ก

v

หนงสอเรยน สาระทกษะการดาเนนชวต

รายวชาเลอก

สขภาพพลานามย

ตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาข นพ นฐาน พทธศกราช 2551

ระดบประถมศกษา

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดเชยงใหม

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

กระทรวงศกษาธการ

หามจาหนาย

หนงสอเรยนเลมนจดพมพดวยเงนงบประมาณแผนดนเพอการศกษาตลอดชวตสาหรบประชาชน

ลขสทธเปนของสานกงาน กศน. จงหวดเชยงใหม

รหสวชา สค12005

ก

คานา

หนงสอเรยนรายวชาเลอก วชา สขภาพพลานามย รหสวชา ทช12005 ตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 จดทาขนเพอใหผ เรยนไดรบความรและประสบการณ ซงเปนไปตามหลกการและปรชญาการศกษานอกโรงเรยนและพระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ.2551 ใหผเรยนมคณธรรมจรยธรรม มสตปญญา มศกยภาพในการประกอบอาชพและสามารถดารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข

ดงนน เพอใหการจดกระบวนการเรยนรของสถานศกษามประสทธภาพ สถานศกษาตองใช หนงสอเรยนทมคณภาพ สอดคลองกบสภาพปญหาความตองการของผเรยน ชมชน สงคม และคณลกษณะ อนพงประสงคของสถานศกษา หนงสอ เลม น ไ ดประมวลองคความ ร กจกรรมเส รมทกษะ แบบวดประเมนผลการเรยนรไวอยางครบถวน โดยองคความรนนไดนาเนอหาสาระตามทหลกสตรกาหนดไว นามาเรยบเรยงอยางมมาตรฐานของการจดทาหนงสอเรยน เพอใหผเรยนอานเขาใจงาย สามารถอานและศกษาคนควาดวยตนเองไดอยางสะดวก

คณะผจดทาหวงเปนอยางยงวา หนงสอเรยนสาระรายวชาสขภาพพลานามย รหสวชา ทช12005 เลมนจะเปนสอการเรยนการสอนทอานวยประโยชนตอการเรยนตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 เพอใหสมฤทธผลตามมาตรฐาน ตวชวดทกาหนดไวในหลกสตรทกประการ

คณะผจดทา

ข

สารบญ

หนา

คานา ก สารบญ ข รายละเอยดวชาสขภาพพลานามย จ บทท 1 การพฒนาการตามวยมนษย และการเปลยนแปลงเจรญเตบโตของมนษย 1 ตอนท 1 พฒนาการเบองตนตามวยของมนษย 2 ตอนท 2 การเปลยนแปลงและการเจรญเตบโตของมนษย 4 ใบงาน บทท 1 8 บทท 2 ชวตและครอบครวศกษา 9 ตอนท 1 บทบาทหนาทและความสมพนธของสมาชก ในครอบครว 10 ตอนท 2 ทกษะทจาเปนตอชวต 11 ตอนท 3 คานยมเกยวกบชวตครอบครวและพฤตกรรมทางเพศ 14 -กจกรรม/แบบฝกหด บทท 2 16 บทท 3 การจดการอารมณและความตองการทางเพศ 17 ตอนท 1 การจดการอารมณและความตองการทางเพศ 18 ใบงาน บทท 3 22 บทท 4 ทกษะการเคลอนไหวแบบตางๆ 23 ตอนท 1 ความหมาย ความสาคญหลกการ รปแบบของทกษะการเคลอนไหว 24 แบบตางๆ ใบงาน บทท 4 27 บทท 5 การเคลอนไหวตามหลกวทยาศาสตร 28 ตอนท 1 วธการเคลอนไหวทถกตองตามหลกวทยาศาสตร 29 ใบงาน บทท 5 31 บทท 6 สขภาพกบสงแวดลอม 32 ตอนท 1 สภาพแวดลอมกบการสงเสรมสขภาพ 33 ตอนท 2 วธจดสภาพแวดลอมของครอบครวทเออตอสขภาพ 34

ค

สารบญ (ตอ)

หนา บทท 7 การดแลสขภาพตนเองและผอน 36 ตอนท 1 ความหมาย และสาคญของการมสขภาพด 37 ตอนท 2 หลกการดแลสขภาพเบองตน 38 ตอนท 3 การปองกน การสงเสรมการรกษาพยาบาลเบองตน และการฟนฟสขภาพ 39 ตอนท 4 กลวธนาไปสการมพฤตกรรมสขภาพทด 41 บทท 8 การปองกน หลกเลยงโรค อาการผดปกตทางกาย ทางจต สารเสพตด เอดส 44 และโรคทพบบอยในครอบครวและชมชน ตอนท 1 การปองกน หลกเลยงโรคอาการผดปกตทางกาย ทางจต สารเสพตด เอดส 45 และโรคทพบบอยในครอบครวและชมชน บทท 9 สขภาพบรโภค 50 ตอนท 1 การเลอกใชภมปญญาไทยและสมนไพรเพอสขภาพ 51 ตอนท 2 ขอมลขาวสารผลตภณฑและบรการสขภาพ 53 ตอนท 3 สทธผบรโภคและกฎหมายทเกยวของ 54 ใบงาน บทท 9 บทท 10 การบรหารจดการชวตเพอสขภาพ 56 ตอนท 1 การวางแผนชวตเพอการมสขภาพทด 57 ตอนท 2 การตรวจสอบและประเมนภาวะสขภาพ 58 ตอนท 3 การปรบพฤตกรรมสขภาพ 66 ใบงาน บทท 10 บทท 11 ขอมลสารสนเทศและแหลงบรการดานสขภาพความปลอดภย การออกกาลงกาย 67 และการเลนกฬา ตอนท 1 ความหมาย และความสาคญของขอมลสารสนเทศ 68 ตอนท 2 ขอมลสารสนเทศและแหลงบรการดานสขภาพ การออกกาลงกาย 69 และการเลนกฬา ตอนท 3 วธแสวงหาและวธเลอกใชขอมลสารสนเทศ 71

ง

สารบญ (ตอ)

หนา ตอนท 11.4 การเผยแพรขอมลขาวสารดานสขภาพ การออกกาลงกายและการเลนกฬา 73 ใบงาน บทท 11 76 บทท 12 การทดสอบและสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพเบองตน 77 ตอนท 1 ความหมาย ความสาคญของสมรรถภาพทางกาย 78 ตอนท 2 หลกการวธการทดสอบและสรางเสรมสมรรถภาพทางกาย 82 เพอสขภาพเบองตน ใบงาน บทท 12 84 บทท 13 ความปลอดภยในชวตและการปองกนหลกเลยงและการใหความชวยเหลอ 85 เมอเกดอบตเหต การเกดอคคภยมลพษและสารเคม ตอนท 1 ปจจยเสยงในการดารงชวต 86 ตอนท 2 การปองกนและหลกเลยงปจจยเสยง 90 ตอนท 3 การปองกน หลกเลยงและการใหความชวยเหลอเมอเกดอบตเหต 91 การเกดอคคภยมลพษและสารเคม ใบงาน บทท 13 94 บทท 14 หลกและวธการปฐมพยาบาลเบองตน 95 ตอนท 1 หลกและวธการปฐมพยาบาลเบองตน 96 ใบงาน บทท 14 108 บรรณานกรม 109 คณะผจดทา 110 คณะบรรณาธการ / ปรบปรงแกไข 111

จ

1.คาอธบายวชา สขภาพพลานามย

การพฒนาการเบองตนตามวยของมนษย การเปลยนแปลงและการเจรญเตบโตของมนษยบทบาทหนาทและความสมพนธของสมาชกในครอบครว ทกษะทจาเปนตอชวต คานยมเกยวกบชวตครอบครวและพฤตกรรมทางเพศ การจดการอารมณและความตองการทางเพศ ความหมายความสาคญหลกการ รปแบบของทกษะการเคลอนไหวแบบตางๆ วธการเคลอนไหวทถกตองตามหลกวทยาศาสตร แหลงบรการขอมลขาวสารดานการออกกาลงกายและกฬา สภาพแวดลอมกบการสงเสรมสขภาพ วธจดสภาพแวดลอมของครอบครวทเออตอสขภาพ ความหมาย สภาพแวดลอมกบการมสขภาพด หลกการดแลสขภาพเบองตน การปองกน การสงเสรมการรกษาพยาบาลเบองตนและการฟนฟสขภาพ กลวธนาไปสการมพฤตกรรมทสขภาพ การปองกน หลกเลยงโรค อาการผดปกตทางกาย ทางจต สารเสพตด เอดส และโรคทพบบอยในครอบครวและชมชน การเลอกใชภมปญญาไทยและสมนไพรเพอสขภาพ ขอมลขาวสารผลตภณฑและบรการสขภาพ สทธผบรโภคและกฎหมายทเกยวของ การวางแผนชวตเพอการมสขภาพทด การตรวจสอบและประเมนภาวะสขภาพ การปรบพฤตกรรมสขภาพ ความหมาย และความสาคญของขอมลสารสนเทศ แหลงขอมลสารสนเทศ วธแสวงหาและวธเลอกใชขอมลสารสนเทศ การเผยแพรขอมลสารสนเทศ ความหมายความสาคญของสมรรถภาพทางกาย หลกการวธการทดสอบ และสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพเบองตน ปจจยเสยงในการดารงชวต การปองกนและหลกเลยงปจจยเสยง การปองกนหลกเสยงและการใหความชวยเหลอเมอเกดอบตเหต การเกดอคคภย มลพษและสารเคม หลกและวธการปฐมพยาบาลเบองตน 2.วตถประสงค 1. เพอใหผเรยนมความร ความเขาใจ มคณธรรม จรยธรรม

2. เพอใหผเรยนเจตคตทด มทกษะในการดแลและสรางเสรมมพฤตกรรมสขภาพทด 3. เพอใหผเรยนปฏบตเปนกจนสยตลอดจนปองกนพฤตกรรมเสยงตอสขภาพและการดารงชวต

ของตนเองและครอบครวอยางมความสข รายชอ บทท

บทท 1 การพฒนาการตามวยมนษย และการเปลยนแปลงเจรญเตบโตของมนษย บทท 2 ชวตและครอบครวศกษา บทท 3 การจดการอารมณและความตองการทางเพศ บทท 4 ทกษะการเคลอนไหวแบบตางๆ บทท 5 การเคลอนไหวตามหลกวทยาศาสตร บทท 6 สขภาพกบสงแวดลอม บทท 7 การดแลสขภาพตนเองและผอน

รายละเอยดวชา สขภาพพลานามย ทช 21005

ฉ

บทท 8 การปองกนหลกเลยงโรค อาการผดปกตทางกาย ทางจต สารเสพตด เอดส และโรคทพบบอยในครอบครวและชมชน

บทท 9 สขภาพบรโภค บทท 10 การบรหารจดการชวตเพอสขภาพ บทท 11 ขอมลสารสนเทศ และแหลงบรการดานสขภาพความปลอดภย การออกกาลงกาย

และการเลนกฬา บทท 12 การทดสอบและสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพเบองตน บทท 13 ความปลอดภยในชวตและการปองกนหลกเลยงและการใหความชวยเหลอเมอเกด

อบตเหต การเกดอคคภยมลพษและสารเคม บทท 14 หลกและวธการปฐมพยาบาลเบองตน

1  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 1 การพฒนาการตามวยมนษย และการเปลยนแปลงและการเจรญเตบโตของมนษย สาระสาคญ

ธรรมชาตและพฒนาการของมนษย จะเปนไปตามวย ตามลาดบขนตอน ทาใหเหนการเปลยนแปลงทเกดขนกบรางกาย จตใจ อารมณ และพฒนาการทางเพศไดอยางชดเจน รจกและเขาใจตนเองอยางถกตอง พรอมทจะยอมรบการเปลยนแปลง และพฒนาตนเองใหมความสมบรณ เกดความพรอมในทกดานพฒนาการของมนษยมแบบแผนและขนตอน การศกษาแบบแผนและขนตอนของพฒนาการ เขาใจพฤตกรรมของมนษยในแตละชวงแตละวยและทาใหเราสามารถคาดคะเนหรอพยากรณพฤตกรรมทจะเกดขนตอไปได

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. อธบายการพฒนาการของรางกาย สมองและจตใจ 2. อธบายการเปลยนแปลงดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม สตปญญาและจตวญญาณของคน

ทกวย

ขอบขายเนอหา ตอนท 1 พฒนาการเบองตนตามวยของมนษย เชน การพฒนาการทางดานรางกาย สมองและจตใจ ตอนท 2 การเปลยนแปลงและการเจรญเตบโตของมนษย กจกรรมการเรยนร 1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน 3. อภปรายแลกเปลยนเรยนร สอและอปกรณประกอบการสอน

1. แบบฝกหดใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

2  

ตอนท 1 พฒนาการเบองตนตามวยของมนษย เชน การพฒนาการทางดานรางกาย สมองและจตใจ ความหมายของพฒนาการ พฒนาการ (Development) หมายถง การเปลยนแปลงทมความครอบคลมทงทางดานรางกาย ดานจตใจ ดานอารมณ ดานสงคมและดานสตปญญาและจตวญญาณของบคคล การแบงชวงวยของมนษย วยของมนษยเรา จะถอเอาอายเปนเกณฑ ซงสามารถแบงออกเปน 5 วย ไดแก 1. วยทารก เรมตงแตแรกเกดถง 2 ป ในวยนการเจรญเตบโตเปนไปอยางรวดเรวทงทางรางกาย ทางสตปญญา ทางอารมณ โดยเฉพาะรางกายตงแตแรกเกด จะนอนตวงอ เกรงเลกนอย จนเรมนอนควา ลก นง คลาน พยงตวเองใหยนได 2.วยเดก เรมตงแตอาย 2 ป ถง 12 ป รางกายจะเจรญเตบโตเรอยๆ วยนจะพงพาตนเองได เดน วงเองได วยนเดกผหญงจะมการเปลยนแปลงรางกายเรวกวา เดกผชายแตเดกผชายจะเจรญเตบโตตามไดทนและเรวกวาในชวงวยรน 3. วยรน เรมตงแต 13-17 ป รางกายเรมเปลยนแปลงหลายอยาง เนองจากรางกาย มการผลตฮอรโมน จากตอมใตสมองทเรยกวา “ฮอรโมนเพอการเจรญเตบโต” เชน โตเรว สงขน กลามเนอแขงแรง 4. วยผใหญ เรมตงแต 18-60 ป วยน จะมความพรอมทงทางรางกายและจตใจอารมณและสงคม มความรบ1ผดชอบและมเหตผลมากขน มหนาทการงานมนคง มบทบาทในสงคมเปนทยอมรบในสงคม รจกเลอกคครอง และเรมสรางครอบครว 5. วยชรา ผทมอาย 60 ปขนไป ถอวาเปนวยสดทายของการพฒนาการแหงชวต รางกายเกดการเปลยนแปลง ผวหนงเรมเหยวยน หตง ตาผาฟาง ผมหงอก ลกนงไมคอยคลองตว มอาการปวดเมอยตามกลามเนอ ดงน วยนตองดแลเปนพเศษ พฒนาการของรางกาย สมองและจตใจ พฒนาการและการเจรญเตบโตทางรายกาย ไดแก การเปลยนแปลงดานปรมาณของเซลล กลามเนอ กระดกและตอมตางๆ การเพมขนของขนาด นาหนก สวนสง ตลอดจนประสทธภาพในการทางานของระบบประสาท พฒนาการและการเจรญเตบโตทางสมอง สตปญญา เปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางจต เชน พฒนาการดานมโนภาพ เชาวนปญญา ความจา ความสามารถในการคดอยางมเหตผล พฒนาการและการเจรญเตบโตทางอารมณ ไดแก การเปลยนแปลงเกยวกบความรสก ทศนคตรวมทงความสามารถในการควบคมอารมณหรอควบคมพฤตกรรม ใหอยในภาวะทสงคมยอมรบ พฒนาการและการเจรญเตบโตทางจตใจ อารมณ เปนการเจรญงอกงามของอารมณ จตใจและความรสกตางๆ ความสามารถในการควบคมอารมณ หรอความสามารถในการควบคมพฤตกรรมขณะเกดอารมณ

3  

ซงพฒนาการของรางกาย สมองและจตใจ ไมสามารถแยกออกจากกนไดเดดขาด เพราะพฒนาการทกๆดาน จะสมพนธกนตลอด ดงนนการทอธบายถงลกษณะหรอพฤตกรรมเดนชดทางกายของบคคล จงหมายถงวาลกษณะเดนนนเกยวของกบทางกายมากกวาดานอน

4  

ตอนท 2 การเปลยนแปลงและการเจรญเตบโตของมนษย การเปลยนแปลงในดานตางๆ ทงในดานโครงรางและแบบแผน ของรางกายทกสวนอยางมขนตอนและเปนระเบยบแบบแผน นบแตเรมปฏสนธจนกระทงเสยชวต ซงเปนการเปลยนแปลงในเชงคณภาพ เพอใหบคคลนนพรอมจะแสดงความสามารถในการกระทากจกรรมใหมๆ ทเหมาะสมกบวย ในการทพฒนาการของคนจะสมบรณไดนน จาเปนตองอาศยปจจยสาคญทมอทธพลตอพฒนาการของบคคล ไดแก การเจรญเตบโต วฒภาวะ และการเรยนร ซงสามารถแบงการเปลยนแปลงและการเจรญเตบโตของมนษย ตามชวงวย ดงน

1. วยทารก 1) ดานรางกาย วยทารกเปนวยทมพฒนาการทางรางกายมากกวาทกวย โดยในปแรกจะมการ

เปลยนแปลงของอตราการเจรญเตบโตปกตถง 2 เทา หลงจากนนจะเรมลดลงเหลอเพยง 30 เปอรเซนในขวบปท 2 โดยสวนใหญแลวเดกวยนจะใชปฏกรยาสะทอนกลบ ของรางกายในการสนองตอบสงแวดลอมเพอความอยรอดของตน เชน การตอบสนองในการดดตอวตถทมาถกบรเวณแกมหรอรมฝปาก เปนตน ในวยนชวงแรกเกดถง 2 ขวบครง จะถอเปนชวงทสาคญ ถาทารกไมไดรบการดแลอยางดแลวจะเปนผลเสยกบพฒนาการทางกายและทางใจของเดกตลอดไปและแกไขไดยากยง

2) ดานจตใจ วยทารกเปนวยทตองการการดแลเอาใจใสดวยความรก ความนมนวล ออนโยนจากแมหรอผเลยงดทารก ใหไดรบความรก ความอบอนเพยงพอ จะเรยนรสงแวดลอมไดอยางรวดเรว มทศนคตทดตอบคคลทวๆไป ซงเปนรากฐานทสาคญของการมบคลกภาพทดในชวงวยตอๆไป

3) ดานอารมณ ในระยะแรกคลอดทารกจะมอาการตนเตน ไมแจมใสและชนบานสลบกนไป ซงแยกไดลาบาก ตอมาอารมณจะคอยๆ พฒนาขนตามวฒภาวะและการเรยนรอาการทแสดงออกทางอารมณของทารกวยน ทาใหเหนไดวาทารกวยนอารมณโกรธ กลว อจฉารษยา อยากรอยากเหน ดใจ และรก เชน การสงเสยงรองเมอไมพอใจ การถอยหนหรอการรองเมอเหนคนแปลกหนา การเรยกรองความสนใจเมอผใหญใหความสนใจนองทเกดใหมหรอคนอนๆ มากกวาตนเอง การรอคนสงของตางๆการหวเราะโอบกอดพอแมหรอคนทคนเคยเปนตน

4) ดานสงคม หลงจากททารกคลอดได 2-3 สปดาห จะเรมมปฏกรยาตอบสนองตอเสยงทคนห เชน เสยงของแมหรอคนเลยง พออายได 6 เดอน ทารกจะเรมแยกคนทคนเคยกบคนทแปลกหนาได การไดรบการเลยงดทอบอน คอยเปนคอยไปและไดรบความสนกสนานไปดวยจะทาใหมปฏกรยาทดกบคนแปลกหนา

5) ดานสตปญญา พฒนาการทางสตปญญาของทารกมความสมพนธกบคณภาพของประสาทสมผสกบการรบรและการเคลอนไหว เพราะกลไกเหลานทาใหทารกสามารถรบรและตอบสนองตอสงเราตางๆ ไดเปนอยางด เชน ความสมบรณของอวยวะทเกยวของกบการไดยน ทาใหทารกสามารถเปลงเสยงไดถกตองและนาไปสการพฒนาการทางการพด การจดจาและรความหมายของคาตางๆ ไดมากยงขน

5  

2. วยเดก

1) ดานรางกาย อตราการเจรญเตบโตในวยนลดลงอยางเหนไดชด สดสวนของรางกายจะเปลยนจากลกษณะของทารกอยางเหนไดชด สวนแขนและขาจะยาวออกไป ศรษะจะไดขนาดกบลาตว ไหลกวาง มอและเทาใหญขน โครงกระดกแขงขน กลามเนอเตบโตและแขงแรงขน เคลอนไหวสวนตางๆของรางกายไดด เมอเดก อาย 10 ปขนไป การเจรญเตบโตจะเปนไปอยางรวดเรวทงสวนสงและนาหนก เดกหญงจะโตกวาเดกชาย เดกหญงจะปรากฏลกษณะเพศขนเรอยๆ ไดแก ตะโพกผายออก ทรวงอกเจรญเตบโตและเรมมประจาเดอนระหวางอาย 11-12 ป สวนเดกชายไหลกวางขน มอและเทาใหญขน เรมมการหลงอสจระหวางอาย 12-16 ป ซงเปนการแสดงวาวฒภาวะทางเพศเรมเจรญเตมท

2) ดานจตใจเดกวยนตองการความรก ความสนใจ และคาชนชม จากพอแมและบคคลคนใกลชด 3) ดานอารมณ ในชวงวยเดกตอนตน จะเปนเจาอารมณ หงดหงดโมโหงาย มกขดขนและดอรนตอพอ

แมเสมอ มกแสดงอาการโกรธดวยการรองไห ทบต ทงตวลงนอน วงหนหรอหลบซอนตว ลกษณะเดนอกอยางของวยน กคอ มกตงคาถามเกยวกบสงตางๆ ตอเนองไปเรอยๆ ถาเดกไดรบการตอบสนองความตองการอยางสมาเสมอจะเปนเดกอารมณด รางเรงแจมใส และสาหรบในชวงวยเดกตอนปลาย เดกวยนจะมการเปลยนแปลงทางอารมณมาก เชน กลวไมมเพอน กลวเรยนไมด เปนตน นอกจากน ยงตองการเปนทหนงหรอคนเปนคนแรก ตองการแสดงตนใหเปนทชนชม เดกวยนบางครงรสกขดแยงทางอารมณ ในระยะการเปลยนแปลง ความกลวจะคอยเปลยนเปนความกงวลในเรองรปรางของตน อยากเปนคนแขงแรงและสวยงาม

4) ดานสงคม เดกในวยนเรมรจกคบเพอนและเลนกบเพอนไดดขน เรมรจกการปรบตวใหเขากบเพอนๆ เรมเรยนรจกการแขงขน โดยเฉพาะการแขงขนระหวางกลม ความกลาแสดงออกทางการคบเพอนหรอการพดจาของเดกขนอยกบการเลยงดของครอบครวมาก เดกในวยนยงชอบรวมกลมกบเพศเดยวกน และมกเปลยนเพอนเลนไปเรอยๆ

5) ดานสตปญญา วยเดกจะเรยนรคาศพทใหมๆ เพมขนและเขาใจความหมายเหลานไดด และมกแสดงความฉลาดของตนเองออกมาโดยการพดโตตอบกบผใกลชด เดกวยนจะมความจาดและในชวงปลายถาไดรบการฝกหดใหอานและเขยนหนงสอเดกกสามารถทาไดดดวย

3. วยรน 1) ดานรางกาย มอตราการเจรญเตบโตของรางกายอยางรวดเรว อวยวะเพศทงภายนอกและภายใน

เจรญเตบโตเกอบเตมทแลว ในตอนตนๆ เดกหญงจะมพฒนาการเรวกวาเดกชายและจะเทากนเมออายยางเขาชวงปลายๆ ลกษณะทางเพศภายนอกปรากฏใหเหนชดเจนขน คอ ในเพศหญงจะมเตานมขยายใหญ เอวคอดลง สะโพกผาย มขนทอวยวะเพศ มประจาเดอนครงแรก ในเพศชายเสยงหาวขน ไหลขยายกวาง มกลามเนอเปนมดๆ ปรากฏใหเหน อณฑะสามารถผลตอสจไดแลว

2) ดานจตใจ บคคลวยนมความสนใจในตวเอง รกสวยรกงาม ตองการเปนทยอมรบของเพอน หรอสะดดตา โดยเฉพาะใหเพศตรงขามสนใจ

3) ดานอารมณ เปนชวงทมอารมณรนแรงและแปรเปลยนไดงาย เชน ในขณะทมอารมณราเรงอย จๆ กอาจซมเศราหรอหงดหงด โกรธงายเมอถกขดใจและมกแสดงอาการกาวราว เดกวยรนมความคดเปนของตนเอง รสกวาตนเองเปนผใหญแลวจงอยากทาอะไรตามตองการของตนเอง ทาใหมกเกดความขดแยงกบผอนไดบอยๆ

4) ดานสงคม เดกวยนชอบแยกตวอยตามลาพงเมออยในครอบครว สวนสงคมภายนอกจะมเพอนทงสองเพศและกลมเพอนจะเลกลง ชอบทาตวเลยนแบบบคคลอนทตนเองชนชอบ บางครงชอบทาตวแปลกๆเพอ

6  

เรยกรองความสนใจ เมอเขาสชวงปลายของวยอทธพลของกลมเพอนจะนอยลง เรมมพฤตกรรมทแสดงใหผอนเหนวาตนเองเปนผใหญมากขน เชน ดมเหลา เทยวกลางคน คบเพอนตางเพศ เปนตน

5) ดานสตปญญา วยนจะรจกสงเกตและปรบปรงขอบกพรองของตนเอง ตองการกระทาเพอหาประสบการณ เรยนรสงใหมๆ กลาทจะลองถกลองผด จงทาใหมการพฒนาทางดานสตปญญากวางมากขน ไดพบกบปญญาและวธการแกปญหาดวยตนเอง สามารถแสดงความคดเหนหรอแสดงความรสกของตนเองใหผอนเขาใจ รจกสงเกตความคดและความรสกของผอนทมตอตนเอง

4. วยผใหญ 1) ดานรางกาย

วยผใหญตอนตน (20-40 ป) มพฒนาการทางรางกายทงเพศหญงและเพศชายอยางเตมท รางกายสมบรณแขงแรง การรบรสงตางๆ จะมความสมบรณเตมท เชน สายตา การไดยน ดมกลน ลมรส เปนตน

วยผใหญตอนปลาย(40-60 ป)วยนรางกายจะเรมเสอมถอยในเกอบทกระบบของรางกาย ผวหนงเรมเหยวยน หยาบ ไมเตงตง ผมเรมรวงและมสขาว นาหนกตวเพมขนจากการสะสมไขมนใตผวหนงมากขน

2) ดานจตใจ วยผใหญตอนตน (20-40 ป) มความมนคงทางจตใจ มากกวาวยรน สามารถสรางสมพนธภาพทด

กบบคคลอน วยผใหญตอนปลาย(40-60 ป)มสภาพจตใจทมนคง รจกการเสยสละ ใหอภย

3) ดานอารมณ วยผใหญตอนตน (20-40 ป) มการควบคมอารมณไดดขน มความมนคงทางจตใจดกวาวยรน

คานงถงความรสกของผอน รสกยอมรบไดดขน มพฒนาการดานอารมณรก ใชการตอบสนองดวยเหตผลทงกบตนเองและผอนมากขน

วยผใหญตอนปลาย(40-60 ป) วยนบคคลทประสบความสาเรจในชวตการทางานจะมอารมณมนคง รจกการใหอภย ไมเหนแกประโยชนสวนตน มความพงพอใจในชวตทผานมา ลกษณะบคลกภาพคอนขางคงท

4) ดานสงคม วยผใหญตอนตน (20-40 ป) สงคมของคนวยนคอ เพอนรก คครอง จะพฒนาความรก ความ

ผกพน แสวงหามตรภาพทสนทสนม จะใหความสาคญกบกลมเพอนรวมวยลดลง จานวนสมาชกในกลมเพอจะลดลง แตสมพนธภาพในเพอนทใกลชดหรอเพอนรกยงคงมอยและจะมความผกพน การสมพนธกบบคคลในครอบครวจะเพมขน เนองจากเปนวยทเรมใชชวตครอบครวกบคของตนเอง และเกดการปรบตวกบบทบาทใหม

วยผใหญตอนปลาย(40-60 ป) บคคลในวยน จะแบงปน เผอแผ เอออาทรตอบคคลอนๆ สงคมของบคคลในวยน คอททางานและบาน ความสมพนธในครอบครวเปนในลกษณะเฝาดความสาเรจในการศกษา หนาทการงานของคนในครอบครว

5) ดานสตปญญา วยผใหญตอนตน (20-40 ป) วยผใหญเปนวยทมความคดสตปญญาอยในขนสงทสดของพฒนาการ

มความสามารถทางสตปญญาสมบรณ คอ มความคดเปนระบบ ความคดเปดกวาง ยดหยนมากขนและรจกจดจาประสบการณทไดเรยนร ทาใหสามารถปรบตวเขากบสถานการณตางๆ ไดด

วยผใหญตอนปลาย(40-60 ป)มสตปญญาใกลเคยงกบวยผใหญตอนตน และมความคดเปนเหตผล ประสานความขดแยงและความแตกตาง มความอดทนและความสามารถในการจดการกบขอขดแยง และรจกจดการกบเรองความสมพนธระหวางบคคลอยางมวฒภาวะ การปรบตวกบการเปลยนแปลง

7  

5. วยชรา

1) พฒนาการทางดานรางกาย สภาพรางกายเรมสกหรอ บคลกภาพเสย เชน หลงโกง ผมหงอก ฟนหลดรวง ตาฝาฟาง หตง ผวหนงเหยวยน กลามเนอหยอนยาน บางรายมอเทาสน การทรงตวไมด ถามการเจบปวยจะรกษาลาบากกวาคนวยอน

2) พฒนาการทางดานจตใจสภาพจตใจของบคคลวยน มกเกดจากความรสกสญเสย โดยเฉพาะเกยวกบความสามารถของตนเอง เชน การเคยเปนทพงพง การเคยเปนผนาการเปนทยอมรบจากบคคลอน

3) พฒนาการทางดานอารมณบคคลวยนมกจะชอบบน อารมณไมคงท โกรธงาย แตบางรายใจด ทงนขนอยกบ สงแวดลอม สงคม และประสบการณทผานมา และขนอยกบสภาพเศรษฐกจในครอบครวดวย ความพอใจของคนวยชราเปนจานวนมากเกดจากมตรภาพและการไดมโอกาสชวยเหลอ การบรจาคเงนเพอสาธารณะกศลตางๆ

4) พฒนาการทางดานสงคมบคคลวยนสวนใหญจะสนใจเรองวด ธรรมะธมโม ใจบญสนทาน บางรายสละเพศเขาสบรรพชตอกครง อยางไรกตาม บางรายสงแวดลอมและเศรษฐกจบงคบใหไมสามารถทาตามทใจปรารถนาได ตองหาเลยงชพหรอไดรบมอบหมายใหเปนผเลยงดเดกเลกๆจงกลายเปนทพงและเพอนเลนของลกหลาน มความสขและเพลดเพลนไปกบลกหลานตวเลกๆ

5) พฒนาการทางดานสตปญญาบคคลวยนมกจะมความคดอานทด สขมรอบคอบ แตขาดความคดรเรม มกยดถอหลกเกณฑทตนเองเชอ หลงลมงาย ความจาเลอะเลอน ทาใหความสามารถในการเรยนรสงใหมๆ เปนไปไดยากมากวยชราเปนวยทสวนตางๆ ของรางกายคอยๆ เสอมลงไปตามเวลา สมองเรมเสอมโทรมอวยวะตางๆ ทางานอยางไมคอยมประสทธภาพ

8  

ใบงาน บทท 1 การพฒนาการตามวยมนษยและการเปลยนแปลงและการเจรญเตบโตของมนษย

 

คาสง ใหนกศกษาตอบคาถามและอธบายคาถามตอไปน 1. ใหนกศกษาอธบายการพฒนาการของรางกาย สมองและจตใจ มาพอสงเขป 

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................  

2. ใหนกศกษา แบงกลมๆละ 5-6 คน แลวเลอกหวขอการเปลยนแปลงและการเจรญเตบโตของมนษยแตละชวงวย ชวงวยละ 1 กลม แลวสงตวแทนออกมานาเสนอหนาชนเรยน ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................         

9  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 2 ชวตและครอบครวศกษา สาระสาคญ สมาชกในครอบครวแตละคนมบทบาทหนาทแตกตางกนออกไป ครอบครวจะมความสขถาบคคลในครอบครวรบทบาทและปฏบตหนาทของตน การมสมพนธภาพทดกบสมาชกในครอบครว เพอนและบคคลอนในสงคม จะทาใหเกดมตรภาพทดระหวางกน การสรางความอบอนครอบครว การวางแผนชวตครอบครว และรจกการแกไขปญหาชวตและครอบครวทเกดขนอยางมประสทธภาพ

ผลการเรยนรทคาดหวง

อธบายคณคาของชวตครอบครวทอบอนตามวถชวตของวฒนธรรมไทยทมผลตอสขภาพ

ขอบขายเนอหา ตอนท 1 บทบาทหนาทและความสมพนธของสมาชกในครอบครว ตอนท 2 ทกษะทจาเปนตอชวต ตอนท 3 คานยมเกยวกบชวตครอบครวและพฤตกรรมทางเพศ กจกรรมการเรยนร

1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน

สอและอปกรณประกอบการสอน

1. แบบฝกหด ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

10  

ตอนท 1 บทบาทหนาทและความสมพนธของสมาชกในครอบครว สมาชกในครอบครวแตละคนมบทบาทและหนาทแตกตางกนออกไป ครอบครวจะมควานสขถาบคคล

ในครอบครวรบทบาทและปฏบตหนาทของตน ดงน

1. บทบาทและหนาทของบดามารดา บดามารดาเปนบคคลทสาคญของบาน ซงสวนใหญบดาจะทาหนาทเปนผนาของครอบครวหรอหวหนาครอบครว เปนทพงพาของสมาชกในครอบครว โดยทวไป บดามารดามบทบาทและหนาท ดงน 1. ประกอบอาชพเพอหารายไดเลยงครอบครวใหเพยงพอกบคาใชจาย 2. รบผดชอบเลยงดบตรหรอบคคลในครอบครวใหกนอยอยางมความสข 3. ประพฤตตนเปนแบบอยางทด เชน ไมทะเลาะววาท ไมระบายอารมณกบบตร ไมนนทาใหรายผอน ไมเลนการพนน ไมเสพสงเสพตดและของมนเมาทงหลาย เปนตน 4. ใหการอบรมบตรหลานหรอบคคลในครอบครว ทงดานจรยธรรม คณธรรม เพอการเปนคนดในสงคม เชน รจกคณคาของการประหยด อดทน และปฏบตตามหลกธรรมทางศาสนา เปนตน 5. ใหความปลอดภยแกบตรและบคคลในครอบครว เชน ดแลรกษาเมอบตรเจบปวย ใหทอยอาศย ใหเสอผาเครองนงหม เปนตน 6. ดแลเอาใจใสใหความรกความอบอน มเมตตา ไมใชวาจาหยาบคาย ขมข ใหเกดความหวาดกลว หรออบอายผอน รวมทงซกถาม และใหคาแนะนาในการแกปญหาตางๆ 7. ใหการศกษาตอบตร เพอใหบตรมความรอนเปนรากฐานถงความมนคงในชวต 8. ปกครองดแลบตรดวยความยตธรรม ไมเลอกทรกมกทชง เชน ไมลาเอยงเขาขางบตรคนใดคนหนง 9. สงเสรมสขภาพจตและสขภาพกาย เชน ใหรจกเลอกรบประทานอาหารทถกสขลกษณะใหออกกาลงกายอยางสมาเสมอและพกผอนอยางเพยงพอ

2. บทบาทและหนาทของบตร บตรเปนแกวตาดวงใจและเปนความหวงของพอแมทจะพงพาอาศยในยามเจบปวย และแกชรา โดยปกตพอแมทกคนอยากใหบตรของตนเองมความสข มอนาคตทด ดงนนบตรควรปฏบตตน ดงน 1. ใหการเคารพและเชอฟงบดามารดาและญาตผใหญในบานทกคน มสมมาคารวะ มมารยาทในการพด ไมแสดงกรยาหยาบกระดางตอผอาวโสและตอบคคลในครอบครว 2. ชวยเหลอการงานเทาทจะทาไดเพอชวยแบงเบาภาระงานในครอบครว เชน กวาดบาน ถบาน เลยงนอง เปนตน 3. มความขยนหมนเพยรในการศกษาหาความร เพอความมนคงในอนาคต 4. ปฏบตตนเปนคนมระเบยบวนย ไมสรางความเดอดรอนหรอไมสรางความเสอมเสยใหครอบครว เชน ไมลกขโมย ไมเทยวกลางคน ไมมวสมกบเพอนตางเพศและเสพยาเสพตด แตงกายสภาพตามขนบธรรมเนยมประเพณไทย เปนตน 5. มความกตญญ รจกชวยเหลอพอแมหรอบคลอนในครอบครว เชน ดแลเมอเจบปวย หรอรบใชผอาวโสในบานซงเปนผมพระคณแกเรา 6. ชวยเหลอครอบครวในดานเศรษฐกจ โดยไมใชจายฟมเฟอยชวยประหยดหรอชวยเพมรายได เชน ปลกผกเพอประกอบอาหารในครอบครว หรอจาหนายของขวญในเทศกาลปใหม เปนตน

11  

ตอนท 2 ทกษะทจาเปนตอชวต

1.1 การสรางสมพนธภาพและการรกษาสมพนธภาพ

สมพนธภาพ หมายถง ความสมพนธอนดระหวางบคคล อนจะใหเกดความรก ความนบถอ และความรวมมอ หรออกความหมายหนงคอ การอยรวมกบบคคลอนไดอยางมความสข มนษยไมสามารถทจะอยอยางโดดเดยวตามลาพงได จาเปนตองอยรวมกบบคคลอนในสงคม จงตองมการตดตอสมพนธกนอยเสมอ ไมวาจะเปนในดานสวนตว การเรยนหรอการงาน การมสมพนธภาพทดกบบคคลอนจะทาใหการตดตอ และการปฏบตงานรวมกบผอนเปนไปไดดวยดทาใหเกดความสขในการดาเนนในทสด ซงการสรางสมพนธภาพและการรกษาสมพนธภาพ สามารถแบงออกได ดงน

1) สมพนธภาพของบคคล การสรางเสรมสมพนธภาพหรอมตรภาพทดกบผอนนนจะตองเรมตนทตวเราเอง โดยจะตองรจก

ปรบปรงตนเองกอน ซงหลกทวไปในการปฏบตมดงน 1.1) การสรางหรอแกไขหรอทาใหตวเองมอารมณเปนใหญ ไดแก การเปนคนมอารมณหนกแนน ไมม

ความหวาดกลว หวาดระแวง ไมออนแอจนตองพงผอนตลอดเวลา แตกไมใชเปนคนแขงจนกระดาง และลกษณะเชนนจะตองมความสมบรณถาวร ไมเปลยนแปลงผนแปรงาย

1.2) การรจกปรบตนเองใหเขากบบคคล เหตการณ และสถานท การรจกปรบปรงตนเองใหปฏบตตามกฎเกณฑและระเบยบตางๆ หรอใหสอดคลองกบความผนแปรของสงคมนบวาเปนสงจาเปนมาก ถาเรารจกบทบาทของตนเองวาควรจะปฏบตอยางไรในโอกาสไหนแลว กยอมจะไมมขอขดแยงกบใคร

1.3) การรจกสงเกต รจด และรจา การสงเกตจะชวยใหเราสามารถเขากบทกน ทกชน ทกเพศ และทกวยไดด เชน มารยาทในสงคมจะปฏบตไดดหรอไมดจะอยทการสงเกตแลวนามาปฏบตถาหมนสงเกตกจะจาได แตถาจาไมไดกควรจดบนทกไวแมกระทงผทเคยพบกนหอเคยขอความชวยเหลอจากเขาเพอกนลม เพราะถาหากลมหรอจาเขาไมไดอาจถกตาหนไดวาเปนคนหยงยโสหรอลมคณคนทาใหเกดความขดเคองใจกนได

2) สมพนธภาพกบบคคลในครอบครว การไดอยในครอบครวทมสมพนธภาพอบอนเปนความสขอยางหนงททกเพศทกวยและทกฐานะ

ปรารถนาและเปนกญแจสาคญของการมสขภาพจตทแขงแรงสมบรณการสรางเสรมสมพนธภาพกบบคคลในครอบครวมแนวทางในการปฏบต ดงน

2.1) ความผกพนหรอสมพนธภาพทอบอนในครอบครวจงจาเปนตองรกษาความผกพนไวเปน อนดบแรก ความผกพนระหวางแมกบลกนนเปนความผกพนทแนนแฟนดวยการทแมเปนผใหกาเนดและฟมฟกดแลจนลกเจรญเตบโต สวนผเปนพอนนมความผกพนกบลกดวยการชวยเลยงด ปกปองคมครองเปนตวอยาง และแนวทางใหลกเดนในทางทถกตอง สาหรบผเปนลกนนกควรใหความเคารพเชอฟงคาสงสอบอบรมของพอแม และแสดงความรกตอพอแมโดยการขยนหมนเพยรในการศกษาเลาเรยน ประพฤตตนเปนคนด ชวยพอแมทางานบาน ไมเกเร เสพสารเสพตด เลนการพนน รวมทงปฏบตกจกรรมในยามวางรวมกบครอบครว

2.2) การเอาใจใส คอ การใหความสนใจและสนบสนนตามความตองการอยางเหมาะสม การเอาใจใสตองมความความพอด เชน ลกจะเรยนแลวกลบบานกโมงกไดไมมใครสนใจ จะทาใหครอบครวมสภาพเหมอนตางคนตางอย การเอาใจใสมากเกนไปกจะทาใหรสกราคาญ ไมเปนตวของตวเอง นอกจากนการเอาใจใสตองมความเปนธรรม ไดรบความสาคญเทาเทยมกนทกคนไมวาจะเปนพอแมหรอลกกตาม

12  

2.3) ความเขาใจ คานเปนปญหาสาหรบครอบครวเสมอมา สามภรรยาไมเขาใจกน พอแมไมเขาใจ

ลก ลกไมเขาใจพอแมสงทครอบครวเขาใจกนกคอ ลกษณะนสยใจคอ ขอด ขอบกพรองของแตละคน เพอเปนพนฐานในการอยรวมกนหรอปรบตวเขาหากน เชน พอชอบบานทเงยบสงบแตแมชอบบนพออาจจะตองพดคยกบแมถงเรองหรอสาเหตททาใหแมราคาญใจ สวนพอกปรบปรงแกไขนสยของตนเองใหแมเกดความพอใจ เมอพอแกไขแลวแมกควรลดหรอหยดพฤตกรรมการบน

2.4) การพดจา เปนสงสาคญทจะสรางหรอทาลายสมพนธภาพอนอบอนในครอบครว นอกจากการพดจาสภาพและใหเกยรตกนแลว สมาชกในครอบครวควรรจกการแสดงความรสกทดตอกน เชน การแสดงความรก คาชมเชย การใหกาลงใจ การปลอบใจ การพดถงขอดและขอเสนอแนะใหแกไขปรบปรง สวนเมอเกดความไมพอใจหรอความขดแยง ควรหาโอกาสพดหรอสอใหสมาชกในครอบครวไดเขาใจถงความรสกเพอปรบปรงความเขาใจกน และในครอบครวจะไมมการพดจาเกดขนเลยถาไมมการฟง ดงนนนอกจากการพดแลวทกคนควรฟงและยอมรบความคดเหนของกนและกนดวย

1.2 การตดสนใจและการแกปญหาชวต ปญหาทครอบครวสวนใหญประสบ มกเปนปญหาดงตอไปน 1. ปญหาดานเศรษฐกจ เปนสงทสาคญททาใหคสามภรรยาเกดการทะเลาะเบาะแวงกน เมอมปญหาทางดานการเงน ซงมกเกดจากสาเหตตาง ๆ เชน การใชจายเกนตวและฟมเฟอยของฝายใดฝายหนง การหลงใหลตดใจในอบายมขตาง ๆ เชน การวางงานของฝายใดฝายหนงเปนเวลานาน โดยเฉพาะอยางยงในฝายชาย ซงจะรสกวาตนมปมดอยและทาใหเกดการคดมาก เครยด พาลทะเลาะเบาะแวงกบภรรยา และบตรหลานไดงาย 2. ปญหาระหวางบคคลในครอบครว ปญหาทมกเกดขน เชน 1) ปญหาดานความเจบปวยของคนในครอบครว เมอมการเจบปวยของคนในครอบครวทมการเจบปวยเรอรง การทะเลาะเบาะแวงของสามภรรยา อาจเกดขนไดกรณทตองรบภาระดานการเลยงดเอาใจใส หรอตองเสยคาใชจายในการดแลรกษามากเปนเวลานาน 2) ปญหาดานความประพฤตของคนในครอบครว เชน ปญหาการตดสงเสพตดของบตรหลาน การตดการพนนของบดามารดาของฝายใดฝายหนง การชอบเทยวกลางคนของบตรหลาน ตลอดจนการคบเพอนไมด เปนตน 3) ปญหาญาตพนองทตองชวยเหลอกน เรองนถานาน ๆ ครงคสมรสกคงไมมปญหา เพราะลกษณะของครอบครวไทยถอการสนทสนมและตองชวยเหลอกนในหมญาตพนองของทงสองฝาย แตถาบอยครงหรอตองชวยเหลอดวยเงนเปนจานวนมาก ๆ กรณนอาจนาไปสสาเหตการทะเลาะกนของสามภรรยาได 4) การไมลงรอยกนของญาตพนองของทงสองฝาย หรอกบคสมรสฝายใดฝายหนง มกกอใหเกดปญหาการหยารางของคสมรส เชน ฝายภรรยาไมลงรอยกบมารดาของฝายสามแลวตองอยภายในครอบครวเดยวกน เนองจากปญหาดานเศรษฐกจ เปนตน 3. ปญหาทเกดจากบคคลภายนอก ปญหานอาจเกดจาก 1) ผหวงด คอ บคคลทคอยรายงานความประพฤตทไมดของฝายใดฝายหนงใหอกฝายทราบ ซงอาจเปนการรายงานจรงหรอเทจ โดยผรายงานเขาใจเอาเองกได ซงการหวงดในลกษณะน ถาอยในสภาวะแวดลอมทตางกน

13  

2) เกดจากความไมเขาใจกน เนองจากสาเหตตาง ๆ เชน การศกษากนไมดพอของคสมรสกอนแตงงาน หรอกอนการใชชวตค หรอมการปดบงอาพรางในสงไมดของตนเอง เชน การเลกดมสราของฝายชายกอนแตงงาน หรอกอนการมสมพนธไมตรกบฝายหญง แลวหนมาดมมากขนเมอแตงงานแลว หรอการแกปญหาของฝายใดฝายหนงในลกษณะรนแรงททาใหฝายหนงทนไมได เชน การตบตทารณ การดาทอดวยกรยามารยาทหรอวาจาทหยาบคาย หรอการแตกตางกนมากเกนไปในดานอาย การแตกตางกนมากเกนไปดานอาชพการทางาน และความแตกตางกนดานการศกษาและสภาพแวดลอม ทอาจทาใหคสมรสทปรบตวเขาหากนไมไดตองหยารางกน 3) ปญหาทางดานสขภาพของฝายใดฝายหนง ทาใหมผลตอรางกายตลอดจนดานจตใจของผปวยและผใกลชด ถาคสมรสไมหนกแนนพออาจทาใหเกดการหยารางได เพราะผปวยในกรณเรอรงมกหงดหงด คดมาก ใจนอย ตองการผปลอบใจ ซงถาคสมรสไมอดทนหรอไมเขาใจกจะเกดการทนไมไดขน แนวทางปฏบตเพอแกปญหาและสรางความสขในครอบครวพอสรปได ดงน

1. ใหความสาคญตอครอบครว เออเฟอมนาใจตอกน ใหเวลาแกกนใหมากทสด เพอเปนการปองกนปญหาทอาจจะเกดขนจากการขาดความอบอนและความใกลชดในครอบครว

2. แกปญหาดวยเหตผล เมอเกดปญหาตาง ๆ สามภรรยาจะตองปรกษาหารอกนโดยใชแหตผลไมใชอารมณในการตดสนปญหา รวมมอชวยกนแกปญหานนใหลลวง ถาเปนเรองทไมสามารถแกไขเองไดควรขอคาแนะนา หรอความชวยเหลอจากผทจะใหความชวยเหลอได เชน ญาตผใหญผบงคบบญชา แพทย เปนตน

3. คสมรสตองมคณธรรม รจกปฏบตหนาททดของสามและภรรยา ศกษาธรรมะทางศาสนาทตนนบถอ โดยเลอกหลกธรรมทเกยวของกบการใชชวตคนามาปฏบตใหเหมาะสม

4. แกไขความขดแยงอยางรบดวน ถาสามภรรยาเกดการขดแยง ตงแตเรองเลกนอยจนถงขนรนแรง กไมควรปลอยใหเปนไปตามยถากรรม จะตองรบแกไขความขดแยงอยางรบดวน โดยหาสาเหตของปญหาทแทจรง ปรกษาขอคาแนะนาจากผใหญหรอเพอนฝงใหชวยประสานรอยราว รบปรบความเขาใจโดยเรวไมปลอยใหเนนนาน ตางฝายตองลดทฐมานะยอมออนขอเขาหากนทกกรณตองมความอดทนตอสภาพตาง ๆ โดยคดถงบตรหรอสงด ๆ ในอดต

14  

ตอนท 3 คานยมเกยวกบชวตครอบครวและพฤตกรรมทางเพศ

คานยมรวมครอบครว คอ หลกการ แนวคด มมมองหรอคณคาทสมาชกครอบครวมความเชอรวมกน ซงสมาชกครอบครวใหการยอมรบและยดมน ถอปฏบต จากรนหนงสอกรนหนง คานยมรวมครอบครวน สงผลตอพฤตกรรมการแสดงออกและวฒนธรรมของครอบครวในระยะยาว คานยมเกยวกบชวตครอบครว การทมนษยจะมาอยรวมกนเปนสงคมนน ตามบรรทดฐานสากลทปฏบตจะตองมการแตงงานกนและทกสงคมกยดหลกการน แตวธอาจแตกตางกนออกไปตามคานยมและวฒนธรรมของแตละสงคม หนาทของครอบครว มดงน

1) ควบคมความสมพนธทางเพศ ครอบครวเปนสถานทแสดงออกของความสมพนธทางเพศทสงคมยอมรบ

2) ใหกาเนดบตร ทงนเพอชวยใหสงคมยงคงมอยสบไป 3) เลยงดและปองกนอนตรายใหเดก เพอใหเดกไดเจรญเตบโตเปนผใหญ 4) อบรมใหเรยนรระเบยบแบบแผนของสงคม 5) กาหนดสถานภาพตาแหนงหนาทใหกบสมาชกใหมตงแตแรกเกด 6) ใหความรกและความอบอนซงเปนความตองการพนฐานของมนษยประการหนง 7) หนาททางเศรษฐกจ ทาหนาทผลตอาหารและแสวงหาเครองมอเครองใชตางๆ

คานยมเกยวกบพฤตกรรมทางเพศ ปญหาพฤตกรรมทางเพศของเยาวชน เปนปญหาสาคญทสดประการหนงทกอใหเกดปญหาสขภาพทง

ร า งก ายและ จต ใจ ป จจ ย ต า งๆ ม อท ธ ต อพฤ ตกรรมทาง เพศของ เ ย าวชน ใน ปจจ บ น เ หน ไ ดชดเจน ไดแก อทธพลจากครอบครว เพอน สงคม และ วฒนธรรม นกเรยนจงควรเรยนรปจจยทเกยวของทมอทธพลทางเพศเพอจะไดปฏบตอยางเหมาะสม ไมถกชกนาไปในทางทไมถกตองซงจะเปนผลเสยของอนาคตของตนเอง

ครอบครว ซงเปนสถาบนแรกทเราไดรบการอบรมเลยงด และไดรบความรตางๆ จากพอแมและบคคลในครอบครวสมาชกในครอบครวมสวนชวยในการสรางครอบครว ใหอบอนนกเรยนสามารถเรยนรและแสดงออกพฤตกรรมทางเพศไดอยางเหมาะสม ไดตงแตการใชชวตอยในครอบครว เชน พดจากบบคคลในครอบครวดวยถอยคาสภาพ ไพเราะชวยเหลอผปกครองตามบทบาททางเพศของตน เชน นกเรยนหญงอาจจะชวยผปกครองในงานบานดแลครอบครว ในขณะททากจกรรมหนกซงพสาวหอนองสาวทาไมไดหรอทาไดไมดเทา เชนการเคลอนยายของหนก ปลกตนไมทาความสะอาดสนามเปนตน คานยมทางเพศทถกตอง

ในประเทศไทย มความเปนไทย มขนมธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมอนเปนเอกลกษณเฉพาะตวโดยเฉพาะคานยมในเรองเพศ ซง มมมมองได 2 ทางดงน คอ

1. คานยมทางเพศในเรองทไมถกตองสาหรบคนไทย ไดแก 1.1) การไมเผยแพรความจรงในเรองเพศหรอการไมใหความรเรองเพศแกบตรหลาน โดยคดวาเปน

เรองหยาบคายหรอนาอาย

15  

1.2) การไมสนบสนนหรอสงเสรมใหบคคลในสงคมพดคยกนในเรองเพศอยางเปดเผย 1.3) การยกยองใหเพศชายเปนใหญกวาเพศหญง 1.4) การมเพศสมพนธกอนการสมรสโดยถอวาเพศชายไมผด

2. คานยมทางเพศทดของสงคมไทย

2.1) หญงไทยมกจะรกนวลสงวนตว ไมมเพศสมพนธกอนการแตงงาน 2.2) ชายไทยไมควรสาสอนทางเพศเพราะอาจเกดผลเสยโดยการตดโรค 2.3) ชายไทยมความรบผดชอบตอเพศหญง ไมหลอกหลวง ไมขมเหงนาใจ 2.4) ชายไทยรบผดชอบตอครอบครว

คานยมทเหมาะสมแกการดารงชวต

คานยมทางเพศทเหมาะสมจะชวยสงเสรมใหชวตมคณคา สามารถนาไปปฏบตไดดงน 1. คานยมรกนวลสงวนตว เรองการปฏบตตนของเพศหญง ทเรยกวา การรกนวลสงวนตว เปนสงทถอปฏบตสบตอกนมาแตโบราณกาล ซงในปจจบนคานยมนยงใชไดดอย เพราะชวยปองกนภยทางเพศได สงคมไทยยงถอเรองความบรสทธของผหญงเปนสงสาคญและมคณคา เพราะการวางตวใหเหมาะสมกบวยจะเปนทชนชมของสงคมมากกวา 2. คานยมการใหเกยรตและการวางตว การใหเกยรตซงกนและกน และการวางตวทเหมาะสมทางเพศ และนามาปฏบตทงตอเพอนเพศเดยวกนและเพศตรงขามเพราะเปนสงทสามารถยดเหนยวนาใจระหวางเพอใหแนนแฟนยงขน 3. คานยมสรางคณคาความดงามในจตใจ เปนสงมคณคาเพราะเปนสงทบคคลทวไปในสงคมยอมรบ วยรนในฐานะทกาลงเปนวยเจรญเตบโตทงทางดานรางกายและจตใจ เพอพฒนาเปนผใหญทดมคณภาพในอนาคต จงควรสรางโอกาสอนดในการเรยนรฝกฝนอบรมตวเองทางดานจตใจใหเจรญพฒนาอยางมคณคาจนเปนทยอมรบของสงคม การสรางคณคาในตวเองทางจตใจนน สามารถปฏบตไดหลายวธ เชน การยดเหนยวจตใจ ดวยหลกศาสนาทตนนบถอ

16  

ใบงาน บทท 2ทกษะทจาเปนตอชวต

 

คาสง ใหนกศกษาตอบคาถามและอธบายคาถามตอไปน 1. อทธพลของครอบครวมผลตอพฤตกรรมทางเพศและการดาเนนชวตอยางไร ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2. อทธพลของเพอนมผลตอพฤตกรรมทางเพศและการดาเนนชวตของนกเรยนอยางไร................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ……………………………….. 3. วฒนธรรมมผลตอพฤตกรรมทางเพศอยางไร ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4. วฒนธรรมไทยเกยวกบเพศมความสาคญตอนกศกษาอยางไร ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 5. นกศกษามความคดเหนอยางไรเกยวกบเรองเพศของเดกไทยในปจจบน .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

  

 

          

17  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 3 การจดการอารมณและแกไขปญหาทางเพศไดอยางเหมาะสม สาระสาคญ

ปญหาพฤตกรรมทางเพศของเยาวชน เปนปญหาสาคญทสดประการหนงทกอใหเกดปญหาสขภาพทงรางกายและจตใจ ปจจยตางๆ มอทธพลตอพฤตกรรมทางเพศของเยาวชนในปจจบนเหนไดชดเจน ไดแก อทธพลจาก ครอบครว เพอน สงคม และวฒนธรรม

ผลการเรยนรทคาดหวง

สามารถตดสนใจและแกไขปญหาทางเพศไดอยางเหมาะสม

ขอบขายเนอหา ตอนท 1 การจดการอารมณและความตองการทางเพศ กจกรรมการเรยนร

1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน

สอและอปกรณประกอบการสอน

1. แบบฝกหด ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

18  

ตอนท 1 การจดการอารมณและความตองการทางเพศ

1. ธรรมชาตของอารมณทางเพศ 1.1) อารมณทางเพศของวยรน

ลกษณะอารมณของวยรนทสาคญคออารมณรกในเพศตรงขาม และการมอารมณทางเพศ ประกอบกบมความอยากรอยากเหน อยากทดลองและเลยนแบบ ดงนนวยรนจงเปนวยทเสยงตอปญหาเรองเพศถามความรเรองเพศ ทไมถกตอง และขาดความนกคดทด ไมมเหตผลวยรนจะเรมมความสนใจตอเพอนตางเพศมากขนซงอาจจะเรม จากการเปนเพอนรจกกน แลวจงคอยพฒนาขนเปนความรกมความตองการทจะใชชวตครวมกนนอก จากนยงมปญหาทอาจเกดขนจากการทวยรนม อารมณทางเพศ คอ การตงครรภทไมพงประสงค ปญหารกรวมเพศ ปญหาการทาแทงทผดกฎหมาย ซงจะเปนผลเสยตออนาคต การเรยน ตอตนเองและครอบครว

1.2) การควบคมอารมณทางเพศ อารมณทางเพศเปนความตองการทางธรรมชาตชนดหนงของมนษยเพอการดารงเผาพนธ แตควรอยในภาวะทเหมาะสม การควบคมอารมณเพศจงเปนสงทสาคญเพอไมใหเกดปญหาตางๆตามมาและ ถกตองตามขนบธรรมเนยมประเพณไทย ทยอมรบในการมเพศสมพนธกนไดหลงจากการแตงงานแลว

1.3) วธควบคมอารมณทางเพศ 1. ใหความสนใจกบการศกษาเลาเรยน เพอความกาวหนาและความสาเรจในการดาเนนชวตในอนาคต 2. หลกเลยงการกระตนอารมณทางเพศจากสอตางๆทเปนสงเราทาใหเกด อารมณทางเพศเชนหนงสอตางๆการดภาพยนตร หรอวดโอทยวยอารมณทางเพศหรอไมควรอยตามลาพงกบเพอนตางเพศใน ทลบตาคน 3. สนใจเขารวมกจกรรมตางๆเชนดนตรกฬาหรอวาดรปเพอจะไดเบยงเบนความ สนใจจากอารมณทางเพศและยงทาให สขภาพกายและสขภาพจตดดวย

2. ปญหาพฤตกรรมทางเพศของวยรน 2.1) ปญหาพฤตกรรมทางเพศของวยรน วยรนเปนวยทมการเปลยนแปลงอยางมากทงรางกายจตใจ รวมทงการเปลยนแปลงทางเพศ

วยรนจะเรมใหความสนใจตอเพศตรงขามเรมมความรสกทางเพศประกอบกบเปนวยทอยากรอยากลอง ม ก า รแสด งออกทา งอ า รมณ ท ร น แ ร งและอาจย ง ม ค ว าม เ ข า ใ จ ท ไ ม ถ ก ต อ ง น ก ใน เ ร อ ง เ พศ รวมทงสภาพแวดลอมในปจจบนทมปจจยและสถานการณทยวยชกนาใหวยรนมพฤตกรรมทางเพศทไมเหมาะสมไดงายและอาจนามาซงการมเพศสมพนธและการตงครรภโดยไมตงใจทจะทาใหเกดปญหาอนๆ ตามมามากมายไมวาจะเปนโรคเอดสถกพกการเรยนฆาตวตาย ทาแทงผดกฎหมาย ทอดทงเดก เปนตนวยรนจงควรมการแสดงออกทางเพศทเหมาะสมรจกหลกเลยงและปองกนตนเองจากปจจยและสถานการณเสยงทจะนาไปสการมเพศสมพนธและการตงครรภโดยไมตงใจเพอทจะไดมชวตอยางสดใสในชวงวยรนและเตบโตไปสผใหญอยางมความสขการเปลยนแปลงไปของสงคมในปจจบนนามาซงปจจยและสถานการณตาง ๆทลอแหลมและอนตรายตอวยรนโดยเฉพาะอยางยงพฤตกรรมทางเพศเปนปญหาทสาคญประการหนงของวยรนหากวยรนมพฤตกรรมทางเพศทไมเหมาะสมจนเกดการมเพศสมพนธอาจทาใหเกดปญหาการตดโรคเอดสและโรคทางเพศสมพนธอน ๆ ตามมาและในวยรนหญงอาจทาใหเกดการตงครรภโดยไมตงใจไดดงนนนกเรยนซงอยใน

19  

วยรนจงควรเรยนรถงการหลกเลยงและปองกนตนเองจากปจจยและสถานการณเสยงตอการมเพศสมพนธและการตงครรภโดยไมตงใจเพอทจะนาไปปฏบตไดอยางเหมาะสม

2.2) พฤตกรรมทางเพศในวยรนชายทเปนปญหา ไดแก - การอานการตนลามกและสอลามก เชน วซด วดโอ เปนตนเพอเรยนรเกยวกบเรองเพศซง เปนสงทไมถกตอง เพราะสอลากมกเหลานมกจะแสดงพฤตกรรมทางเพศทผดไปจากความจรงเพอจะดงดดความสนใจของผด การดสอลามกอาจทาใหขาดความยบยงชงใจไปหลอกลวงหรอขมขนผอนได หากดสอเหลานเปนประจาจะทาใหมพฤตกรรมทางเพศ ทผดปกต - การทดลองมเพศสมพนธกบเพศตรงขาม โดยอาจจะเปนเพอนหญง ครกหรอหญงขาย บรการทางเพศจะทาใหตดโรคเอดสและโรคทางเพศสมพนธอน ๆ ไดหากไมใชถงยางอนามยรวมทงยงทาใหฝายหญงเสยหายและอาจเกดปญหาตางๆตามมา เชน ถกดาเนนการทางกฎหมาย หากฝายหญงแจงความวาถกลอลวงหรอใชกาลงบงคบใหมเพศสมพนธหรอฝายหญงอาจตงครรภ ในขณะทวยรนชายยงไมพรอมทจะรบผดชอบ เพราะยงเรยนไมจบยงไมสามารถทางานหาเงนมาสงเสยเลยงด และยงไมมวฒภาวะเพยงพอทจะมครอบครวหรอเปนพอของลก

- การสาสอนทางเพศโดยมการสมพนธกบผหญงหลาย ๆ คนจะมความเสยงสงตอการตด เอดสและโรคทางเพศสมพนธหากไมใชถงยางอนามย โดยเฉพาะหากมการดมสราจะทาใหมนเมาและไมใชถงยางอนามยได 2.3) พฤตกรรมทางเพศในวยรนหญงทเปนปญหาไดแก - การแตงตวใหเปนทดงดดความสนใจของเพศตรงขาม โดยไมคานงถงความเหมาะสมและความปลอดภย เชน ใสเสอสายเดยว เสอเกาะอกกางเกงขาสน กางเกงเอวตาเปนตน จะเสยงตอการเกดอาชญากรรมทางเพศไดงาย

- การยอมมเพศสมพนธกบครก เพราะคดวาความสมพนธจะยาวนานมนคงหรอทาใหคนรกไมไปมคนอน จรง ๆ แลวเปนการแสดงออกทผด เพราะการทผหญงยอมมเพศสมพนธจะทาใหฝายชายคดวาผหญงอาจเคยมเพศสมพนธกบคนอนมาแลวเชนกน และการทาเชนนไมทาใหฝายชายมความรกและความสมพนธตอผหญงตลอดไปได เพราะความรกจะมองคประกอบดานอน ๆ ไดแกความเขาใจ ความเหนใจความเอออาทร มนสยใจคอทเขากนไดเปนตนอกทงวยรนเปนวยทตองเตบโตตอไปและยงตองเจอผคนอกมากในวนขางหนา หากวนใดทตองเลกคบกบฝายชายในฐานะคนรกแลวจะไดไมตองมานงเสยใจในภายหลงนอกจานยงเปนการทาใหพอแมและบคคลทรกเราตองเสยใจกบพฤตกรรมของเรา และยงอาจตดโรคเอดสจากคนรกหรอตงครรภโดยไมตงใจได

- การมเพศสมพนธกบคนอนไดงายหากเคยมเพศสมพนธมาแลว พบวาผหญงทเคยมเพศสมพนธกบคนรกไปแลว มกจะยอมมเพศสมพนธกบคนรกคนตอมาหรอเพอเหตผลอน เชนเพอแลกกบเงนทจะมาซอสงของราคาแพงตามทตนเองตองการเพราะคดวาตนเองไมบรสทธแลวไมมอะไรจะเสยอกแลวความคดเชนนไมถกตอง เพราะคนทกคนมคณคาและศกดศรในตวเอง การทเคยมเพศสมพนธมากอนในอดตไมไดทาใหคณคาของตวเราลดลง หากการกระทาของตวเราในปจจบนและอนาคตตางหากจะเปนตวบงบอกถงคณคาและศกดศรของตวเรา นอกจากนการมเพศสมพนธกบบคคลหลายคน จะยงเสยงตอการตดโรคเอดสหรอโรคเพศสมพนธและการตงครรภตามมาได

3. วยรนกบการเกดอารมณทางเพศ 3.1) อารมณทางเพศและความเสยงตอการมเพศสมพนธ

20  

อารมณทางเพศเปนเรองทสามารถเกดขนไดกบบคคลทกคน รวมทงการมพฤตกรรมทเสยงตอการมเพศสมพนธ ซงสามารถกอใหเกดผลกระทบตอสภาพรางกายและจตใจ กอปญหาหลายอยาง เชน โรคตดตอทางเพศสมพนธ โรคเอดส การตงครรภไมพงประสงค เปนตน ดงนน การมความรความเขาใจตลอดจนการจดการ และหลกเลยง ปฏเสธอยางเหมาะสมยอมจะทาใหเปนบคคลทมความสข เปนทรกของทกคนในสงคมดวย

(1) การเกดอารมณทางเพศเรองเพศเปนธรรมชาตของทกคน เปนสงทแฝงอยในกายและจตใจ ความรสกทางเพศหรออารมณทางเพศจงเปนเรองปกตอยางหนง เชนเดยวกบอารมณตางๆ ทเกดขนกบมนษย แตเนองจากอารมณทางเพศเปนสงทเกดเมอเขาสวยรน และเปนสงแปลกใหมของวยรน จงเปนสงทวยรนทกคนสนใจ

(2) ฮอรโมนกบอารมณทางเพศ เมอเขาสวยรนรางกายจะมการเปลยนแปลง มการสรางและหลงฮอรโมนเพมขน โดยเฉพาะฮอรโมนเพศ ซงทาใหเกดความรสกทางเพศหรออารมณทางเพศ เมอชายและหญงเรมสนใจเพศตรงขาม ฮอรโมนเพศจะเปนตวกระตนใหเกดอารมณทางเพศทาใหเกดความอยากทจะแสดงออกซงความสนใจ หรออยากไดรบความสนใจจากเพศตรงขาม การแสดงออกอยางเดนชด ลวนขนอยกบตวบคคล ซงในปจจบนนวยรนจะมการแสดงออกมาอยางชดเจนกวาในอดต

4. การจดการกบอารมณทางเพศ

อารมณทางเพศเปนเรองธรรมชาตของเพศชายและเพศหญง แตเมอเกดแลวกควรจะตองมการจดการกบอารมณทางเพศอยางถกตองและเหมาะสมกบตนเอง แลวจะไมกอใหเกดปญหาตางๆ ตามมา เรองของอารมณทางเพศเปนเรองทเกดขนเมอใดเปนเรองไมแนนอน แลวแตสถานการณวาจะมสงเรามากระตนใหเกดอารมณทางเพศหรอไม การจดการกบอารมณทางเพศนนสามารถแบงออกเปน 3 ระดบ ไดดงน ระดบท 1 การควบคมอารมณทางเพศสามารถปฏบตไดดงน

1) การควบคมจตใจของตนเอง ตองพยายามควบคมจตใจตนเอว มใหเกดอารมณทางเพศโดยการยดมนศลธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามของไทย ควรฝกนงสมาธ ซงเปนการควบคมเพมมใหเกดอารมณทางเพศไดดวธหนง

2) การหลกเลยงจากสงเรา เพอมใหเกดอารมณทางเพศ ปฏบตไดดงน 2.1) หลกเลยงการดม การไดกลน การอาน การฟง การคด และจตนาการ ตลอดจนการ

สมผสสงทจะนาไปสการเกดอารมณทางเพศ 2.2) ไมควรอยกนลาพงกบเพศตรงขาม โดยเฉพาะคนทเปนครก เพราะเปนโอกาสทจะทาให

เกดอารมณทางเพศ อาจมเพศสมพนธกนได 2.3) หลกเลยงการสมผสรางกายของเพศตรงขาม เพราะจะเปนตวกระตนทาใหเกดอารมณ

ทางเพศ อาจมเพศสมพนธได 2.4) หลกเลยงการอยในหองทมดชดและอยคนเดยวเปนเวลานานๆเพราะอาจเกดความคด

ฟงซานไดงาย และอาจคดถงเรองเพศ จนทาใหเกดอารมณทางเพศขนมาได 2.5) หลกเลยงการอยในสถานะททจะนาไปสการเกดอารมณทางเพศได เชน สถานเรงรมย

ตางๆ สถานขายบรการทางเพศ เปนตน

ระดบท 2 การเบยงเบนอารมณทางเพศ เปนการเปลยนแปลงพลงงานทางเพศใหอยในรปของกจกรรมทสรางสรรคตางๆ ซงมหลายประการ ดงน

21  

1) การมงมนตงใจเรยน การมงเรยนหนงสอแลวมกไมคอยคดเรองอนมาก เปนการเปลยนแปรพลงงานทางเพศใหอยในรปของกจกรรมทสรางสรรค จะเปนประโยชนแกตนเอง และครอบครวในอนาคตเพราะวยรนเปนวยเรยน ถงแมจะเปนวยทมความรกกไมควรไปหมกมนจนเกนไป

2) การประกอบกจกรรมนนทนาการ กจกรรมนนทนาการ คอ กจกรรมตางๆ ททาใหบคคลมความรสกสนกสนาน เพลดเพลน เกดการพกผอน เชน การไปเทยว การรองเพลง การฟงเพลง การดภาพยนตร การเลยงปลา เปนตน กจกรรมเหลานเปนสงทจาเปนสาหรบมนษย เพราะจะทาใหใชพลงงานของรางกายไปกบกจกรรมทดสามารถชวยลดอารมณทางเพศไดเปนอยางด

3) การเลนกฬาหรออกกาลงกาย การเลนกฬาหรอออกกาลงกายจดเปนกจกรรมนนทนาการอยางหนง ททาใหผเลนไดรบความสนกสนานเพลดเพลน และทาใหรางกานแขงแรง เปนการใชพลงงานทเกดประโยชนตอรางกาย เมอออกกาลงกายแลวจะเกดการผอนคลายความตงเครยดทางเพศดวย

4) ใหความสนใจในเรองศลปะและดนตร การทางานศลปะหรอการเลนดนตรจดเปนกจกรรมนนทนาการอยางหนง ทาใหเกดสนทรยทางอารมณทสนกสนาน เพลดเพลน ทาใหไมหมกมนเกยวกบเรองเพศ

5) การทางานตางๆ การทางานตางๆ สามารถทาไดหลายชนด เชน ทางานบาน ทางานอดเรก ทางานหาเงนในวนหยดหรอนอกเวลาเรยน การบาเพญประโยชน เปนตน เปนการใชเวลาวางใหเกดประโยชน และชวยผอนคลายความตงเครยดทางเพศได ระดบท 3 การปลดปลอยหรอระบายอารมณทางเพศ

หากเกดอารมณทางเพศขนมาแลว ไมสามารถเบยงเบนอารมณทางเพศได หรอไมคดทจะเบยงเบนอารมณทางเพศ สามารถทจะปลดปลอยหรอระบายอารมณทางเพศได แตถาทาโดยการไปมเพศสมพนธกบคนรกหรอผทขาบรการการเพศนน เปนสงทไมเหมาะสมสาหรบวยรนทจะตองรจกปลดปลอยหรอระบายอารมณทางเพศทถกตองและเหมาะสม ซงโดยทวไปสามารถปฏบตได 2 วธ คอ 1) การระบายโดยฝนเปยก โดยเฉพาะเพศชาย เรยกวา “ฝนเปยก” (Wet Dream) แตกไมสามารถบงคบตนเองใหฝนได แตการฝนอาจเกดจากการนกคดถงเรองทางเพศ หรออาจเกดจากการมนาอสจทอยในถงอสจถกผลตออกมากจะลนไหลออกมาเปนปกตแตการทนาอสจจะไหลมาในขณะนอนหลบ หรอการฝนเกยวกบการมเพศสมพนธ ถอเปนการปลดปลอยและระบายอารมณทางเพศทดอยางหนง

2) การระบายโดยการสาเรจความใครดวยตนเอง (Masturbation) เปนการกระทาตออวยวะเพศของตนเอง ดวยการกระตนรสกทางเพศ ซงเปนเรองปกตของมนษยทงเพศชายและเพศหญงไมใชเรองนาละอาย การสาเรจความใครดวยตนเองเปนการระบายความเครยดทางกามารมณ เมอกระทาแลวรสกผอนคลาย แตไมควรกระทาบอยและไมควรหมกมนกบเรองนมากไป ควรทากจกรรมอนๆทสรางสรรค เชน เลนกฬา เลนดนตร เปนตน

22  

ใบงาน บทท 3 การจดการอารมณและความตองการทางเพศ

 

คาสง ใหนกศกษาตอบคาถามและอธบายคาถามตอไปน 1.จงบอกการพฒนาการทางเพศ และปญหาทางเพศในเดกและวยรน......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2.ใหนกศกษาอธบายปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมทางเพศของวยรนมกปจจย อะไรบาง ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. ใหนกศกษาอธบาย อารมณทางเพศของวยรน ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................  

4. ใหนกศกษาบอกวธการตดสนใจและแกไขปญหาเกยวกบพฤตกรรมทางเพศไดอยางเหมาะสม ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................  

 

   

23  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 4 ทกษะการเคลอนไหวแบบตางๆ สาระสาคญ

หลกการเคลอนไหวในเรองการรบแรง การใชแรง และความสมดลในการเคลอนไหว รายกายการเลนเกม เลนกฬา และนาผลมาปรบปรง เพมพนวธการปฏบตของตนและผอน ผลการเรยนรทคาดหวง สามารถแสดงทกษะการเคลอนไหวในลกษณะผสมผสานไดตามลาดบทงแบบอยกบทแบบเคลอนทและแบบอปกรณในการเขารวมกจกรรมทางกายและกฬา ขอบขายเนอหา ตอนท 1 ความหมาย ความสาคญ หลกการ รปแบบทกษะการเคลอนไหวแบบตางๆ กจกรรมการเรยนร

1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน

สอและอปกรณประกอบการสอน

1. แบบฝกหด .ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

24  

ตอนท 1 ความหมาย ความสาคญ หลกการ รปแบบทกษะการเคลอนไหวแบบตางๆ

1. ความหมายและความสาคญของการเคลอนไหว การเคลอนไหว หมายถง การเคลอนไหวสวนตางๆ ของรางกายทเกดจาการทางานของ

กลามเนอลาย การออกกาลงกายหรอการฝกออกกาลง เปนการเคลอนไหวรางกายทถกสรางขนอยางมแผนกระทาซาๆ เพอพฒนาสมรรถภาพทางกาย ใหเกดความตนตว กระฉบกระเฉง และยงมพลงงานมากพอทจะทากจกรรมเวลาวางและเผชญกบภาวะฉกเฉนทไมคาดคด

2. หลกการเคลอนไหวรางกาย

ในการดาเนนชวต ตองอาศยทกษะในการเคลอนไหวรางกายเขามาเกยวของอยเสมอ เชน การเดน การวง การนง การยก เปนตน เพอทาใหรางกายของเรานนเจรญเตบโตอยางสมบรณและแขงแรง

หลกการเคลอนไหวรางกายมอย 3 ประการ ดงน 2.1 การเคลอนไหวในเรองการรบแรง การรบแรง เปนการเคลอนไหวรางกาย โดยรางกายจะออกแรงรบนาหนกของตนเองขณะ

เคลอนไหว เชน การเดน การวง การกระโดด เปนตน

(การวง เปนการเคลอนไหวแบบรบแรง)

25  

2.2. การเคลอนไหวในเรองการใชแรง การใชแรง เปนการเคลอนไหวรางกายทกลามเนอไดออกแรง เมอเคลอนไหวลกษณะตางๆ เชน การเตะลกบอล การขวางบอล เปนตน

(การขวางลกบอล เปนการเคลอนไหวแบบใชแรง)

2.3การเคลอนไหวในเรองความสมดล ความสมดล เปนการเคลอนไหวรางกายในแบบตางๆ ทผปฏบตสามารถทรงตวอยไดโดยทตวไมเอยงและไมลม เชน การทาหกกบ การตอตว เปนตน

(การทาหกกบ เปนการเคลอนไหวในเรองความสมดล)

26  

3. รปแบบทกษะการเคลอนไหวในแบบตางๆ

การเคลอนไหวเบองตนของรางกายโดยทวไปม 2 ลกษณะ คอการเคลอนไหวแบบไมเคลอนทและการเคลอนไหวแบบเคลอนท

3.1 การเคลอนไหวแบบไมเคลอนท เปนการใชสวนตาง ๆ ของรางกายเคลอนไหวโดยทรางกายอยกบท เชน การอาปาก หบปาก การยกไหลขนลง การกระพรบตา เปนตน สวนทาทางในการปฏบตภารกจประจาวนและทาทางทใชในการออกกาลงกาย เลนกฬาโดยทวไปดงน

- การกม คอ การงอพบตวใหรางกายสวนบนลงมาใกลกบสวนลาง - การยดเหยยด คอ การเคลอนไหวในทางตรงขามกบการกมโดยพยายามยดเหยยดกลามเนอ

ใหมากทสดเทาทจะทาได - การบด คอ การทาสวนตาง ๆ ของรางกายบดไปจากแกนตง เชน การบดลาตว - การดง คอ การพยายามทาสงใดสงหนงเขามาหารางกายหรอทศทางใดทศทางหนง - การดน คอ การพยายามทาสงใดสงหนงใหหางออกจากรางกาย เชน การดนโตะ - การเหวยง คอ การเคลอนไหวสงใดสงหนง โดยหมนรอบจดใหเปนเสนโคงหรอรป

วงกลม เชน การเหวยงแขน - การหมน คอ การกระทาทมากกวาการบด โดยกระทารอบ ๆ แกน เชน การหมนตว - การโยก คอ การถายนาหนกตวจากสวนใดสวนหนงของรางกายไปยงอกสวนหนง โดยเทา

ทงสองแตะพนสลบกน - การเอยง คอ การทงนาหนกไปยงสวนใดสวนหนงโดยไมถายนาหนก เชน ยนเอยงคอ - การสนหรอเขยา คอ การเคลอนไหวสนสะเทอนสวนตาง ๆ ของรางกายซา ๆ

ตอเนองกน เชน การสนหนา เขยามอ สนแขนขา - การสาย คอ การบดไปกลบตดตอกนหลาย ๆ ครง เชน การสายสะโพก สายศรษะ

3.2 การเคลอนไหวแบบเคลอนท เปนการเคลอนทจากจดหนงไปยงอกจดหนง ไดแก การเดน การวง การกระโดด การเขยง การสไลด

27  

ใบงาน บทท 4 ทกษะการเคลอนไหวแบบตางๆ

 

คาสง ใหนกศกษาอานเรองตอไปนและตอบคาถาม “พมเปนเดกผหญง เรยนอยชนประถมศกษาปท 3 ชนชอบการออกกาลงกายและการเลนเกมเบดเตลดทกชนด เพราะชวยใหรางกายทกสวนไดเคลอนไหว รางกายแขงแรง แตเพอนของพมชอวาพลอยซงชอบการออกกาลงกายเหมอนกนแตจะเลอกปฏบตเฉพาะทตนเองชอบและทาไดดเทานน” 1. นกเรยนคดวา พม เปนผทมสขภาพดหรอไม เพราะอะไร......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2.วธการเลอกออกกาลงกายของพมเหมาะสมหรอไม ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. วธการออกกาลงกายของพลอยเหมาะสมหรอไม เพราะอะไร ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................  

4. หานกเรยนเปนพลอยจะปฏบตตนอยางไร ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

28  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 5 การเคลอนไหวตามหลกวทยาศาสตร สาระสาคญ

ความสาคญทเกยวของกบองคความรทางดานวทยาศาสตรการเคลอนไหวทางกายวภาคศาสตร กลศาสตร และสรรวทยา รจกเลอกกจกรรมและวางแผนโปรแกรมสาหรบสรางเสรมสมรรถภาพทางกายและจต การนาหลกการทางวทยาศาสตรการเคลอนไหวมาประยกตใชในการเลนกฬา ผลการเรยนรทคาดหวง สามารถจาแนกหลกการการเคลอนไหวในเรองการรบแรง การใชแรงความสมดลและมสวนรวมในกจกรรมทางกายและเลนเกมไดอยางปลอดภยและสนกสนาน ขอบขายเนอหา ตอนท 1 วธการเคลอนไหวทถกตองตามหลกวทยาศาสตร กจกรรมการเรยนร

1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน

สอและอปกรณประกอบการสอน

1. แบบฝกหด ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล 1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน

3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

29  

ตอนท 1 วธการเคลอนไหวทถกตองตามหลกวทยาศาสตร 1. ความหมายและความสาคญของวทยาศาสตรการเคลอนไหว

วทยาศาสตรการเคลอนไหว (kinesiology) เปนการศกษาทางดานวทยาศาสตรแขนงหนงทมความเกยวของกบการศกษาในเรองการเคลอนไหวของมนษย โดยใชองคความรทสาคญทางดานกายวภาคศาสตร1 กลศาสตร2 และสรรวทยา3 เขามาประยกตใช ดงนน วชานจงเกยวของกบกายวภาคศาสตร สรรวทยาของระบบกลามเนอและกระดก และองคความรในวชากลศาสตรโดยเฉพาะศาสตรทเรยกวา ชวกลศาสตร หากพจารณาในแงความสาคญของวทยาศาสตรการเคลอนไหวในภาพรวมทเกยวของกบการนาความรทางดานวทยาศาสตรการเคลอนไหวมาประยกตใชในการเลนกฬาแลวสรปได ดงน

1.1) นามาใชวเคราะหรปแบบและทาทางของการเคลอนไหวรางกายทเหมาะสมในกฬาแตละประเภทหรอแตละชนด ซงจะชวยใหผเลนกฬาหรอผฝกสอนกฬาเขาใจทกษะของการเคลอนไหวทจาเปนไดอยางถกตอง

1.2) ชวยใหผเลนกฬาหรอผฝกสอนกฬาสามารถทจะนาทฤษฎสาคญทเกยวของกบหลกของวทยาศาสตรการเคลอนไหวทางกลศาสตรมาประยกตใช เพอเพมประสทธภาพและความปลอดภยในการเคลอนไหวรางกายเปนตนวา กฎแหงการเคลอนไหวของนวตนทนามาประยกตใชเพอเพมประสทธภาพการเคลอนไหวของคนเรา หรอหลกของการเคลอนไหวรางกายบนพนผว (ฐานทรองรบ) ในลกษณะตางๆ หรอหลกของคานกบการเคลอนไหวรางกาย

1.3) ชวยใหผเลนกฬาหรอผฝกสอนกฬาสามารถทจะเลอกรปแบบ หรอพฒนารปแบบของทกษะกฬาแตละชนดทนามาใชฝกหด หรอฝกสอนไดอยางเหมาะสมกบรปรางของผเลนกฬา

1.4) ชวยใหผเลนกฬาหรอผฝกสอนกฬาสามารถเลอกอปกรณกฬาทงในเรองของขนาดรปทรงทจะนามาใชประกอบการเลน หรอประกอบการฝกทกษะของกฬาแตละชนดไดอยางเหมาะสม

1.5) ชวยใหผเลนกฬาหรอผฝกสอนมความเขาใจ และตระหนกถงความสาคญของปจจยตางๆ ทจะชวยสงเสรมความปลอดภย และปองกนการเกดการบาดเจบจากการเลนกฬาหรอการเคลอนไหวทผดลกษณะ

2. หลกการการเคลอนไหวตามหลกวทยาศาสตร

จากความหมายและความสาคญของวทยาศาสตรการเคลอนไหวและองคความรทกลาวมาขางตน เมอนามาวเคราะหจะไดหลกการของวทยาศาสตรการเคลอนไหวและทฤษฎทเกยวของดงน

2.1 หลกการทวไปของวทยาศาสตรการเคลอนไหว วทยาศาสตรการเคลอนไหว เกดจากการนาองคความรทางดานวทยาศาสตรการเคลอนไหว

ทางรางกายมนษย (anatomical kinesiology) และองคความรทางดานวทยาศาสตรการเคลอนไหวทางกลศาสตร (mechanical kinesiology) มาบรณาการเปนองคความร ทนามาใชวเคราะหรปแบบการเคลอนไหวรางกายของคนเรา ในขณะปฏบตกจกรรมกฬาหรอกจกรรมโดยทวไป เพอใหไดรปแบบของการเคลอนไหวทมประสทธภาพและเกดประสทธผล เกดความปลอดภยในขณะปฏบตกจกรรม

30  

2.2 หลกการและทฤษฎเบองตนทเกยวของกบการเคลอนไหวรางกาย จากหลกการทวไปของวทยาศาสตรการเคลอนไหวดงกลาวขางตน จะเหนไดวาวทยาศาสตรการ

เคลอนไหวมองคความรทเกยวของทสาคญอย 2 สวน คอ สวนทเกยวของกบองคความรดานรางกายมนษยหรอดานกายวภาคศาสตร และสวนทเกยวของกบองคความรดานกลศาสตรและเมอวเคราะหลกษณะของการเคลอนไหวรางกายจะสรปไดวา

(1) หลกการและทฤษฎทเกยวของกบการเคลอนไหวรางกายของเรา การเคลอนไหวรางกายของคนเรา ตองอาศยการทางานรวมกนระหวางระบบตางๆ ในรางกาย

ระบบททาหนาทโดยตรงและมความเกยวของกบการเคลอนไหวรางกายอยางชดเจน จะประกอบไปดวยระบบกลามเนอ ระบบโครงราง (ขอตอ) และระบบประสาท ระบบประสาทจะทาหนาทเปนตวการ ในการสงงานในรางกาย สวนระบบกลามเนอจะทาหนาทเปนแหลงกาเนดของแรง ซงเปนผลมาจากการหดตวของกลามเนอ ระบบโครงราง โดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบ ขอตอ ซงเปนบรเวณรอยตอของชนกระดก จะทาหนาทเปนจดหมน เมอกลามเนอหดตวจะสงแรงดงรงกระดกโดยอาศยขอตอเปนจดหมนทคอยควบคมทศทางและขอบเขตของการเคลอนไหว

(2) หลกการและทฤษฎทเกยวของกบองคความรทางดานกายวภาคศาสตร ความรทางดานกายวภาคศาสตรทเกยวของกบการเคลอนไหวรางกายทนกเรยนควรทราบ มเรองสาคญทเกยวของตอไปน

ขอตอกบลกษณะการเคลอนไหวของรางกาย ขอตอ (Joints) หมายถง บรเวณรอยตอระหวางกระดกกบกระดกหรอระหวางกระดกกบกระดกออน

หรอกระดกออนกบกระดกออนมาเชอมตอกน โดยมเอนหรอพงผดมาเปนตวชวยยดเหนยว

31  

ใบงาน

บทท 5 การเคลอนไหวตามหลกวทยาศาสตร  

คาสง ใหนกศกษาแบงกลมในหองเรยน กลมละ 5-6 คน ออกมาสาธตการเคลอนไหวตามหลกวทยาศาสตร โดยใหสาธตกจกรรมใหครบทง 3 แบบ ใหสมาชกทกคนออกมาพรอมกน ไมเกนกลมละ 10 นาท ไดแก 1. การเคลอนไหวแบบรบแรง 2.การเคลอนไหวแบบใชแรง 3.การเคลอนไหวแบบสมดล รายชอสมาชกกลม

..........................................................................................................

..........................................................................................................

..........................................................................................................

..........................................................................................................

..........................................................................................................

..........................................................................................................

..........................................................................................................

..........................................................................................................

..........................................................................................................

 

                     

32  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 6 สขภาพกบสงแวดลอม สาระสาคญ

สขภาพกบสงแวดลอมมความสมพนธกน เพราะการทบคคลจะมสขภาพและสงแวดลอมทดไดนน นอกจากตองมพฤตกรรมสขภาพทด มวธการปองกนโรคทถกตองเหมาะสมแลว การอาศยอยในสงแวดลอมทดยงเปนปจจยสาคญทสงผลตอภาวะสขภาพ ผลการเรยนรทคาดหวง อธบายความสมพนธระหวางพฤตกรรมสขภาพ สงแวดลอมและชวตความเปนอยทดรวมทงวเคราะหผลการมพฤตกรรมสขภาพทด ขอบขายเนอหา ตอนท 1 สภาพแวดลอมกบการสงเสรมสขภาพ ตอนท 2 วธจดการสภาพแวดลอมของครอบครวทเออตอสขภาพ กจกรรมการเรยนร 1. ศกษาเอกสารการเรยนร

2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน สอและอปกรณประกอบการสอน

1. ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

33  

ตอนท 1 สภาพแวดลอมกบการสงเสรมสขภาพ 1. ความหมายและความสาคญของสงแวดลอมและสขภาพ

สงแวดลอมหมายถง ทกสงทกอยางทอยรอบตวเรา ทงทมชวตและไมมชวตทงทเปนรปธรรมและ

นามธรรม เชน ปาไม ดน สตว แมนา อากาศถนน อาคาร บานเรอน ประเพณ วฒนธรรม ซงมอทธพลตอชวตและความเปนอยของมนษย

สขภาพหมายถง ภาวะทมความสมบรณทงทางรางกาย ทางจตใจ ทางสงคมและทางจตวญญาณ

2. ความสมพนธกนระหวางสภาพแวดลอมและสขภาพ สขภาพและสงแวดลอมมความสมพนธกน เพราะการทบคคลจะมสขภาพและสงแวดลอมทดไดนน นอกจากตองมพฤตกรรมสขภาพทด มวธการปองกนโรคทถกตองเหมาะสมแลว อาศยอยในสภาพทมสงแวดลอมทด ยงเปนปจจยสาคญทสงผลตอภาวะสขภาพ แตปจจบนมนษยไดสรางปญหาสงแวดลอมเกดขนมากมาย ทงปญหาทรพยากรธรรมชาตทรอยหรอลง ปญหาความเสอมโทรมของสภาพแวดลอม และปญหามลพษของสงแวดลอมทเกดขนโดยเฉพาะในเมองใหญทวโลก เชน ปญหามลพษทางอากาศ มลพษทางนา มลพษทางเสยงหรอมลพษจากขยะมลฝอยและสงปฏกลเปนตน ปญหามลพษทเกดขนกบสงแวดลอมเหลานเปนปญหาสาคญทสงผลกระทบตอสขภาพของคนเราทาใหบคคลเกดการเจบปวยและเกดโรคทบนทอนสขภาพอนามย เปนตนวาการเกดโรคปอด หรอเกดโรคในระบบทางเดนหายใจ เนองจากไดรบฝนละอองหรอสารพษในอากาศทเปนอนตรายตอสขภาพเกดโรคเครยด จากเสยงเครองจกรในแหลงโรงงานอตสาหกรรม หรอไดรบอนตรายจากความเปนพษของขยะมลฝอย โดยสรปแลวสงแวดลอม ถอวามอทธพลตอสขภาพของมนษยเปนอยางมาก เพราะหากมนษยเราอาศยอยในบรเวณทมสงแวดลอมทด ยอมมแนวโนมของการมสขภาพทด แตถาอาศยอยในบรเวณทมสงแวดลอมไมด มความสกปรก หรอมการสะสมของสารพษทเปนอนตรายอยมากบรเวณดงกลาวยอมสงผลกระทบทกอใหเกดสขภาพทไมด หรอเกดความเจบปวยตามมานนเอง

34  

ตอนท 2 วธจดสภาพแวดลอมของครอบครวทเออตอสขภาพ สงแวดลอม หมายถง สงตาง ๆ ทอยรอบตวเรา ทงสงทมชวตและสงทไมมชวต รวมถงสงทเกดขนเองตามธรรมชาตและสงทมนษยสรางขน 1. ปญหาสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ สงแวดลอมมผลกระทบตอสขภาพภายและสขภาพจตของคนกลาวคอ ถาคนอาศยอยในสงแวดลอมทด เชน สะอาด ไมมเชอโรค เปนตน จะทาใหมรางกายแขงแรงและจตใจแจมใส แตถาเราอาศยอยในสงแวดลอมทไมด เชน มนาเนาสงกลนเหมน หรอมฝนละออง เปนตนทาใหเกดโรคภยไขเจบ และขาดความสขในชวตได ในปจจบน ปญหาสงแวดลอมทมผลตอสขภาพมอยหลายชนด เชน นาเนาเสย อากาศเปนพษ เปนตน ซงสาเหตของปญหา มดงน 1.1) ปญหานาเนาเสย เกดจากการขาดระบบกาจดนาทงของชมชนและโรงงานอตสาหกรรม กอนทจะระบายนาทงลงสแหลงนาธรรมชาตและการทงขยะลงในแหลงนา ซงจะทาใหนาในธรรมชาตเนาเสย 1.2) ปญหาอากาศเปนพษ เกดจากการจราจร รวมทงโรงงานอตสาหกรรมทปลอยฝนละอองหรอกาซคารบอนมอนอไซดออกมามาก 1.3.) ปญหาขยะมลฝอย เกดจากการมจานวนประชากรเพมขนการมพฤตกรรมกาจดขยะทไมถกตอง เชน ทงขยะลงในแมนาสาธารณะซงสงผลใหเกดกลนเนาเหมน และยงเปนแหลงสะสมของเชอโรคอกดวย 1.4.) ปญหาสารพษ เกดขนจากการใชสารเคมอยางไมถกวธหรอไมระมดระวงตออนตราย 2. วธปฏบตตนเพอรกษาสงแวดลอม สงแวดลอมมผลตอสขภาพของทกคน ดงนน เราจงควรชวยกนดแลรกษาสงแวดลอม ปฏบตได ดงน 2.1) หมนทาความสะอาดบานเรอนอยเสมอ และจดบานและบรเวณบานใหถกสขลกษณะ 2.2) แยกขยะกอนทงลงในถงขยะทมฝาปดมดชด และกาจดขยะในบานทกวน 2.3) ทาความสะอาดหองเรยนและบรเวณโรงเรยน เชน กวาดและถหองเรยนทกวน ทาความสะอาดหองนาหลงใชเสรจแลว เปนตน 2.4) ลดหรอหลกเลยงการใชวสดอปกรณ ทกอใหเกดมลภาวะตอสงแวดลอม เชน โฟม พลาสตก สเปรย เปนตน 2.5) ใชทรพยากรอยางประหยด 3. การจดบานเรอนใหถกสขลกษณะ บานเปนทอยอาศยและพกผอน การจดบานใหถกสขลกษณะจะทาใหผอยอาศยมสขภาพทด ซงบานทถกสขลกษณะ มดงน 3.1) ภายในบานสะอาด เปนระเบยบ มอากาศถายเทไดสะดวกและไมอบชน 3.2) สวนประกอบของบานตงอยในททเหมาะสม มอากาศถายเทไดสะดวก 3.3) บรเวณบานสะอาด ไมเฉอะแฉะ มแสงแดดสองถง 3.4) หองนา หองสวมสะอาด ไมมกลนเหมน และไมอบชน 3.5) ถามใตถนบาน ใตถนบานตองสะอาด และไมมขยะ 3.6) ถามสตวเลยง ควรจดสถานททเลยงสตวใหเปนสดสวนเพอไมใหสงกลนรบกวนคนในบาน วธจดบานเรอนใหถกสขลกษณะ - หองนอน ตองมอากาศถายเทไดสะดวก ไมอบชน

35  

- หองครว มทระบายอากาศและกลนไดด มถงขยะทมฝาปดมดชดเพอปองกนการรบกวนจากสตวตาง ๆ - หองอาหาร ไมควรอยหางไกลจาก หองครว และตองสะอาด - หองรบแขก ควรอยดานหนาของตวบาน ตองสะอาด และมอากาศถายเทไดสะดวก บรเวณบาน ตองสะอาดเรยบรอย ถาเปนสนามหญาควรตดหญาใหสนอยเสมอ และตองไมมนาทวมขง มถงขยะทมฝาปดมดชด ตงอยหางจากตวบานพอสมควร เพอใหคนเกบขยะมาเกบไดหองนาและหองสวม ตองดแลใหถกสขลกษณะ มอากาศถายเทไดสะดวก ไมสงกลนรบกวน นอกจากน เราควรดแลรกษาความสะอาดของหองสวม ดงน 4. ขาวสารเกยวกบสขภาพและสงแวดลอม ขอมลขาวสารเกยวกบสขภาพและสงแวดลอม เปนขอมลขาวสารทเกยวกบการดแลรกษาสงแวดลอมทมผลตอสขภาพของคนเรา ซงการรบขอมลขาวสารเกยวกบสขภาพและสงแวดลอมนน สามารถทาไดหลายทาง เชน ดขาวโทรทศน อานขาวจากหนงสอพมพ คนควาขอมลจากอนเทอรเนต สอบถามขอมลจากเจาหนาทสาธารณสข เปนตนการรบรขอมลขาวสารเกยวกบสงแวดลอม จะทาใหเราปฏบตตนในการดแลรกษาสงแวดลอมไดถกตอง ซงจะสงผลใหเรามสขภาพกายทแขงแรงและสขภาพจตทสดชนแจมใส

                              

36  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 7 การดแลสขภาพตนเองและผอน สาระสาคญ

คนทกคนควรรกษาสขภาพใหแขงแรงอยเสมอ และสรางภมคมกนโรค ดวยการรกษาความสะอาดในรางกาย รบประทานอาหารทมประโยชนหรอใหครบหาหม ออกกาลงกายสมาเสมอ พกผอนใหเพยงพอ พยายามลดความเครยด ลดการสบบหรและดมแอลกอฮอล จะทาใหปลอดภยจากโรคตางๆ มสขภาพแขงแรง ผลการเรยนรทคาดหวง อธบายความสาคญของการมพฤตกรรมสขภาพทด ตลอดจนปฏบตจนเปนกจนสย ขอบขายเนอหา ตอนท 1 ความหมายและสาคญของ การมสขภาพด ตอนท 2 หลกการดแลสขภาพเบองตน ตอนท 3 การปองกน การสงเสรมการรกษาพยาบาลเบองตน และการฟนฟสขภาพ ตอนท 4 กลวธนาไปสการมพฤตกรรมสขภาพทด กจกรรมการเรยนร

1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน

สอและอปกรณประกอบการสอน

1. ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

37  

ตอนท 1 ความหมายและสาคญของการมสขภาพด

สขภาพด หมายถง การมรางกายแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบในทกสวนของรางกาย มสขภาพจตด และสามารถปรบตวใหอยรวมกบผอนในสงคมไดอยางปกตสข ผมสขภาพดถอวาเปนกาไรของชวต เพราะทาใหผเปนเจาของชวตดารงชวตอยอยางเปนสขได ความสาคญของสขภาพ

"อโรคา ปรมา ลาภา" "ความไมมโรค เปนลาภอนประเสรฐ" นบเปนสจธรรมททกคนสามารถสมผสไดดวยตนเอง อยางเวลาทเราเจบปวย ไมสบาย ตองทานยา เพอรกษา และบรรเทาอาการเปนปวยนน รวมทงอารมณหงดหงด และราคาญใจทไมสามารถดาเนนกจวตรประจาวนไดตามปกต เรากจะเหนไดวา เวลาทเราไมเจบ ไมปวยนน มนชางเปนเวลาทมความสขยงนก พระพทธสภาษตน จงเปนทยอมรบกนทวไป แมแตชาวอารยประเทศทางตะวนตก กยงยอมรบ และเหนพองตองกนวา “สขภาพ คอพรอนประเสรฐสด"

นอกจากน ยงมสภาษตของชาวอาหรบโบราณทกลาวไววา “คนทมสขภาพด คอคนทมความหวง และคนทมความหวง คอคนทมทกสงทกอยาง” นนกหมายความวา "สขภาพ คอวถแหงชวต" โดย สขภาพ เปนเสมอนหนงวถทาง หรอหนทางซงจะนาไปสความสข และความสาเรจตางๆ ไดนนเอง

38  

ตอนท 2 หลกการดแลสขภาพเบองตน คนทมสขภาพด จงเปนผทมความสข เพราะมรางกายและจตใจทสมบรณ หรอทเรยกวาสขกาย สบายใจและถาเราตองการเปนผมสขภาพดกจะตองรจกวธดแลรางกาย โดยการปฏบตตนใหถกสขลกษณะอยางสมาเสมอจนเปนกจนสย สาหรบหลกการดแลสขภาพเบองตน มดงน

1. จะตองรจกรบประทานอาหารทดมประโยชน 2. จะตองมสขนสยทดในการรบประทานอาหาร 3. จะตองรจกออกกาลงกายและพกผอนใหเพยงพอ 4. จะตองรจกทาการปฐมพยาบาลและใชยาสามญประจาบานไดเมอเจบปวยเลกนอย 5. จะตองรจกหลกเลยงสงตางๆ และภยหรออนตรายทอาจทาลายสขภาพและสวสดภาพของตน

เชน หลกเลยงจากอบตเหต หรออบตภยตางๆ รวมทงหลกเลยงจากปจจยเสยงอนๆ ทอาจจะกอใหเกด โรคภย ไขเจบ เปนตน

การตรวจสอบและประเมนภาวะสขภาพ

ผมสขภาพด จะตองมสภาพของรางกายทแขงแรงสมบรณและแสดงออกอยางมชวตชวา นนคอ สขภาพกายด รวมทงจะตองเปนผมจตใจสดชอแจมใส สามารถปรบตวใหเขากบเหตการณ และสงแวดลอมตางๆ ไดอยางเหมาะสมหรอสขภาพจตด เราสามารถทจะรไดวาเราสขภาพดจรงหรอไม ตองทดลอง ตรวจสอบ และประเมนภาวะสขภาพของเราในชวงนนๆ โดยมหลกการตรวจสอบและประเมนงายๆ ดงน

1. เปนผทมความเจรญเตบโต และมพฒนาการทเหมาะสมกบวยหรอไม 2. เปนผทปราศจากโรคภยไขเจบหรอไม 3. เปนผทมกาลงแขงแรงเพยงพอทจะดาเนนภารกจในชวตประจาวนไดหรอไม 4. เปนผทมจตใจราเรงแจมใสหรอไม 5. เปนผทรสกอยากทจะรบประทานอาหาร และสามารถทานอาหารไดอยางปกตหรอไม 6. เปนผทพกผอนนอนหลบไดอยางปกตหรอไม

การปรบพฤตกรรมสขภาพ

การปรบพฤตกรรมสขภาพ เปนกลวธทจะนาไปสการมพฤตกรรมทางสขภาพทด โดยมแนวทางการปฏบตตนตามสขบญญตแหงชาต ทง 10 ประการ ดงน

1. ดแลรกษารางกายและของใชใหสะอาด 2. รกษาฟนใหแขงแรงและแปรงฟนทกวนอยางถกตอง 3. ลางมอใหสะอาดกอนรบประทานอาหารและหลงการขบถาย 4. รบประทานอาหารทสก สะอาด ปราศจากสารอนตราย และหลกเลยงอาหารรสจด สฉดฉาด 5. งดบหร สรา สารเสพตด การพนนและสาสอนทางเพศ 6. สรางความสมพนธในครอบครวใหอบอน 7. ปองกนอบตภยดวยการไมประมาท 8. ออกกาลงกายสมาเสมอและตรวจสขภาพเปนประจาทกป 9. ทาจตใจใหราเรงแจมใสอยเสมอ 10. มสานกตอสวนรวม รวมสรางสรรคสงคม

39  

ตอนท 3 การปองกน การสงเสรมการรกษาพยาบาลเบองตน และการฟนฟสขภาพ 1. การปองกนและควบคมโรค

ซงสามารถแบงการปองกนและควบคมโรคออกไดเปน 3 ระดบ ดงน ระดบท 1 การปองกนโรคลวงหนา คอ การปองกนโรคกอนระยะทโรคเกด เปนวธการทยอมรบกน

ทวไปวามประสทธภาพมากทสด ประหยดทสดและไดผลมากทสดกวาการปองกนแลควบคมโรคระดบอนๆ วตถประสงคหลกของการปองกนโรคลวงหนา คอ การปรบสภาพความเปนอยของมนษย หรอการปรบปรงภาวะสงแวดลอมหรอทงสองประการรวมกน เพอใหเกดภาวะทโรคตางๆ ไมสามารถเกดหรอคงอยได ซงกจกรรมในการปองกนโรคลวงหนา มดงน 1.1) การใหความรทวไปในการปองกนโรค 1.2) การจดโภชนาการใหถกตองตามหลก เหมาะสมกบกลมอายและภาวะความตองการของ บคคล 1.3) การใหภมคมกนโรคเพอปองกนโรคตดตอตางๆ ทสามารถปองกนได โดยการใชวคซน 1.4) กจกรรมทสงเสรมในดานการเลยงดเดกทถกตอง การสนใจ การสงเกตถงการเจรญเตบโตของ เดกทงทางดานรางกายและจตใจ ทงนเพอจะใหเดกไดเจรญเตบโตเปนผใหญทมสขภาพอนามยสมบรณทงรางกายและจตใจ 1.5) การจดทอยอาศยทถกสขลกษณะ 1.6) การจดหรอปรบปรงการสขาภบาลสงแวดลอม 1.7) การจดบรการใหความปลอดภยในดานการปองกนอบตเหต 1.8) การจดใหมบรการดานการตรวจสขภาพอนามย 1.9) การจดใหมบรการดานใหคาปรกษาแนะนา ความรการปองกนและการควบคมโรค

ระดบท 2 การปองกนในระยะมโรคเกด คอ การปองกนโรคลวงหนาระดบท 2 ในกรณทการดาเนนงานระดบท 1 ยงไมไดผลทาใหมโรคเกดขน ดงนน ความมงหมายทสาคญของการปองกนโรคในระยะมโรคเกด คอการระงบกระบวนการดาเนนของโรค การปองกนการแพรเชอและระบาดของโรค ไปยงบคคลอนในชมชน และการลดการเจบปวยทเกดขนในชมชนใหนอยลงและหายไปใหเรวทสด

ระดบท 3 การปองกนการเกดความพการและการไรสมรรถภาพ คอ การรกษาผปวยทมอาการใหหายโดยเรว เพอลดผลเสยและโรคแทรกซอนทจะเกดขนตามมาภายหลงการเกดโรค รวมทงการตดตามสงเกตและใหการปองกนอยางตอเนอง เพอปองกนการเกดโรคซา การปองกนโนระดบนจะรวมถงการบาบดความพการและฟนฟสมรรถภาพรางกายดวย การดาเนนงานจะเกดผลดจะตองประกอบดวยสงตอไปน

3.1) มวธการรกษาโรคทดและมประสทธภาพ 3.2) มการใหบรการทางการแพทยและสาธารณสขกระจายอยางทวถงและมากพอทประชาชนจะมา

ใชบรการไดสะดวก 3.3) ประชาชนมความเขาใจ และรจกใชบรการทางการแพทยและสาธารณสขทมอยใหถกตอง 3.4) มการศกษาวจยและคนควาถงวธการใหมๆ ทใชรกษาโรคใหหายโดยรวดเรวและรกษาตอเนอง

เพอปองกนการเกดโรคซา เปนการลดความพการและการไรสมรรถภาพทอาจจะเกดตามมาใหนอยลง 2. การสงเสรมสขภาพ

การสงเสรมสขภาพ เปนมตหนงทางสขภาพทมความสาคญมากทจะชวยใหเราดารงชวตอยอยางปกต

40  

สข ในการสงเสรมสขภาพจะตองมความรความเขาใจเกยวกบความหมายของมตสขภาพ เขาใจหลกและวธปฏบตในการสงเสรมสขภาพ เพอนาไปสการปฏบตในการสงเสรมสขภาพไดอยางถกตอง

การดแลสขภาพตนเองเพอสงเสรมสขภาพ และสมรรถภาพทางกาย การดแลสขภาพตนเอง เปนกระบวนการทบคคลกระทากจกรรมตางๆ ทเปนการสงเสรมสขภาพ การปองกนการเกดโรคและการเจบปวย การรกษาอาการผดปกตและการเจบปวย แบงออกเปน 3 ลกษณะ คอ 1. การดแลสขภาพตนเองในภาวะปกต 2. การดแลสขภาพตนเองเมอรสกวาผดปกต 3. การดแลสขภาพตนเองเมอเจบปวยและไดรบการกาหนดวาเปนผปวย

ประโยชนของการสงเสรมสขภาพ 1. มสขภาพดทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม ทาใหดารงชวตอยรวมกบผอนในสงคมได

อยางปกตสข 2. โอกาสเกดโรค การเจบปวย และความผดปกตตางๆ มนอยมาก 3. ไมเสยเวลาในการเรยน เนองจากไมเจบปวย 4. ไมเสยคาใชจายในการรกษาอาการเจบปวยตางๆ 5. มพฒนาการทางดานรางกายเปนไปตามปกต

3. การฟนฟสขภาพ

การฟนฟสขภาพ หมายถง การแกไขพยาธสภาพทเกดขนและฟนฟเพอใหสมรรถภาพการทางาน สามารถกลบมาใชงานไดตามปกตหรอใกลเคยงกบปกต รวมทงการประเมนการสญเสยสมรรถภาพในการ ทางานของรางกายหลกจากทไดรบการฟนฟเตมทแลว ดงนน เพอใหเกดประโยชนสงสดตอกลมวยทางานทเกดโรคหรอการบาดเจบจากการทางาน อกทงยงเปนการชวยใหคนงานไดรบคาตอบแทนตามกฎหมายแรงงานดวย การฟนฟสขภาพเปนการใหบรการดานการฟนฟแกผปวยทสญเสยสมรรถภาพนนๆ ซงอาจจะเปนทางกายหรอทางจตใจตามความเหมาะสมกบสภาพของคนปวย เพอใหบคคลเหลานสามารถมชวตอยในสงคมอยางมความสขพอสมควรตามอตภาพทงรางกายและจตใจ แบงออกเปน

1. การฟนฟทางดานการแพทย หมายถง การดแลทางการแพทยเพอใหความสามารถทางดานรางกายและจตใจของคนทพการหายเปนปกต

2. การฟนฟดานจตใจ เปนการปรบสภาพจตใจของผปวยใหดขน โดยคนทพการกลมนมกคดวาความพการทาใหสญเสย สมรรถภาพและไมสามารถกลบไปทางานเพอหาเลยงชพได ทาใหมการเปลยนแปลงดานพฤตกรรมและอารมณ

41  

ตอนท 4 กลวธนาไปสการมพฤตกรรมสขภาพทด การประเมนภาวะสขภาพและพฤตกรรมเสยงในชมชนเปนวธการทจะนาไปสการกาหนดแผนการสรางเสรมสขภาพการปองกนโรค และการดแลเรองสขภาพอนามยตางๆ ของชมชน เพอทาใหชมชนเปนชมชนทมสขภาพด 1. การประเมนภาวะสขภาพของชมชน การประเมนภาวะสขภาพของชมชนทมประสทธภาพจะตองมกระบวนการเกบรวบรวมขอมลของชมชนอยางเปนระบบและไดขอมลสมบรณครบถวยจงทาใหเกดกรอบแนวคด และทฤษฎตาง ๆ ทใชในการประเมนภาวะสขภาพของชมชนอยางหลากหลายแตโดยสรปแลวการประเมนภาวะสขภาพของชมชนมองคประกอบทตองพจารณา 3 ดานทสาคญ ดงน 1) คน ขอมลของคนทอยอาศยในชมชนเปนตวบงชสขภาพอนามยของชมชนโดยรวมไดเปนอยางดเพราะขอมลเกยวกบประชาชนในชมชนแสดงใหเหนถงปญหาสขภาพ การเจบปวยและความตองการทางดานสขภาพของคนในชมชน โดยขอมลทเกยวของกบประชาชนในชมชนทตองนามาศกษาและวเคราะหประกอบไปดวยดานตางๆ ดงน 1.1) ลกษณะประชากรและสถานภาพตาง ๆ ของประชากรในชมชน เชน เพศ อาย เชอชาตจานวนประชากรการยายเขาและยายออกของประชากรในชมชน ลกษณะของครอบครว ระดบการศกษารายได การประกอบอาชพ การนบถอศาสนา ฐานะทางเศรษฐกจและสงคม ซงขอมลลกษณะประชากรดงกลาวสามารถนามาทานายภาวะสขภาพของชมชนไดเชน จานวนประชากรในชมชนทมเปนจานวนมาก และอาศยอยกนอยางแออดอาจสงผลทาใหเกดโรคตดตอในชมชนไดงาย 1.2) ขอมลเกยวกบสถตชพหรอขอมลบงชสภาวะสขภาพอนามยของประชากรในชมชนเชน อตราการเจบปวยดวยโรคตาง ๆ สาเหตการเจบปวยทสาคญ การเจบปวยในปจจบนของประชากรในชมชนการเสยชวตและอตราการเสยชวตจากสาเหตตาง ๆ ความทพพลภาพ สาเหตและลกษณะของความทพพลภาพการไดรบภมคมกนโรค รวมถงปจจยททาใหเกดการเสยงตอการเกดโรคและอบตภย 1.3) ขอมลเกยวกบวถชวต ความร เจตคต และพฤตกรรมสขภาพของประชากรในชมชนเชน วถการทางาย การพกผอน การจดการกบอารมณและความเครยด การออกกาลงกายการบรโภค และพฤตกรรมการดแลสขภาพอนามยสวนบคคล รวมทงความรเกยวกบการปองกนโรคความเชอและทศนคตเกยวกบสขภาพ ซงขอมลเกยวกบวถชวตความรและพฤตกรรมสขภาพของประชากรในชมชนแสดงใหเหนถงภาวะสขภาพของชมชนไดเชน พฤตกรรมการบรโภคอาหารสก ๆ ดบ ๆ ของคนในชมชน อาจทาใหคนในชมชนปวยดวยโรคพยาธใบไมในตบเปนจานวนมาก 2) สงแวดลอมและลกษณะทวไปของชมชน สภาพแวดลอมและลกษณะทวไปของชมชนสามารถบอกภาวะสขภาพและระดบสขภาพของชมชนไดเชนเดยวกนและเมอนามาวเคราะหรวมกบขอมลทางประชากรของชมชนกจะพบสาเหตของปญหาสขภาพในชมชนทชดเจนยงขนโดยขอมลทางดานสงแวดลอมและลกษณะทวไปของชมชนทตองรวบรวมและนามาศกษาไดแก สภาพพนท สถานทตง ภมประเทศ ภมอากาศ สภาพของความสะอาดและความมนคงแขงแรงของบานเรอนทพกอาศยความเปนระเบยบเรยบรอยของชมชน การจดหานาสะอาดเพออปโภคและบรโภคการจดการขยะมลฝอยและสงปฏกล การควบคมแมลงและสตวนาโรค รวมทงสภาพของมลภาวะและสารพษในชมชนซงสามารถใชเปนตวทานายภาวะสขภาพของชมชนได เชน ชมชนทมปญหามลพษทางอากาศผคนมกปวยดวยโรคปอดและโรคในระบบทางเดนหายใจ

42  

3) ระบบสงคมและการบรการดานสาธารณสข ระบบสงคมและการบรการดานสาธารณสขสงผลตอการมสขภาพอนามยทดของชมชนดงนน การศกษาและเกบรวบรวมขอมลเกยวกบระบบสงคมและการใหบรการดานสาธารณสขของชมชนจงเปนสงบงชภาวะสขภาพโดยรวมของชมชนได เชน รปแบบการปกครองผนาชมชน กระบวนการตดสนใจของบคคลในชมชน ความสมพนธและความรวมมอของคนในชมชนกลมทางวฒนธรรมและวฒนธรรมทมผลตอสขภาพ สภาพเศรษฐกจชมชน การเขาถงโครงการบรการสงคมและสงอานวยความสะดวกตางๆ ทงบรการดานความปลอดภยจากสถานตารวจ สถานดบเพลง การไดรบสงจาเปนพนฐานในการดารงชวตการใชบรการและใชประโยชนจากสถานบรการดานสขภาพ เปนตน 2. การประเมนพฤตกรรมเสยงทางสขภาพของชมชน พฤตกรรมเปนการกระทาหรอการแสดงออกของบคคลในเรองตางๆ รวมทงพฤตกรรมทางสขภาพ ทสงผลตอการมสขภาพทดหรอไมดของบคคลหรออาจเปนสาเหตหนงของการเกดปญหาสขภาพ และการเกดความเสยงตอโรคและการเจบปวยตางๆ ขนในชมชนโดยรวม ถาบคคลทอาศยอยในชมชนนนมพฤตกรรมทางสขภาพทไมถกตองโดยเฉพาะพฤตกรรมเสยงทางสขภาพ ซงหมายถงพฤตกรรมทบคคลในชมชนปฏบตแลวอาจนาไปสการเกดอนตรายตอชวตและสขภาพของตน ครอบครว และสขภาพของชมชนโดยสวนรวมเชน พฤตกรรมดมสราแลวขบรถกอใหเกดอบตเหต พฤตกรรมการมเพศสมพนธทไมปลอดภยกอใหเกดการระบาดของโรคเอดสในชมชนพฤตกรรมการขบถายไมถกสขลกษณะทาใหเกดปญหาสงแวดลอมและเกดโรคในระบบทางเดนอาหาร เปนตน การประเมนพฤตกรรมเสยงทางสขภาพของชมชนมประโยชนในการทานายภาวะสขภาพของชมชน ทาใหทราบถงความสมพนธระหวางพฤตกรรมกบปญหาสขภาพวาพฤตกรรมสขภาพหรอพฤตกรรมเสยงใดบางทกอใหเกดปญหาสขภาพและการเจบปวยขนเมอชมชนรถงสาเหตของพฤตกรรมเสยงดงกลาวแลวกเปนการงายตอการกาหนดแนวทางการแกไขปญหาและกาหนดวธการปรบเปลยนพฤตกรรมเสยงทเปนปญหาใหเปนพฤตกรรมสขภาพทพงประสงคตอไปนอกจากน การประเมนพฤตกรรมเสยงทางสขภาพยงทาใหประชาชนในชมชนเกดความตระหนกและรบรถงสถานการณทางสขภาพในปจจบนนามาซงความรวมมอกนในการดแลสขภาพในทก ๆ หนวยของชมชน ทงในระดบบคคลครอบครว และชมชน พฤตกรรมเสยงทเปนปญหาตอสขภาพของชมชน พฤตกรรมเสยงทเปนปญหาตอสขภาพชมชนทสาคญไดแก 1. พฤตกรรมเสยงตอการเกดอบตเหต เชน การฝาฝนกฎจราจรของผขบขเมาหรองวงนอนแลวขบขรถยนตทาใหเกดอบตเหต ไมสวมหมวกนรภยขณะขบขรถจกรยานยนตหรอไมคาดเขมขดนรภยขณะขบขทกครง กอใหเกดการบาดเจบทรนแรงเมอเกดอบตเหตขน 2. พฤตกรรมเสยงตอการเสพสารเสพตด เชน ชมชนทเปนแหลงขายหรอจาหนายสารเสพตดหรอเปนชมชนทมการแพรระบาดของสารเสพตด สงผลใหคนในชมชนนนมพฤตกรรมเสยงตอการตดสารเสพตดโดยงาย หรอชมชนทมปญหาความยากจนมปญหาครอบครวแตกแยก สมาชกขาดการเอาใจใสซงกนและกน กจดวาเปนสาเหตของการเกดพฤตกรรมเสยงตอการเสพสารเสพตดในชมชนไดเชนกน 3. พฤตกรรมเสยงทางเพศกบการเกดโรคเอดส เชน พฤตกรรมการสาสอนทางเพศการมพฤตกรรมทางเพศทไมปลอดภย โดยไมสวมถงยางอนามยเมอมเพศสมพนธหรอการขาดความรความเขาใจในการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธทถกตองยอมทาใหเกดปญหาการแพรระบาดของโรคตดตอทางเพศสมพนธในชมชนโดยเฉพาะปญหาการแพรระบาดของโรคเอดส

43  

4. พฤตกรรมเสยงจากการบรโภคอาหารไมเหมาะสม และการขาดการออกกาลงกายเชน ประชาชนในวยตาง ๆ ของชมชนบรโภคอาหารทมสารพษปนเปอนสงผลเสยตอสขภาพการขาดความรความเขาใจในการบรโภคอาหารทเหมาะสมตามวยของคนในชมชนทาใหเกดการเจบปวยรางกายไมเจรญเตบโต รวมทงการขาดความกระตอรอรนการขาดแนวรวมในการออกกาลงกายของชมชน ทาใหเสยงตอการเกดโรคตางๆ เชน โรคอวน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคความดนเลอดสง โรคเบาหวานเปนตน 5. พฤตกรรมเสยงตอความเครยดและปญหาความรนแรง เชน วถการดารงชวตทเรงรบมการแขงขนกนประกอบอาชพและการหารายไดเพอใชจายในครอบครว การยดตดกบการบรโภควตถจนเกนไปสงผลตอสภาพอารมณและจตใจของผคนในชมชน ทาใหเกดความเครยดไดงายซงผลท ตามมาจากความเครยดอาจเกดปญหาความรนแรงในครอบครว หรอสมาชกของชมชนจนเกดการบาดเจบและสญเสยชวต  

                        

44  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 8 การปองกน หลกเลยงโรค อาการผดปกตทางกาย ทางจต สารเสพตด เอดส และโรคทพบบอยในครอบครวและชมชน สาระสาคญ

ความร ความเขาใจ เรองโรคตางๆในปจจบน สามารถแยกแยะ บอกลกษณะอาการไดอยางถกตองเปนความรเบองตน ตอการหลกเลยงโรคดงกลาว รวมถงสามารถปองกนหลกเลยงพฤตกรรมของคนในครอบครวและชมชนใหดาเนนชวตและปฏบตตนอยางถกตอง

ผลการเรยนรทคาดหวง สามารถปองกน หลกเลยงโรคอาการผดปกตทางกาย ทางจต สารเสพตด เอดส และโรคทพบบอยในครอบครวและชมชน ขอบขายเนอหา ตอนท 1 การปองกน หลกเลยงโรคอาการผดปกตทางกาย ทางจต สารเสพตด เอดส และโรคทพบ บอยในครอบครวและชมชน กจกรรมการเรยนร 1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน สอและอปกรณประกอบการสอน

1. ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

45  

ตอนท 1 การปองกน หลกเลยงโรคอาการผดปกตทางกาย ทางจต สารเสพตด เอดส และโรคทพบบอยในครอบครวและชมชน

โรคทางพนธกรรม หรอ โรคตดตอทางพนธกรรม เปน โรคทเกดขนโดยมสาเหตมาจากการ

ถายทอดพนธกรรมของฝงพอและแมหาก หนวยพนธกรรมของพอและแมมความผดปกตแฝงอย โดยความผดปกตเหลานเกดขนมาจากการผาเหลาของหนวยพนธกรรมบรรพบรษ ทาใหหนวยพนธกรรมเปลยนไปจากเดมได

ทงน โรคทางพนธกรรม น เปนโรคตดตวไปตลอดชวต ไมสามารถรกษาใหหายขาดได โดย โรคทางพนธกรรม เกดจากความผดปกตของโครโมโซม 2 ประการ คอ ความผดปกตของออโตโซม (โครโมโซมรางกาย) และความผดปกตของโครโมโซมเพศ โรคทเกดจากความผดปกตบนออโตโซม (Autosome)

โรคทเกดจากความผดปกตบนออโตโซม คอ โรคทเกดจากความผดปกตของโครโมโซมในรางกาย ทม 22 ค หรอ 44 แทง สามารถเกดไดกบทกเพศ และมโอกาสเกดไดเทา ๆ กน โรคทเกดจากความผดปกตบนออโตโซม แบงออกเปน 2 ประเภท คอ ความผดปกตทจานวนออโตโซม และความผดทรปรางโครโมโซม ประกอบดวย

1.ความผดปกตของจานวนออโตโซม เปนความผดปกตทจานวนออโทโซมในบางคทเกนมา 1 โครโมโซม จงทาใหโครโมโซมในเซลลรางกาย

ทงหมดเปน 47 โครโมโซม เชน ออโทโซม 45 แทง 1 โครโมโซมเพศ 2 แทง ไดแกกลมอาการดาวน หรอ ดาวนซนโดรม ( Down's syndrome) เปน โรคทางพนธกรรม ทเกดจากความผดปกตของโครโมโซม โดยสาเหตสวนใหญเกดจาก โครโมโซมคท 21 เกนมา 1 แทง คอ ม 3 แทง จากปกตทม 2 แทง ซงทางการแพทยเรยกวา TRISOMY 21 นอกจากนนอาจมสาเหตมาจากการยายทของโครโมโซม เชน โครโมโซมคท 14 มายดตดกบโครโมโซมคท 21 เปนตน และยงมสาเหตมาจาก มโครโมโซมทง 46 และ 47 แทง ในคน ๆ เดยว เรยกวา MOSAIC ซงพบไดนอยมาก

ลกษณะของเดกดาวนซนโดรม จะมศรษะคอนขางเลก แบน และตาเฉยงขน ดงจมกแบน ปากเลก ลนมกยนออกมา ตวเตย มอสน อาจเปนโรคหวใจพการแตกาเนด หรอโรคลาไสอดตนตงแตแรกเกด มภาวะตอมไทรอยดบกพรอง และเปนปญญาออน พบบอยในแมทตงครรภเมออายมาก กลมอาการเอดเวรดซนโดรม ( Edward's syndrome) เกดจากโครโมโซมคท 18 เกนมา 1 โครโมโซม ทาใหเปนปญญาออน ปากแหวง เพดานโหว คางเวา นวมอบดงอ และกาแนนเขาหากน ปอดและระบบยอยอาหารผดปกต หวใจพการแตกาเนด ทารกมกเปนเพศหญง และมกเสยชวตตงแตกอนอาย 1 ขวบ กลมอาการพาทวซนโดม ( Patau syndrome) อาการนเกดจากโครโมโซมคท 13 เกนมา 1 โครโมโซม ทาใหเดกมอาการปญญาออน อวยวะภายในพการ และมกเสยชวตตงแตแรกเกด หรอหากมชวตรอดกจะมอายสนมาก

46  

2. ความผดปกตของรปรางออโตโซม เปนความผดปกตทออโทโซมบางโครโมโซมขาดหายไปบางสวน แตมจานวนโครโมโซม 46 แทง เทากบคนปกต ประกอบดวยกลมอาการครดชาต หรอ แคทครายซนโดรม (cri-du-chat or cat cry syndrome) เกดจากโครโมโซมคท 5 ขาดหายไปบางสวน ทาใหผปวยมศรษะเลกกวาปกต เกดภาวะปญญาออน หนากลม ใบหตา ตาหาง หางตาช นวมอสน เจรญเตบโตไดชา เวลารองจะมเสยงเหมอนแมว จงเปนทมาของชอโรคนวา แคทครายซนโดรม (cat cry syndrome) กลมอาการเพรเดอร-วลล (Prader-Willi syndrome) เปน โรคทางพนธกรรม ทเกดจากความผดปกตของโครโมโซมคท 15 ทาใหผปวยมรปรางอวนมาก มอเทาเลก กนจ มความบกพรองทางสตปญญา มพฤตกรรมแปลก ๆ เชน พดชา รวมทงเปนออทสตกดวย

โรคทเกดจากความผดปกตทถายทอดทางพนธกรรมในโครโมโซมเพศ ( Sex chromosome) โครโมโซมเพศ ประกอบดวย โครโมโซม 1 ค หรอ 2 แทง ในผหญง เปนแบบ XX สวนในผชายเปนแบบ XY โรคทเกดความผดปกตในโครโมโซม สามารถเกดไดในทงหญงและชาย แตจะมโอกาสเกดขนมากในเพศใดเพศหนง โดยลกษณะทควบคมโดยยนดอยบนโครโมโซม X ไดแก หวลาน ตาบอดส โรคฮโมฟเลย โรคภาวะพรองเอนไซม จ- 6- พด ( G-6-PD) โรคกลามเนอแขนขาลบ การเปนเกย และอาการตาง ๆ น มกพบในผชายมากกวาผหญง เนองจากผชายมโครโมโซม x เพยงตวเดยว โรคทเกดจากความผดปกตของโครโมโซมเพศ ไดแก ตาบอดส (Color blindness) เปนภาวะการมองเหนผดปกต โดยมากเปนการตาบอดสตงแตกาเนด และมกพบในเพศชายมากกวา เพราะเปนการถายทอดทางพนธกรรมแบบลกษณะดอยบนโครโมโซม ผทเปนตาบอดสสวนใหญจะไมสามารถแยกความแตกตางระหวางสเขยวและสแดงได จงมปญหาในการดสญญาณไฟจราจร รองลงมาคอ สนาเงนกบสเหลอง หรออาจเหนแตภาพขาวดา และความผดปกตนจะเกดขนกบตาทงสองขาง ไมสามารถรกษาได

47  

ฮโมฟเลย (Hemophilia) โรคฮโมฟเลยคอ โรคเลอดออกไหลไมหยด หรอเลอดออกงายหยดยาก เปน โรคทางพนธกรรม ทพบมากในเพศชาย เพราะยนทกาหนดอาการโรคฮโมฟเลยจะอยใน โครโมโซม X และถายทอดยนความผดปกตนใหลก สวนผหญงหากไดรบโครโมโซม X ทผดปกต กจะไมแสดงอาการ เนองจากม โครโมโซม X อกตวขมอย แตจะแฝงพาหะแทน ลกษณะอาการ คอ เลอดของผปวยฮโมฟเลยจะไมสามารถแขงตวได เนองจากขาดสารททาใหเลอดแขงตว อาการทสงเกตได เชน เลอดออกมากผดปกต เลอดกาเดาไหลบอย ขอบวม เกดแผลฟกชาขนเอง แตโรคฮโมฟเลยน สามารถรกษาได โดยการใชสารชวยใหเลอดแขงตวทดแทน การปองกนโรคทางพนธกรรม โรคทางพนธกรรม ไมสามารถรกษาใหหายขาดได เนองจากจะตดตวไปตลอดชวต ทาไดแตเพยงบรรเทาอาการไมใหเกดขนมากเทานน ดงนนการปองกน โรคทางพนธกรรม ทดทสด คอ กอนแตงงาน รวมทงกอนมบตร คสมรสควรตรวจรางกาย กรองสภาพทางพนธกรรมเสยกอน เพอทราบระดบเสยง อกทงโรคทางพนธกรรม บางโรค สามารถตรวจพบไดในชวงกอนตงครรภ จงเปนทางหนงทจะชวยใหทารกทจะเกดมา มความเสยงในการเปนโรคทางพนธกรรมนอยลง โรคจต (Psychosis) โรคจต คอโรคทผปวยมอาการไมอยในโลกแหงความเปนจรง อาการ 1. ความคดผดปกต เนอหาของความคดผดปกตไดแกคดหวาดระแวง คดวามคนจะทาราย มคนควบคมความคดของตนเอง เชอวาตนมอานาจพเศษ เชอวาอวยวะของตนเองผดปกต รปแบบของความคดผดปกต ความคดไมตอเนอง คดไมเปนเหตผล ความคดขาดหาย 2. การรบรผดปกต มอาการหแวว เหนภาพหลอน 3. การกระทาผดปกต ตามความคด และการรบรทผดปกตเชน พดคนเดยว ทารายคนอน 4. ไมรตวเองวาผดปกต ไมตองการการรกษา ประเภทของโรคจต 1. โรคจตเภท (Schizophrenia) เปนโรคจตทพบบอยทสด พบตงแตอายนอย หลงวยรนหรอในวยผใหญตอนตน 2. โรคระแวง (Delusional Disorder) มอาการเดนคอมความเชอผด หลงผดโดยทการดาเนนชวตอนมกปกต 3. โรคจตจากโรคทางกาย (Organic Mental Disorder with Psychosis) เกดอาการทางจตทกรปแบบ โดยมสาเหตจากโรคทางกาย เชน โรคมาเลเรยขนสมอง จะมอาการเพอคลงจากอาการของโรคมาเลเรย หรอโรคจตจากฤทธของยาบา เปนตน 4. โรคจตจากภาวะเครยดรนแรง (Brief Reactive Psychosis) เกดหลงจากภาวะกระทบกระเทอนจตใจอยางรนแรง

48  

การรกษา

1. การใชยา ยาตานโรคจต (Antipsychotic drugs) ปจจบนมมากมาย มประสทธภาพสง ผลขางเคยงตาแพทยจะใหกนยานตอเนองนาน ไมควรหยดยากอนทแพทยจะสง 2. การปรบเปลยนสงแวดลอม การใหคาแนะนาครอบครวการปรบเปลยนการทางาน 3. การรกษาแบบจตบาบด และพฤตกรรมบาบด

สารเสพตด

สารเสพตด หมายถงสงทเสพเขาไปในรางกายแลวทาใหรางกายตองการสารนนในปรมาณทเพมขนไมสามารถหยดได มผลทาใหรางกายทรดโทรมและสภาวะจตใจผดปกต

ประเภทของสารเสพตด

ประเภทของสารเสพตดแบงได 2 ประเภท ดงน 1. สงเสพตดตามธรรมชาต สวนใหญไดมาจากพช เชน ฝน กญชา กระทอม เปนตน 2 สงเสพตดสงเคราะห เกดจากมนษยจดทาขน เชน เฮโรอน ยานอนหลบ ยาระงบประสาท ยาบา เปนตน

ชนดของสงเสพตดทพบในประเทศไทย

สงเสพตดทพบในประเทศไทยแบงออกไดดงน 1. สงเสพตดประเภทฝนและอนพนธของฝน ไดแก

ฝน มอรฟน

1.1) ฝน เปนพชลมลก สารเสพตดไดจากยางฝนดบ ซงกรดจากผล มลกษณะเหนยว สนาตาลไหม 1.2) มอรฟน เปนสารแอลคาลอยดสกดจากฝน เปนผลกสขาวนวล มฤทธรนแรงกวาฝน 10 เทา 1.3) เฮโรอน เปนสารทสงเคราะหไดจากมอรฟน มพษรนแรงกวามอรฟน 10 เทา 2. สงเสพตดประเภทยานอนหลบและยาระงบประสาท ไดแก 2.1) เชกโคนาล เปนแคปซลสแดงเรยกวา เหลาแหง 2.2) อโมบารบทอล เปนยานอนหลบบรรจในแคปซลสฟาทเรยกวา นกสฟา 2.3) เพนโทบารบทอล เปนยานอนหลบบรรจในแคปซลสเหลองทเรยกวา เสอสเหลอง

49  

3. สงเสพตดประเภทแอมเฟตามน เปนยาประเภทกระตนประสาท มชอเรยกหลายชอ เชน ยาแกงวง ยาขยน ยาบา เปนตน ยาบาหรอแอมเฟตามนมลกษณะ เปนผง มผลกสขาว บรรจในแคปซลหรออดเมดอาจพบปลอมปนในยาคลอรเฟนรามน พาราเซตามอล ยาบา ยาเค โทษของยาเสพตด โทษเนองจากการเสพสงเสพตดแบงออกไดดงน 1. โทษตอรางกาย สงเสพตดทาลายทงรางกายและจตใจ เชน ทาใหสมองถกทาลาย ความจาเสอม ดวงตาพรามว นาหนกลด รางกายซบผอม ตาแหง เหมอลอย รมฝปากเขยวคลา เครยด เปนตน 2. โทษตอผใกลชด ทาลายความหวงของพอแมและทกคนในครอบครว ทาใหวงศตระกลเสอมเสย 3. โทษตอสงคม เกดปญหาทางดานอาชญากรรม สญเสยแรงงาน สนเปลองคาใชจายในการปราบปรามและการบาบดรกษา 4. โทษตอประเทศไทย ทาลายเศรษฐกจของชาต การปองกนสงเสพตด วธการปองกนอนตรายจากสารเสพตดมดงตอไปน 1. การปองกนตนเอง ตองออกกาลงกายสมาเสมอ รบประทานอาหารทมประโยชน และพกผอนใหเพยงพอ เลอกคบเพอนทไมมวสมสงเสพตด 2. การปองกนในครอบครว ตองใหความรกความเขาใจ และอบรมสงสอนใหรถงโทษของสงเสพตด 3. การปองกนในสถานศกษา ควรใหความรซงสงเสพตด จดนทรรศการและการรณรงคตอตานสงเสพตด ไปศกษาดงาน ณ สถานบาบดผตดยาเสพตด 4. การปองกนในชมชน ควรจดสถานทออกกาลงกาย และจดกลมแมบานใหความรเรองสงเสพตด  

    

50  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 9 สขภาพบรโภค สาระสาคญ ทกชมชนมวถการดารงชวตเปนของตนเอง และมสภาพแวดลอมทตางกน การรบประทานอาหารทถกหลกโภชนาการ จะชวยใหสขภาพของเราและสมาชกในครอบครวสมบรณแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบไดเปนอยางด ผลการเรยนรทคาดหวง สามารถเลอกบรโภคอาหารและผลตภณฑสขภาพ ขอมลขาวสารและบรการสขภาพไดอยางเหมาะสม ขอบขายเนอหา ตอนท 1 การเลอกใชภมปญญาไทยและสมนไพรเพอสขภาพ ตอนท 2 ขอมลขาวสารผลตภณฑและบรการสขภาพ ตอนท 3 สทธผบรโภคและกฎหมายทเกยวของ กจกรรมการเรยนร

1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน

สอและอปกรณประกอบการสอน

1. ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

51  

ตอนท 1 การเลอกใชภมปญญาไทยและสมนไพรเพอสขภาพ "สมนไพร" ยาของคนไทยทคนไทยควรทาความรจกและเขาใจในสรรพคณ ตนไมทเราคนเคย ลงมอ

ปลกไวในบานหรอตนไมแปลกๆ ทพบเหนอยรอบตว หากเราสนใจศกษาขอมลจะทราบวาตนไมทกตนเปนสมนไพร สามารถหยบฉวยมาใชเปนยาไดทงสน มาทาความรจกสมนไพร ทาความเขาใจในสรรพคณ พรอมหลกเกณฑและวธใช ดวยหนงสอ "สมนไพรเพอสขภาพ" เลมน ทจะชวยดแลสขภาพรางกายของคณและสมาชกในครอบครวใหสมบรณแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบไดเปนอยางด

ภมปญญาไทย หมายถง ความร ความสามารถของคนไทยทเกดจากการสงสมประสบการณซงไดผานกานพฒนาและสบทอดตอๆกนมา

ความสาคญของภมปญญาไทยตอการเสรมสรางสขภาพและการปองกนโรคในชมชน ทกชมชนมวถการดารงชวตเปนของตนเอง และมสภาพแวดลอมทตางกน ทาใหสมาชกในชมชนมภมปญญาทแตกตางกนออกไป โดยภมปญญาเหลานนไดผานการลองผดลองถก และกลายมาเปนภมปญญาในการสรางเสรมสขภาพ เชน การรบประทานอาหารทถกหลกโภชนาการ หรอ การประคบสมนไพรรกษาอาการปวดเมอยเปนตน ดงนนภมปญญาไทยจงมความสาคญตอสขภาพในเรองของการบาบด บรรเทา รกษาอาการเจบปวย การปองกนโรค และการเสรมสรางสขภาพ

แนวทางการใชภมปญญาไทยเพอการสรางเสรมสขภาพและการปองกนโรคในชมชน การแพทยแผนไทย ( Thai Traditional Medicine ) หมายถง กระบวนการทางการแพทยเกยวกบการตรวจ วนจฉย บาบด รกษา การปองกนโรค หรอการฟนฟสขภาพ การแพทยแผนไทยสามารถนาไปประยกตใชใหเหมาะสมกบชมชนของตวเองได เชน การนวดแผนไทย เปนภมปญญาในการรกษาโรค การนวดไทยแบงออกเปน 2 แบบ ไดแก 1. การนวดแบบราชสานก 2. การนวดแบบเชลยศกด การนวดไทยมผลดตอสขภาพในหลายๆดาน เชน การกระตนระบบประสาท และชวยกระตนการไหลเวยนโลหตและนาเหลอง เปนตน

การประคบสมนไพร เปนการใชสมนไพรในการฟนฟสขภาพโดยการนาสมนไพรมาหอและนาไปประคบบรเวณทมอาการปวดเมอย จะสามารถชวยบรรเทาอาการได

นาสมนไพร ผกพนบานและอาหารเพอสขภาพ นาสมนไพร และอาหารชวยใหรางกายเจรญเตบโตแขงแรงอยในภาวะปกต โดยเกดจากความเฉลยวฉลาดของบรรพบรษ เชน นาขงชวยในการขบลม แกทองอด ทองเฟอ

การทาสมาธ สวดมนต และภาวนาเพอการรกษาโรค เปนวถชวต และความเชอ จดวาเปนภมปญญาทางการแพทยแผนไทยซงมผลตอสภาพจตใจเปนอยางด เพราะการนงสมาธ สวดมนตและการภาวนาชวยใหมจตใจทบรสทธ และทาใหจตใจเกดความสงบ

กายบรหารแบบไทย หรอกายบรหารทาฤาษดดตน เปนภมปญญาเกดขนจากการเลาตอๆกนมาของผทนยมนงสมาธ เมอปฏบตอยางถกตองจะชวยรกษาอาการปวดเมอย ทาใหเลอดหมนเวยนไดด สรางสมาธ และผอนคลายความเครยดได

52  

สมนไพรไทยกบอาหารไทยๆ

1. หอมแดง โดยมากหากไมเอามาโขลกทานาพรก กหนฝอยโรยหนาเปนสวนผสมหอมแดงสามารถตานเชอหวด ทาใหหายใจไดโลง สงเกตงายเวลาทานหอมแดงลงไป จมกจะโลง นอกจากนนหอมแดงยงมคณสมบตชวยลดระดบคอเลสเตอรอล ชวยกาจดไขมนเลว (LDL) ซงเปนตนเหตของการเกดโรคหวใจวายและอมพฤกษ อมพาต และยงรกษาระดบไขมนชนดด (HDL) ไดอกดวย และยงมครสมบตลดระดบนาตาลในเลอดไดรสรรพคณอยางนอยาเขยทงนะครบ

2. หอมหวใหญ อาหารหลายๆชนดเชนพวกยานยมใสเชนกน หอมหวใหญเปนสมนไพรทอดมไปดวยธาตแคลเซยม แมกนเซยมฟอสฟอรส โพแทสเซยม กามะถน ซลเนยม บตาแคโรทน กรดโฟลกและฟลาโวนอยดเควอเซทน หอมหวใหญมฤทธฆาเชอ ลดอาการกระตกของกลมเนอ มฤทธมากในการขบสารพษทงทเปนโลหะหนกและ พยาธ เควอเซทนเปนสารตานอนมลอสระทดมากและ ยงสามารถลดโคเลสเตอรอลและความดนเลอดสง ไดอกดวยนบวาสรรพคณไมธรรมดาจรงๆ

3. พรกชฟาแดง แนนอนอาหารไทยมรสเผด พรกจงขาดไมได พรกเปนสมนไพรไทยทมสารแอนตออกซแดนต มวตามนซ สง เปนแหลงของกรด ascorbic ซงคอกรดวตามนซซงสารเหลาน ชวยขยายเสนโลหตในลาไสและกระเพาะอาหารเพอใหดดซมอาหารดขน ชวยรางกายขบถาย ของเสยและนาธาตอาหารไปยงเนอเยอตางๆของรางกาย สาหรบพรกขหนสดและพรกชฟาของไทย มปรมาณวตามน ซ 87.0 – 90 มลลกรม / 100 g นอกจากนพรกยงมสารเบตา– แคโรทนหรอวตามนเอ สง

4. ตะไคร สวนใหญใชสวนของเหงาและลาตนแกใชเปนสวนประกอบของอาหารทสาคญหลายชนดเชน ตมยา และอาหารไทยหลายชนดใหกลนหอมมสรรพคณทางสมนไพรไทย ในหลายๆตาราคอ บารงธาต แกโรคทางเดนปสสาวะ ขบลมในลาไสทาใหเจรญอาหารแกโรคหด แกอหวาตกโรค บารงสมอง

5. สะระแหน สามารถแกอาการปวดทอง ทองอด ทองเฟอ ชวยขบลมในกระเพาะ หรอจะรบประทานสดๆ เพอดบกลนปาก นามนหอมระเหย ของสะระแหน ยงเปนยาทชวยยบยงเชอโรค และลดอาการเกรงของลาไส นอกจากนยงชวยใหสมองปลอดโปรง โลงคอ ปองกนไขหวด บารงสายตา และชวยใหหวใจแขงแรงในใบ สะระแหนมเบตา-แคโรทน มากถง 538.35RE แคลเซยม 40 กรม วตามนซถง 88 มลลกรม เมอทาน 100 กรม

6. ใบมะกรด เปนสมนไพรทนยมนามาปรงอาหาร หลายๆอยางมประโยชนทางสมนไพรเชน ขบลม ทาใหเลอดลมไหลเวยนด นอกจากทานแลว นามนหอมระเหยในมะกรดทาใหผอนคลายไดเหมอนกน และทาใหกลนของหารนาทานขนมาก

53  

ตอนท 2 ขอมลขาวสารผลตภณฑและบรการสขภาพ

การศกษาการเฝาระวงขอมลขาวสารดานสขภาพทางสอ

การศกษาเฝาระวงขอมลขาวเกยวกบสขภาพทางสอวทย มวตถประสงคเพอตดตามเฝาตรวจสอบขอมลขาวสารเกยวกบสขภาพทางทางสอวทย สาหรบเยาวชน และเพอวเคราะหเชงคณภาพขอมลขาวสารดานสขภาพจากสอวทยทมผลกระทบตอสขภาพของกลมเปาหมาย เยาวชน รวมทงเสนอแนะวธการแกไข การเผยแพรขอมลขาวสารเกยวกบสขภาพทางสอวทยกลมเปาหมายในเชงบวกตลอดจนเสนอแนะวธการเฝาระวงขอมลขาวสารดานสขภาพทางสอสาธารณะในระยะยาว วธการศกษาใชการรวบรวมขอมลขาวสารทนาเสนอทางสถานวทยซงไดรบความนยมสงสดจากเยาวชน 4 อนดบ โดยพจารณาเนอหาทนาเสนอในรายการตางๆ ทงในชวงวนธรรมดาและวนเสาร - อาทตย การวเคราะหจาแนกตามรายการประเภทตางๆ ไดแกรายการสขภาพโดยตรง รายการอนทมการสอดแทรกเนอหาดานสขภาพ โฆษณา และขาว

ผลการศกษาพบวา ไมมการนาเสนอรายการเพอสขภาพโดยตรง จากสถานวทยยอดนยมของเยาวชน รายการสวนใหญเกอบรอยละ 80 เปนรายการเพลงซงม DJ. พดคยกบผฟงรวมทงตอบปญหาเลนเกมสเกยวกบเพลง การพดสอดแทรกเนอหาดานสขภาพในรายการประเภทดงกลาวมนอยมาก สวนใหญเปนการพดพาดพงถงมากกวาตงใจนาเสนอ สาหรบรายการสนทนาทมเนอหาดานสขภาพสอดแทรกอยนนยงมอยนอย โดยเปนการใหความรเกยวกบประโยชนและโทษของการบรโภคอาหาร และเครองดม การใหความรเกยวกบสาเหต อาการ และการปองกนโรคทวๆ ไป การดแลสขภาพโดยรวม การออกกาลงกาย เปนตน สวนการนาเสนอขาวสารทเกยวกบสขภาพมการนาเสนอเปนระยะๆ อยางตอเนอง โดยทวไปเปนขาวเกยวกบสถานการณของโรคระบาดในตางประเทศและเตรยมความพรอมเพอการปองกนในประเทศไทย รวมทงขาวประชาสมพนธกจกรรมสงเสรมความรดานสาธารณสขของหนวยงานตางๆ เชน การจดประชมสมมนา การจดอบรม ขอคนพบจากการวจย เปนตน สาหรบโฆษณาผลตภณฑทเกยวกบสขภาพ มความถในการออกอากาศมากกวาโฆษณาสนคาประเภทอนโดยมากเปนการโฆษณาสนคาอปโภค และบรโภคของวยรน เชน เครองสาอาง ขนมขบเคยว เครองดมทวยรนนยม เชน ชาเขยว เนอหาของโฆษณา ใชคาของขอความ เชญชวน และจงใจทมผลกระทบเชงลบบาง แตไมรนแรงนก

54  

ตอนท 3 สทธผบรโภคและกฎหมายทเกยวของ สทธและกฎหมายคมครองผบรโภค กฎหมายคมครองผบรโภคเปนกฎหมายทเกยวกบการดารงชวตของคนในสงคม โดยทวไปจะเกยวของกบการบรโภคสนคาและการใชบรการ เชน มนษยตองบรโภคอาหาร เครองดม ตองใชบรการรถประจาทาง รถไฟฟา รวมทงบรการอน ๆเพออานวยความสะดวก เชน การใชบตรเครดต โทรศพทมอถอ เปนตน ดงนนการบรโภคหรอการใชบรการตาง ๆจะตองไดมาตรฐานและมคณภาพครบถวนตามทผผลตไดโฆษณาแนะนาไว ดวยเหตน รฐในฐานะผคมครองดแลประชาชน หากพบวาประชาชนไดรบความเดอดรอนจากการบรโภคสนคาและบรการจะตองรบ เขาไปแกไขเยยวยาและชดเชยความเสยหายใหกบประชาชน หนวยงานทคมครองผบรโภคมอยหลากหลายและกระจายตามประเภทของการบรโภคสนคาและบรการ เชน 1. กรณทประชาชนไดรบความเดอดรอนเกยวกบอาหาร ยา หรอเครองสาอาง เปนหนาทสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณาสข ทตองเขามาดแล 2. กรณทประชาชนไดรบความเดอดรอนเกยวกบมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมกเปนหนาทของสานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม ทตองเขามาดแล 3. กรณทประชาชนไดรบความเดอดรอนเกยวกบเจาของธรกจจดสรรทดน อาคารชด เปนหนาทของกรมทดน กระทรวงมหาดไทยเขามาดแล 4. กรณทประชาชนไดรบความเดอดรอนเกยวกบคณภาพหรอราคาสนคาอปโภคบรโภค เปนหนาทของกรมการคาภายใน กระทรวงพานชย ทตองเขามาดแล 5. กรณทประชาชนไดรบความเดอดรอนเกยวกบการประกนภยหรอประกนชวต เปนหนาทของกรมการประกนภย กระทรวงพานชย ทตองเขามาดแล สาหรบพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 จดเปนกฎหมายเฉพาะททไมซบซอนหรอขดกบอานาจหนาทของหนวยงานทคมครองผบรโภคในดานตางๆ ตามตวอยางขางตน เพราะหากเกดกรณจาเปนหนวยงานทรบผดชอบมไดดาเนนการแกไขหรอดาเนนการไมครบถวนตามขนตอนของกฎหมาย ผเดอดรอนสามารถรองเรยนตอสานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค สงกดสานกนายกรฐมนตรเพอใหสงการแกไขแทนได เพราะสานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภคเปนหนวยงานคมครองดานการบรโภคสนคาและบรการทวไปนอกเหนอจากการทางานของหนวยงานอนๆ กฎหมายคมครองผบรโภค ไดบญญตสทธของผบรโภคได 4 ประการคอ 1) สทธทจะไดรบขาวสาร รวมทงคาพรรณนาคณภาพทถกตองและเพยงพอเกยวกบสนคาและบรการ เพอการพจารณาเลอกซอสนคาหรอรบบรการอยางถกตอง ทาใหไมหลงผดในคณภาพสนคาและบรการ 2) สทธทจะมอสระในการเลอกสนคาและบรการโดยปราศจากการชกจงกอนตดสนใจซอสนคา 3) สทธทจะไดรบความปลอดภยจากการใชสนคาหรอบรการสนคาทมคณภาพและไดมาตรฐานเหมาะสมแกการใช ไมกอใหเกดอนตรายแกรางกายหรอทรพยสน ในกรณทใชตามคาแนะนาของผผลต 4) สทธทจะไดรบการพจารณาและชดเชยความเสยหาย อนหมายถง สทธทจะไดรบการคมครอง และชดใชคาเสยหาย เมอมการละเมดสทธผบรโภค

55  

นอกจากน ผบรโภคจะตองปฏบตหนาทของผบรโภค โดยไมขดตอกฎหมาย ในทนจะขอกลาวถงหนาทของผบรโภคทควรปฏบต คอ 1) ผบรโภคตองใชความระมดระวงตามสมควรในการซอสนคาหรอรบบรการ เชน ตรวจสอบฉลากแสดงราคาและปรมาณ ไมหลงเชอในคาโฆษณาคณภาพสนคา 2) การเขาทาสญญาผกมดการตามกฎหมาย โดยการลงมอชอ ตองตรวจสอบความชดเจนของภาษาทใชตามสญญาใหเขาใจรดกม หรอควรปรกษาผรทางกฎหมายหากไมเขาใจ 3) ขอตกลงตาง ๆ ทตองการใหมผลบงคบใช ควรทาเปนหนงสอและลงลายมอชอผประกอบธรกจดวย

56  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 10 การบรหารจดการชวตเพอสขภาพ สาระสาคญ คนทกคนควรรกษาสขภาพใหแขงแรงอยเสมอและสรางภมคมกนโรคดานการบรหารจดการชวต มการประเมนภาวะสขภาพและปรบพฤตกรรมสขภาพเพอการมสขภาพทด ผลการเรยนรทคาดหวง

1. สามารถวางแผนชวตเพอการมสขภาพทด 2. สามารถตรวจสอบและประเมนภาวะสขภาพ 3. สามารถปรบพฤตกรรมสขภาพ

ขอบขายเนอหา ตอนท 1 การวางแผนชวตเพอการมสขภาพทด ตอนท 2 การตรวจสอบและประเมนภาวะสขภาพ ตอนท 3 การปรบพฤตกรรมสขภาพ กจกรรมการเรยนร

1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน

สอและอปกรณประกอบการสอน

1. ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

57  

ตอนท 1 การวางแผนชวตเพอการมสขภาพทด การวางแผนชวตในอนาคตควรเรมตนอยางไรถงจะด ตองมเปาหมายทชดเจนสามดานน แลววางแผนวาจะทาอยางไรกจะเรมตนได 1. ปจจยเรองความสขในชวตจตใจ 2. ปจจยเรองการงานและการเงน 3. ปจจยเรองสงคม ครอบครว 1. ปจจยเรองความสขในชวตจตใจ หลกๆ แลวมนกคอการทจะตองรวาเราตองการอะไร ทาความรจกตวเองเยอะๆ ถายงมปรชญาหรอแนวคดประจาใจดๆ กจะชวยไดมาก ของผมไมไดดเดอะไรครบ แค "Do what you love and make it works" กพอแลว แคไดทาสงทชอบและมความสขไปกบมน ชวตกมความสขมากแลว 2. ปจจยเรองการงานและการเงน อนนตองรวาตวเองชอบอะไร ถนดอะไร ขดจากดของเราอยตรงไหน จะเดนขามขดจากดไปไหม หรอ จะอยแคตรงน ตองประเมนตวเองดวยความมนใจกอน จากนนกตงเปาหมายวาจะไปอยางไร อาจจะวางแผน 3 ปนจะทาอะไรบางเพอไปถงจดนนๆ อายเทานควรจะมเงนออมเทาไหร มเงนลงทนเทาไหร มเงนเกบฉกเฉนเทาไหร เปรยบเปรยกบการเดนเขา ถาเรารวาถาไปยอดเขามนมอากาศด และนอนสบาย เราอยากไปยอดเขา เรากจะตองรวาวธทจะไปยอดเขาไปอยางไร แลวถาเราเปนคนทรางกายไมแขงแรง จะหองมลกหาบมาชวยหวของขนไปไหม กจะตองคดแลว สาหรบผมเอง การมความสขคอการทไดทาในสงทเรารก แลวทาออกมาไดสาเรจ และทาใหคนรอบขางและสงคมดขน มนเลยผกไปกบเรองงานคอนขางมาก เพราะผมจะเปนคนทใชเงนซอความสขคอนขางเยอะ ซงบางครงกไมใชเรองถกตองนก ตามตาราวากนวาเราควรจะสขไดจากใจ 3. ปจจยเรองสงคม ครอบครว ปจจยเรองสงคมและครอบครวเพอนฝงคอปจจยในการผลกดนใหเราอยไดในสงคมอยางมความสข และผลกดนใหเรามความสขดวย แตทผมไมรวมเอาขอสามไปรวมกบขอแรกและขอทสอง เพราะสงคมกบครอบครว มปจจยเรอง "คน" และ "จตใจ" เขามาเกยวของเยอะทสด บางครงกมเหตผล (การตดสนใจเรองยายบาน และเรองเพอน จปาถะ) บางครงกไมมเหตผล (เชนความรก) ปจจยเรองครอบครวนกสาคญคอพอแม และบตรภรรยา นเปนเรองทวางแผนดกดไป ไมดนพาลมจมไดเหมอนกน ผมเองแมยงไมผานมาทงหมด แตฟงจากผใหญหลายๆ คนแลวสรปไดวาในเรองของ "คน" เราไมมสตรตายตวในการวางแผนและจดการครบ แตเราสามารถ "ฝน" ไวไดวาเราอยากไดสงคมและครอบครวอยางไร เชน ถาเราฝนไววาวนหนงเราอยากจะอยในสงคมทมแตความเออเฟอเผอแผ ถาวนๆ เรามวแตคาขายหลกทรพยผมวาลาบากทจะบรรลขอน แตถาเราทางานการกศล ชวยเหลอคนอนเมอตวเองพรอม สงทจะไดกลบมากคอความเออเฟอเผอแผ ซงจะซอนกนกบขอหนงดวย

58  

ตอนท 2 การตรวจสอบและประเมนภาวะสขภาพ การประเมนสภาวะสขภาพ

การซกประวต (history taking) และตรวจรางกาย (physical examination) เปนหวใจสาคญของกระบวนการประเมนสภาวะสขภาพความสาเรจของกระบวนการดงกลาวขนอยกบความสมพนธระหวางแพทยและผปวย (patient-doctor relationship) และความสามารถในการคดวเคราะหและใชเหตผลทางคลนก (clinical reasoning) กระบวนการทงหมดจะตองดาเนนไปดวยกนอยางสอดคลองทาใหไดขอสรปของประเดนทเปนปญหาดานสขภาพของผปวยในทกๆดานไมใชเฉพาะเพอการวนจฉยโรค (disease) ใหไดแตจะตองรวมถงความเจบปวย (illness) ทเกดจากการรบรของผปวยซงอาจมความหมายมากกวาการเปนโรคประเดนปญหาทวเคราะหไดจะถกนามาใชในการวางแผนการรกษาใหครอบคลมอกทงเปนตวกากบทศทางหากจาเปนตองมการตรวจเพมเตมทางหองปฏบตการและเลอกใชเทคโนโลยทเหมาะสมทกษะทางคลนกเหลานเปนหวใจของแพทยเวชปฏบตทตองทาความเขาใจหมนฝกฝนและสงสมประสบการณไปตลอดชวชวตของการเปนแพทยเพราะนอกจากจะตองพบกบผปวยทมความแตกตางกนทงดานอายเพศภมหลงเศรษฐานะวฒนธรรมความเชอและความคาดหวงของตวผปวยเองแลวยงตองปรบตวใหสอดคลองกบความคาดหวงทเกดจากสงคมและปจจยแวดลอมอนๆทรมเราเขามาในระบบการใหบรการทางสาธารณสขเชนระบบประกนสขภาพของผปวยแตละคนทแตกตางกนอยางมากนโยบายของรฐทตองการลดคาใชจายในการรกษาพยาบาลสอสาธารณะและการโฆษณาทกระตนความตองการของผปวย (demand) เพอใหมโอกาสไดใชเทคโนโลยใหมๆเพอการรกษาและอตราการฟองรองทสงขนปจจยแวดลอมเหลานสงผลกระทบตอการตดสนใจและพฤตกรรมของแพทยอยางมากการประเมนสภาวะสขภาพของผปวยจงเปนทงศาสตรและศลปจาเปนตองประเมนใหครอบคลมในทกๆดานใหความสาคญกบการรบรของผปวย (patient perception) เกยวกบปญหาสขภาพของเขา (illness หรอ health problems) มากกวาทจะมงจะวนจฉยโรค (diagnosis) และใหการรกษาตามความรการการแพทย (medical knowledge) ทไดราเรยนมาตามการรบรของผปวย

59  

แบบประเมนสขภาพและปจจยทสงผลตอสขภาพ

การประเมนภาวะสขภาพดวยตนเอง แบงวธการใหระดบภาวะสขภาพ เปน 2 วธ

วธท 1 ใหคะแนนในประเดนยอย และมหลกเกณฑในการแบงระดบคะแนน โดยมขนตอนดงน

1) แบงประเดนยอย และถามประเดนยอย ในแตละหวขอหลก 2) ใหระดบคะแนนในแตละประเดนยอย และมหลกเกณฑหรอคาอธบายสาหรบแตละระดบคะแนน โดย

แบงเปนคะแนน 1,2,3 โดยคะแนน 1 หมายถง มภาวะสขภาพไมด คะแนน 3 หมายถงมภาวะสขภาพด

3) นาคะแนนของประเดนยอย มารวมกน เปนคะแนนของหวขอหลก

วธท 2 ใหคะแนนโดยรวมในแตละหวขอหลก โดยแบงเปนระดบ 1-10 แลวใหประมาณวาภาวะสขภาพอยในชวงใด โดยระดบท 1 หมายถงมภาวะสขภาพแยทสด และคะแนน 10 หมายถงมภาวะสขภาพดทสด ทงนระดบคะแนนทได ไมไดเนนเพอการนาไปคานวณเปนดชนรวมดานสขภาพ (Composite Index) ซงตองอาศยเครองมอทผานการทดสอบความเทยงตรงและมมาตรฐาน แตเนนเพอการกระตนใหเกดความตระหนก โดยมคาแนะนาประกอบเพมเตม สาหรบบคคลทมภาวะสขภาพทยงไมสมบรณ เพอชวยสนบสนนใหเกดการพฒนาตนเองใหมภาวะสขภาพทดยงขน โดยเอกสารคาแนะนาเพมเตมจะระบไวในหมายเหตของแตละประเดนยอย 1. ทานมสขภาพรางกายทแขงแรง เพยงใด 1.1 ทานมสมรรถภาพรางกายทแขงแรงอยในระดบใด

3 คะแนน 2 คะแนน * 1 คะแนน ** สามารถทางานทตองใชกาลงมากหรอออกกาลงกายอยางหนกโดยไมเหนอยงาย

สามารถทางานทตองใชกาลงปานกลางหรอออกกาลงกายปานกลางได แตถาออกแรงมากจะรสกเหนอย

ไมสามารถทางานทตองใชกาลงปานกลางหรอออกกาลงกายปานกลางได เนองจากกลามเนอขาดกาลงหรอรสกเหนอย

* คมอการเสรมสรางสมรรถนะรางกาย ** คมอการฟนฟสภาพกลามเนอและการเคลอนไหวรางกาย

1.2 ทานมความเจบปวยจากโรคเรอรงเชน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง โรคหวใจหรอไม เพยงใด

3 คะแนน * 2 คะแนน ** 1 คะแนน ** ไมปวยดวยโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง และโรคหวใจ

ปวยดวยโรคเบาหวาน และ/หรอ ความดนโลหตสง และ/หรอ โรคหวใจ แตสามารถควบคมโรคและอาการของโรคได และสามารถทางานหรอใชชวตไดตามปกต

ปวยดวยโรคเบาหวาน และ/หรอ ความดนโลหตสง และ/หรอ โรคหวใจ และไมสามารถควบคมโรคและอาการของโรคได และ/หรอไมสามารถทางานหรอใชชวตไดตามปกต

* คมอการปองกนและตรวจคดกรองโรคเรอรง ** คมอการดแลรกษาโรคเรอรง

60  

1.3 ทานสามารถชวยเหลอตนเองในการทากจวตรประจาวนไดเพยงใด 3 คะแนน 2 คะแนน * 1 คะแนน **

สามารถชวยเหลอตนเองในการทากจวตรประจาวนไดตามปกต

สามารถชวยเหลอตนเองในการทากจวตรประจาวนได แตตองมอปกรณพเศษในการชวยใหสามารถชวยเหลอตนเองได

ไมสามารถชวยเหลอตนเองในการทากจวตรประจาวนได ตองมผดแลในการทากจวตรประจาวน

* คมอการใชอปกรณฟนฟสภาพ ** คมอการใหการดแลและฟนฟสภาพผทชวยเหลอตนเองไมได

รวมคะแนนขอ 1.1. ถง 1.3 = …………… คะแนน จากคะแนนเตม 9 คะแนน

1.4 หากพจารณาโดยรวม ทานคดวาทานมสขภาพรางกายทแขงแรงสมบรณอยในระดบใด

2. ทานมสขภาพจตทดและมความพงพอใจในชวต เพยงใด

2.1 ปจจบนทานมความสขและมความพงพอใจในชวตททานเปนอยเพยงใด 3 คะแนน 2 คะแนน * 1 คะแนน *

มความสขและมความพงพอใจในชวตมาก ไมตองการสงใดทมากไปกวาทเปนอย

มความสขและมความพงพอใจในชวตอยบาง แตยงตองการบางสงบางอยางเพอใหชวตมความสขมากยงขน

ไมมความสขและไมมความพงพอใจในชวต เนองจากชวตมความทกข และขาดสงทจะทาใหชวตมความสข

* คมอการเสรมสรางความสขและความพอใจในชวต

2.2 ทานสามารถจดการกบความเครยดและปญหาชวตทเกดขนไดมากนอยเพยงใด

3 คะแนน 2 คะแนน * 1 คะแนน * ปญหาชวตทเกดขน สามารถจดการได โดยอาศยสตและเหตผล โดยมความเครยดนอย และสามารถจดการไดเปนอยางด

ปญหาชวตทเกดขน สามารถจดการได บางไมไดบาง โดยมความเครยดในชวตปานกลาง บางครงตองอาศยการกนยาบาง แตไมกระทบตอการทางาน หรอการใชชวตประจาวน

ปญหาชวตทเกดขน ไมสามารถจดการได โดยมความเครยดในชวตมาก ตองการการรกษาดวยยาตลอดเวลา โดยมผลกระทบตอการทางาน หรอการใชชวตประจาวน

* คมอการจดการความเครยดและปญหาชวต

แขงแรงนอยทสด 

ไมสามารถชวยเหลอ

แขงแรงมากทสด

สามารถทางานหนกได 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

คะแนน 

61  

2.3 ทานมความภาคภมใจในตนเองเพยงใด 3 คะแนน 2 คะแนน * 1 คะแนน *

มความภาคภมใจในชวตมาก เนองจากประสบความสาเรจในการดารงชวต การงาน ภมปญญา หรอไดรบความเคารพยกยองจากผอน

มความภาคภมใจในชวตปานกลาง ประสบความสาเรจบาง โดยมความเคารพนบถอตนเอง และคดวาจะสามารถพฒนาตนเองได

มความภาคภมใจในชวตนอยหรอไมม ไมเคยประสบความสาเรจในชวต และคดวาตนเองไมมสงใดทควรไดรบการเคารพยกยองหรอภาคภมใจ ทงจากตนเองและจากผอน

* คมอการสรางความภาคภมใจใหตนเอง

รวมคะแนนขอ 2.1. ถง 2.3 = …………… คะแนน จากคะแนนเตม 9 คะแนน

2.4 หากพจารณาโดยรวม ทานคดวาทานมสขภาพจตและความพงพอใจในชวตอยในระดบใด

3.ทานมพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสม เพยงใด

3.1 ทานมพฤตกรรมการสบบหร และดมสรา มากนอยเพยงใด 3 คะแนน 2 คะแนน * 1 คะแนน *

ไมสบบหรหรอดมสรา หรอเคยแตปจจบนเลกอยางเดดขาด

สบบหร และ/หรอดมสราบางเปนบางครง โดยเขาใจในโทษ และพยายามลดการสบบหรหรอดมสราลง

สบบหร และ/หรอดมสราเปนประจา ไมสามารถลดปรมาณหรอเลกได หากหยดจะมอาการ

* คมอการลดเลกบหร และสรา

3.2. ทานมการปองกนความเสยงจากโรคตดตอและการบาดเจบทปองกนได มากนอยเพยงใด 3 คะแนน * 2 คะแนน * 1 คะแนน *

คานงถงและปฏบตตามหลกความไมประมาทเพอการปองกนการเกดโรคและการการบาดเจบอยตลอดเวลา เชน การมเพศสมพนธทปลอดภย และการขบขโดยไมประมาท และมการปองกนอนตรายจากอบตเหต

คานงถงและปฏบตตามหลกความไมประมาทเพอการปองกนการเกดโรคและการการบาดเจบเปนสวนใหญ เชน การมเพศสมพนธทปลอดภย และการขบขโดยไมประมาท และมการปองกนอนตรายจากอบตเหต

ไมคานงถงและไมปฏบตตามหลกความไมประมาทเพอการปองกนการเกดโรคและการการบาดเจบ เชน มเพศสมพนธทไมปลอดภย และ/หรอการขบขรถโดยประมาทและไมมการปองกนอนตรายจากอบตเหต

* คมอการมเพศสมพนธทปลอดภย และคมอการขบขปลอดภย

ไมมความพงพอใจในชวต ไม

สามารถจดการปญหาชวตได

พงพอใจในชวตมาก สามารถ

จดการปญหาชวตไดด

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

คะแนน 

62  

3.3 ทานมพฤตกรรมการออกกาลงกาย และการบรโภคผกผลไม มากนอยเพยงใด 3 คะแนน * 2 คะแนน * 1 คะแนน *

มการออกกาลงกายหรอใชกาลงกายอยางสมาเสมอในชวตประจาวน และบรโภคผกและผลไมในปรมาณทเพยงพอ

มการออกกาลงกายหรอใชกาลงกายปานกลาง แตอาจจะไมสมาเสมอ และบรโภคผกและผลไมบาง แตปรมาณอาจจะไมเพยงพอ

มการออกกาลงกายหรอใชกาลงกายนอยมาก และไมสมาเสมอ และบรโภคผกและผลไมบางเพยงเลกนอย

* คมอการออกกาลงกาย และคมอการบรโภคอาหารทถกหลกโภชนาการ

รวมคะแนนขอ 3.1. ถง 3.3 = …………… คะแนน จากคะแนนเตม 9 คะแนน

3.4. หากพจารณาโดยรวม ทานคดวาทานมพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสม อยในระดบใด

4. ทานมความยดมนและปฏบตตามหลกคณธรรมหรอหลกศาสนา เพยงใด 4.1 ทานมความยดมนและปฏบตตามหลกคณธรรมในการอยรวมกบผอน เพยงใด

3 คะแนน * 2 คะแนน * 1 คะแนน * ยดและปฏบตตามหลกการใหทาน การใหอภย ความสจรต และความสานกรบผดชอบในการกระทาของตนเอง อยางสมาเสมอ

ยดและปฏบตตามหลกการใหทาน การใหอภย ความสจรต และความสานกรบผดชอบในการกระทาของตนเอง เปนบางครง

ไมไดยดหรอปฏบตตามหลกการใหทาน การใหอภย ความสจรต และความสานกรบผดชอบในการกระทาของตนเอง

* คมอคณธรรม

4.2 ทานยดหลกศาสนาและปฏบตตามหลกศาสนาททานนบถอ เพยงใด 3 คะแนน * 2 คะแนน * 1 คะแนน *

ยดและปฏบตตามหลกศาสนาอยางเครงครด ดวยความเขาใจในคาสอนและเหตผลของคาสอนของศาสนา

ยดและปฏบตตามหลกศาสนาบาง โดยเขารวมกจกรรมทางศาสนา แตยงมความเขาใจในคาสอนของศาสนาไมมากนก

ยดและปฏบตตามหลกศาสนานอย โดยเขารวมกจกรรมทางศาสนานอย และไมเขาใจในคาสอนของศาสนา

* หลกการและแนวทางการปฏบตตามหลกศาสนา

มพฤตกรรมเสยงตอสขภาพมาก และไม

มพฤตกรรมทเปนผลดตอสขภาพ

ไมมพฤตกรรมเสยงตอสขภาพ และม

พฤตกรรมเสรมสขภาพทเพยงพอ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

คะแนน 

63  

4.3 ทานคดวาทานมอสรภาพในการดารงชวต ไมยดตดหรอเปนทาสตอปจจยภายนอก เพยงใด 3 คะแนน 2 คะแนน 1 คะแนน

มอสรภาพจากสงภายนอก ดารงชวตโดยไมยดตดหรอเปนทาสวตถ และบคคล เวนแตยดในหลกคณธรรม

มอสรภาพจากสงภายนอกปานกลาง ดารงชวตโดยอาจจะยดตดหรอเปนทาสวตถ และบคคล ในบางครง แตพยายามทจะลดภาวะยดตดหรอเปนทาสนนลง

ไมมอสรภาพจากสงภายนอก ดารงชวตโดยตองยดตดหรอเปนทาสวตถ และบคคล ตลอดเวลา และยงไมเหนหนทางทจะลดภาวะยดตดหรอเปนทาสนนลงได

* แนวทางลดอทธพลจากสงภายนอกและการสรางอสรภาพใหตนเอง

รวมคะแนนขอ 4.1 ถง 4.3 = …………… คะแนน จากคะแนนเตม 9 คะแนน

4.4 หากพจารณาโดยรวม ทานคดวาทานยดมนและปฏบตตามหลกคณธรรมหรอหลกศาสนา ในระดบใด

5. ทานมโอกาสศกษาและเรยนรอยางเพยงพอสาหรบการดารงชวต เพยงใด

5.1 ทานมโอกาสไดรบการศกษาอยางเพยงพอสาหรบการดารงชวตเพยงใด 3 คะแนน 2 คะแนน * 1 คะแนน *

ไดรบการศกษาตามความตองการและความสามารถ โดยไมมอปสรรคทางการเงน หรอความพรอมของครอบครว

มโอกาสไดรบการศกษาตามการศกษาภาคบงคบ แตอาจจะมอปสรรคทางการเงนหรอความพรอมของครอบครวในการศกษาในระดบทสงขน

มปญหาอปสรรคในการไดรบการศกษาถงแมจะเปนการศกษาภาคบงคบ เนองจากปญหาทางการเงนหรอความพรอมของครอบครว

* การศกษาขนพนฐาน

5.2 ทานมโอกาสเรยนรและเขาถงแหลงความรทนอกเหนอจากการศกษาในภาคปกต เพยงใด 3 คะแนน * 2 คะแนน * 1 คะแนน *

สามารถเขาถงแหลงความรทงในชมชน และแหลงความรสาธารณะ ไดอยางเพยงพอ ตามความตองการ

สามารถเขาถงแหลงความรในชมชน แตมขอจากดในการเขาถงแหลงความรสาธารณะ

ไมสามารถเขาถงแหลงความรทงในชมชน และแหลงความรสาธารณะ

* คมอการเรยนรในชมชน

ไมยดหรอปฏบตตาม

หลกคณธรรม หรอ

ศาสนาในการดารงชวต

ยดและปฏบตตามหลก

คณธรรมหรอศาสนาในการ

ดารงชวตอยางเครงครด

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

คะแนน 

64  

5.3 ทานมการเรยนรเพอการพฒนาทกษะชวต สาหรบการใชชวตประจาวน เพยงใด 3 คะแนน * 2 คะแนน * 1 คะแนน *

มทกษะในการแสวงหาความร แกไขปญหาชวตโดยใชเหตผล มความไมประมาทในการดาเนนชวต

มทกษะในการแสวงหาความร แตอาจจะประสบปญหาในการแกไขปญหาชวต ไมสามารถทางออกใหกบชวตในบางเรองทแกไขไดยาก

ขาดทกษะในการแสวงหาความร สวนใหญจะไมสามารถแกไขปญหาชวตเองได ตองการความชวยเหลอจากบคคลอน

* คมอการเสรมสรางทกษะชวต

รวมคะแนนขอ 5.1 ถง 5.3 = …………… คะแนน จากคะแนนเตม 9 คะแนน

5.4 หากพจารณาโดยรวม ทานคดวาทานมโอกาสในการศกษาและการเรยนรในการดารงชวต ในระดบใด

6. ทานมปจจยดารงชวตทเพยงพอและมความมนคง เพยงใด 6.1 ทานสามารถหาอาหารเพอการบรโภคทเพยงพอตอการดารงชวต เพยงใด

3 คะแนน * 2 คะแนน * 1 คะแนน * มอาหารและนาบรโภคอยางเพยงพอ ตามความตองการ โดยการซอหรอผลตอาหารดวยตนเอง

มอาหารและนาบรโภคอยางเพยงพอ เปนสวนใหญ บางครงกขาดแคลนอาหารและนา แตไมสงผลตอสขภาพ

มการขาดแคลนอาหารและนาบรโภค อนเนองจากขาดกาลงซออาหารมาบรโภค และไมสามารถผลตอาหารเพอบรโภคไดเพยงพอ อนสงผลตอสขภาพ

* แนวทางการพฒนาแหลงอาหารในชมชน และคมออาหารปลอดภย

6.2 ทานมทอยอาศยทมนคง ปลอดภย และถกสขลกษณะ เพยงใด 3 คะแนน * 2 คะแนน * 1 คะแนน *

มทอยอาศยเปนของตนเองทมพนทเพยงพอกบสมาชกในครอบครว มความมนคงแขงแรง และถกสขลกษณะ

มทอยอาศยเปนของตนเองแตมพนทไมเพยงพอกบสมาชกในครอบครว หรอขาดความมนคงแขงแรง หรอไมถกสขลกษณะ หรอมทอยอาศยแตไมใชของตนเอง

ไมมทอยอาศย หรอมไมอยอาศยทไมปลอดภยหรอเปนอนตรายตอชวตและสขภาพ

* มาตรฐานทอยอาศยทถกสขลกษณะ

ขาดโอกาสในการศกษา

และไมสามารถแกไข

ปญหาชวตได

มโอกาสในการศกษา การ

เขาถงแหลงความร และม

ทกษะในการดารงชวต

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

คะแนน 

65  

6.3 ทานมรายไดทพอเพยงกบรายจายสาหรบการดารงชวตประจาวน เพยงใด 3 คะแนน * 2 คะแนน * 1 คะแนน *

มรายไดทมความมนคงแนนอน และมความเพยงพอกบรายจายในชวตประจาวน และมเหลอบางสวนสาหรบการออม หรอการลงทน

มรายไดทเพยงพอกบรายจายในชวตประจาวน แตมภาระหนสนอนเนองมาจากรายจายประจาวน และไมมเหลอสาหรบการออม

มรายไดทไมแนนอนและไมเพยงพอกบรายจายในชวตประจาวน มภาระหนสน มความขาดแคลนในการแสวงหาเครองอปโภค บรโภค เพอการดารงชวต

* คมอการจดการรายจาย และบญชรายจายครวเรอน

6.4 ทานมอาชพทมนคงสามารถเลยงตนเองและครอบครว เพยงใด 3 คะแนน * 2 คะแนน * 1 คะแนน *

มอาชพทสจรต มความมนคง จากวชาชพหรอประสบการณชวต ทสามารถเลยงตนเองและครอบครวไดในระยะยาว

มอาชพทสขจรต แตมความไมแนนอน และประสบปญหาเปนบางครงในการเลยงตนเองและครอบครว

ไมมอาชพทจะสามารถเลยงตนเองและครอบครวได หรอมอาชพทไมสจรต

* คมออาชพในทองถน

รวมคะแนนขอ 6.1. ถง 6.4 = …………… คะแนน จากคะแนนเตม 12 คะแนน

6.5 หากพจารณาโดยรวม ทานคดวาทานมปจจยในการดารงชวตทเพยงพอและมนคง ในระดบใด

ขาดอาหาร ไมมทอย

ขาดรายได และไมม

อาชพ

มอาหารเพยงพอ มทอย

มนคง มรายไดเพยงพอ

และมอาชพมนคง

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

คะแนน 

66  

ตอนท 3 การปรบพฤตกรรมสขภาพ การปรบพฤตกรรมสขภาพ หมายถงการเรมสรางพลงอานาจแกกลมคน หรอปจเจกบคคลชวยใหทกคนสามารถดแลสขภาพของเขาเอง และสามารถควบคมตวกาหนดสขภาพดานสงแวดลอมตางๆ ซงตองอาศยวธการทหลากหลาย เชนการสอความหมาย การศกษา การเปลยนแปลง องคกรการพฒนาชมชน กฎหมาย การพฒนานโยบาย และมาตรการดานการเงน การชวยใหคนเปลยนรปแบบการดาเนนชวตในการเลอกสงทเหมาะสมทสดสาหรบการดแลสขภาพทงดานรางกาย อารมณ จตใจ การอยรวมกนในสงคม การใชความคด สตปญญา การเปลยนแปลงรปแบบการดาเนนชวต สามารถทาใหเกดความคลองตวในการรบร การเปลยนแปลงพฤตกรรม การสรางสรรคสงแวดลอมอนจะนาไปสการสนบสนนใหคนมสขภาพด

การปองกน การปองกนระดบปฐมภม เพอลดความเสยง - การใหภมคมกน - การใหความร การใหคาปรกษา - การใชเครองปองกนอนตรายสวนบคคล การปองกนระดบทตยภม เปนการคนหา และการวนจฉย - การตรวจคดกรอง - การตรวจกอนเขาทางาน ตรวจระหวางงาน - ใหการรกษา - การเฝาระวง การปองกนระดบตตยภม เกดปญหาสขภาพ เกดความบกพรองของรางกายกลบสสภาพปกต - การฟนฟสมรรถภาพรางกาย การวางแผนการจดบรการสงเสรมสขภาพ

1. การรบรโอกาสเสยงตอความเจบปวย หรอการโรค เปนความเชอทมผลโดยตรงตอการปฏบตตามคาแนะนาดานสขภาพ

2. การรบรถงความรนแรงของโรค ความรสกนกคด เกยวกบโรคนนๆมผลตอสขภาพอยางไร 3. การรบรถงประโยชนตอสงทจะนาไปปฏบตนนเปนวธการทาใหเกดความจงใจทจะตดสนใจปฏบต 4. การรบรอปสรรคการปฏบตพฤตกรรม ซงเปนการคาดการณวาอาจจะมปญหาอปสรรคและความ

ไมสะดวกเกดขน 5. ปจจยทชกนาใหบคคลมพฤตกรรมไปในทางทเหมาะสม 6. ปจจยรวม ชวยเสรมหรอเปนอปสรรค ตอการรบร ตอการแสดงออก

67  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 11 ขอมลสารสนเทศและแหลงบรการดานสขภาพความปลอดภย การออกกาลงกาย และการเลนกฬา สาระสาคญ ขอมลสารสนเทศและแหลงบรการดานสขภาพความปลอดภยการออกกาลงกายและการเลนกฬา สามารถนามาใชประโยชนในดานการวางแผน การพฒนา การควบคมและการตดสนใจ การเลอกใชขอมลสารสนเทศ ผลการเรยนรทคาดหวง 1. อธบายความหมายและความสาคญของขอมลสารสนเทศ

2. สามารถบอกแหลงขอมลสารสนเทศ และแหลงบรการดานสขภาพ การออกกาลงกายและการ เลนกฬา 3. อธบายวธแสวงหาและวธเลอกใชขอมลสารสนเทศ 4. สามารถเผยแพรขอมล ขาวสาร ดานสขภาพการออกกาลงกายและการเลนกฬา

ขอบขายเนอหา ตอนท 1 ความหมายและความสาคญของขอมลสารสนเทศ ตอนท 2 แหลงขอมลสารสนเทศ และแหลงบรการดานสขภาพ การออกกาลงกายและการเลนกฬา ตอนท 3 วธแสวงหาและวธเลอกใชขอมลสารสนเทศ ตอนท 4 เผยแพรขอมล ขาวสาร ดานสขภาพการออกกาลงกายและการเลนกฬา

กจกรรมการเรยนร 1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน

สอและอปกรณประกอบการสอน

1. ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

68  

ตอนท 1 ความหมายและความสาคญของขอมลขาวสารสนเทศ

สารสนเทศ(Information) คอ สงทไดจากการประมวลผลของขอมล เพอใหสามารถนามาใชประโยชน ในดานการวางแผน การพฒนา การควบคม และการตดสนใจการแบงสารสนเทศสามารถแบงไดหลายรปแบบ เชน 1. การแบงสารสนเทศตามหลกแหงคณภาพ ไดแก สารสนเทศแขงและสารสนเทศออน 2. การแบงสารสนเทศตามแหลงกาเนด ไดแก สารสนเทศภายในองคกรและสารสนเทศ ภายนอกองคกร 3. การแบงสารสนเทศตามสาขาความร ไดแก สารสนเทศสาขามนษยศาสตร สารสนเทศ สาขาสงคมศาสตร สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย และสารสนเทศสาขาอน ๆ 4. การแบงตามการนาสารสนเทศไปใชงาน ไดแก สารสนเทศดานการตลาด สารสนเทศ ดานการวจยและพฒนาบคลากร และสารสนเทศดานการเงน 5. การแบงตามการใชและการถายทอดสารสนเทศ ไดแก สารสนเทศทเนน วชาการ สารสนเทศ ทเนนเทคนค สารสนเทศทเนนบคคล และสารสนเทศทเนนการปฏบต 6. การแบงตามขนตอนของการพฒนาสารสนเทศ ไดแก สารสนเทศระยะแรกเรมและสารสนเทศระยะยาว 7. การแบงสารสนเทศตามวธการผลตและการจดทา ไดแก สารสนเทศตนแบบและสารสนเทศ ปรงแตง 8. การแบงสารสนเทศตามรปแบบทนาเสนอ ไดแก สารสนเทศทมลกษณะเปนเสยง สารสนเทศทมลกษณะเปนขอความ สารสนเทศทมลกษณะเปนโสตทศนวสด และสารสนเทศทมลกษณะเปนอเลกทรอนกส 9. การแบงสารสนเทศตามสภาพความตองการทจดทาขน ไดแก สารสนเทศททาประจา สารสนเทศทตองทาตามกฎหมาย และสารสนเทศทไดรบหมอบหมายใหจดทาขนโดยเฉพาะ

ประโยชนของสารสนเทศ 1. ใหความรทาใหเกดความคดและความเขาใจ 2. ใชในการวางแผนการบรหารงาน 3. ใชประกอบการตดสนใจ 4. ใชในการควบคมสถานการณ หรอเหตการณทจะเกดขน 5. เพอใหการบรหารงานมระบบ ลดความซาซอน  

 

 

 

 

 

 

 

 

69  

ตอนท 2 ขอมลสารสนเทศและแหลงบรการดานสขภาพ การออกกาลงกายและการเลนกฬา

แหลงทมาของขอมลสารสนเทศ 1. ขอมลภายใน หมายถง ขอมลทเกดขนภายในองคกรนน ไดแก ขอมล การปฏบตงาน ทเกยวของ เชน ขอมลงานบคลากร ขอมลงานกจการนกเรยน 2. ขอมลภายนอก หมายถง ขอมลทเกดขนนอกองคกร ขอมลหนวยงานอนๆ

แนวทางในการจดทาระบบสารสนเทศ 1. การเกบรวบรวมขอมล 2. การตรวจสอบขอมล 3. การประมวลผล 4. การจดเกบขอมล 5. การวเคราะห 6. การนาไปใช

ในปจจบนสารสนเทศไดเขามามบทบาทสาคญตอการดาเนนชวตประจาวนเปนอยางมาก ไมวาจะเปนทางดานการศกษา เศรษฐกจ สงคม หรอแมแตการเมองการปกครอง ทสารสนเทศเขามามสวนเกยวของ ซงอาจจะเรยกยคนวาเปน ยคสงคมสารสนเทศ หรอ Information Age Society ทขอมลขาวสาร สารสนเทศเปนหวใจสาคญในการพฒนาใหมความกาวหนาและพฒนาประเทศ ซงมเทคโนโลยสารสนเทศเปนพลงขบเคลอนหรอปจจยหลกทสงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคม ซงทกศาสตร ทกวงการ ลวนนาสารสนเทศเขาไปใชประโยชนหรอใชในการตดสนใจ แกปญหาตางๆ จากคากลาวทวา Information is Power หรอ สารสนเทศคออานาจ สามารถชวดไดถงความสาเรจหรอความลมเหลวขององคกรได โดยสารสนเทศนนกอใหเกดแนวทางในการแกปญหาตางๆ และนาไปสการพฒนาองคกรใหมความยงยนมากยงขน หากบคคลากรในองคกรรจกใชสารสนเทศมาปรบปรงการดาเนนงาน พฒนางานทกาลงกระทาอย กจะเปนการชวยพฒนาองคกรในทางออม ทงนเพราะสารสนเทศมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ในทนจะขอยกตวอยางกวางๆ คอประเทศญปน ซงประเทศทเปนตวอยางในการใชหรอบรโภคสารสนเทศ เพอนามาใชในการพฒนาหรอแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนไดดทสดในปจจบน เปนทยอมรบกนวาประเทศญปน เปนประเทศทมความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลย และเศรษฐกจ มากทสดในเอเชย ปจจยททาใหเกดความสาเรจและพฒนาใหประเทศญปนอยในระดบชนนาของโลกไดนน เปนเพราะวา ประเทศญปนเหนความสาคญของสารสนเทศ มการเรยนรการใชสารสนเทศไดเปนอยางด สงคมในปจจบนมลกษณะเปนสงคมขาวสาร ทมการพฒนาประเทศทกดานอยางกวางขวาง มการคนควา การวจย การคดคนสงประดษฐใหมๆ ขนมา ซงกอใหเกดความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลยและวทยาการตางๆ ทลวนตองการสารสนเทศมากขน และทาใหปรมาณสารสนเทศมการเพมขนอยางรวดเรว ซงสงผลกระทบถงผใชหรอผบรโภคสารสนเทศอยางมากในการทจะเขาตวสารสนเทศไดตามทตองการ

การรสารสนเทศ หมายถง ความร ทกษะ ความสามารถของบคคลในการตระหนกถงความตองการสารสนเทศ การเขาถงสารสนเทศและแหลงสารสนเทศ การประเมนสารสนเทศ และนาสารสนเทศไปใชใหเกดประโยชนแกตนเองและสวนรวม

ในยคสมยททกคนสามารถเขาถงสารสนเทศไดอยางไรขดจากด การรสารสนเทศในแตละคนแตละพนทจงเปนสงจาเปน และยงมความสาคญมากยงขน กบการเปลยนของเทคโนโลยในสงคมสารสนเทศ ไดม

70  

นกสารสนเทศศกษาและเลงเหนความสาคญของการรสารสนเทศ โดยสรปถงความสาคญของการรสารสนเทศในแงมมทนาสนใจ ดงน

1. เปนการแสวงหาสารสนเทศตามความตองการไดอยางมประสทธภาพ 2. ไดรบรโอกาสในการเลอกใชแหลงสารสนเทศและแยกแยะแหลงสารสนเทศได 3. ไดวเคราะหและเลอกใชสารสนเทศจากเครองมอสบคนสารสนเทศ เชน จากคอมพวเตอร และจาก

เทคโนโลยสารสนเทศประเภทอนๆ 4. มความสะดวกตอการใชมวลชนทหลากหลายทเหมาะสมทสด 5. มความระมดระวงตอการใชสารสนเทศทงทเชอถอไดและเชอถอไมได 6. สามารถถายทอดสารสนเทศทรใหผอนทราบได การรสารสนเทศมบทบาทและความสาคญตอการศกษาทกระดบ ตงแตระดบประถมศกษา ระดบ

มธยมศกษา และระดบอดมศกษา เนองจากสถาบนการศกษาตางๆ ตางตระหนกถงความสาคญของการรสารสนเทศ วาเปนพนฐานทนาไปสการเรยนร ดวยตนเองและการเรยนรตลอดชวต ซงสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 เพราะการรสารสนเทศทาใหเกดการเรยนรตลอดชวตซงเปนกลไกนาพาใหบคคลมการพฒนาคณภาพของตนอยเสมอ และหากประเทศใดประชาชนมการเรยนรตลอดชวต ถอวาทรพยากรมนษยของประเทศนนยอมมคณภาพดกวาประเทศอนๆ และการรสารสนเทศยงเปนวธแหงการมอานาจของบคคลในสงคมสารสนเทศอกดวย ดงนนประชากรทเปนผรสารสนเทศจงถอไดวาเปนทรพยากรทมคณคามากทสดของประเทศในยคน

71  

ตอนท 3 วธแสวงหาและวธเลอกใชขอมลสารสนเทศ การแสวงหาสารสนเทศ

เปนกระบวนการคนหาความร หรอคาตอบในเรองใด เรองหนง โดยการซกถามผรหรอผเชยวชาญ การคาดเดาคาตอบเอง การรบฟงขอมลจากผอน การคนหาคาตอบจากแหลงสารสนเทศตางๆ เชน หองสมด อนเตอรเนต หรอการเทยวชมพพธภณฑ ทงนเพอตอบสนองความตองการสารสนเทศทตนตระหนกและเลงเหนถงความสาคญ ความตองการสารสนเทศ

การแสวงหาสารสนเทศประกอบดวยการะบวนการ 3 ขนตอน ไดแก

1. การตระหนกหรอการเลงเหนถงความตองการสารสนเทศ

2. การพจารณาถงแหลงสารสนเทศ

3. การเลอกหนทางแสวงหาสารสนเทศ

ระดบความตองการแสวงหาสารสนเทศ

1.ระดบกวาง ผตองการใชสารสนเทศสามารถระบไดเพยงความชอบ ไมชอบ ความไมพงพอใจอยางกวางๆ แตผใชไมสามารถระบความตองการได ไมรวาตนตองการสารสนเทศอะไร แตถามผหาสารสนเทศมาใหรวาตนสามารถบอกถงความพงพอใจทมตอสารสนเทศทไดรบ

2. ระดบรความตองการ ผตองการใชสารสนเทศรวาตนมความตองการ แตไมสามารถอธบายไดชดเจนหรอบอกไดกระจางวาตนตองการอะไร ดงนน เพอใหความคดของตนกระจาง ผใชจะพดกบผอนโดยหวงวาฝายหลงจะเขาใจ และถามตอเพอลดความไมชดเจนทมอยลง

3. ระดบบอกความตองการได ในกรณนผตองการใชสารสนเทศสามารถอธบายคาถามหรอความตองการสารสนเทศไดชดเจนขน ความกากวมลดลง

4. ระดบรแจง ผใชสามารถบอกความตองการ ตลอดจนแหลงสารสนเทศทจะลดความตองการผปฏบตงานสารสนเทศจงไมตองสอบถามเพอดความคด ความตองการของผใชทซอนเรนอย เพยงแตจบความตองการทผใชบอกและนาไปคนสารสนเทศจากระบบสารสนเทศทมอย

แหลงสารสนเทศ (Information Sources) หมายถง แหลงความรตางๆทผใชสามารถศกษาคนควาเรองใดเรองหนง โดยสารสนเทศทมใหบรการนนอาจไดมาจากการรวบรวมและจดหาจากทมอยเดมหรอผลตขนเอง แหลงสารสนเทศหลกทสาคญ ไดแก แหลงสารสนเทศทเปนองคกรทจดใหบรการสารสนเทศแกผใชโดยตรง เชน หองสมด พพธภณฑ หอจดหมายเหต และหอศลป เปนตน และแหลงสารสนเทศอนทไมไดจดใหบรการสารสนเทศโดยตรง เชน บคคล สถานท เหตการณ เปนตน นอกจากนยงมแหลงสารสนเทศอนทไมไดเปนองคกร สถานท หรอบคคลแตเปนทนยมใชมากในปจจบน ไดแก อนเตอรเนต

การพจารณาแหลงสารสนเทศ

1. แหลงทอยของสารสนเทศ กลาวคอ หากเราตองการรสารสนเทศอยางหนง เราควรรวาสารสนเทศนนมอยทใด หรอนาจะอยทใด และมความนาเชอถอมากนอยเพยงใด

2. วธการเขาถงแหลงสารสนเทศ แหลงสารสนเทศแตละแหงยอมมขอจากดในการเปดโอกาสใหบคคลเขาไปใช

72  

3. ขอบขายของเนอหาของสารสนเทศทมในแหลงนนๆ ควรรวาแหลงสารสนเทศนนมสารสนเทศเนอหาเกยวกบอะไร ใหรายละเอยดในลกษณะใด และมความทนสมยมากนอยเพยงใด

การศกษาคนควา หมายถง การหาขอมลและการหาความรเพมเตมเพอหาคาตอบ จากปญหาใดปญหาหนง โดยมจดมงหมายเพอใหไดรบความรในเรองนนๆ การศกษาคนควาจงเปนการแสวงหาความรเพอใหไดรบคาตอบหรอเพอนาความรนนไปใชในการแกไขปญหาและประกอบการตดสนใจ การศกษาคนความจงมความสาคญทชวยใหเรามความเขาใจในเรองทศกษามากขนและขดเจนขน

การสบคนสารสนเทศ (Information Retrieval) เปนกระบวนการในการแสวงหาทรพยากรสารสนเทศทไดมการบนทก และเผยแพรไวในสอตางๆ ไดแก สอสงพมพ สอโสตทศน และสออเลกทรอนกส โดยใชวธคนหาในรปแบบตางๆ เพอใหไดสารสนเทศทเกยวของกบเรองทตองการ

กลยทธในการสบคนสารสนเทศ หมายถง วธการเพอใหไดสารสนเทศตามวตถประสงคอยางรวดเรว ครบถวน และตรงตอความตองการ ซงเปนสวนหนงของกระบวนการสบคนสารสนเทศ กลยทธในการสบคนสารสนเทศม 2 ลกษณะ คอ

1. ผสบคนสารสนเทศทราบรายละเอยดบางสวนของทรพยากรสารสนเทศทตองการ (know item search) เชน ทราบชอผแตงกสามารถใชชอผแตงคน ถาทราบชอเรองกสามารถใชชอเรองคน เปนตน ทาใหการคนหาทาไดรวดเรว และไมจาเปนตองมความชานาญในการคนมาก การคนลกษณะนเรยกอกอยางหนงวา การคนแบบพนฐาน (Basic Search)

2. ผสบคนสารสนเทศไมทราบรายละเอยดของทรพยากรสารสนเทศทตองการคน (Un(know item search) ผสบคนสารสนเทศจะตองคดและกาหนดคาคนทเปนคาหรอวลเพอใชแทนเนอหาสาระหรอประเดนหลกของคาถาม หรอ เรองทตองการคนหา เพอใหการคนหาขอมลมประสทธภาพและรวดเรว คาคนในลกษณะนมหลายประเภท ไดแก หวเรอง อรรถภธาน และคาสาคญ ซงเปนเครองมอชวยคนทสาคญในการเขาถงสารสนเทศทตองการ การคนลกษณะนเรยกอกอยางหนงวา การคนแบบขนสง (Advanced search หรอ Enhanced Search)

ดงนน อาจพอสรปไดวา เราสามารถแสวงหาสารสนเทศไดจากสงตางๆทอยรอบๆ ตวของเรา และสามารถเขาสารสนเทศทเราไดรบนนมาพฒนาใหเกดเปนความร ความชานาญ เพอใชในการทางานใหมประสทธภาพได

73  

ตอนท 4 การเผยแพรขอมลขาวสารดานสขภาพ การออกกาลงกายและการเตนกฬา สอโฆษณาเกยวกบสขภาพ หมายถง สอทมการเผยแพรขอมลขาวสารของสนคาหรอบรการตางๆ ทเกยวกบสขภาพโดยผานชองทางตางๆ ไดแก สอสงพมพ เชน วารสาร นตยสาร แผนพบ รวมทงการโฆษณาผานสอมวลชนตางๆ เชน หนงสอพมพ วารสาร วทย และโทรทศน เปนตน รวมทงสอในลกษณะอนๆ เชน ปายโฆษณา ทงนเพอใหผบรโภครบรขอมลขาวสารดานสขภาพเพอกระตนจงใจใหผบรโภคซอหรอใชสนคาหรอบรการนน

ความสาคญของสอโฆษณา สอโฆษณานบวามอทธพลตอความรสกนกคด ทศนคต คานยม และพฤตกรรมของผบรโภคเปนอยาง

มาก กลาวคอ ในการทจะพจารณาเลอกซอสนคา ผลตภณฑ หรอใชบรการเกยวกบสขภาพ ผบรโภคมกจะเสาะหาขอมลเกยวกบสนคาจากแหลงตางๆ รวมทงจากสอโฆษณา ดงนนขอความเชญชวนตามสอโฆษณารปแบบทหลากหลาย จงมสวนสาคญในการตดสนใจของผบรโภคในการตดสนใจซอสนคา ผลตภณฑ และใชบรการสขภาพนนๆ ดงนนจงมความสาคญอยางยงในการพจารณาสอโฆษณาใหละเอยดรอบคอบวามการใหขอมลทเปนจรงหรอมโฆษณาชวนเชอเกนจรงหรอไม เนองจากหากขาดการพจารณาอยางรอบคอบ เชอถอขอความบนสอโฆษณาโดยปราศจากการไตรตรอง ประกอบกบใชความตองการ ความอยากไดและความปรารถนาของจตใจเปนตวนาทางในการเลอกสนคามากกวาความสมเหตสมผลจะทาใหไดรบสนคา ผลตภณฑ และบรการสขภาพทไมสมประโยชน และอาจเกดผลเสยหาย มอนตรายตอรางกายและจตใจของผบรโภคได

ประเภทของสอโฆษณา ในปจจบน ผประกอบการผลตภณฑสขภาพใชกลยทธทางการตลาดในรปแบบทหลากหลายในการจงใจใหผบรโภคซอสนคาและบรการของตน การโฆษณาประชาสมพนธจดเปนกลยทธหนงทผประกอบการนามาใชเผยแพรขอมลขาวสารอยางสมาเสมอโดยผานสอหลายประเภท ดงน 1. สอสงพมพ เชน วารสาร นตยสาร แผนพบ และโปสเตอร 2. สอมวลชน เชน หนงสอพมพ วทย โทรทศน 3. สอบคคล เชน คร แพทย พยาบาล วทยากร ผทรงคณวฒ ผนาชมชน อาสาสมคร นกเรยน นกศกษา ดารา และผมชอเสยงในสงคม 4. สออนเตอรเนต เชน เกมสออนไลน และเวบไซต 5. สอกจกรรม เชน การจดแถลงขาว การพาสอมวลชนเยยมชมโรงงาน เปนตน 6. สออนๆ เชน สอวดทศน สอซด แนะนาสนคา สอปายโฆษณากลางแจง สอโฆษณาเคลอนท องคประกอบของการสอสาร ในโฆษณาสนคาในสอตางๆ ผประกอบการไดใชกระบวนการสอสารเพอสงสารไปยงผบรโภค โดยใชองคของการสอสาร ดงน

1. ผสงสาร (Sender) คอ บคคลหรอกลมบคคลททาหนาทในการเสนอขาวสารโดย การพด การเขยน การแสดงทาทางแกผรบสาร ซงผสงสารจะตองเปนผทมทกษะในการสอสารเปนอยางด 2. ขาวสาร (Massage) คอ ขอมลหรอสารทถกสงผานชองทางสอ โดยการพด การเขยน และรปภาพ ขาวสารเปนสงสาคญทผสงสารตองการสงไปยงผรบขาวสาร 3. ชองทางสอ (Channel) คอ ชองทางทนาขอมลขาวสารไปยงผรบสาร เชน หนงสอพมพ วารสาร โทรทศน วทย รวมทงสอบคคล เปนตน

74  

4. ผรบขาวสาร (Receiver) คอบคคลหรอกลมบคคลทไดรบขาวสารจากผสงสารโดยการฟง ด และอาน ผรบขาวสารตองเปนผทมความเขาใจในขาวสารทผสงสารสงมาให

อทธพลของสอโฆษณาเกยวกบสขภาพ การเลอกรบสอโฆษณามผลตอสขภาพดงน 1. ดานสขภาพรางกาย ผลของการเลอกรบสอโฆษณาเกยวกบสขภาพทางกาย จากการทผผลตไดผลตสนคาชนดเดยวกนจานวนมาก ทาใหเกดการแขงขนโดยมการทาใหสนคาของตนทผลตออกมามคณภาพและราคาถก ยอมเปนผลดตอผบรโภคในการเลอกพจารณาไดหลากหลาย และสามารถเปรยบเทยบขอดและขอเสยกอนทจะตดสนใจเชอ ซอสนคาและบรการเกยวกบสขภาพตางๆ เมอมการบรโภคแลวโอกาสทจะเกดความพอใจมสง เนองจากไดสนคาทมคณภาพ แตถาสนคาบางชนดมใหเลอกนอย ในขณะทผบรโภคมความจาเปนตองกนและใชมาก จะเปนการเปดโอกาสใหผผลตสามารถเอารดเอาเปรยบไดงาย โดยการผลตสนคาทไมมคณภาพมาขาย ทาใหสงผลตอสขภาพทางการ เชน ดมนมแลวเกดอาการทองเสย ผงซกฟอกบางยหอ ซกแลวเกดการแพอยางรนแรง ดงนนสอโฆษณาจงมอทธพลใหคนตดสนใจซอผลตภณฑหรอใชบรการตางๆ ซงสงผลตอสขภาพรางกายของผบรโภคโดยตรง 2. ดานสขภาพจต ผลของการเลอกรบสอโฆษณาเกยวกบสขภาพจต คอ ความรสกพงพอใจและความไมพงพอใจในการบรโภคสนคาและบรการเกยวกบสขภาพตางๆ มผลอยางยงตอสขภาพจตของผบรโภค เชน มการใชสนคาทมคณภาพ มคณสมบตเปนจรงตามคาโฆษณายอมสงผลใหเกดความพงพอใจ สวนสนคาและบรการตางๆ ทผบรโภคเลอกใชมคณภาพไมเปนจรงตามทผผลตโฆษณา สงผลเสยหายและเปนอนตรายตอสขภาพ ยอมทาใหเกดความไมพงพอใจในสนคาและบรการตางๆ นอกจากน การซอสนคาหรอบรการสขภาพบางชนดอาจมราคาสง เมอไดสนคาและบรการทมคณภาพไมเปนไปตามทคาดหวง กจะกอใหเกดความเครยด วตกกงวลหรอเสยใจกบการตดสนใจทผานมาได ดงนนสอโฆษณาจงสงผลตอสขภาพจตของผบรโภคโดยตรง 3. ดานสขภาพสงคม

สอทมความสรางสรรคจะสงผลใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพในทางทพงประสงค ในขณะทสอทนาเสนอพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสม แตพยายามนาเสนอวาเปนคานยมของสงคมทจะสงผลใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพในทางทไมพงประสงค เชน การโฆษณาอาหารประเภทจานดวน ซงเปนอาหารทมการแขงขนในการโฆษณาทสงมากทงทอาหารเหลานมปรมาณแคลอรสงและมสารอาหารทจาเปนตอรางกายในปรมาณตา เดกหรอเยาวชนทรบประทานอาหารเหลานมากๆ จงเสยงตอการเปนโรคเบาหวาน โรคหวใจและโรคมะเรงบางชนดในชวงชวตตอไป ทาใหเปนปญหาสาธารณสขของบคคลในสงคมตอไป

4. ดานสขภาพปญญา

สอโฆษณามอทธพลตอสขภาพทางปญญา เพราะมสอโฆษณาจานวนมากทใชกลวธการโฆษณาประชาสมพนธจงใจผบรโภคใหมความตองการสนคา สงเสรมคานยมหรอแบบแผนการดาเนนชวตทเปนวตถนยมแทนทจะเปนการใชชวตแบบพอเพยงตามแนวทางปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทเนนการดาเนนชวตตามทางสายกลาง ดวนความมเหตผล ความรจกพอประมาณ และมภมคมกนในตวทด เชน การทเราจะซอสนคาชนหนงเราจะตองตดสนใจอยางมเหตมผลทเหมะสมวาสมควรซอหรอไม ดง

75  

บทกลอนของสนทรภทวา ”ไมควรซอกอยาไปพไรซอ ใหเปนมอเปนคราวทงคาวหวาน” ความรจกพอประมาณคอซอในจานวนเทาทจาเปน ในราคาทเหมาะสม การม๓มคมกนคอ การมสตสมปชญญะกอนการตดสนใจซอ ไมหลงใหลหรอตกเปนเหยอของคาโฆษณา หรอสงจงใจใดๆ ทผจาหนายนามาสงเรมการขาย เชน ของแถม การใชชนสวนชงรางวล เปนตน เพราะจะทาใหเราตดสนใจซอสนคานนดวยความตองการทางจตวทยามากกวาเปนการตดสนใจซอโดยใชเหตผลและปญญา การเลอกการออกกาลงกายแบบเพมความแขงแรงเพอสขภาพทด

การทบคคลใดบคคลหนงมสขภาพทแขงแรงเปนปจจยทสาคญประการหนงทสงเสรมใหบคคลนนประสบความสาเรจในดานตางๆ อาทเชน ดานการศกษา ดานการทางาน เปนตน เนองจากผมสขภาพแขงแรงจะมความสามารถทางรางกาย จตใจ และเวลามากกวาคนทไมแขงแรง จงอาจจะกลาวไดวา การมสขภาพดนนเปนเรองทคนทกคนปรารถนา ดงพทธสภาษตทวา “ อโรคา ปรมา ลาภา” ความไมมโรคเปนลาภอนประเสรฐ ซงการทเราจะมสขภาพทไดนนไมไดเกดขนจากการขอพรจากสงศกด แตเราทกคนสามารถสรางไดดวยตวเอง คอการดแลรกษาสขภาพของตนเอง เชน การพกผอนทเพยงพอ รบประทานอาหารทเปนประโยชน หลกเลยงปจจยเสยงตางๆ และการออกกาลงกายอยางสมาเสมอ เปนตน โดยเฉพาะการออกกาลงกายนนเปนทงยาปองกนโรค ยารกษาโรค และยาบารงอยางดทไมตองใชเงนเปนจานวนมากไปหาซอ ดงนนการออกกาลงกายจงเปนสงสาคญตอคนทกเพศทกวย

76  

ใบงาน บทท 11 ขอมลสารสนเทศและแหลงบรการดานสขภาพความปลอดภย

การออกกาลงกายและการเลนกฬา  

คาสง ใหนกศกษาตอบคาถามและอธบายคาถามตอไปน 1. ใหนกศกษา อธบายความหมาย และความสาคญของขอมลสารสนเทศ มาพอสงเขป......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2. ใหนกศกษาบอกแหลงขอมลสารสนเทศ และแหลงบรการดานสขภาพ การออกกาลงกายและการเลนกฬา มาพอสงเขป ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................  

 

 

77  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 12 การทดสอบและสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพเบองตน สาระสาคญ ความสาคญของการดแลสมรรถภาพรางกาย ของคนเรานนมผลตอการดาเนนชวต ดานสขภาพเบองตนของมนษย ดงนนจงตองทราบถงหลกการวธการทดสอบเพอเสรมสรางสมรรถภาพทางกาย อยางถกตอง ถกหลก ถกวธ

ผลการเรยนรทคาดหวง 1. อธบายความหมาย ความสาคญของสมรรถภาพทางกาย 2. อธบายหลกการวธการทดสอบและสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพเบองตน

ขอบขายเนอหา ตอนท 1 ความหมาย ความสาคญของสมรรถภาพทางกาย ตอนท 2 หลกการวธการทดสอบและสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพเบองตน กจกรรมการเรยนร

1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน

สอและอปกรณประกอบการสอน

1. ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

78  

ตอนท 1 ความหมาย ความสาคญของสมรรถภาพทางกาย ความหมายของสมรรถภาพทางกาย คาวา สมรรถภาพทางกาย (Physical fitness) หมายถง ภาพความสามารถของรางกายในการประกอบการงานหรอ กจกรรมทางกาย อยางใดอยางหนงเปนอยางดโดยไมเหนอยเรว สมรรถภาพทางกายเปนสวนสาคญในการพฒนาการทางดานรางกาย ของมนษย สมรรถภาพทางกายของบคคลทวไปจะเกดขนไดจากการเคลอนไหวรางกาย หรอออกกาลงกายอยางสมาเสมอ แตถาหยดออกกาลงกายหรอเคลอนไหวรางกายนอยลงเมอใด สมรรถภาพทางกายจะลดลงทนท ความสาคญของสมรรถภาพทางกาย ในชวงชวตมนษยเราทกคน มความปรารถนาอยากใหตนเองมสขภาพพลานามยเเขงเเรงสมบรณ ปราศจากโรคภยไขเจบทงหลายทงปวง เหมอนดงคากลาวทางศาสนาทวาไว คอ “ อโรคยาปรมา ลาภา “ แปลวา ความไมมโรค เปนลาภอนประเสรฐ สงทกลาวมานนบวาเปนเปาหมายทสาคญอยางหนงของชวตคนเราทกคน แตจะทาอยางไรเราจงจะเปนผทมสขภาพดอยางทตงความหวงเอาไวซง จะเเสดงออกมาโดยดจากเเนวทางการปฏบตตนของเเตละบคคล เพอใหบรรลเปาหมายดงกลาวบางกพยายามรกษาความสะอาดของรางกายสงของ เครองใช บางกเลอกรบประทานอาหารทด หรอ ใหประโยชน ตามทศนะของตน บางกเนนเรองการนอนหลบพกผอน บางกเลอกการอาศยอยในหองทมสภาพเเวดลอมทเหมาะสม บางกหมนไปตรวจสขภาพ หรอปรกษาเเพทยเปนประจา และบางกหาเวลาวางในการออกกาลงกายอยางเปนประจาสมาเสมอ ทงน กเเลวเเตภมหลงของเเตละบคคลไปเเตทกคนกจะมงไปทเปาหมายเรอง เดยวกนคอ ทาอยางไรจะใหตนเปนผทมสขภาพดสขภาพรางกายทเเขงเเรงสมบรณ จาเปนตองอาศยองคประกอบพนฐานหลายดาน เชน สภาพทางรางกาย สภาวะทางโภชนาการ สขนสยและสขปฏบต สภาวะทางจตใจ สตปญญาเเละสภาวะทางอารมณทสดชนเเจมใส ซงความสมพนธของรางกายเเละจตใจน นกพลศกษาไดมคากลาวถงเรองนไววา “ สขภาพจตทเเจมใส อยในรางกายทเเขงเเรง“ หมายความวา การทบคคลจะมสขภาพทสดชนเเจมใสไดนนจะตองเปนบคคลทมรางกาย เเขงแรงสมบรณดวยสมรรถภาพทางกายทด เมอรวมเขากบการมสขภาพจตทปกต มการทางานของระบบตางๆในรางกายทเปนปกตตลอดจนทรรศนะของบคคลทางดาน คณธรรม หรอศลธรรมอนดงาม จะเปนผลรวมใหตวบคคลผนนเปนประชากรทมคณภาพ เปนทพงปรารถนาของสงคมและประเทศชาต ซงเปนเปาหมายสาคญในการพฒนาทรพยากรบคลทกระดบเราสามารถกลาวโดยสรป ไดวา การมสมรรถภาพทางกายทดจะชวยใหเกดผล 3 ดาน ไดเเก

79  

ผลตอสขภาพทางรางกาย 1. ระบบหวใจเเละการไหลเวยนโลหต - หวใจมขนาดใหญขน ปรมาณการสบฉดโลหตมมากขน - กลามเนอหวใจมความเเขงเเรงมประสทธภาพในการทางานมากขน - อตราการเตนของหวใจหรออตราชพจรตาลง - หลอดเลอดมความยดหยนตวด - ปรมาณของเมดเลอดและสารฮโมโกลบนเพมมากขน 2. ระบบการหายใจ - ทรวงอกขยายใหญขน กลามเนอทชวยในการหายใจทางานดขน - ความจปอดเพมขนเนองจากปอดขยายใหญขน การฟอกเลอดทาไดดขน - อตราการหายใจตาลง เนองจากปอดมประสทธภาพในการทางานมากขน 3. ระบบกลามเนอ - กลามเนอมขนาดใหญขน เพราะมโปรตนในกลามเนอมากขนเสนใยกลามเนอโตขน - การกระจายของหลอดเลอดฝอยในกลามเนอมากขน ทาใหกลามเนอสามารถทางาน ไดนาน หรอมความทนทานมากขน 4. ระบบประสาท การทางานเกดดลยภาพ ทาใหการปรบตวของอวยวะตางๆ ทาไดเรวกวาการรบรสงเรา การตอบสนองทาไดรวดเรวและแมนยา 5. ระบบตอมไรทอ การทางานของตอมทผลตฮอรโมน ซงทาหนาทในการเคลอนไหวรางกายไดเปนปกต และมประสทธภาพ เชน ตอมไทรอยด ตอมหมวกไต และตอมในตบออนเปนตน 6. ระบบตอมอาหารและการขบถาย สามารถทางานไดอยางมประสทธภาพมากขน การผลตพลงงานและการขบถายของเสยเปนไปไดดวยด 7. รปรางทรวดทรงด มการทรงตวด บคลกภาพและอรยาบถในการเคลอนไหวสงางามเปนทประทบใจเเกผพบเหน 8. มภมตานทานโรคสง ไมมการเจบปวยงาย ชวยใหอายยนยาว 9. มสขภาพจตด สามารถเผชญกบสถานการณทสรางความกดดนทางอารมณไดด ปรบตวใหเขากบผอนไดด มความสดชนราเรงอยเสมอ องคประกอบของสมรรถภาพทางกาย การทคนเราจะทราบไดวา สมรรถภาพทางกายของตนจะดหรอไมนนจะตองพจารณาทองคประกอบตาง ๆ ของสมรรถภาพ ทางกาย ซงกองสงเสรมพลศกษาและสขภาพกรมพลศกษา ไดกลาว สมรรถภาทางกายโดยทวไป ประกอบดวยสมรรถภาพ ดานยอย ๆ 9 ดาน 1. ความแขงแรงของกลามเนอ 2. ความทนทานของกลามเนอ 3. ความทนทานของระบบหมนเวยนของโลหต 4. พลงของกลามเนอ 5. ความออนตว 6. ความเรว 7. การทรงตว 8. ความวองไว 9. ความสมพนธระหวางมอกบตาและเทากบตา องคประกอบตาง ๆ ทกลาวไวขางตนแตละดาน มความหมายทแตกตางกนไป ดงน 1. ความแขงแรงของกลามเนอ หมายถง ความสามารถในการหดตวหรอการทางานของกลามเนอทจะทาอยางใดอยางหนง ไดสงสดในแตละครง เชน ความสามารถในการยกของหนก ๆ ได มพลงบบมอไดเหนยวแนน และสามารถออกแรง ผลกของหนก ๆ ใหเคลอนทไดเปนตน

80  

2. ความทนทานของกลามเนอ หมายถงความสามารถของกลามเนอในการทางานอยางใดอยางหนงไดตดตอกน เปนเวลานาน ๆ ไดงานมาก แตเหนอยนอย ตวอยาง การทางานทแสดงถงความทนทานของกลามเนอ เชน การแบกของหนกได เปนเวลานาน ๆ การวงระยะไกล การถบจกรยานทางไกลการงอแขนหอยตวเปนเวลานาน ๆ เปนตน 3. ความทนทานของระบบหมนเวยนโลหต หมายถงความสามรถในการทางานขอระบบหมนเวยนโลหต ซงประกอบดวย หวใจ ปอด และเสนเลอดทจะทางานไดนาน เหมอยชา ในขณะทบคคลใชกาลงกายเปนเวลานาน และเมอรางกาย เลกทางานแลว ระบบหมนเวยนโลหตจะสามารถกลบคนสสภาพปกตไดในเวลารวดเรว ตวอยางกจกรรมทปฏบตแลวแสดงถง การมความทนทานของ ระบบหมนเวยนโลหต เชน การวายนาระยะไกล การวงระยะไกล โดยการทางานของระบบไหลเวยนโลหตและระบบหายใจไมผดปรกต 4. พลงกลามเนอ หมายถง ความสามารถของกลามเนอในการทางานในครงหนงอยางแรงและรวดเรว จนทาใหวตถหรอรางกาย เคลอนไหวอยางเตมท การทางานของรางกายทใชพลงกลามเนอ จะเปนกจกรรมประเภทการดง ดน ทม พง ขวาง และกระโดด ดงตวอยาง การกระโดดสง การทมนาหนก พงแหลน ขวางจกร และการยนกระโดดไกล เปนตน 5. ความออนตว หมายถง การประสานงานระหวางกลามเนอ เอน พงผด และขอตอตาง ๆ ทมความยดหยนในขณะทางาน หรอ อาจกลาวไดวาเปนความสามารถในการเหยยดตวของขอตอสวนตาง ๆ ของรางกายในขณะทางาน เชน การกมตวใชมอแตะพนโดยไมงอเขา การแอนตวใชมอแตะขาพบไดโดยไมงอเขา เปนตน 6. ความเรว หมายถง ความสามารถของรางกายในการเคลอนทในลกษณะเดยวกน จากทหนงไปอกทหนงในแนวเดยวกน หรอในแนวตรงในระยะเวลาทสนทสด เชน การวงระยะสน 7. การทรงตว หมายถง การประสานงานระหวางระบบของประสาทกบกลามเนอททาใหรางกายสามารถทรงตวอยใน ตาแหนงตาง ๆ อยางสมดลตามความตองการ กจกรรมทเปนการทรงตว เชน การเดนตามเสนตรงดวยปลายเทา การยนดวยเทาขางเดยวกางแขน การเดนตอเทาบนสะพานไมแผนเดยว เปนตน 8. ความวองไว หรอความคลองตว หมายถง ความสามารถในการเปลยนทศทาง หรอเปลยนตาแหนงการเคลอนไหว ของรางกายอยางรวดเรว และตรงเปาหมายตามทตองการ ดงตวอยางทแสดงถงความวองไว เชน การยนและ นงสลบกนดวย ความรวดเรว เปนตน 9. ความสมพนธระหวางมอกบตาแลเทากบตา หรออาจเรยกไดวาเปนการประสานงานของประสาทกบกลามเนอ ในการทางาน หมายถง ความสามารถทจะทาการเคลอนไหวมอและเทาไดสมพนธกบตาในขณะทางาน เชน การจบ การปาเปา การยงประตฟตบอล การสงลกบอลกรทบฝาผนงแลวรบ เปนตน ประโยชนของการมสมรรถภาพทางกายด การมสมรรถภาพทางกายทดนนจะกอใหเกดประโยชนหลายประการพอสรปสวนทสาคญไดดงน 1. กลามเนอมความสามารถในการทางานไดดยงขน กลาวคอ กลามเนอทใชในการออกกาลงกายหรอทางานจะม ขนาดใหญแขงแรงมากขน 2. กลามเนอหวใจจะมความแขงแรงสามารถหดบบตวไดแรงขน ชวยใหการไหลเวยนของโลหตดขน หวใจ สามารถรบออกซเจนไดมากขน 3. ระบบประสาทสามารถควบคมการทางานของรางกายไดดขน จะชวยใหประกอบกจกรรมตาง ๆ ดวยความชานาญ 4. รางกายเจรญเตบโตไดอยางเตมท กลามเนอตาง ๆ ของรางกายเจรญเตบโตไดสดสวนสามารถทางาน อยางมประสทธภาพ

81  

5. รางกายมภมตานทานโรคสง และลดการเจบปวยเนองจากผทมสมรรถภาพทางกายดยอมมสขภาพดไมมโรคเบยดเบยน 6. มบคลกด ผทมสมรรถภาพทางกายดรางกายจะมการทรงตวดมทรวดทรงทสงางาม เปนการชวยเสรมบคลกภาพ ไดทางหนง 7. เกดความมนใจในตนเองในการปฏบตงานหรอประกอบกจกรรมตาง ๆ 8. เกดการเรยนรในเรองตาง ๆ ไดด เพราะผทมสมรรถภาพทางกายด ยอมมสขภาพด การทสขภาพทด สมบรณ แขงแรงชวยใหจตใจแจมใส เมอจตใจแจมใส ยอมมสมาธเรยนรในเรองตาง ๆ ไดอยางเตมความสามารถ

82  

ตอนท 2 หลกการและวธการทดสอบและสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพเบองตน

การเสรมสรางสมรรถภาพทางกายทวไป (General Physical fitness) 1. การเสรมสรางความเรว ( Speed ) ความเรวของการเคลอนไหว ขนอยกบการทางานของระบบ

ประสาท และระบบกลามเนอและการเปลยนแปลงความเรว ซงเกดจากระบบประสาทเปนสวนใหญเมอกลาวถงความเรวในการออกกาลงกายแลว จะตองแยกการเคลอนไหวออกเปน 2 อยาง คอ การเคลอนไหวทตองอาศยความชานาญเปนพเศษ กบการเคลอนไหวแบบธรรมดางายๆ ดงนน การฝกการเคลอนไหวทตองอาศยความชานาญพเศษ เพอเพมความเรว จงเปนสงททาไดงายกวา เชน ฝกวายนา ตเทนนส หรอพมพดด เปนตน ซงในชวงแรกของการฝกจะกระทาไดชา แตตอมา จะสามารถเพมความเรวขนไดเรอยๆ และในการเรมตนของการฝกถากระทาใหถกวธ จะเปนสวนผลกดนใหมการพฒนาไปไดไกลและมประสทธภาพอกดวย สาหรบความเรวทใชในการเคลอนไหวแบบธรรมดานน ไดแก การแขงขนวงเรว ถาตองการจะวงใหเรวขนจะตองลดระยะเวลาของการหดตวและการคลายตวของกลามเนอ นนคอ ความยาวของกาวและความถของกาวจะตองเพมขนความยาวของการกาวเทาขนอยกบความยาวของเขา และความถของการกาวเทาขนอยกบความเรวในการหดตวของกลามเนอ และการรวมมอกนทางานระหวางระบบประสาทกบระบบกลามเนอความเรวสงสดของคนเรานน จะอยในชวงอาย 21 ปสาหรบชาย และ 18 ปสาหรบหญง ในการทจะเพมความเรวอาจจะกระทาไดอก กลาวคอ

1. เพมกาลงของกลามเนอทใชเหยยดขา 2. ฝกวงดวยความเรวสงสด เพอเพมประสทธภาพในการรวมงานกนของกลมกลามเนอ 3. แกไขขอบกพรองตาง ๆ เกยวกบเทคนคและกลไกของการวง 2. การเสรมสรางพลงกลามเนอ (Muscle Power)พลงของกลามเนอเกดจากการรวมของปจจย

ตอไปน 1. แรงทเกดจากการหดตวของกลามเนอหลาย ๆ มด ททาใหเกดการเคลอนไหวในกลมเดยวกน 2. ความสามารถของกลามเนอในกลมเดยวกนททางานประสานกบกลามเนอของกลมตรงขาม 3. ความสามารถทางกลไกในการทางานของระบบคนระหวางกระดกกบกลามเนอทเกยวของ 3. การเสรมสรางความแขงแรงของกลามเนอ (Muscle Strength) จากหลกการทวา วธทจะทาให

เกดความแขงแรงไดนน จะตองฝกใหกลามเนอทางานตอสกบแรงตานทานหรอนาหนกทสงขน โดยวธเพมแรงตานทานทละนอยเปนระยะเวลานาน

วธการฝกเพอพฒนาความแขงแรงนนมหลายแบบ ซงแตละแบบตางกยดเอาแรงตานทาน เปนสาคญสาหรบพฒนาความแขงแรงของกลามเนอ หรอยดหลก “Overload Principle” โดยใหรางกายฝกเลยขดความสามารถปกต (Normal Capacity) สกเลกนอย ซงการออกกาลงกายทเกนขดความสามารถนจะทาใหรางกายเกดการสบสน ในระยะ 2 – 3 วนแรก หลงจากนน รางกายจะมการปรบตวใหเขากบสถานการณ โดยปกตหากเราใหเวลาแกรางกาย เพอการปรบตวประมาณ 1 เดอน จะทาใหรางกายทางานในขดความสามารถธรรมดาใหมไดอยางมประสทธภาพ นนคอ รางกายมความแขงแรงเพมขน ขดความสามารถกสงขนดวย ในปจจบนวธการฝกเพอพฒนาความแขงแรง จะใชการฝกแบบ Isometric Exercise

4. การเสรมสรางความอดทนของกลามเนอ (Muscle Endurance) ในการเสรมสรางความอดทนหรอทนทานของกลามเนอ เทากบเปนการเสรมสรางการทางานของระบบไหลเวยนเลอด ระบบหายใจ และระบบกลามเนอ ใหทางานไดอยางมประสทธภาพ การฝกเพอเสรมสรางคณสมบตดงกลาว กคลายกบการฝก เพอเสรมสรางความแขงแรง เพราะตางกยดหลก Overload Principle พรอมทงมความเขมขน ระยะเวลา และความบอยอยางเพยงพอ และเหมาะสมสาหรบแตละคน

83  

5. การเสรมสรางความคลองตว (Agility) ความคลองตวมผลตอประสทธภาพของการปฏบตกจกรรมทกอยาง โดยเฉพาะอยางยงกจกรรมทตองอาศยการเปลยนทศทางหรอเปลยนตาแหนงของรางกาย ทตองการความรวดเรว และถกตอง เชน การออกวงไดเรว หยดไดเรว และเปลยนทศทางการเคลอนทไดรวดเรว ฉะนน ความคลองตวจงเปนพนฐานของสมรรถภาพทางกาย และเปนปจจยสาคญตอการเลนกฬาหลายอยาง เชน บาสเกตบอล แบดมนตน ยมนาสตก ฟตบอล วอลเลยบอล เปนตน 6. การเสรมสรางความออนตว (Flexibility) ความออนตว หมายถง พกดการเคลอนไหวของขอตอ (The Range of Motion at a Joint) ซงแบงออกไดเปน 2 อยาง คอ

1. Static Flexibility หมายถง พกดการเคลอนไหวขณะทขอตอเคลอนไหวชามาก ๆ 2. Dynamic Flexibility หมายถง พกดการเคลอนไหวขณะทขอตอเคลอนไหวเรว ๆ ซงมกจะ

มากกวาแบบแรกเลกนอย ความสามารถของขอตอตาง ๆ ในการเคลอนไหวไดอยางกวางขวาง กคอ ความสามารถในการออน

ตว และการเคลอนไหวใด ๆ ถาไมไดทาบอย ๆ หรอไมคอยไดมโอกาสใชขอตอบรเวณนนๆ จะมผลทาใหกลามเนอและเนอเยอทอยบรเวณนนเสยความสามารถในการยดตว จงทาใหการออนตวไมดไปดวย และทาใหมไขมนสะสมอยในรางกายเพมขน เทากบเปนการลดความสามารถของการออนตวลงไปดวยโดยทวไปผทมสมรรถภาพทางกายดจะตองมความออนตวด และความออนตวจะดไดจะตองปราศจากขอจากดตอไปน คอ

1. โรคหรอการบาดเจบ ททาใหขอตอรวมทงกระดกออนทหมปลายกระดกเสอมลง 2. การมสารทเปนอนตรายปรากฏอยทขอตอ 3. การอกเสบของเยอหมขอตอ 4. นาหลอลนในขอตอแหงหรอมนอยเกนไป

7. การเสรมสรางความอดทนทวไป (General Endurance) ความอดทนหรอความ ทนทานหมายถง ความสามารถของรางกาย ททนตอการทางานทมความเขมขนของงานระดบปานกลางไดเปนระยะเวลานานความอดทนแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ

ความอดทนของระบบไหลเวยนและระบบหายใจ (Circulorespiratory Endurance) ความอดทนของกลามเนอแตละแหงของรางกาย (Local Muscle Endurance)

84  

ใบงาน บทท 12 การทดสอบและสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพเบองตน

 

คาสง ใหนกศกษาตอบคาถามและอธบายคาถามตอไปน 1. ใหนกศกษา อธบายความหมาย และความสาคญของสมรรถภาพทางกาย มาพอสงเขป......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2. การเสรมสรางสมรรถภาพทางกายทวไป (General Physical fitness) มกวธ อะไรบาง ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................  

 

85  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 13 ความปลอดภยในชวตและการปองกนหลกเลยงและการให ความชวยเหลอเมอเกด อบตเหต การเกดอคคภยมลพษและสารเคม สาระสาคญ การดารงชวตในโลกปจจบนทมแตความเปลยนแปลง ตองรถงปจจยเสยงททาใหเกดความไมปลอดภยของชวต ตองเรยนรแนวทางหลกเลยงปจจยเสยงดงกลาวและรถงแนวทางการปองกน ชวยเหลอเมอเกดอบตเหต อคคภยมลพษและสารเคม ผลการเรยนรทคาดหวง

1. สามารถบอกปจจยเสยงในการดารงชวต 2. อธบายการปองกนและหลกเลยงปจจยเสยง 3. อธบายพฤตกรรมทจะนาไปสความเสยงตอสขภาพการเกดอบตเหต การเกดอคคภยและ สามารถหลกเลยงได

ขอบขายเนอหา ตอนท 1 ปจจยเสยงในการดารงชวต ตอนท 2 การปองกนและหลกเลยงปจจยเสยง ตอนท 3 การปองกน หลกเลยงและการใหความชวยเหลอเมอเกดอบตเหต การเกดอคคภยมลพษ และสารเคม กจกรรมการเรยนร

1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน

สอและอปกรณประกอบการสอน

1. ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

86  

ตอนท 1 ปจจยเสยงในการดารงชวต ปจจยททาใหเกดพฤตกรรมความเสยง

H-Home คอ ครอบครว ทอยอาศย ชมชนแวดลอม ความปลอดภยภายในบาน เมอวยรนอยในบานอยในชมชนทดกจะทาใหพวกเขามสขภาพจตและสขภาพกายทด ลดความเสยงในการเกดปญหาตางๆได

E-Education / Employment การเรยน การทางาน เปาหมายอาชพและความหวงในชวต วยรนทกคนลวนมเปาหมายในชวต แตละคนลวนมเปาหมายแตกตางกนออกไป และทกคนกหวงวาจะทาเปาหมายนนใหประสบผลสาเรจ แตเนองดวยปจจยหลายๆดาน ทาใหเขาไมสามารถทาได บางคนอาจหมดกาลงใจทจะทาตอ มความทอแทสนหวง กอเกดความเสยงได

Eating คอ พฤตกรรมการกน ไมวาวยรนหญงหรอวยรนชายลวนตองการมรปรางทด ไมอวนเกน และไมผอมเกน ทาใหมความกงวลในการกนตลอดเวลา และอาจกอใหเกดความเสยงตอสขภาพจตได

87  

Activities and friends คอ กจวตรประจาวนและการคบเพอน การทากจวตรประจาวนของวยรน เพอนมอทธพลอยางมากหากคบเพอนทดวยรนกจะทากจกรรมทดและมประโยชนแตหากคบเพอนทไมดวยรนกมความเสยงทจะมทากจกรรมทไมดสงผลตอพฤตกรรมทไมดเชนกน

Drugs – abuse คอ การลองใชสารเสพตด หรอ การลองบหรและเครองดมแอลกอฮอล แนนอนวาวยรนเปนวยทมความอยากรอยากลอง มความตองการในสงทแปลกใหม การคบเพอนหรออยในกลมหรอชมชนทมวสมในเรองของยาเสพตด และแอลกอฮอล วยรนกมความเสยงอยางมากทจะตดสารเสพตดเหลาน

88  

Sexual activities คอ พฤตกรรมทางเพศ การเรยนรเรองเพศเปนสงสาคญ ถงแมวาเมอ พดถง เรองนวยรนบางคนอาจจะอายไมอยากรบฟง แตการใหความรเรอง เพศศกษานจะเปนประโยชน อยางมาก ตอการดาเนนชวตของวยรน ไมวาจะเปนเรองของ การเปลยนแปลงของตนเอง การม เพศสมพนธ การปองกน พฤตกรรมและการแสดงออกทางเพศเปนตน

Safety / violence / abuse คอ พฤตกรรมเสยงตอการเกดอบตเหตและความรนแรง อยางทหลายคนไดรบรวาวยรนเปนวยทใจรอน ววาม ไมชอบทาตามคาสงทาใหเสยงตอการเกดอบตเหตไดงาย อกทงยงชอบชกตอย พกพาอาวธ และบางคนกประสบปญหาภายในครอบครว ถกทารณกรรมและถกลวงละเมดทางเพศ สงตางๆเหลานลวนสงผลตอพฤตกรรมของวยรนไดทงนน

89  

Suicial idea คอ ความรสกเบอหนาย ทอแทในชวต ชวตของวยรนทกคนลวนแตกตางกนบางคนถงแมยากจนเทาไหรแตเขามความอดทนมพนฐานทางจตใจทมนคงไมวามอปสรรคเขามามากแคไหนเขากผานพนมนไปได แตมวยรนบางคนทไมมความอดทน เปนคนออนแอ ไมมประสบการณเลวรายในชวต เจอกบสถานการณทไมคนเคย แลวไมสามารถทนตอมนไดกอาจเกดความรสกเบอหนายทอแท สนหวง คดฆาตวตาไดได ซงถอเปนความเสยงทอนตรายมาก

90  

ตอนท 2 การปองกนและหลกเลยงปจจยเสยง วธลดความเสยงและการสรางเสรมสขภาพของตนเอง ชมชน และสงคม การมสขภาพอนามยทสมบรณแขงแรง ปราศจากโรคและการเจบปวยตางๆ ในชมชนและสงคมไดนน

ทกคนในชมชนควรดแลสขภาพของตนเอง หลกเลยงพฤตกรรมเสยงทางสขภาพและรวมกนสรางเสรมสขภาพใหเกดขนในชมชนและสงคม ซงสามารถนานโยบายยทธศาสตรสรางสขภาพ “คนไทยแขงแรง เมองไทยแขงแรง” ดวยหลกการ 6 อ. (ออกกาลงกาย อาหาร อารมณ อนามยสงแวดลอม อโรคยา และอบายมข) ของกระทรวงสาธารณสขมาประยกตใชในการดแลสขภาพ โดยมแนวทางปฏบตดงน

1. ออกกาลงกาย การออกกาลงกายเปนวธการสรางเสรมสขภาพทด ทาใหมสขภาพทแขงแรง ไมเจบปวยงาย ชวยปองกนโรคตางๆ เชนโรคหวใจ โรคอวน โรควตกกงวลซมเศรา โรคความดนเลอดสง และการออกกาลงกายยงสงผลทาใหรสกสดชน กระปรกระเปรา ผอนคลายความตงเครยดทางจตใจ ดงนนทกคนในชมชนควรออกกาลงกายอยางสมาเสมอ อยางนอยสปดาหละ 3 ครง ครงละไมตากวา 30 นาท และควรเลอกวธการออกกาลงกายใหเหมาะสมกบเพศ วย และสภาพรางกายของตนเองดวย

2. อาหาร อาหารเปนหนงในปจจยสทสาคญของการดารงชวต เพราะอาหารทาใหบคคลมกาลงในการทางานหรอทากจกรรมตาง ๆ ในชวตประจาวนไดอยางปกตสข การเลอกรบประทานแตอาหารทมประโยชนตอสขภาพจงเปนสงจาเปนตอการสรางเสรมสขภาพของบคคล โดยประชาชนทก ๆ วยในชมชนทงวยเดก วยรน วยผใหญ และวยชรา ควรรบประทานอาหารใหครบ 5 หม อยางหลากหลาย มปรมาณทเพยงพอกบความตองการของรางกาย รวมทงเลอกรบประทานแตอาหารทสะอาด ปลอดภย ไมมสารพษปนเปอน

3. อารมณ อารมณมผลกระทบโดยตรงตอสขภาพ ถาบคคลมอารมณด ยมแยมแจมใสอยเสมอ รางกายกจะหลงสารแหงความสขออกมาสงผลดตอสขภาพ แตถาเกดอารมณขนมว โกรธฉนเฉยว เศรา เสยใจ รางกายจะทางานผดปกต ความตานทานโรคลดลง ดงนน ทกคนในชมชนควรหมนดแลและจดการอารมณของตนเองใหอยในภาวะปกตอยเสมอ ดวยวธการจดการกบอารมณและความเครยด เชน นอนหลบพกผอนใหเพยงพอ ฟงเพลง เดนทางทองเทยว นงสมาธ ฝกมองโลกในแงด รวมกลมกบสมาชกในชมชนเพอออกกาลงกาย ทากจกรรมชมรม หรอจดงานเลยงสงสรรคขนในชมชน หรอจดสวนหยอมเพอใชเปนสถานทผอนคลายความตงเครยดของคนในชมชน เปนตน

4. อนามยสงแวดลอม บคคลจะมสขภาพดไมไดถาสงแวดลอมรอบตวเปนพเศษ เกดมลภาวะทสงผลตอการเจบปวยดวยโรคตาง ๆ ดงนนทกคนในชมชนควรชวยกนดแลสงแวดลอมใหมความสะอาด ปลอดภย นาอยอาศย โดยเรมจากการจดการบานเรอน ทพกอาศยใหสะอาดเปนระเบยบเรยบรอย ดแลสงแวดลอมของโรงเรยนใหถกสขลกษณะ ปลอดภยจากอบตเหตและภยอนตรายตาง ๆ เกบรวบรวมและกาจดขยะมลฝอยในชมชนใหถกหลกสขาภบาล ควบคมแมลงและสตวนาโรคในชมชนจดสถานทสาธารณะและถนนภายในชมชนใหมความปลอดภย เปนตน

5. อโรคยา หมายถง การไมมโรคมาเบยดเบยน ซงหากมโรคมาเบยดเบยนรางกายแลวถอวาเปนความทกขของมนษยทกคนทไมอยากใหเกดขนกบตนเอง ดงนนการหลกเลยงพฤตกรรมเสยงทางสขภาพเปนวธหนงทชวยลดปญหาการเกดโรคและการเจบปวยตาง ๆ ทไมพงประสงคไดโดยประชาชนในชมชนในควรรวมกนรณรงคเพอการหลกเลยงพฤตกรรมเสยงตาง ๆ ตอไปน เชนการสบบหร การดมสรา การเสพสารเสพตด การสาสอนทางเพศ การขบขรถโดยประมาท การรบประทานอาหารสก ๆ ดบ ๆ หรอเครงเครยดกบการทางานจนขาดการพกผอนและการออกกาลงกาย

91  

6. อบายมขทกชนดสงผลเสยตอสขภาพ ไมวาจะเปนการเสพสารเสพตด การสบบหร การดมสรา หรอการเลนการพนน ดงนน ผอยอาศยในชมชนควรดแลตนเองและบคคลในครอบครวไมใหไปยงเกยวกบอบายมข รวมทงสมาชกของชมชนควรรวมมอกนปองกนภยจากอบายมขตาง ๆ ไมใหเกดขนในชมชนของตนเองดวย ตอนท 3 การปองกน หลกเลยงและการใหความชวยเหลอเมอเกดอบตเหต การเกดอคคภยมลพษและสารเคม

อบตเหต เปนเหตการณทเกดขนโดยไมคาดคด หรอไมไดระมดระวงมากอน อบตเหตอาจเกดขนไดทกเวลาและทกสถานท เมอเกดอบตเหตขนจะทาใหเสยทรพยสนและอาจเสยชวตได พฤตกรรมทเสยงตอการเกดอบตเหต เกดจากหลายสาเหต ดงน 1. ความประมาท 2. ความคกคะนอง 3. ขาดความรความชานาญ 4. เครองมอชารด 5. ไมปฏบตตามกฎ ระเบยบ 6. อนๆ 1. อบตเหตในบาน

อบตเหตในบาน เปนภยทเกดจากการกระทาทประมาทของสมาชกในบานหรอเกดจากสภาพบานและบรเวณบานทอาจกอใหเกดอนตรายได

อบตเหตในบานนนเกดจากสาเหตหลายประการ ดงน 1. หลดตกจากบนไดหรอทสง 2. เลนกบไฟ นารอนลวก ไฟไหม จดธปเทยนทงไว 3. จมนาในสระนาหรอในแมนาลาคลองใกลบาน 4. ถกของมคมทมแทงหรอบาดมอ 5. กนยาผด ดมหรอกนสารเคม

ขอควรปฏบตในการปองกนอบตเหตในบาน 1. ไมวงเลนขณะขนหรอลงบนได 2. ใชอปกรณและเครองมอ เครองใชอยางระมดระวง และเกบไวในทปลอดภย 3. ไมจดไมขดไฟเลน และดบไฟทกครงหลงใชงานเสรจแลว 4. ถอดปลกเครองใชไฟฟาทกครงเมอใชเสรจแลว 5. ไมวงเลนในบรเวณทมหญาขนรก เพราะอาจถกสตวมพษกดตอยได 6. ไมควรหยบยากนเอง ควรใหผใหญหยบยามาให 7.ไมปนตนไมหรอทสง เพราะพลดตกลงมาได 8. ไมทงเศษกระเบองหรอของมคมไวตามทาง เพราะอาจถกบาดเทาได 9. เมอพบสงของในบานชารด ควรแจงใหพอแมทราบทนท 10. ถาบานอยใกลแมนาลาคลองควรฝกวายนาใหเปน

2. อบตเหตในโรงเรยน อบตเหตในโรงเรยน อาจเกดขนจากความประมาทและความคกคะนองของตวนกเรยนเอง หรอเกดจากสภาพแวดลอมของโรงเรยน เชน โตะและเกาอชารด อาคารเรยนทรดโทรม สนามของโรงเรยนมหญาขนรก เปนตน ดงนน เราจงควรเรยนรขอควรปองกนตนเองจากการเกดอบตเหตในโรงเรยน

ขอควรปฏบตในการปองกนอบตเหตในโรงเรยน

92  

1. ไมเลนรนแรงกบเพอน 2. ปฏบตตามกฎ ระเบยบของโรงเรยน เชน ไมหอยโหนประตหรอหนาตาง 3. เกบเครองมอหรออปกรณ ทใชเสรจแลวใหเรยบรอย 4. ถาหากพบอปกรณหรอเครองมอเครองใชชารด ตองรบแจงใหครทราบทนท

3. อบตเหตในการเดนทาง อบตเหตในการเดนทาง เปนอบตเหตทอาจเกดขนได จากการเดนถนนเดนทางโดยรถยนต หรอเดนทางทางนา อบตเหตในการเดนทางอาจทาใหเราเสยชวตได ดงนน เราจงควรรขอควรปฏบตในการปองกนอบตเหตจากการเดนทาง ดงน

1. ขามถนนตรงทางขาม เชน ทางมาลาย สะพานลอย ทางขามทมสญญาณไฟจราจร 2. กอนขามถนนควรมองขวา มองซาย และมองขวาอกครงจงขามถนน 3. ควรเดนบนทางเทา ไมวงหรอเลนกนขณะเดนถนน 4. ใสเสอผาสสวางในขณะเดนทางตามถนนในตอนกลางคน 5. ไมควรแยงกนขนรถประจาทาง 6. ไมหอยโหนอยทประตรถโดยสารประจาทาง 7. รอขนหรอลงเรอเมอจอดเทยบทาหรอรมฝงเรยบรอยแลว 8. ปฏบตตามกฎหรอระเบยบของการนงเรอ เชน ไมนงบนกราบเรอ

4. เครองหมายเตอนอนตราย นกเรยนคงทราบกนดอยแลววา อบตเหตอาจเกดขนไดทกสถานทดงนน เราจงควรระมดระวงตนเอง เมออยในสถานทตาง ๆ ควรปฏบตตามกฎ ระเบยบ และคาเตอนตาง ๆ ทอาจอยในรปของเครองหมายเตอนอนตราย 5. วธการสอสารเพอขอความชวยเหลอ

เมอนกเรยนเกดอบตเหตหรอพบผทบาดเจบเพราะอบตเหต นกเรยนควรรวธขอความชวยเหลอ เพอจะไดลดความสญเสยทจะเกดขนกบทรพยสนและชวตได

ถาเกดอบตเหต เราควรปฏบต ดงน 1. รบแจงใหพอแม คร หรอผใหญทไวใจไดทราบ โดยบอกรายละเอยดทงหมดเกยวกบสาเหตและ

อาการทเกดขน 2. ถาผทเกดอบตเหตอยในททผชวยเหลอมองไมเหนใหผทเกดอบตเหตรองตะโกนขอความชวยเหลอ

เปนระยะ ๆ หรอทาสญญาณเสยง เชน เคาะพน เคาะประต เพอใหผชวยเหลอรบร 3. นกเรยนควรรและจดชอ ทอย เบอรโทรศพทของผทจะขอความชวยเหลอเมอเกดอบตเหต เชน ชอ

และทอยของพอแม เบอรโทรศพทของสถานตารวจ เบอรโทรศพทโรงพยาบาล เปนตน การปองกนอบตเหต ความปลอดภยในหองทใชปฏบตการจะเกดขนไดตองอาศยผเกยวของหลายฝาย ตงแตผออกแบบหอง ผวางแผนการทดลอง ผควบคมกรทดลอง ผใหบรการ และผเรยน หลกการทวไปในการปองกนอบตเหต คอ 1. การวางระเบยบขอบงคบ ระเบยบขอบงคบคอมาตรการเบองตนของการปองกนอบตเหต เชน การหามนาอาหารเขาไปรบประทานในหองปฏบตการ การหามสบบหร การหามอยคนเดยวในหอง แตการม

93  

ระเบยบทดจะไรความหมายหากมไดมการปฏบตอยางเครงครด ควรจะสรางความเขาใจใหเกดขนวา การปฏบตตามระเบยบนกเพอผลประโยชนของตนเองและสวนรวม 2. การฝกฝนใหเกดเปนนสย ในบรรดาสาเหตของอบตเหต ความบกพรองของคนเปนสาเหตสาคญประการหนง หากจะตองการลดอบตเหตและทาใหเกดสภาพความปลอดภยขนไดอยางถาวรจะตองแกทตวคน เรองของการฝกนสยการทางานดวยความปลอดภยจงจาเปน เพราะไมวาเราจะมระเบยบ ขอบงคบ หรอหาวธปองกนไดดเพยงใด หากผปฏบตยงไมมนสยและเทคนคการทางานดวยความปลอดภยแลว กยากทจะควบคมดแล 3. การรกษาความเปนระเบยบเรยบรอยและการดแลรกษา ความเปนระเบยบยอมเปนการปองกนอบตเหตเบองตนไดทวไปทกแหง นอกจากการรกษาความเปนระเบยบแลวกยงตองมการดแลรกษาสภาพหองและเครองใชทวไปใหอยในสภาพดดวย โดยเฉพาะอยางยงเครองไฟฟา 4. การใหการศกษาเรองอนตรายจากสารเคม การปองกนและวธแกไขอบตเหตจากสารเคมยอมเกดขนไดงายถาใชไมถกวธ ดงนนจงจาเปนอยางยงทผเรยนตองมความรเรองอนตรายของสารเคม สวนใหญอบตเหตมกเกดจากการใชสารไวไฟอยางไมระมดระวง ควรยาเตอนถงวธใชทถกตอง การหกรดของสารตองมวธแกไขทถกตอง และเนนใหปฏบตตามวธทดลองอยางเครงครด 5. การจดเตรยมอปกรณทจาเปน การปองกนบางครงจาเปนตองจดเตรยมอปกรณทเหมาะสมไวให เชน แวนนรภยเพอกนสารกระเดนเขาตา การจดสภาพการระบายอากาศของหอง ตปฐมพยาบาล อปกรณดบเพลง รวมทงเครองมอทดลองทพอเพยง และอยในสภาพใชงานไดอยางปลอดภย 6. การวเคราะหสาเหตของอบตเหต บนทกเหตการณและขอเสนอแนะเหตการณทไดเกดขนแลว จะเปนบทเรยนทดถาหากไดมการวเคราะหหาสาเหต และจากสาเหตจะมขอเสนอแนะในการแกไขปองกนมใหเกดอบตเหตขนอก บนทกเหตการณจะเปนประโยชนตอผมาภายหลง ซงเปนบทเรยนราคาแพงไดมาจากผเคราะหราย 7. การสงเสรมเพอใหเหนความสาคญของการปองกน หลกการขนสดทายของการปองกนอบตเหตคอ การสงเสรมเพอใหทกคนเหนความสาคญของการปองกนอนตราย การทางานดวยความปลอดภยเปนเรองทควรทา เพราะเปนประโยชนตอทกฝายทเกยวของ ไมควรเปนเรองของการบงคบ เปนตน การสงเสรมจะเปนการชวยปลกฝงเจตคตทดตอการทางานดวยความปลอดภย อบตเหตมกประเภท การแบงประเภทของอบตเหต เรองราวทเกยวของกบอบตเหต ไดแก 1. ตวการหรออปกรณททาใหเกดอบตเหต เชน ยานยนต อาวธปน สารพษ ไฟฟา กาซหงตม 2. ผลจากอบตเหต เชน บาดแผลของผวหนงศรษะหรอสมองบาดเจบ กระดกหก แผลจากวตถระเบดและกระสนปน แผลลวก - ไหม 3. สงแวดลอมททาใหเกดอบตเหต เชน การจราจร บาน โรงเรยน สถานทประกอบการ เชน โรงงานสถานทกอนสราง สนามกฬา สนามรบ 4. ผทประสบอบตเหต เชน อบตเหตทเกดแกผใชรถใชถนน อบตเหตในเดก คนงาน นกกฬา คนชรา

94  

ใบงาน บทท 13 ความปลอดภยในชวตและการปองกนหลกเลยงและการใหความชวยเหลอ

เมอเกดอบตเหต การเกดอคคภย มลพษและสารเคม  

คาสง ใหนกศกษาตอบคาถามและอธบายคาถามตอไปน 1. ใหนกศกษา บอกสาเหตทกอใหเกดความเสยงอยางนอยมา 5 ขอ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2. นกศกษาจะมวธการหลกเลยงปจจยเสยงอยางไร อธบายมาพอสงเขป ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................  

  

 

95  

แผนการเรยนรประจาบท

บทท 14 หลกและวธการปฐมพยาบาลเบองตน สาระสาคญ หลกการและวธการปฐมพยาบาลเบองตนเปนทกษะทสาคญในการปฏบตอยางถกตอง เมอเกดเหตการณ เพอเปนการปฐมพยาบาลเบองตน ตอตนเองและผอนจากอบตเหต มลพษ สารเคม ฯลฯ ผลการเรยนรทคาดหวง สามารถปองกน ชวยเหลอดแลตนเองจากอบตเหต มลพษ สารเคมและสามารถปฐมพยาบาลได ขอบขายเนอหา ตอนท 1 หลกการและวธการปฐมพยาบาลเบองตน กจกรรมการเรยนร

1. ศกษาเอกสารการเรยนร 2. ปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอน

สอและอปกรณประกอบการสอน

1. ใบงาน 2. เอกสารประกอบการเรยนร 3. อนเทอรเนต

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนการสอน 2. การอภปรายแสดงความคดเหน 3. ตรวจแบบฝกหดทายบท

96  

ตอนท 1 หลกการและวธการปฐมพยาบาลเบองตน หลกเบองตนของการปฐมพยาบาล การปฐมพยาบาลเปนการชวยเหลอแรกสดเพอใหคนไดรบอบตเหตปลอดภยโดยมขอควรคานงถงดงน 1. เพอปองกนอนตราย 2. เพอชวยชวต 3. เพอลดความเจบปวด 4. นาสงโรงพยาบาล เราตองเกบขอมลเบองตน โดยดจากผปวย ผอยในเหตการณ อาการเปนอยางไร และประเมนสถานการณ ดงน 1 . เมอพบเหนผบาดเจบ ควรดใหแนนอนวาผปวยมเลอดออกหรอไม ออกจากทใดบาง มความรนแรงของบาดแผลแคไหน ถามเลอดออก ควรทาการหามเลอดเปนอนดบแรก 2 . ถาผปวยไมมเลอดออก ใหตรวจดวารางกายอบอนหรอไม ถารางกายเยนชน แสดงวาผปวยมอาการชอค ควรหมผาใหอบอน ใหนอนศรษะตากวาลาตวเลกนอย 3 . ควรตรวจดปากผปวยวามสงอาเจยน หรอสงอนใดอดตนหรอไม ถาม ใหรบลวงออกเสยเพอมใหอดตนทางเดนหายใจหรอมใหสาลกเขาปอด 4 . ตรวจดใหแนวาผปวยหายใจขดหรอหยดหายใจหรอไม ถาหยดหายใจใหรบทาการผายปอด และตรวจ คลาชพจรของเสนเลอดใหญบรเวณลาคอวายงเตนเปนจงหวะหรอไม ถาคลาชพจรไมพบหรอเบามาก ใหจดการนวดหวใจดวยวธกดหนาอกตอไป 5 . ตรวจดสวนตาง ๆ ของรางกายวามบาดแผล รอยฟกชา กระดกหก ขอเคลอนหรอไม ถาพบสงผดปกต ใหปฏบตการปฐมพยาบาลแลวแตกรณ เชน ปดบาดแผล เขาเฝอกชวคราว เปนตน 6 . ไมควรเคลอนยายผปวยโดยไมจาเปน ถาหากตองการเคลอนยายควรทาใหถกวธ และมผชวยเหลอ หลายคนชวยกน 7 . คลายเสอผาทรดรางกายออก 8 . อยาใหคนมามงด เพราะจะทาใหอากาศถายเทไมสะดวก 9 . พยายามปลอบใจผปวยอยางใหตนเตนตกใจ อยาใหผปวยมองเหนบาดแผลและรอยเลอดของตน 10 . ตามแพทยมาสถานทเกดเหต หรอนาสงโรงพยาบาลโดยเรว การปฐมพยาบาล การปฐมพยาบาล หมายถง การใหความชวยเหลอผปวยหรอผบาดเจบ ณ สถานทเกดเหต โดยใชอปกรณเทาทจะหาไดในขณะนน กอนทผบาดเจบจะไดรบการดแลรกษาจากบคลากรทางการแพทย หรอสงตอไปยงโรงพยาบาล

97  

การปฐมพยาบาลมวตถประสงคทสาคญคอ 1. เพอชวยชวต 2. เพอเปนการลดความรนแรงของการบาดเจบหรอการเจบปวย 3. เพอทาใหบรรเทาความเจบปวดทรมาน และชวยใหกลบสสภาพเดมโดยเรว 4. เพอปองกนความพการทจะเกดขนตามมาภายหลงการปฐมพยาบาลแบบตาง ๆ การปฐมพยาบาลบาดแผลอยางถกตองจะชวยปองกนอนตรายและลดอาการแทรกซอนทจะเกดขนไดโดยปฏบตดงน ชนดของบาดแผล แบงเปน 2 ประเภท คอ ชนดของบาดแผลบาดแผลปด หมายถง บาดแผลทมการฉกขาดของเนอเยอภายใตผวหนง เชน แผลฟกชา หอเลอด ขอเทาพลก ขอแพลง การดแล - ใน 24 ชวโมงแรก ใชนาแขงหรอถงนาเยนประคบ เพอไมใหเลอดออก และชวยระงบอาการปวด - หลง 24 ชวโมง ควรประคบดวยนาอน เพอชวยละลายลมเลอด บาดแผลเปด หมายถง บาดแผลททาใหเกดรอยแยกของผวหนงแบงเปน5ชนดคอ - แผลถลอก ผวหนงถลอก เลอดออกเลกนอย - แผลฉกขาดขาด เกดจากวตถไมมคมแตมแรงพอ ใหผวหนงฉกขาด ขอบแผลมกขาดกระรงกระรง - แผลตด เกดจากวตถมคมตด บาดแผลมกแคบ ยาว ขอบแผลเรยบ - แผลถกแทง เกดจากวตถปลายแหลมแทงเขาไปบาดแผลจะลก - แผลถกยง เกดจากกระสนปน อนตรายมากนอยขนอยกบอวยวะภายในทถกกระสนปน การปฐมพยาบาล บาดแผลเลอดออก - กรณเลอดไหลมาก ๆ ควรจะรบกดบาดแผลดวยผาสะอาดใหเลอดหยดกอนตองกดใหแนนอยนาน 5-10 นาท อาจใชผายดพนทบกอนทจะไปโรงพยาบาล - กรณปากแผลแยกควรปดปากบาดแผลดวยพลาสเตอร - แผลถลอกหรอแผลฉกขาดทผวหนงและมเลอดออกมาไมมาก ใชผาสะอาดกดบรเวณเลอดออกใหกระชบแน พอประมาณเลอดจะหยดภายใน 2-3 นาท ใชนาประปา เปดใหไหลผานแผล - ชะลางแผลและทาความสะอาดรอบๆ แผล ถาแผลสกปรกมาก ควรลางดวยนาสะอาดและสบ - ใชผาสะอาด หรอผากอซสะอาด ซบบรเวณแผลใหแหง - ใสยาฆาเชอ เชน เบตาดน (Betadine) ไมจาเปนตองปดแผล ถาเปนแผลถลอก หากมเลอดซม ควรใชผากอซสะอาดปดแผลไว - ถาบาดแผลมขนาดใหญ กวางและลก มเลอดออกมาก ใหหามเลอด และรบนาสงโรงพยาบาล การดแลบาดแผลทเยบ - ดแลแผลไมใหสกปรก ไมควรใหถกนาเพราะจะทาใหแผลทเยบไมตด และเกดการตดเชอไดงาย - การเปลยนผาปดแผลควรทาใหนอยทสดหรอทาเมอมความจาเปนเทานน ถาแผลสะอาดไมตองเปลยนผาปดแผลจนถงกาหนดตดไหม ยกเวน แผลสกปรก อาจตองลางแผลบอยขน - ตามปกต จะตดไหมเมอครบ 7 วน แตถาแผลยงอกเสบ หรอยงไมแนใจวาแผลตดแลว อาจตองรอตอไปอก 2 – 3 วน ใหแผลตดกนดจงคอยตดไหม ยกเวนรายทมการตดเชอ แผลเปนหนอง จาเปนจะตองตดไหมออกกอนกาหนด แผลไฟไหม นารอนลวก หมายถง การทผวหนงถกทาลายดวยความรอน ทอณหภมสงกวา 50 C ไดแก เปลวไฟ ไอนารอน นาเดอด สารเคม กระแสไฟฟา และรงสตางๆ

98  

ชนดของแผลไหม เฉพาะชนผวหนง ผปวยจะมอาการปวดแสบปวดรอน ลกษณะแผลแหง แดง และถาลกถงหนงแทจะพองเปนตมนาใสและบวม การดแล - ระบายความรอนออกจากแผล โดยใชผาชบนา หมนประคบบรเวณบาดแผล หรอเปดใหนาไหลผานบรเวณบาดแผลตลอดเวลา นานประมาณ 10 นาท ซงจะชวยบรรเทาความเจบปวดดวย - ทาดวยยาทาแผลไหม - หามเจาะถงนาหรอตดหนงสวนทพองออก - ปดดวยผาสะอาดเพอปองกนการตดเชอและพนผาไว - ถาแผลไหมเปนบรเวณกวางหรอเปนอวยวะทสาคญตองรบนาสงโรงพยาบาล ลกถงเนอเยอใตผวหนง ไดแก ไขมน กลามเนอ เสนประสาท กระดก เปนตน ลกษณะแผลมสนาตาลเทาหรอดา ผวหนงรอบๆ จะซด มกลนไหม อาจทาใหเกดผลแทรกซอน ถงเสยชวตได การดแล - ไมตองระบายความรอนออกจากบาดแผลเพราะจะยงทาใหแผลตดเชอมากขน - หามใสยาใดๆ ทงสนลงในบาดแผล - ใชผาสะอาดปดบรเวณแผลเพอปองกนสงสกปรก ใหความอบอน และรบนาสงโรงพยาบาล * หามใชนาปลา ยาสฟน ยาหมอง ทาแผล เพราะอาจเกดการตดเชอทาใหแผลอกเสบได อนตรายจากสารเคม เมอถกสารเคมหกราดผวหนงหรอลาตวใหปฏบตตวดงน - ใชนาลาง โดยใชวธตกราด หรอเปดนาใหไหลผานนานประมาณ 10 นาท หรอนานจนแนใจวาลางออกหมด - ถอดเสอผาเครองประดบทเปอนสารเคมออกใหหมด - นาสงโรงพยาบาล สาหรบผทมอาการเจบสาหส สงสาคญ - ถาสารเคมเปนผงใหถอดเสอผาและเครองประดบทเปอนออกใหหมดแลวลางดวยนาเพราะถาใชนาลางทนท สารเคมจะละลายนาทาใหออกฤทธ เพมขน สารเคมเขาตา ตองรบใหการชวยเหลอเพราะอาจทาใหตาบอดได ดงน - ลางดวยนาสะอาด นานประมาณ 20 นาท โดยเปดนาจากกอกเบาๆ ลาง หรอเทนาจากแกวลางระวงอยาใหนาเขาตาอกขางหนง - ปดตาดวยผาสะอาดหามขยตา - นาสงโรงพยาบาลทนท หนามดเปนลม เปนสภาวะทอาจเกดจากสาเหตทไมรายแรง หรอจากสาเหตทรายแรงกเปนได ดงนนผทอยใกลชด ควรจะตองทราบและเรยนร ทจะชวยเหลอผทมอาการหนามดเปนลมนนๆ ไดทนทวงท อาการ มอาการหมดสตไปชวขณะประมาณ 1-2 นาท ภายหลงหนามดเปนลม แลวรสกตวดขนในเวลาตอมา สวนใหญแสดงวาไมนาจะมอะไรรายแรง เชน พวกทยนกลางแดดเปนเวลานานอาจเสยเหงอมากทาใหมอาการเปนลมแดดไดแตหากวาหมดสตไปนานกวานควรพาคนไขไปพบแพทยจะเปนวธทดทสด

99  

การใชผาสามเหลยม ( Triangular bandages) การใชผาสามเหลยม เมอมบาดแผลตองใชผาพนแผล ซงขณะนนมผาสามเหลยม สามารถใชผาสามเหลยมแทนผาพนแผลได โดยพบเกบมมใหเรยบรอย และกอนพนแผลตองพบผาสามเหลยมใหมขนาดเหมาะสมกบบาดแผล และอวยวะ 1. การคลองแขน (Arm sling) ในกรณทมกระดกตนแขนหก หรอกระดกปลายแขนหก เมอตกแตงบาดแผล และเขาเฝอกชวคราวเรยบรอยแลวจะคลองดวยผาสามเหลยมตามลาดบดงน 1.1 วางผาสามเหลยมใหมมยอดของสามเหลยมอยใตขอศอกขางทเจบใหชายผาดานพบพาดไปทไหลอกขางหนง 1.2 จบชายผาดานลางตลบกลบขนขางบน ใหชายผาพาดไปทไหลขางเดยวกบแขนขางทเจบ 1.3 ผกชายทงสองใหปมอยตรงรองเหนอกระดกไหปลารา

100  

1.4 เกบมมสามเหลยมโดยใชเขมกลดตดใหเรยบรอย 2. การพนมอ ใชกรณทมบาดแผลทมอ ทาตามลาดบดงน 2.1 วางมอทบาดเจบลงบนผาสามเหลยม จบมมยอดของผาสามเหลยมลงมาดานฐานจรดบรเวณขอมอ

2.2 หอมอโดยจบชายผาทงดานซายและขวาไขวกน 2.3 ผกเงอนพรอดบรเวณขอมอ แผลงพษกด 1. ดรอยแผล ถางไมมพษแผลจะเปนรอยถลอก ใหทาแผลแบบ แผลถลอก แลวถาแผลไมลกลามหรอไมมอาการอน ไมตองไปหาหมอ แผลจะหายเอง ถางมพษจะมรอยเขยว 1 หรอ 2 จด ใหรกษาตามขอ 2-7

101  

2. พดปลอบใจอยาใหกลวหรอตกใจ, ใหนอนนงๆ, ถาจาเปนใหเคลอนไหวนอยทสด 3. หามใหดมเหลา ยาดองเหลา หรอยากลอมประสาท 4. หามใชมดกรดปากแผล หามบบเคนบรเวณแผล เพราะจะทาใหแผลชา สกปรก และทาใหพษกระจายเรวขน. 5. หามขนชะเนาะรดแขนหรอขา เพราะจะเกดอนตรายมากขน 6. รบพาไปหาหมอ, ถาเปนไปไดควรนาซากงทกดไปดวย 7. ถาหยดหายใจ ให เปาปากชวยหายใจ ผงเขาตา หามขยตา , รบลมตาในนาสะอาด , และกลอกตาไปมาหรอเทนาใหไหลผานตา ทถางหนงตาไว ถายงไมออก ใหคนชวยใชมมผาเชดหนาทสะอาดเขยผงออกถาไมออก ควรรบไปหาหมอ บาดแผล - แผลตนหรอแผลมดบาด (เลอดออกไมมาก) 1. บบใหเลอดชะเอาสงสกปรกออกมาบาง 2. ถามฝนผงหรอสกปรก ตองลางออกดวยนาสกกบสบ 3. ใส ทงเจอรใสแผลสด หรอ นายาโพวโดนไอโอดน 4. พนรดใหขอบแผลตดกน 5. ควรทาความสะอาดแผลและเปลยนผากอซวนละ 1 ครง จนกวาแผลจะหาย ความดนตา หนามด เวยนศรษะ 1. ถามอาการเจบหนาอกรนแรง, ปวดทองหรออาเจยนรนแรง, ถายอจจาระดา,ใจหววใจสน, ชพจรเตนเรว, เหงอแตกทวมตว, หรอลกนงมอาการเปนลม ตองไปหาหมอโดยเรว.

102  

2. ถาไมมอาการในขอ 1 ใหปฏบตดงน 2.1 ใหนอนลงสกคร แลวลกขนใหมโดยลกชาๆ อยาลกพรวดพราด เชน คอยๆลกจากทานอน เปนทานง แลวนงพกสกคร ขยบและเกรงขาหลายๆ ครง, แลวคอย ๆ ลกขนยน, ยนนงอย สกคร แลวจงคอยเดน 2.2 ถายงมอาการใหกนยาหอม หรอกดจด 3. ถาเปน ๆ หาย ๆ เรอรง ควรไปหาหมอเพอตรวจหาสาเหต การปองกน ใหออกกาลงกายเพมขนทละนอย, นอนหลบพกผอนใหเพยงพอ, และดมนามาก ๆ สนขกด 1. ใหรบทาแผลทนท โดยลางแผลดวยนาสะอาด, ฟอกสบหลายๆ ครง, แลวชะแผลดวย แอลกอฮอล หรอ ทงเจอรใสแผลสด หรอ นายาโพวโดนไอโอดน 2. รบพาไปหาหมอ เพอพจารณาฉดยาปองกนบาดทะยก, ฉดยาปองกนโรคกลวนาและใช ยาปฏชวนะ การหามเลอด 1. ถาบาดแผลเลก กดปากแผลดวยผาสะอาด แลวพนใหแนน 2. ถาบาดแผลใหญ เลอดออกพง ทาตามขอ 1 แลวเลอดยงไมหยด ใชผา เชอกหรอสายยางรดเหนอแผล (ระหวางบาดแผลกบหวใจ) ใหแนนพอทเลอดหยดไหลเทานน โดยอวยวะสวนปลายไมเขยวคลา หรอถาเปนเลอดพงออกมาจากปลายหลอดเลอดทขาดอย ใหใชกอนผาเลกๆ กดลงตรงนนเลอดจะหยดได 3. ยกสวนทมเลอดออกใหสงไว เปนลม 1. ถาเปนลมหมดสต และหยดหายใจ, หรอชก , หรอเปนลมอมพาต (สวนหนงสวนใดของ รางกายออนแรงทนท), หรอเปนลมแนนอกหรอจกอก จนหายใจไมออก, หรอมอาการ รนแรงอน ตองไปหาหมอโดยเรว 2. ถาเปนลมหนามด อาจหมดสตจนไมรสกตวไดโดยกอนเปนลมหนามด อาจใจหววใจสน หรอเวยนศรษะแลวหมดแรงฟบตวลงกบพน (มกจะไมลมฟาด) - ใหนอนหงายลงกบพน ( ศรษะไมหนนหมอน) แขนขาเหยยด ใชหมอนหรอสงอนรองขา และเทาใหสงกวาลาตว - คลายเสอผาใหหลวมออก เอาฟนปลอมและของในปากออก - พดโบกลมใหถกหนาและลาตว หามคนมงด. - ใหดมยาหมองหรอยาดมอนๆ หรอกดจด - ใชผาชบนาเยนหรอนาอนเชดหนา และบบนวดแขนขา ถาไมดขนใน 30 นาท ใหไปหาหมอ การปองกน - รกษาสขภาพใหแขงแรง เชน กนอาหารและนอนหลบพกผอนใหเพยงพอ ออกกาลงกาย สมาเสมอ - หลกเลยงชนวนททาใหเปนลมหนามด เชน ทแออดอบอาว 3. ถาเปนลมแนนทอง เรอลมบอยๆ ผายลมบอยๆ - ดมนารอน ๆ หรอนาขง/ขา/กระชาย (อยางใดอยางหนง)

103  

- กนยาลดกรด ยาขบลม การปองกน - อยากนอาหารจนอมมาก และหลกเลยงอาหารทเกดลมงาย เชน นม ถว อาหารทยอยยาก อาหารคางหรอเรมบด เปนตน - พดหรอรองเพลงใหนอยลง - จบนาบอยๆ เพอไมใหกลนลมโดยไมรตว - ผอนคลายความเครยดลง ดเรองกงวล-เครยด เลอดกาเดาไหล 1. ใหนงนงๆ, หงายศรษะไปดานหลง พงพนกหรอผนง, หรอนอนหนนไหลใหสงแลวหงายศรษะพงหมอน 2. ปลอบใจใหสงบใจ ใหหายใจยาวๆ (ยงตนเตนตกใจ เลอดยงออกมาก) 3. ใชนวมอบบจมกทง 2 ขางใหแนน โดยใหหายใจทางปากแทนหรอใชผาสะอาดมวนอดรจมกขางนน หรอ กดจด 4. วางนาแขงหรอผาเยนบนสนจมก หนาผาก และใตขากรรไกร 5. ถาเลอดไมหยด รบพาไปโรงพยาบาล 6. ถามเลอดกาเดาออกบอย ควรปรกษาหมอ, อาจเปนความดนเลอดสงหรอโรคอน ๆ ได การเคลอนยายผปวย การเคลอนยายผปวยโดยผชวยเหลอสองคน วธท 1 อมและยก เหมาะสาหรบผปวยรายในรายทไมรสกตว แตไมควรใชในรายทมการบาดเจบของลาตว หรอกระดกหก ภาพการเคลอนยายผปวยดวยวธอมและยก

104  

วธท 2 นงบนมอทงสทจบประสานกนเปนแคร เหมาะสาหรบผปวยในรายทขาเจบแตรสกดและสามารถใชแขนทงสองขางได วธเคลอนยาย ผชวยเหลอทงสองคนใชมอขวากาขอมอซายของตนเอง ขณะเดยวกนกใชมอซายกามอขวาซงกนและกน ใหผปวยใชแขนทงสองยนตวขนนงบนมอทงสทจบประสานกนเปนแคร แขนทงสองของผปวยโอบคอผชวยเหลอ จากนนวางผปวยบนเขาเปนจงหวะทหนง และอมยนเปนจงหวะทสอง แลวจงเดนไปพรอมๆ กน ภาพการเคลอนยายผปวยดวยวธนงบนมอทงสทประสานกนเปนแคร วธท 3 การพยงเดน วธนใชในรายทไมมบาดแผลรนแรง หรอกระดกหกและผบาดเจบยงรสกตวด การเคลอนยายผปวยดวยวธพยงเดน การเคลอนยายผปวยโดยผชวยเหลอสามคน วธท 1 อมสามคนเรยง เหมาะสาหรบผปวยในรายทไมรสกตว ตองการอมขนวางบนเตยงหรออมผานทางแคบ ๆ วธเคลอนยาย ผชวยเหลอทงสามคนคกเขาเรยงกนในทาคกเขาขางเดยว ทกคนสอดมอเขาใตตวผปวย และอมพยงไวตามสวนตาง ๆ ของรางกายดงน คนท 1 สอดมอทงสองเขาใตตวผปวยตรงบรเวณคอและหลงสวนบน

105  

คนท 2 สอดมอทงสองเขาใตตวผปวยตรงบรเวณหลงสวนลางและกน คนท 3 สอดมอทงสองเขาใตขา ผชวยเหลอคนทออนแอทสดควรเปนคนท 3 เพราะรบนาหนกนอยทสด เมอจะยกผปวยผชวยเหลอทงสามคน จะตองทางานพรอมๆ กน โดยใหคนใดคนหนงเปนออกคาสง ขนแรก ยกผปวยพรอมกนและวางบนเขา จากทานเหมาะสาหรบจะยกผปวยขนวางบนเปลฉกเฉนหรอบนเตยง แตถาจะอมเคลอนทผชวยเหลอทงสามคน จะตองประคองตวผปวยในทานอนตะแคง และอมยน เมอจะเดนจะกาวเดนไปทางดานขางพรอมๆ กน และถาจะวาง ผปวยใหทาเหมอนเดมทกประการ คอ คกเขาลงกอนและคอย ๆ วางผปวยลง การเคลอนยายผปวยดวยวธอมสามคนเรยง วธท 2 การใชคน 3 คน วธนใชในรายทผบาดเจบนอนหงาย หรอ นอนควากได ใหคางของผบาดเจบยกสงเพอเปดทางเดนหายใจ 1. ผปฐมพยาบาล 2 คนคกเขาขางลาตวผบาดเจบขางหนง อกขางหนง ผปฐมพยาบาลอก 1 คน คกเขาขางลาตวผบาดเจบ 2. ผปฐมพยาบาลคนท 1 ประคองทศรษะและไหลผบาดเจบ มออกขางหนง รองสวนหลงผบาดเจบ 3. ผปฐมพยาบาลคนท 2 อยตรงขามคนท 1 ใชแขนขางหนงรองหลงผบาดเจบ เอามอไปจบมอคนท 1 อกมอหนงรองใตสะโพกผบาดเจบ 4. ผปฐมพยาบาลคนท 3 มอหนงอยใตตนขาเหนอมอคนท 2 ทรองใตสะโพก แลวเอามอไปจบกบมอคนท 2 ทรองใตสะโพกนน สวนมออกขางหนงรองทขาใตเขา 5. มอคนท 1 และคนท 2 ควรจบกนอยระหวางกงกลางลาตวสวนบนของผบาดเจบ ผปฐมพยาบาลจะตองใหสญญาณลกขนยนพรอม ๆ กน

106  

การเคลอนยายผปวยดวยวธใชคน 3 คน การเคลอนยายผปวยโดยใชผาหม ใชกรณทไมมเปลหามแตไมเหมาะกบผปวยทไดรบบาดเจบบรเวณหลง วธเคลอนยาย พบผาหมตามยาวทบกนเปนชน ๆ 2-3 ทบ โดยวธการพบผาหมพบเชนเดยวกบการพบกระดาษทาพด วางผาหมขนาบชดตวผปวยทางดานขาง ผชวยเหลอคกเขาลงขางตวผปวยอกขางหนง จบผปวยตะแคงตวเพอใหนอนบนผาหม แลวดงชายผาหมทงสองขางออก เสรจแลวจงมวนเขาหากน จากนนชวยกนยกตวผปวยขน ผชวยเหลอคนหนงตองประคองศรษะผปวย โดยเฉพาะผปวยทสงสยวา ไดรบบาดเจบทคอหรอหลง

การเคลอนยายผปวยโดยใชผาหม การเคลอนยายผปวยโดยใชเปลหาม เปลหรอแครมประโยชนในการเคลอนยายผปวย อาจทาไดงายโดยดดแปลงวสด การใชเปลหามจะสะดวกมากแตยงยากบางขณะทจะอมผปวยวางบนเปลหรออมออกจากเปล วธการเคลอนยาย เรมตนดวยการอมผปวยนอนราบบนเปล จากนนควรใหผชวยเหลอคนหนง เปนคนออกคาสงใหยกและหามเดน เพอความพรอมเพรยงและนมนวล ถามผชวยเหลอสองคน คนหนงหามทางดานศรษะ อกคนหามทางดานปลายเทาและหนหนาไปทางเดยวกน ซงหมายความวาผชวยเหลอทหามทางดานปลายเทาจะเดน

107  

นาหนา หากมผชวยเหลอ 4 คน ชวยหาม อก 2 คน จะชวยหามทางดานขางของเปลและหนหนาเดนไปทางเดยวกน

การเคลอนยายผปวยโดยใชเปลหาม วสดทนามาดดแปลงทาเปลหาม 1. บานประตไม 2. ผาหมและไมยาวสองอน วธทาเปลผาหม ปผาหมลงบนพนใชไมยาวสองอนยาวประมาณ 2.20 เมตร - อนท 1 สอดในผาหมทไดพบไวแลว - อนท 2 วางบนผาหม โดยใหหางจากอนท 1 ประมาณ 60 ซม. จากนนพบชายผาหมทบไมอนท 2 และอนท 1 ตามลาดบ

การใชผาหมมาดดแปลงทาเปลหามผปวย 3. เสอและไมยาว 2 อน นาเสอทมขนาดใหญพอๆกนมาสามตว ตดกระดมใหเรยบรอย ถาไมแนใจ วากระดมจะแนนพอใหใชเขมกลดซอนปลายชวยดวย แลวสอดไมสองอนเขาไปในแขนเสอ

108  

ใบงาน บทท 14 หลกและวธการปฐมพยาบาลเบองตน

 

คาสง ใหนกศกษาตอบคาถามและอธบายคาถามตอไปน 1. การปฐมพยาบาล มความสาคญอยางไร......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2. เวลาถกงกด จะมวธการปฐมพยาบาลอยางไร จงอธบายมา ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. ถาผเรยนเหนเลอดกาเดาเพอนออก จะมวธการปฐมพยาบาลอยางไร จงอธบายมา ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

- ประเวศ วะส. บนเสนทางใหม การสงเสรมสขภาพ : อภวฒนชวตและสงคม, สถาบนวจยระบบสาธารณสข, พฤษภาคม 2541. - ปณธาน หลอเลศวศย บรรณาธการ. การจดตงองคกรระดบชาต เพอการสงเสรมสขภาพในประเทศไทย, สถาบนวจยระบบสาธารณสข, พฤษภาคม 2541. - ลกขณา เตมศรชยกล และสชาดา ตงทางธรรม. สศตวรรณใหมของการสงเสรมสขภาพ, สถาบนวจยระบบสาธารณสข, พฤษภาคม 2541. - อนวฒน ศภชตกล บรรณาธการ. สขภาพของโลก ค.ศ.2000, สถาบนวจยระบบสาธารณสข, กรกฎาคม 2541. - จรส สวรรณเวลา. มมมองใหม ระบบสขภาพ, สถาบนวจยระบบสาธารณสข, พ.ศ.2543. - วพธ พลเจรญ และคณะ. สการปฏรประบบสขภาพแหงชาต, สถาบนวจยระบบสาธารณสข, สงหาคม 2543. - ประเวศ วะส. สขภาพในฐานะอดมการณของมนษย, สานกปฏรประบบสขภาพแหงชาต, 2543. - จรส สวรรณเวลา. สขภาพพอเพยง ระบบสขภาพทพงประสงค, สถาบนพฒนา และรบรองคณภาพโรงพยาบาล, มกราคม 2544. - พ.ร.บ.กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ พ.ศ.2544. - คณะอนกรรมการยกราง พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต. ราง พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. ...... ฉบบปรบปรง 24 กนยายน 2545 และคาชแจงประกอบ. สานกปฏรประบบสขภาพแหงชาต, 2545. - อาพล จนดาวฒนะ. ปฏรปสขภาพ : ปฏรปชวตและสงคม. สานกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต, 2546. - บรษทอกษรเจรญทศน - แมบทมาตรฐาน สขศกษาและพลศกษา ป.๕ พมพครงท ๓ - คมอ การดแลสขภาพ รวบรวมโดย นพ.เมธ พงษกตตหลา

บรรณานกรม

109

110

คณะผจดทา

ทปรกษา นางสาววจตร กนทาโย ผอานวยการ กศน.อาเภอเวยงแหง

ผจดทา

1. นายพทยา ธาตอนจนทร คร คศ.1 กศน.อาเภอเวยงแหง 2. นางธนชพร ศรวลย คร กศน.ตาบล กศน.อาเภอเวยงแหง 3. นางสาวไพลน ลาภเกด คร กศน.ตาบล กศน.อาเภอเวยงแหง 4. นางสาวจรชยา กจชยกล คร กศน.ตาบล กศน.อาเภอเวยงแหง

111

คณะบรรณาธการ/ปรบปรงแกไข

ทปรกษา

นายศภกร ศรศกดา ผอานวยการสานกงาน กศน.จงหวดเชยงใหม นางมนา กตชานนท รองผอานวยการสานกงาน กศน.จงหวดเชยงใหม

คณะบรรณาธการ/ปรบปรงแกไข

นางณชชา ทะภมนทร ผอานวยการ กศน.อาเภอดอยเตา ประธานกรรมการ นายพทยา ธาตอนจนทร คร คศ.1 กศน.อาเภอเวยงแหง กรรมการ นางสาวศรพชร วรเศรษฐกลไชย คร คศ.1 กศน.อาเภอพราว กรรมการ นางปภนดา เอกชยอาภรณ ครอาสาสมครฯ กศน.อาเภอเมองเชยงใหม กรรมการ นายสกล ศรนา คร กศน.ตาบล กศน.อาเภอสนกาแพง กรรมการ นางสาวพชวรรณ อาพนธส คร กศน.ตาบล กศน.อาเภอสนทราย กรรมการ นางเดอนฉาย แตมมาก คร กศน.ตาบล กศน.อาเภอหางดง กรรมการ นางสาวแสงระว แกวรากมก คร กศน.ตาบล กศน.อาเภอหางดง กรรมการ นางสาวสรสวด สวรรณพงศ คร กศน.ตาบล กศน.อาเภอหางดง กรรมการ นางสาวจนทรจรา ออนอน นกวเคราะหนโยบายและแผน สานกงาน กศน.จงหวดเชยงใหม กรรมการ และเลขานการ