฒนา

ระบบกอนและหลง

109

การศกษาผลการออกแบบระบบงานเพอลดระยะเวลารอยาในระบบบรการจายยาผปวยนอก สถาบนบ�าราศนราดร

การวดผลลพธ

1. ระยะเวลาในแตละขนตอน วดโดยใช

นาฬกาจบตามเวลาจรง บนทกขอมลเปนนาท และ

วนาท

2. Batch size วดโดยนบจ�านวนงานท

ผปฏบตงานหยบงานนนๆ ขนมาท�าใน 1 ครง

3. จ�านวนผปฏบตงาน วดโดยนบจ�านวน

ผปฏบตงานในขนตอนนนๆ ในเวลาทปฏบตงานอย

การวเคราะหขอมลและสถตทใช

ขอมลทงหมดจะน�ามาวเคราะหดวยคอมพวเตอร

โดยใชโปรแกรม EXCEL ในการเกบขอมลระยะเวลา

ในแตละขนตอน ใชสถตเชงพรรณนา (descriptive

statistics) ไดแก ความถ รอยละ คาเฉลย

สวนเบยงเบนมาตรฐาน ฐานนยม ในการน�าเสนอ

ขอมลความสญเปลาทพบในระบบ และใชสถตเชง

อนมาน (inference statistics) ไดแก t - test ใน

การเปรยบเทยบระยะเวลารอรบยาของผปวยกอนและ

หลงการปรบปรงระบบ โดยก�าหนดระดบนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ 0.05

ผลการศกษา

ผลการศกษาระบบงานบรการจายยาผปวยนอก

สถาบนบ�าราศนราดร ในระหวางวนท 1 กรกฎาคม

2557 ถง 30 กนยายน 2557 ระบบงานบรการจาย

ยาผปวยนอก ประกอบดวย 6 ขนตอน ดงน ขนตอน

การออกบตรคว การคดราคายาและพมพฉลาก การ

จดยาและตดฉลากยา การตรวจเชคยา ดงใบสงยา

สงแผนกการเงน และการจายยา ตามล�าดบ

110

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

รปท1 ขนตอนการรบยาผปวยนอก กอนปรบปรงระบบ มการน�าแนวคดของ Lean มาวเคราะหหาความ

สญเปลาในระบบ ไดแก ความสญเปลาเนองมาจาก งานเสย (defects and reworks) ความสญเปลาเนองมา

จากการผลตเกนพอด (overproduction) ความสญเปลาเนองมาจากการรอคอย (waiting) กระบวนการท�างาน

ทมากเกนไป (excessive processing) ความสญเปลาเนองมาจากการขนสง (transportation) ความสญเปลา

เนองมาจากการขนสง (transportation) ความสญเปลาเนองมาจาก พสดคงคลง (inventory) ความสญเปลา

เนองมาจากการเคลอนไหว (motion) และความสญเปลาเนองมาจากศกยภาพของพนกงานไมถกน�ามาใช

อยางเตมท (not using staff talent)

111

การศกษาผลการออกแบบระบบงานเพอลดระยะเวลารอยาในระบบบรการจายยาผปวยนอก สถาบนบ�าราศนราดร

รปท2 ขนตอนการรบยาผปวยนอก หลงปรบปรงระบบ มการน�าเครองมอ ECCRRSE มาใช โดย

E (elimination) ยกเลกกจกรรมรบโทรศพททไมเกยวของกบค�าถามการใชยาในเวลาเรงดวน C (change)

ก�าหนดผรบผดชอบการแกไขชนงานหรอรบโทรศพทใหเหมาะสม R (reduce) ลด batch size ในกจกรรม

แยกส�าเนาใบสงยาสงแผนกการเงน เพอลดระยะเวลารอโดยไมจ�าเปน R (rearrange) แยก คย - จด -

ตรวจเชค ยาดวน 1 - 2 รายการกอนยาทมปรมาณและจ�านวนมากกวา 2 รายการ โดยไมมการเปลยนแปลง

ใน C (combine), S (simply) และ E (equipment) E: equipment

112

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

ระยะเวลารอรบยาของผปวยโดยรวมกอนการ

ปรบปรงระบบจากจ�านวนใบสงยา 214 ใบ มคาเฉลย

ระยะเวลารอรบยา 20.31 ± 9.20 นาท ส�าหรบผปวย

ทรบยามากกวา 2 รายการ เวลาเฉลย 24.14 ± 8.59

นาท และ 13.46 ± 5.21 นาท ส�าหรบผปวยทรบยา

1 - 2 รายการ โดยเมอวเคราะหระบบตามแนวคด

ของ Lean พบความสญเปลาเนองมาจากงานเสย

(defects and reworks) แฝงอย ในรปของ

pre - dispensing error ในขนจดยามากทสด

เฉลย 10.68 ใบตอวน และขนคดราคาเฉลย 5.27

ใบตอวน ความสญเปลาเนองมาจาก การรอคอย

(waiting) และกระบวนการท�างานทมากเกนไป

(excessive processing) เนองจากการรบยาท

หองยาผปวยนอกมทงแผนกอายรกรรม ศลยกรรม

ทวไป ศลยกรรมกระดก กมารเวชกรรม และฉกเฉน

ซงมรายการยามากกวา 2 รายการ มสดสวนรอยละ

68.16 ของใบสงยาทงหมด รวมถงการรบโทรศพท

เพอตอบค�าถามทเกยวและไมเกยวกบค�าถามการใชยา

การประเมนและท�าแฟมเฝาระวงและตดตามอาการ

อนไมพงประสงคจากการใชยาท�าใหเภสชกรตองหยด

ตรวจสอบยาและจายยาชวขณะเพอท�ากจกรรม

ดงกลาว ท�าใหระยะเวลารอตรวจสอบยาและรอเรยก

รบยาจากเภสชกรเฉลย 4.59 นาท และ 6.04 นาท

ตามล�าดบ ความสญเปลาเนองมาจาก การขนสง

(transportation) และ พสดคงคลง (inventory) ท

จ�ากด ท�าใหระยะเวลารอจดยา เฉลยเปน 2.29 นาท

ความสญเปลาเนองมาจากการเคลอนไหว (motion)

ไดแกการน�ายาทใชบอยไปไวในทสงหรอไกล และ

เภสชกรไมสามารถเขาถงคอมพวเตอรในจดจายยา

ตองเดนมาคนประวตการใชยาจากอกจดหนง และ

ความสญเปลาเนองมาจากศกยภาพของพนกงาน

ไมถกน�ามาใชอยางเตมท (not using staff talent)

หมายถง การใหเภสชกรรบโทรศพทหรอตอบค�าถาม

ทบคลากรอนกสามารถท�าได สงผลกระทบตอระยะ

เวลารอตรวจสอบยาจากเภสชกรใหมากขนเชนเดยวกน

เมอน�าขอมลมาวาดภาพสายธารแหงคณคาดงแสดง

ในรปท 1 และ 2

รปท1 ภาพสายธารคณคาในทกขนตอนกอนปรบปรงระบบ

113

การศกษาผลการออกแบบระบบงานเพอลดระยะเวลารอยาในระบบบรการจายยาผปวยนอก สถาบนบ�าราศนราดร

หลงจากวเคราะหความสญเปลาของระบบงาน

ตามแนวคดของ Lean แลว งานบรการจายยาผปวย

นอกไดประชมทมเพอรวมกนออกแบบกระบวนการ

ท�างานใหมและไปปฏบตจรง โดยการน�าเครองมอ

ECCRRSE มาใช โดย E (elimination) ยกเลก

กจกรรมรบโทรศพททไมเกยวของกบค�าถามการใช

ยาในเวลาเรงดวน C (change) ก�าหนดผรบผดชอบ

การแกไขชนงานหรอรบโทรศพทใหเหมาะสม

R (reduce) ลด batch size ในกจกรรมแยกส�าเนา

ใบสงยาสงแผนกการเงน เพอลดระยะเวลารอโดยไม

จ�าเปน R (rearrange) แยก คย - จด - ตรวจเชค

ยาดวน 1 - 2 รายการกอนยาทมปรมาณและจ�านวน

มากกวา 2 รายการ โดยไมมการเปลยนแปลงใน

C (combine), S (simply) และ E (equipment)

พบวาระยะเวลารอรบยาเฉลยลดลง จากจ�านวน

ใบสงยา 230 ใบ มคาเฉลยระยะเวลารอรบยา 17.34

±± 9.49 นาท โดยพบวาระยะเวลารอรบยาเฉลยลด

ลงอยางมนยส�าคญทางสถต (P = 0.0013) เมอท�าการ

วเคราะหกลมยอยพบวา ระยะเวลาในกลมกอนและ

หลงการปรบปรงระบบ เฉพาะผปวยทไดรบยา 1 - 2

รายการ มคาเฉลยระยะเวลารอรบยากอนการปรบปรง

ระบบ จากจ�านวนใบสงยา 73 ใบ เทากบ 13.46 ±

5.21 นาท สวนคาเฉลยระยะเวลารอรบยาหลงการ

ปรบปรงระบบจากจ�านวน 95 ใบ พบวามคาเฉลย

รปท2 ภาพสายธารคณคาในทกขนตอนหลงปรบปรงระบบ

หมายเหต:BZ = Batch size หมายถงจ�านวนชนงานทเจาหนาทหยบมาท�าตอ1 ครง; P/T = Process time

หมายถง ระยะเวลาในการท�างานแตละชนงาน; Batch cycle time เปนบนได ซงแสดงขอมลแตละกลอง

บนไดขนแรกหมายถงระยะเวลาในการท�างานแตละชนงาน สวนบนไดขนบนหมายถง ระยะเวลาคอยกอนทจะ

ท�าชนงานถดไป

114

วารสารบ�าราศนราดร ปท 9 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2558

ของระยะเวลารอรบยาเปน 13.14 ± ± 6.50 นาท โดย

ระยะเวลาหลงการปรบปรงระบบลดลงไมแตกตางกน

(P = 0.9203) ส�าหรบกลมทรบยามากกวา 2 รายการ

พบวาแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (P =

0.0020) จากจ�านวนใบสงยา 141 ใบ คาเฉลยระยะ

เวลารอรบยาเปน 24.14 ± 8.59 นาท และหลงปรบปรง

ระบบจากจ�านวนใบสงยา 135 ใบ มคาเฉลยหลง

ปรบปรงระบบ 20.34 ± 10.27 นาท ดงแสดงใน

ตารางท 1

อภปรายและสรปผลการศกษา

การออกแบบระบบงานเพอลดระยะเวลารอยา

ในระบบบรการจายยาผปวยนอก สถาบนบ�าราศ

นราดร โดยรวมจดวาการปรบปรงระบบตามหลก

ECCRRSE สามารถออกแบบระบบงานใหมเพอลด

ความสญเปลาในระบบและมประโยชนอยางมากใน

การปรบปรงงาน ชวยลดขนตอนการท�างานทไมกอ

ใหเกดประโยชน ท�าใหสามารถบรหารทรพยากรทม

อยอยางจ�ากดไดอยางมประสทธภาพมากขน สงผล

ใหระยะเวลาในการรอรบยาเฉลยของผปวยใน

ภาพรวมลดลง แมวาในการออกแบบระบบจะน�า

เครองมอ ECCRRSE มาใชไดเพยง E (elimination)

ยกเลกกจกรรมรบโทรศพททไมเกยวของกบค�าถาม

ตารางท1 ระยะเวลารอรบยาเฉลยกอนและหลงปรบปรงระบบ

กลมผปวย ระยะเวลารอรบยา (นาท)

กอนปรบปรง หลงปรบปรง P-value*

ระบบ (N=214) ระบบ (N=204)

กลมผปวยทรบยามากกวา 2 รายการ (N=141,135) 24.14 ± 8.59 20.34 ± 10.27 0.0020

กลมผปวยทรบยา 1-2 รายการ (N=73,69 ) 13.46 ± 5.21 13.14 ± 6.50 0.9203

รวม 20.31 ± 9.20 17.34 ± 9.49 0.0013

*independent t-test

การใชยาในเวลาเรงดวน C (change) ก�าหนดผรบ

ผดชอบการแกไขชนงานหรอรบโทรศพทใหเหมาะสม

R (reduce) ลด batch size ในกจกรรมแยกส�าเนา

ใบสงยาสงแผนกการเงน เพอลดระยะเวลารอโดย

ไมจ�าเปน R (rearrange) แยก คย - จด - ตรวจเชค

ยาดวน 1 - 2 รายการกอนยาทมปรมาณและจ�านวน

มากกวา 2 รายการ โดยไมมการเปลยนแปลงใน

C (combine), R (rearrange),S (simply) และ

E (equipment) กสามารถลดระยะเวลารอรบยาของ

ผปวยโดยรวมกอนปรบปรงระบบจาก 20.31 ± 9.20

นาท เปน 17.34 ± 9.49 นาท อยางมนยส�าคญทาง

สถต (P = 0.0013) จากการปรบปรงระบบสามารถ

115

การศกษาผลการออกแบบระบบงานเพอลดระยะเวลารอยาในระบบบรการจายยาผปวยนอก สถาบนบ�าราศนราดร

ลดระยะเวลารอจดยา และรอตรวจสอบยาจากเภสชกร

ไดอยางชดเจน แตยงพบความสญเปลาเนองจากการ

รอคอย (waiting) ในภาพรวมกอนและหลงปรบปรง

ระบบมากถง 13.25 นาท และ 11.59 นาท ตามล�าดบ

ซงมากกวา 2 เทาของระยะเวลาปฏบตงานจรง

(Process time) ซงมคาเฉลยใกลเคยงกนเพยง 5.14

นาท และ 5.31 นาท ตามล�าดบ ถงแมการเพมอตรา

ก�าลงจะสามารถลดความสญเปลาจากการรอคอย

(waiting) ไดอยางชดเจน แตในทางปฏบตเปนไปได

ยากมาก และไมตรงกบแนวคดของลน แตจะท�าได

ดวยการหมนเวยนอตราก�าลงในชวงเรงดวน และ

การกระจายชวงเวลาในการตรวจรกษา ในสวนของ

ระยะเวลาปฏบตงานจรง (Process time) กสามารถ

ลดไดอกดวยการสงยาผานโปรแกรมคอมพวเตอร

หรอดวยลายมอทอานงาย ถกตอง ชดเจน เพอลด

ขนตอนในการยอนกลบไปแกไขใบสงยา เปนการลด

ความสญเปลาเนองมาจากงานเสย (defects and

reworks) ซงอาจน�าไปสการปรบปรงโปรแกรมการ

สงใชยาตอไปในอนาคต

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณทานผอ�านวยการสถาบนบ�าราศนราดร

ทอนญาตใหทางกลมงานเภสชกรรมไดท�าการ

ศกษาวจย ขอบคณนายแพทยสทศน โชตนะพนธ

เภสชกรหญงกนกพร เมองชนะ เภสชกรอฐรฐ

จนทรพานชเจรญ เภสชกรทนสษฐ นลสวรรณโฆษต

ทสนบสนนการท�าวจย อกทงใหค�าปรกษา ขอเสนอแนะ

ตลอดการด�าเนนการโครงการวจย รวมทงขอบคณ

เภสชกรและเจาหนาทงานบรการจายยาผปวยนอกทก

ทานทใหความรวมมอในการด�าเนนการวจยครงน

Referrences

1. อนวฒน ศภชตกล. Lean & Seamless

Healthcare. สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพ

โรงพยาบาล (พรพ.). นนทบร 2552.

2. ประดษฐ วงศมณรง, สมเจตน เพมพนธญญะ,

พรเทพ เหลอเหลอทรพยสข, นภดล อมเอม.

1 - 2 - 3 กาวสลน. กรงเทพ. สมาคมสงเสรม

เทคโนโลย (ไทย - ญปน), 2552.

3. วโรจน ลกขณาอดศร. ลนอยางไร...สรางก�าไร

ใหองคกร. กรงเทพ. สมาคมสงเสรมเทคโนโลย

(ไทย - ญปน), 2552.

4. ทศนย ประยรหงษ, ไพบลย ดาวสดใส.

การศกษางานและออกแบบงานระบบบรการ

จายยาผปวยนอก โรงพยาบาลพมาย นครราชสมา.

วารสารเภสชศาสตรอสาน 2553; 4(2): 24 - 35.

116

ใบสมครสงบทความ/ผลงานวชาการลงตพมพ วารสารสถาบนบ�าราศนราดร

ชอเรอง (ภาษาไทย) :

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

ชอเรอง (ภาษาองกฤษ) :

.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

ผนพนธ

ชอ-สกล .................................................................................................ต�าแหนง ......................................

หนวยงาน ................................................................................................................................................

โทรศพท .............................................. โทรสาร .............................Email .................................................

ขาพเจาขอรบรองวาบทความ/ผลงานวชาการนไมเคยตพมพเผยแพรทใดมากอนและไมอยระหวางการพจารณา

ของวารสารฉบบอน

ลงชอ ................................................ เจาของบทความ/ ผลงานวชาการ

( .............................................. )

วนท .............เดอน ..........................พ.ศ. .....................

การสงใบสมครและบทความ/ผลงานวชาการ

1. ตนฉบบบทความ/ผลงานวชาการ ใชตวอกษร Angsana New ขนาด 16 ส�าหรบภาพประกอบ

ถาเปนภาพลายเสนตองเขยนดวยหมกด�าบนกระดาษหนามน ถาเปนภาพถายควรเปนภาพสไลด หรออาจใชภาพ

ขาวด�าขนาดโปสการดแทนกได การเขยนค�าอธบายใหเขยนแยกออกตางหาก อยาเขยนลงในภาพ

2. การสงใบสมครและบทความ/ผลงานวชาการ ใหสงเอกสารตนฉบบ 1 ชดพรอม Electronics File โดย

2.1 ใบสมครและเอกสารบทความ/ผลงานวชาการ ใชกระดาษพมพดดขนาด A4 พมพหนาเดยว

สงทส�านกงานวารสาร ตกอ�านวยการชน 3 สถาบนบ�าราศนราดร ถนนตวานนท ต�าบลตลาดขวญ อ�าเภอเมอง

จงหวดนนทบร 11000 โทร 02 - 590 - 3505 และ

2.2 เอกสารบทความ/ ผลงานวชาการ สงเปน Electronics File พรอมระบชอ file และระบบทใช MS

Word ท E-mail: varaporn.thientong2@gmail.com