ZHVILLIMI I AFTËSIVE TË OJF-VE - SENiOR-AProcesi i avokacisё faqe 19-35 Shtojca faqe 37-50 . 4 ... —Federata Ndërkombëtare e Planifikimit Prindëror: Udhëzues avokacie, IPPF

ZHVILLIMI I AFTËSIVE TË OJF-VE Organizatat e Shoqërisë Civile dhe Avokacia

ZHVILLIMI I AFTËSIVE TË OJF-VE

Organizatat e Shoqërisë Civile dhe Avokacia

Qendra Rajonale e Mjedisit për Evropën Qendrore e Lindore (REC) është një organizatë ndërkombëtare me mision mbështetjen në adresimin e problemeve mjedisore. REC e përmbush misionin e saj duke nxitur

bashkëpunimin ndërmjet qeverive, organizatave joqeveritare, bizneseve dhe aktorëve të tjerë mjedisorë, si dhe duke mbështetur shkëmbimin e lirë të informacionit dhe pjesëmarrjen e publikut në vendimmarrjen

mjedisore.REC është krijuar në 1990 nga Shtetet e Bashkuara, Komisioni Evropian

dhe Hungaria. Sot REC bazohet ligjërisht në Kartën e nënshkruar nga qeveritë e 30 vende dhe Komisioni Evropian. REC ka një rrjet zyrash në 17 shtete: Shqipëria, Bosnja-Hercegovina, Bullgaria, Kroacia, Republika Çeke, Estonia, Hungaria, Letonia, Lituania, RIJ e Maqedonisë, Mali i Zi, Polonia, Rumania, Serbia, Sllovakia, Sllovenia dhe Turqia. Zyra qendrore ndodhet

në Szentendre, Hungari.REC merr pjesë aktive në proceset globale, rajonale dhe lokale dhe

ndihmon në zgjidhje të qëndrueshme e mjedisore brenda dhe përtej rrjetit të tij të zyrave, përmes kalimit të njohurive dhe përvojave në vende dhe

rajone të ndryshme.

Të gjitha të drejtat e këtij botimi mbahen nga: © 2014 Qendra Rajonale e Mjedisit (REC), Shqipëri

Përgatitur nga:Qendra Rajonale e Mjedisit (REC), Shqipëri

Rruga “Ismail Qemali”, Nr. 27, Tiranëhttp://albania.rec.org

Ky modul është realizuar në kuadër të Programit

Ky modul është përgatitur nga: Dimitar Spasenoski

Ky botim u mundësua nga programi SENiOR-A, i zbatuar nga REC Shqipëri dhe mbështetur financiarisht nga Ambasada Suedeze në

Shqipëri. Ky publikim paraqet pikëpamjet e autorit/autorëve mbi këtë temë. Këto pikëpamje nuk janë adoptuar apo miratuar nga Qendra

Rajonale e Mjedisit (REC) dhe nuk duhet të shihen si qëndrime të REC apo të Ambasadës së Suedisë në Shqipëri.

3

Përmbajtja

Material teorik rreth çështjes

• Avokacia si koncept faqe 9-10

• Elementët e avokacisë faqe 11-19

Procesiiavokacisё faqe 19-35

Shtojca faqe 37-50

4

ORGANIZATAT E SHOQËRISË CIVILE DHE AVOKACIA

5


Me aktivitete dhe trajnime në të gjithë territorin e Shqipërisë, Mbështetja për Organizatat Mjedisore të Shoqërisë Civile në Shqipëri, SENiOR-A, është një projekt që po përpiqet të japë kontributin në forcimin dhe specializimin e mëtejshëm të shoqërisë civile në fushën e mjedisit në Shqipëri, për të qenë e aftë të paraqesë nevojat e komunitetit, të sigurojë shërbime e mbështetje, të zhvillojë partneritete dhe rrjete të përbashkëta, të adresojë përparësitë kombëtare të zhvillimit në fushën e mjedisit dhe udhëheqë në rrugën drejt zhvillimit të qëndrueshëm. Programi SENiOR-A, i zbatuar nga REC Shqipëri është mbështetur fianaciarishtngaAmbasadaSuedezenëShqipëri.

Forcimi i shoqërisë civile në këto fusha kërkon një investim domethënës dhe afatgjatë jo vetëm në mbështetjen me fonde për aktivitetet e shoqatave, por dhe me rritjen e kapaciteteve të tyre si në aftësitë bazë (p.sh. menaxhimi i OJF, marrëdhëniet me mediat, apo aktivitetet lobuese dhe advokuese) ashtudhenëatotëlidhuraspecifikishtmesektorëtë veçantë të mjedisit. Për sa më sipër programi SENiOR-A ka mbështetur këto dy vitet e fundit një sërë trajnimesh në nivel kombëtar dhe rajonal për të forcuar kapacitetet e brendshme të organizatave dhe ekspertëve brenda këtyre organizatave.

Parathënie

Në vijim të këtyre trajnimeve, REC Shqipëri, si zbatuese e programit SENiOR-A ka parashikuar të publikojë dhe disa module në lidhje me disa nga temat të cilat kanë nevojë për materiale burimore apo në të cilat ka zhvillime e koncepte të reja që duhen përdorur nga Organizatat e Shoqërisë Civile. Këto module nuk pretendojnë të jenë një libër reference, por ato mund të shërbejnë fare mirë si material burimor për Organizatat apo në trajnimet qëatokryejnëmestafinaponëterren.

Moduli “Organizatat e Shoqërisë Civile dhe Avokacia“, që ju keni tashmë ndër duar, është një mjet që ndihmon organizatat në përmbushjen e misionit të tyre dhe ofron njohuri mbi Avokacinë dheefektetesaj,medobitëshumëfishtëpëranëtarët e rrjetit, grupet e synuara, organizatat dhe institucionet e sistemit shtetëror, si dhe për shoqërinë në përgjithësi.

REC Shqipëri shpreson që ky modul të jetë i dobishëm për aktivitetet tuaja të ardhshme.

Mihallaq Qirjo Drejtor për Shqipërinë

Qendra Rajonale e Mjedisit (REC)

6


MATERIAL TEORIK

9

Hyrje

Sipaspërkufizimit,shoqëriacivilepërfshinnjëspektërtëgjerëshoqatashdheorganizatashtëshoqërisëcivile, të cilat veprojnë në sektorë të ndryshëm të shoqërisë, pa e përfshirë qeverinë dhe jashtë kontrollit tësaj.Anëtarëtklasikëtëshoqërisëcivilejanëorganizatatjofitimprurëse(OJF),sindikatat,shoqatatendryshme të punëdhënësve, si dhe grupimet e ndryshme informale të njerëzve që organizohen përreth një çështjeje a problemi të caktuar me interes të përbashkët.

Përgjithësisht, organizatat e shoqërisë civile (OJF-të) përfaqësojnë identitete, interesa, probleme dhe perspektiva të ndryshme. Kështu që, larmia e çështjeve dhe përfaqësimi i interesave ofrojnë forcën dhe besueshmërinë e nevojshme në rolin e tyre si katalizatorë të proceseve shoqërore, duke i shndërruar ato në aktorët kryesorë të proceseve që synojnë krijimin dhe ndryshimin e politikave dhe praktikave të caktuara me rëndësi dhe në interes të qytetarëve. Në këtë proces pjesëmarrës, organizatat e shoqërisë civile, si dhe drejtuesit dhe përfaqësuesit e tyre duhet të jenë të pavarur, madje, edhe atëherë kur, në përmbushje të qëllimeve të tyre, u ofrohet bashkëpunim i niveleve të ndryshme nga ana e autoriteteve.

Qytetarët bashkohen me organizata të ndryshme për të përmbushur objektivat e tyre dhe në mbrojtje të grupeve të synuara prej tyre (OJF-ve). OJF-të duhet të jenë të afta të shprehin lirshëm dhe të promovojnë pozicionin dhe mendimin e tyre për çështje në interes të përbashkët. Gjithashtu, ato duhet të nxisin ni-sma dhe duhet të jenë të afta të marrin pjesë e të kontribuojnë në formëzimin e opinionit publik dhe në zhvillimin e politikave dhe proceseve vendimmarrëse. Për ta përmbledhur, avokacia është pjesë e punës së gjithë organizatave, përmes së cilës avokojnë për të drejtat dhe interesat e anëtarëve dhe grupeve të synuara prej tyre.

Është me rëndësi të theksohet se, për të përmbushur qëllimin e tyre, organizatat duhet të jenë të afta të përdorin mekanizmat ekzistues, p.sh. të pjesëmarrjes në punën e komisioneve parlamentare, të këshillave bashkiakë dhe në debatet publike, si dhe të organizojnë nisma dhe fushata nga ku mund të kërkohetprejautoritetevetëndërmarrinveprimetëcaktuaranëpërgjigjetëçështjevetëidentifikuaraprej tyre.

10


Avokacia si koncept Çfarë është avokacia?

Sipas referencave në Fjalorin e Oksfordit për studentë të avancuar, avokaci do të thotë:“mbështetje e qartë ndaj një ideje të caktuar, veprimtarie ose besimi”.

Sipas Olga Gladkikh, trainere për strategjinë e avokacisë, avokacia është:“shkundje dhe dobësim i pemës së problemit”.

Në shumë prej trajnimeve të avokacisë, kur pjesëmarrësit nxiten të thonë një sinonim të termit avokaciaponjëfjalëshoqëruesepërtermin,përgjigjetmë të zakonshme janë: • Mbrojtje (kryesisht ligjore, avokat)

• Përfaqësim

• Promovim

• Punë bindëse

• Që tërheq vëmendjen

• Lobim

• Ndryshim

• Komunikim

Fjalaavokaciështëfjalëqëvjenngaanglishtjadhedotëthotëtëthërrasësh,tëflasëshdhetëkërkosh.

Në fakt, termi avokaci ka si origjinë latinishten (drejt, nëdrejtimtë,voca–voice,zë,tëthërrasësh,tëflasësh).Në këtë kontekst, kuptimi i avokacisë do të ishte: t’u japësh zë grupeve shoqërore, që tradicionalisht nuk janëkonsultuar(nukjanëdëgjuar)qëtëthonëfjalënetyre në procesin e vendimmarrjes.

Kjo përcakton rolin e OJF-ve në nivel individual dhe në nivel rrjeti lidhur me avokacinë, si një ndërmjetëse mes grupeve të marxhinalizuara dhe vendimmarrësve.

Organizatat e përdorin avokacinë për t’u dhënë zë anëtarëve të tyre dhe grupeve të synuara.Avokacia, në kontekstin e organizimit qytetar, është një term relativisht i ri. Megjithatë, koncepti i i avokacisë me siguri që nuk është i tillë.

Përkufizime

Ekzistojnëdisapërkufizimetëavokacisë.Disaprejtyrejepen në tekstin vijues: “Avokaci është akti ose procesi i mbështetjes së një kauze ose çështjeje. Një fushatë avokacie është tërësia e veprimtarive të synuara në mbështetje të kauzës apo çështjes.

Ne avokojmë një kauzë apo çështje sepse duam që:•tësigurojmëmbështetjenëlidhjemekauzënapoçështjen;•tëndikojmëtektëtjerëtqëtambështesinatë;ose•tëpërpiqemitëndikojmëapotëndryshojmëlegjislacionin që prek apo cënon këtë të fundit (kauzën).”—Federata Ndërkombëtare e Planifikimit Prindëror: Udhëzues avokacie, IPPF 1995

“Avokacia është proces që përfshin një seri aksionesh politike, që kryhen nga qytetarët e organizuar për të transformuar marrëdhëniet e pushtetit. Qëllimi i avokacisë është arritja e ndryshimeve politike konkrete,prejtëcilavemësëshumtipërfitonpublikuipërfshirë në proces. Këto ndryshime mund të ndodhin si në sektorin publik, edhe në atë privat. Avokacia kryhet në mënyrë të efektshme kur ndjek një plan strategjik brenda një kuadri të arsyeshëm kohor.” —Fondacioni Arias (Kosta Rika)

“Avokacidotëthotëtëflasëshapotëtërheqëshvëmendjen e komunitetit lidhur me një çështje të caktuar dhe të orientosh vendimmarrësit drejt zgjidhjes. Avokaci është të punosh me njerëzit dhe organizatat e tjera për të sjellë ndryshime.”—CEDPA: Kairo, Pekin dhe më tej: Libërth avokacie për gratë drejtuese

11


“Kolegët në Indi e përshkruajnë avokacinë si një proces të organizuar, sistematik, të qëllimshëm për çështje me peshë/ndikim dhe në interes të publikut, që ndryshon marrëdhëniet e pushtetit, për të përmirësuar jetën e grupeve të lëna mënjanë. Kolegë të tjerë nga Amerika Latine e përcaktojnë atë si proces transformimi shoqëror që synon të përvijojë orientimin e proceseve pjesëmarrëse, të politikave dhe programeve, në mbështetje të grupeve të marxhinalizuara, të të drejtave të njeriut dhe të ruajtjes së mjedisit. Kolegët afrikanë e përshkruajnë avokacinë si një procesqëmbështettëvarfërit,dukereflektuarvlerat thelbësore të barazisë, drejtësisë dhe respektit reciprok, me fokus kryesor fuqizimin e të varfërve dhe sjelljen e përgjegjshme ndaj tyre.”—Instituti për Zhvillimin e Kërkimit: Libër burimor për avokacinë

“Avokacia konsiston në një tërësi strategjish të ndryshme, që synojnë ndikimin në vendimmarrjet e niveleve lokale, rajonale, kombëtare dhe ndërkombëtare, e më specifikisht:• Kush vendos (lidhur me)—zgjedhjet,

emërimet dhe përzgjedhjet e politikë-bërësve, gjykatësve, ministrave, këshilltarëve, drejtorëve menaxhues, administratorëve, etj.

• Çfarë vendos—politika, ligje, prioritete kombëtare, shërbime, programe, institucione, buxhete.

• Si u arrit në vendimmarrje—aksesi i qytetarëve në informacion dhe procesi, niveli i konsultimeve, përgjegjshmëria dhe reagimi i vendimmarrësve ndaj qytetarëve dhe aktorëve të tjerë.

Politikat dhe vendimet janë zgjidhjet ndaj problemeve konkrete. Avokacia e efektshme kërkon njohje dhe analizë të mprehtë të problemit konkret dhe propozim koherent të zgjidhjes.”—InterAction: materialet e workshopit për avokacinë e grave

Përmbledhjeepërkufizimevepëravokacinë:• Proces që fuqizon zërin e të varfërve dhe

grupeve të marxhinalizuara në luftën për ndërtimin e një shoqërie të drejtë dhe demokratike.

• Proces që nxit argumentet logjike, të cilat synojnë të ndikojnë në sjelljet dhe barrierat e funksionarëve publikë gjatë punës së tyre për hartimin dhe zbatimin e ligjeve, të politikave publike, me synimin që vizioni i së tashmes të kthehet në realitet të së ardhmes.

• Proces politik, që gjithësesi qëndron përtej politikave partiake dhe polarizimeve politike.

• Aktivitet që ka si objektiv promovimin e drejtësisë shoqërore dhe të drejtave të njeriut në komunitete.

• Përpjekje e përbashkët për një qeverisje transparente dhe të përgjegjshme.

Përkufizimetemësipërmetregojnëse:“Nuk ekziston një përkufizim i plotë dhe i vetëm në lidhje me avokacinë. Përkufizimi varet nga natyra e çështjeve dhe e problemeve që avokohen, si dhe nga konteksti në të cilin zhvillohet një nismë e caktuar avokacie”.

Çfarë nuk është avokacia? Kurflitetpëravokaci,nukështëfjalapër:Informim, edukim dhe komunikim.

Avokacia nuk është një fushatë për ndryshimin e praktikave konkrete, siç është p.sh. marketingu social lidhur me përdorimin e prezervativëve. Fushata e avokacisë do të synonte ndikimin e opinionit publik në ndërmarrjen e zgjidhjeve ligjore për çështje të caktuara. P.sh. fushata e marketingut social për parandalimin e HIV/AIDS orientohet drejt zvogëlimit të praktikave

12


seksuale me risk të lartë, ndërsa fushata përkatëse eavokacisëpromovonrritjenefinancimevepërprogramet e HIV/AIDS dhe/ose hartimin e politikave më të mira qeveritare për njerëzit me AIDS ose HIV.Në kontekstin mjedisor, fushata e marketingut social për uljen e nivelit të ndotjes së ujërave sipërfaqësore do të orientohej drejt edukimit të qytetarëve për një sjellje më miqësore ndaj mjedisit dhe rritjen e shkallës së tyre të ndërgjegjësimit për mbrojtjen e mjedisit. Ndërsa një fushatë avokacie do të orientohej drejt ndryshimit (ose prezantimit) të praktikave dhe politikave të reja që përmirësojnë në mënyrë të verifikueshmesituatënlidhurmenivelinaktualtëndotjes së ujërave sipërfaqësore.Në Aneksin 1 jepet një analizë krahasuese mbi avokacinë dhe konceptet lidhur me të.

Promovimi mes politikë-bërësve Me qëllim që një organizatë të jetë një avokuese e efektshme, ajo duhet të ndërtojë besueshmëri mes politikë-bërësve. Avokimi nuk mund të reduktohet vetëm në takime dy-palëshe dhe thjesht në programet e organizatës. Ndërtimi i marrëdhënieve që bazohen në besim është një element i rëndësishëm i një avokacie të suksesshme. Gjithësesi, i rëndësishëm nuk je ti – por çështja që ti avokon!!!

Promovimi publikPërdorimi i mediave në avokaci nevojitet për të transmetuar mesazhe politike, për të nxitur njerëzit të ndërmarrin qëndrime/sjellje të caktuara lidhur me çështjen që përfaqësojnë, me shpresën që çështjen të mund t’ia komunikojnë politikë-bërësve. Megjithëse promovimi i organizatës nuk është dhe nuk duhet të jetë një nga objektivat e avokimit të nismës, mesazhet avokuese janë të dobishme pasi rrisin shkallën e ndërgjegjësimit të publikut të gjerë lidhur me organizatën dhe aktivitetet e saj.

Ngritja e fondeve Në shumicën e rasteve avokacia nuk e rrit buxhetin e organizatës. Në disa raste, ajo mund të gjenerojë më tepër fonde për fusha të caktuara të punës dhe, deri diku, mund të ndikojë në shtimin e sasisë së fondeve për organizatën në të ardhmen. Gjithashtu, avokacia

(veçanërishtavokaciaesuksesshme)erritprofilineorganizatave të përfshira në proces (përfshi agjencitë donatore), duke rritur ndjeshëm mundësinë për ngritje fondesh nga burime të tjera në të ardhmen. Sidoqoftë, qëllimi kryesor i avokacisë është ndryshimi i politikave dhepraktikaveprejtëcilavepërfitojnëanëtarëtegrupeve të synuara.

Pse duhet avokacia? Me qëllim që të realizojmë objektivat dhe të përmbushim misionin! Organizatat e sektorit të shoqërisë civile, të sektorit publik, si dhe të biznesit funksionojnë në kontekstin tërësor që i rrethon. Mes të tjerash, ky kontekst përbëhet dhe nga kuadri ligjor ekzistues. Pra nga njëra anë kemi ligjet dhe institucionet e sistemit, të cilat krijojnë mekanizmat zbatues dhe i venë ato në funksionim dhe, nga ana tjetër kemi qytetarët me të drejtat, nevojat dhe nivelet e ndryshme të përfshirjes në vendimmarrje.

Është pikërisht kjo skema e marrëdhënieve që karakterizon organizatat e shoqërisë civile, të cilat udhëhiqen nga komunikimi i drejtpërdrejtë me vendimmarrësit dhe që përfaqëson urën e komunikimit mes këtyre të fundit dhe qytetarëve. Avokacia nuk është objektiv më vete – ajo duhet të jetë pjesë përbërëse e punës së përditshme të organizatave të sektorit drejt përmbushjes së qëllimeve të caktuara. Këto qëllime duhet të jenë në linjë me përmbushjen e tëdrejtavetëcaktuaraapotënevojavetëidentifikuaranga anëtarët e organizatës apo grupet e synuara. Kur procesiiavokacisëplanifikohet,organizohetdhezbatohet siç duhet, atëherë ai përbën çelësin e suksesit në rolin e tij si ndërmjetës. Është me rëndësi të përmendimsepërfitimishtesëqëorganizatatmarrinnga aktivitetet e avokacisë është rritja e pranisë së tyre tek grupet e synuara, por edhe me komunitetin në përgjithësi. Kyrolpërbënnjësfidëpërorganizatatesektoritnëtë gjithë botën, përfshi organizatat nga sistemet e

13


zhvilluara demokratike me tradita të hershme demokracie.Kjosfidëështëshumëmëemadhepër vendet në tranzicion, si p.sh. në Ballkanin Perëndimor, përfshirë Shqipërinë. Në vendet me regjim tranzitor të kalimit nga sistemi totalitar në demokratik, ndryshimet e politikave dhe praktikave ndodhin me dinamika të shpejta. Kështu, detyra e organizatave të shoqërisë civile është të avokojnë në mbrojtje të interesave të anëtarëve apo të grupeve të synuara nga organizata, si dhe t’u ofrojnë atyre përfshirje në vendimmarrjet e të gjitha niveleve. Duke përmbushur sa më sipër, ato kontribuojnë në zhvillimin e politikave dhe praktikave që adresojnë nevojat dhe janë në dobi të qytetarëve.

Shkurtimisht, avokacia është një mjet që ndihmon në përmbushjen e misionit të organizatës dhe ofron efekte me dobi të shumëfishtë për anëtarët e rrjetit, grupet e synuara, organizatat dhe institucionet e sistemit, si dhe për shoqërinë në përgjithësi!

Elementët e avokacisë Elementët kryesorë të avokacisë janë tipare të nevojshme që duhet të zotërojnë veprimtaritë tuaja të avokimit. Përvojat e shumta të organizatave që punojnë në fushën e përfaqësimit, si dhe të atyre që merren me avokaci nëpër botë, diferencojnë disa elementë kryesorë të caktuar, që përbëjnë bazën e veprimtarive avokuese. Gjithashtu, sikundërse pamë më sipër, grupe të ndryshme kanë zhvilluar përkufizimetëndryshmembiavokacinë,sidhekanë ide të ndryshme në lidhje me atë çka avokacia është në vetvete. Mund të themi se avokacia është:

• Aktivitet i njerëzve për njerëzit

Në themel të çdo aktiviteti avokues qëndrojnë njerëzit. Organizatat që merren me avokaci ndihmojnë individët dhe grupet e synuara ose ndryshe të marxhinalizuarit, që të marrin pjesë në proceset vendimmarrëse dhe të ushtrojnë pushtetin e tyre. Avokacia nuk duhet të kthehet në dialog elitash, pavarësisht vullnetit të mirë dhe angazhimit të tyre në zgjidhjen e çështjeve apo problemeve të caktuara. Kjo situatë do të rriste hendekun mes tyre dhe do të rriste vartësinë e njerëzve për të cilët avokohet. Kështu që, kur planifikojmëtënxisimveprimtariavokuese,ështëme rëndësi të vlerësojmë nëse veprimtaritë e kryera si më sipër e forcojnë apo e zbehin ndjesinë e njerëzve në lidhje me fuqinë/pushtetin apo ndikimin e tyre në proceset politikëbërëse.

• Bazohet në të drejta dhe nevoja

Mefjalëtëtjera,avokaciaështëgjithmonënjëobjektiv për të drejtat dhe vlerat. Në varësi të fushës suaj të veprimtarisë, kur kryeni një veprimtari avokuese si organizatë, fokusin e përpjekjeve duhet ta mbani në ndryshimet e kuadrit ligjor ose të procedurave që cënojnë të drejta të caktura, apo edhe në propozimin e zgjidhjeve të nevojshme mbi probleme reale të

14


grupeve që përfaqësoni. • Ndryshim i balancës mes pushteteve

Ky është një nga elementët më të rëndësishëm të avokacisë. Shumë prakticienë e përshkruajnë avokacinësilojë,kumëpaktëfuqishmitfitojnë/marrin fuqi për të ndikuar të plotëfuqishmit.

• Ndikim tek vendimmarrësit

Avokaci,mepërkufizim,dotëthotëndikimnëprocesetvendimmarrëse. Ky ndikim duhet të adresohet jo vetëm tek vendimmarrësit, por tek të gjithë ata që mund të ndihmojnë në realizimin e objektivave avokuese. Këtu përfshihen p.sh. grupet dytësore të synuara, autoritetet informale (të cilët mund të ndikojnë tek vendimmarrësit), si dhe opinionistët, të cilët mund të ushtrojnë ndikim në sjelljen e njerëzve për çështje të caktuara.

• Politika

Dy karakteristikat e fundit dëshmojnë për lidhjen e ngushtë që ekziston mes avokacisë dhe politikës. Më saktësisht, avokacia ka, thuajse pa përjashtim, lidhje me politikën, në aspektin e ndikimit që krijon në proceset vendimmarrëse. Në shoqëritë e polarizuara, shumë organizata të shoqërisë civile (ndonjëherë edhe donatorë) shmangin përfshirjen e tyre në veprimtari të cilat mund të karakterizohen si politike. Madje, edhe në vende që mund të konsiderohen si demokraci të reja, me një numërtëkufizuarnismashavokacie,konfirmohenpërvojat botërore. Ato bashkohen në konkluzionin seavokaciajo-politikeështënjëkuadërkufizuesnëpërmbushjen e objektivave që promovojnë organizatat e shoqërisë civile ose grupet avokuese.

• Përfshirje

Aktivitetet avokuese, që mbrojnë dhe promovojnë vlera, duhet të jenë të hapura ndaj gjithë atyre që mbështesin objektivat përkatëse. Prania në nisma avokacie e disa organizatave, që kanë mision të njëjtë, nuk duhet të çojë në situata monopoli apo ekskluziviteti në avokimin e çështjeve të caktuara. Kjoqasjeështëtejetkufizuese.Qasjaqëpromovonnjë hapje më të gjerë ndaj procesit ku sigurohet

mbështetje, garanton më tepër sukses përsa i përket nxitjes së ndryshimeve në praktikat dhe politikat përkatëse. Organizatat mjedisore, sikundër dhe OJFtë e sektorëve të tjerë, duhet të bëjnë maksimumin e përpjekjeve që të shtrijnë mbështetjen në organizata të ngjashme apo individë, me qëllim krijimin e grupeve të fuqishme avokacie të cilët mbështesin nevojat e grupit të gjerë, të mbështetësve që përfaqësojnë.

Rezultatet e pritshme Avokacia si proces duhet të japë tre rezultatet e mëposhtme:

1. Ndryshime në politika apo praktika

Në këtë rast problemi që avokohet zgjidhet duke miratuar një ligj, rregullore apo procedurë. Duke pasur parasysh që ky është objektivi bazë i çdo fushate avokacie, madje edhe për një nismë më të vogël, mund të themi se ai përbën rezultatin e parë dhe më të dukshmin.

Megjithatë, nëse e përqëndrojmë nismën e avokacisë vetëm në nivelin e rezultateve, mund të çojmë në përjashtimin e mëtejshëm të grupeve të marxhinalizuara nga procesi i vendimmarrjes. Si shembull në lidhje me këtë mund të sjellim rastin kur, për arritjen e ndryshimeve bindim një person të fuqishëm politikisht ose me ndikim, që të përdorë pozicionin apo pushtetin e tij dhe të lobojë në emrin tonë tek vendimmarrësit. Në këtë rast, mund të thuhet se objektivi i fushatës përmbushet, por avokacia realizohet mes elitës dhe vendimmarrësve, duke e dobësuar pozitën e grupeve të marxhinalizuara. Meqënëse objektivi arrihet për shkak të solidaritetit të “njerëzve me vullnet të mirë”, kjo e përshkallëzon mungesën e pushtetit të grupeve të marxhinalizuara, të cilët do të ndiejnë se nuk mund të jenë pjesë e proceseve vendimmarrëse, si dhe rrit shkallën e tyre të vartësisë ndaj vullnetit të elitës.

15


2. Ndryshimi i sistemit

Niveli i rezultateve nuk lidhet vetëm me ndryshimin e politikave apo të praktikave të caktuara, por, gjithashtu, fokusohet në sistemin sipas të cilit, institucionet përshtasin vendimmarrjen dhe zhvillojnë politikat. Besohet se kjo ndodh kur komunikimi me vendimmarrësit nuk është problematik dhe kur procedurat e vendimmarrjes janë transparente dhe pjesëmarrëse.

Ky nivel rezultatesh fokusohet në: • Përfshirjen e grupeve dhe të organizatave

të shoqërisë civile në proceset vendimmarrëse;

• Transparencë mbi mënyrën se si merren vendimet; dhe

• Përgjegjshmëri nga ana e vendimmarrësve ndaj qytetarëve dhe përfaqësuesve që avokojnë interesat e tyre.

Që të arrihen këto rezultate, duhen realizuar fushata të gjata avokacie. Ato synojnë të sjellin ndryshime në shkallën e ndërgjegjësimit dhe të vullnetit të vendimmarrësve, me qëllimin finalarritjenendryshimevenëprocesinvendimmarrës. Në demokracitë e reja të vendeve të Ballkanit Perëndimor, ky proces ështëakomanëfazëfillestare.Nganjëraanë,kyështë një faktor shqetësues, por nga ana tjetër ai i hap terren aksioneve të shpejta të shoqërisë civile.

3. Ndryshimi demokratik

Përfaqëson nivelin më të lartë të arritjeve që duhet të synojë çdo përpjekje avokacie. Kur arrihet një nivel i tillë rezultatesh, janë kryesisht grupet e lëna mënjanë dhe ata të cilëve nuk iu dëgjohet zëri, të parët që ndërgjegjësohen lidhur me të drejtën dhe fuqinë e tyre, si dhe me ushtrimin e tyre në proceset vendimmarrëse të të gjitha niveleve.

Arritja e këtyre lloj rezultateve, që janë më të lartat e mundshme, kërkon realizimin e shumë veprimtarive me shtrirje të gjatë kohore. Marrja e rezultateve të këtij niveli është shumë e vështirë të arrihet, ndaj në shumicën e rasteve nevojiten më shumë se sa përpjekjet e një brezi për përmbushjen e tyre. Avokacia, në fakt, është përpjekje për të ndryshuar besimet kulturore dhe sjelljet e krijuara përgjatë procesesh të gjata dhe sistematike të përjashtimit të qytetarëve nga vendimmarrjet.

Çdo aktivitet avokacie duhet të marrë në konsideratë tre nivelet e rezultateve të përmendura më lart. Përndryshe, aktiviteti kufizohetnëarritjenedisapraktikaveapopolitikave të caktuara, pa ndikuar në sistemin vendimmarrës dhe në shtimin e fuqive vendimmarrëse tek qytetarët, si dhe pa i ndihmuar ata të perceptojnë, të kuptojnë dhe të ushtrojnë fuqinë e tyre në këto procese.

Përmes arritjes së rezultatave në tre nivelet, shoqëria civile do të forcohet si sektor dhe do të ketë një nivel më të lartë organizimi, e në këtë mënyrë do të promovohet si ndërmjetëse e suksesshme e qytetarëve, në artikulimin e mendimeve, në shprehjen e qëndrimeve dhe në mobilizimin e tyre në zgjidhjen e problemeve të caktuara.

16


Llojet e avokacisëNë praktikë, organizatat ushtrojnë dy lloje avokacie: avokaci për një çështje të caktuar dhe avokaci sistemike.

Me avokaci mbi çështje të caktuara kemi të bëjmë në rastinkurflasimnëemër,përfaqësojmëinteresatdhembrojmë të drejtat e një personi tjetër ose të një grupi njerëzish, të cilët nuk janë në pozitë të mbrojnë veten për çështjen e caktuar.

Një shembull i mirë lidhur me këtë lloj avokacie është p.sh. kur një organizatë lokale, që merret me të drejtat e fëmijëve, përfaqëson interesat e një çifti të martuar që ka si objekt të drejtën e prindërimit të vajzës së tyre 3 vjeçare dhe të drejtën e vajzës për të qëndruar me prindërit, pavarësisht qendrës përgjegjëse të kujdesit social dhe qëndrimit të saj se prindërit duhen përjashtuar nga kjo e drejtë dhe se fëmija duhet besuar pranë një familjeje tjetër apo një institucioni për fëmijët jetimë.

Me avokaci publikekemitëbëjmëkurflasimnëemër, përfaqësojmë interesat apo mbrojmë të drejtat e një kategorie të gjerë njerëzish. Avokacia për çështje publike, ndryshe nga avokacia për çështje të caktuara, udhëhiqet nga objektiva që i drejtohen mbarë popullatës ose komunitetit në tërësi.

P.sh. organizatat për mbrojtjen e mjedisit avokojnë objektiva që përfaqësojnë interesat e pjesës më të madhe të komuniteteve, për të cilat OJF-të ushtrojnë veprimtaritë e tyre avokuese. Problemi lidhur me nivelin ekzistues të ndotjes, apo ndotja e shtuar e mjedisit në njërajontëcaktuargjeografik,ështëproblempërtëgjithë qytetarët e atij rajoni, por edhe të rajoneve pranë tij.

1

2

17


Koncepte të rëndësishme mbi procesin e avokacisë publike

Nëkëtëkapitulldotëflasimpërdisakonceptetë rëndësishme që nevojitet të merren në konsideratë gjatë ushtrimit të avokacisë publike.

• Legjitimiteti

Pikënisja, për rrjedhojë edhe koncepti bazë i avokacisë është legjitimiteti. Nëse organizata juaj përfaqëson një entitet që adreson vendimmarrjen transparente dhe të përgjegjshme ndaj publikut, atëherë ju duhet t’i provoni publikut legjitimitetin tuaj. Të gjitha organizatat që synojnë të merren seriozisht me proceset avokuese, duhet të punojnë në mënyrë të vazhdueshme për të krijuar dhe forcuar legjitimitetin e tyre. Legjitimiteti bazohet në dy shtylla: në çështjen që avokoni dhe te njerëzit që mbështesin nismën tuaj avokuese.

Legjitimiteti që ndërtohet duke u bazuar në një kauzë, bazohet gjithashtu edhe në avokimin e vlerave të caktuara e gjerësisht të pranuara nga opinioni publik. Sidoqoftë, ato duhet të verifikohenmekujdes,përt’usiguruarsevlejnëpërpjekjet. Është me rëndësi të përmendim se jo të gjitha kauzat pranohen nga të gjithë njerëzit, së pakuqënëfillim.Duhettëpërmendimsekundërshtimi për të sjellë ndryshime pozitive justifikohetmeargumentetqëparaqesinmbështetësitmëtëflaktë.

Në teori, për sa kohë ka njerëz që mbështesin kauzën/çështjen e duhur, atëherë ajo është legjitime. Sidoqoftë, kauza jo gjithmonë mund të jetë e duhura / e drejta. Për shembull, grupe të ndryshme neo-Naziste marrin mbështetje nga shumë njerëz, megjithatë, kauza e tyre është dhunim i shumë prej vlerave dhe të drejtave të pranuara, ndaj kjo është arsyeja pse legjitimiteti i tyre është i dyshimtë.

• Besueshmëria

Të kesh besueshmëri do të thotë që të gjithë njerëzit vlerësojnë dhe besojnë atë për të cilën tiflet.Besueshmëriapërkufizohetsitiparitëqënitrealist dhe i besueshëm. Nëse avokoni kauzën e duhur dhe shprehni opinione që janë të vërteta, por nuk keni krijuar besueshmëri në publik, ose ai është i kompromentuar, atëherë zor të tërhiqni vëmendjen e publikut, e për rrjedhojë të keni sukses në përpjekjet tuaja avokuese.

Besueshmëriafitohetmevështirësi,porhumbetlehtë.

Më poshtë janë disa pyetje të cilave duhet t’iu jepni përgjigje për të matur besueshmërinë: • A keni ju dhe kolegët tuaj legjitimitet për të

folur në emër të atyre për të cilët avokoni?

• A keni ju informacionin dhe ekspertizën e duhur lidhur me çështjen që avokohet?

• A perceptoheni nga publiku si njerëz objektivë dhe të ndershëm?

• Po të paanshëm politikisht?

Sa më pohuese të jenë përgjigjet e pyetjeve të mësipërme, aq më e madhe është besueshmëria juaj për të avokuar një çështje të caktuar.

Megjithëse besueshmëria është e nevojshme, ajo nuk është kriteri i vetëm që duhet shqyrtuar kur diskutohet përfshirja apo jo në një proces avokacie. Mungesa e besueshmërisë mund të dëmtojë kauzën që avokohet dhe partnerët e tjerë në këtë proces mund të mos bien dakort që ju të jeni pjesë e tij.

18


• Transparenca

Transparenca është dhënia në kohë e informacionit të saktë dhe të plotë.

Si një nga konceptet e avokacisë, ajo është e rëndësishme për dy arsye. E para ka të bëjë me këmbënguljen e aktivistëve ndaj vendimmarrësve që të jenë transparentë në punën e tyre, çka garanton mundësi për pjesëmarrje në proceset vendimmarrëse. Kjo nga ana saj, mundëson zhvillimin e politikave dhe të praktikave cilësore.

Aspekti i dytë i transparencës ka të bëjë me transparencën e nismëtarëve të fushatës lidhur me procesin e avokacisë. Ndonëse kjo lloj transparence, në disa raste, mund të ndikojë në marrëdhëniet aktuale me vendimmarrësit, ajo rrit besueshmërinë e organizatës duke fuqizuar më tej entitetin avokues.

• Përgjegjshmëria në llogaridhënie

Llogaridhënie do të thotë të jesh i përgjegjshëm. Është detyrim të raportosh për të mbajtur përgjegjësitë dhe pasojat e dështimit në punë, si dhe për përmbushjen e pritshmërive.

Transparenca, siç përshkruhet dhe më lart, është informimi lidhur me vendimmarrjen, ndërsa llogaridhënia është përgjegjshmëria nga ana e vendimmarrësve. Përgjegjshmëria është një faktor kyç në qeverisjen e mirë, pasi ofron mekanizmat e kontrollit përmes sistemeve të llogaridhënies, të cilat garantojnë zhvillimin e politikave dhe të praktikave cilësore që miratohen në mënyrë transparente dhe me pjesëmarrjen e grupeve të interesit.

Ekzistojnë dy lloje llogaridhëniesh që duhet të kihen parasysh nga aktivistët e nismave avokuese:

1. Llogaridhënia publike – përfshin vendimmarrësit e niveleve të ndryshme. Edhe nëse miratohen politikat e duhura, përgjegjësia për zbatimin e tyre bie mbi institucionet përkatëse.

2. Llogaridhënia e brendshme – përfshin llogaridhënien brenda organizatës për punën e bërë, praktikat e vendimmarrjes dhe rezultatet e arritura. Llogaridhënia e brendshme përforcon legjitimitetin dhe besueshmërinë e organizatës, e për rrjedhojë forcon rolin dhe ndikimin në nismat avokuese.

19


Procesi i avokacisёPёrvojattregojnёseavokimiёshtёnjёprocesqёshumёrrallёёshtёimundurtёplanifikohetnёkohёaponёdetaje.Pёrkundrazi,organizatatdherrjetetqёpunojnёnёfushёneavokacisёqёndrojnёnёpritjetёmundёsiveqёujepen,dukendjekurvazhdimishtdinamikatejetёssёpёrditshme.Megjithatё,mundёsitёpёrshfrytёziminekёtyrerastevenukezvogёlojnёrёndёsinёetёpasurittёnjёprocesitёmirёplanifikuardhetëpёrgatiturmekujdes.NёvijimtёkёtijManualidotёpёrpiqemitёtregojmёsesinandihmonqasjasistematikepёravokacinё,qёtёarrihen objektivat e caktuara.

Hapat e procesit tё avokacisё Sikundёrsepёrpёrkufizimineavokacisё,edhepёrhapatdherradhёnezbatimittёtyrenukekzistonnjёpёrcaktimingurtё.Atovarenngallojidheobjektivateavokacisё,sidhengakontekstinёtёcilinzhvillohetnjёproces i caktuar avokacie. Dukepasurparasyshshumёllojshmёrinёetyre,dotёparaqesimnёformёtёpёrmbledhurnjёtёrёsihapash,tёcilatbesojmёsejanёtёmjaftueshme,tёplota,nёpёrputhjemenevojatdhetёpёrdorshme.

Diagrama 1: Rrethi i avokacisё

Avokacia

Çështja

ObjektivatVlerësimi

Avokasia

Monitorimi

Mbledhja e të dhënave

Zbatimi

Ngritja e fondeve

Sigurimi i mbështetësve

Kanalet e komunikimit

Mesazhi

Audiencae synuar

20


1. Nёshumicёnerasteve,avokaciafillonmepёrcaktimin e problemit ose të çёshtjes ndajtёcilёssynohettёarrihenndryshimetёpolitikaveapotëpraktikaveekzistuese.Problemiapoçёshtjaduhettёjetёeqartё,koncizedhetёartikulohet/pёrcaktohetsietillёngaanёtarёtegrupittёsynuarapotёorganizatёsqёzbatonveprimtarinёavokuese.

2. Nёfazёnpasuese,aktivistёtformulojnёobjektivat: • Afatgjata (ku shprehet vizioni mbi

ndryshiminnёafatetёgjatakohore)• Afatshkurtra(specifikedhetёorientuara

drejt veprimit).3. Mёtej,avokuesitidentifikojnёaktorёt

kryesorё(qёcёnohennёmёnyrёtёtёrthortёapotёdrejtpёrdrejtёngaproblemiapoçёshtjaqёavokohet);pёrfshirёedheaudiencёnesynuar,qёjanёvendimmarrёsitmefuqipёrtёsjellёndryshimetekёrkuarapёrmesnismёspёrkatёsetёavokacisё.

4. Sipasnevojёs,avokuesitduhettёzhvillojnёmesazhin motivues tё avokacisё,qёtёtёrheqininteresindhetёintrigojnёaudiencёne synuar.

5. Avokuesitpёrzgjedhinkanalet e duhura tё komunikimit pёrtёpёrcjellëmesazhintekaudiencaesynuar.Atopёrfshijnёnjёspektёrtёgjerёveprimtarish,medhepapjesёmarrjenemediave,sidhenjёtёrёsimjeteshpёrshpёrndarjenemesazhit.

Nёhapinvijues,avokuesitduhettёpёrpiqentёrrisinmbёshtetjen prej organizatave tё shoqёrisё civile dhe aleatёvetёtjerёtёmundshёm,nёlidhjemeçёshtjen. Shёnim: Shumё prej aktivistёve tё avokacisё i nxisin organizatat dhe rrjetet qё merren me avokaci, qё tё ndjekin hapin e mёsipёrm (nr. 6), përpara krijimit tё mesazhit (qё renditet si hapi 4 i procesit). Pёrfshirja sa mё e hershme nё proces e partnerёve dhe e mbёshtetёsve tё nismёs, rrit ndjenjёn e pronёsisё sё tyre mbi procesin, duke sjellё mbёshtetje mё tё madhe dhe mё tё fuqishme ndaj nismёs.

6. Nёkёtёfazё,avokuesitpunojnёpёrtёngritur fonde dhe pёr tё mobilizuar burime të tjera,tёcilatmundtëmbёshtesinfushatateavokacisё(aponismatёtilla).

7. Paspёrgatitjessё planit tё detajuar tё veprimit,avokuesitvijojnёmezbatiminestrategjisёsёtyretёavokimit.

8. Çdoorganizatё,qёpёrfshihetseriozishtnёnismaavokacie,duhettёplanifikojёedhe vlerёsimineprocesit.Aktivistёtefushatavetёavokacisёduhettёpёrcaktojnёmёnyrёnsesidotёkryhetvlerёsimidhedotëmatenrezultatet,pёrtёparёnёsepritjetpёrtёsjellёndryshimenёpolitikat,praktikatdheprogrametkanёqenёreale.Gjithashtu,aibёhetpёrtёvlerёsuarnёsesasiaefondevetёdhёnakaqenёemjaftueshme.Pёrmbledhtas,pёrmesvlerёsimit,organizataduhettёpёrcaktojёndryshiminqёkandodhursirezultatiavokacisёdheshkallёnendёrgjegjёsimittёaktorёvelidhurmekёtёndryshim.

Aktivitetetemёposhtmendodhingjatёgjithёprocesittёavokacisё:1. Grumbullimiitёdhёnave.Marrjaetёdhёnave

tёduhura,tёbesueshme,cilёsoredhesasiorepёrsecilinngahapateprocesitavokuesёshtёnjёngaparakushtetkryesorepёrsukses.

2. Monitorimi.Monitorimiisecilitprejhapavetёavokacisёdhemonitorimiiprocesitnёtёrёsi(nёaspektineobjektivavetёavokacisё).

Sёrish,ёshtёmeshumёrёndёsitёnёnvizojmёseshpeshavokaciaёshtёnjёllojzhvillimiturbulent,ndajnukekzistongjithmonёmundёsiapёrtёmonitoruartёgjithëhapatdherrjedhёnetyre,nёpёrputhjememodelineparaqiturmёlart.Megjithatё,ushtrimisistematikinjёprocesiavokacienandihmontёbёjmёplanetёmira,tёofrojmёetёpёrdorimnёmёnyrёefikaseburimetedisponueshmedhetёqёndrojmёtёfokusuarnёobjektivatqёsynojmёtёpёrmbushimpёrmeskёtyrenismave.

21


Hapi 1: Identifikimi i çёshtjes

Kyhapiprocesitduhett’upёrgjigjetpyetjevetёmёposhtme:• Ciliёshtёthelbiiproblemit?

• Cilatjanёshkaqetetij?

• Saizgjidhshёmёshtёai?

• Kushjanёpalёtmёtёprekura?

• Apopunohetpёrzgjidhjenetij?

Grumbullimi i tё dhёnave(ёshtёnjёhapmёvetenёmorinёehapavetëtjerё,pornёkёtёmaterialdotёtrajtohetsiaktivitetparapёrgatitorpёrtёndihmuaridentifikimineçёshtjes).Metodat:Kёrkim,Intervista,Sondazhe,Fokusgrupe,Analizatёraporteveekzistuesedhetëlegjislacionit, Analiza krahasuese, Monitorim i zbatueshmёrisёsёligjevedheaktevenёnligjore,sidhetёprocesevepёrhartiminetyre.Praktikakaprovuarsenukmundtёketёnjёprocestёmirёpainformacioninemjaftueshёm,tёgrumbulluarngaburimelegjitime.Ndodhqёmetodologjiaegrumbullimittёtёdhёnavetёpёrdorёmetodaakademike(sondazhedhefokusgrupe).Atojanёgjithmonёnjёburimimirё;megjithёsemenjёkufitёcaktuargabimi,qёduhettёmerretnёkonsideratё.

Ndonjёherё,mёnyrattradicionalepёrgrumbulli-minetёdhёnavemundtёjenёshumёnovatore.Mёkonkretisht,praktikanjehkoncepteqёpёrdorinmarrëdhёnietfamiljare,tёmiqёsisё,madjeedhe“rregulline6hapavetёtёrthortё”1,qёtёarrijnёteknjёpersonicaktuar.Megjithatё,njёshkallёetillёaksesi,kaqegjerё,duhettёplanifikohetdhetëzbatohetmirё.Shёnim: Bёni kujdes: “Ndonjёherё, copёza tё shumta informacioni nga burime tё ndryshme mund ta vёshtirёsojnё procesin”! Burimeteduhuratёinformacionitjanёatoqёofrojnёtёdhёnatёbesueshme,qёmblidhendhepёrpunohennёmёnyrёmetodike.Kёtoburimejanёp.shraportetendryshmetёorganizatave1.Rregullicilijep6hapat(pёrmes6tipenjohjesh)pёrtёarriturteknjёpersonicaktuar.

ndёrkombёtare,shoqatavelokaleqёmerrenmekёrkim(thinktank),institutetendryshmedheburimetёtjera.Mjaftshpesh,raportetetyrepёrdorenngainstitucionetshtetёrore,sip.sh.ngaMinistritё,Qeveria,PushtetiVendor,agjencitёendryshme, etj.

Pavarёsishtfaktitsegjithёkёtocopёzainforma-cionishёrbejnёpёrtёngriturargumentegjatёpro-cesittёavokacisё,nёvazhdimёsi,atondihmojnёedheqëtёnjihenimetematikёndhetёnjehsohenimeproblemin,dukerriturshkallёntuajtёbesimitnёpёrmbushjeneobjektivave.Mjaftshpesh,ataqёnёpraktikёnepёrditshmeavokojnёndryshimeapozbatojnёfushata,janёnёtёvёrtetё,personatdrejtpёrdrejttёprekurngaproblemi.Mjaftonfaktiqёatajetojnёmeproblemindhenjohingjendjenreale,pёrt’ubёrёavokatёtmёtёfuqishёmdhepёrtёpaturmёtepёrshansepёrsukses.Njohjashumёemirёegjendjesdheeproblemitndihmonpёrhartiminenjёplanieficienttёfushatёs.Ajopёrfaqёsonparakushtinkryesorpёrpёrmbushjeneobjektivittёavokacisё,praarritjenendryshimevenёpolitikatdhepraktikatpёrtёcilat avokohet.

• Analiza e legjislacionit ekzistues

Nёmjaftrastekjokaprovuarseёshtёnjёburimishkёlqyerinformacionipёrpёrgatitjeneçdonismeavokacie.Kjoanalizёjundihmontёgjenipёrgjigjetedisaprejpyetjeve,pёrtёcilatjumungoninformacioniinevojshёm.Pёrveçkёsaj,ajojupajismeinformaciontёmjaftueshёmpёrtёformuluarproblemindhefiltruarargumentet,qёdotёpёrdornigjatёzbatimittёprocesittёavokacisё.Sёfundi,ajo do t’ju ndihmojё tё kuptoni se disa gjёra nuk mund tё ndryshohen thjesht, me disa ndryshime tё legjislacionit!

Objektiviiçdonismeavokacieёshtёtёndryshojёpolitikadhepraktikatёcaktuara.Ndajkuravokoni,

22


duhett’idrejtohenianalizёssёlegjislacionitekzistuesdheanalizёskrahasuesemevendetetjeramёtёpёrparuarapёrçёshtjennёfjalё,kumundtёgjendenzgjidhjeligjore(sip.sh.çёshtjetemenaxhimittёujëravedherregullimiityrenёvendetmёtёzhvilluara)Shёnim: Ёshtё me rёndёsi tё theksojmё se çfarё funksionon nё njё vend mund tё mos jetё i zbatueshёm nё njё vend apo rajon tjetёr. Ndaj, analiza e legjislacionit apo ajo krahasuese duhet patjetёr tё pёrfshijnё analizёn e kontekstit, e cila (bashkё me çёshtjen apo problemin kryesor tё avokacisё) pёrbёn njё prej shtyllave tё çdo nisme avokacie, sё cilёs kёrkojmё t’i japim zgjidhje.

• Monitorimi i zbatimit tё politikave dhe ligjeve

Siçpёrmendetmёlart,nganjёherёprobleminukёshtёvetёlegjislacioni,pormёnyrasesizbatohetai.Nёfakt,analistёtargumentojnёshpeshse,shumicaeproblemevenukqёndrojnëtëfshehurabrendakuadritligjor,pornёmёnyrёnsesizbatohenligjetpёrkatёse.Pёrmeskёsajmetodeofrohetinformacioniiduhurdheargumentetmёtёfortalidhurmenismateavokacisё.Mёkonkretisht,sfidat,problemetdheanomalitёetjeta,qёidentifikohengjatёmonitorimittёzbatueshmёrisёsёligjeve,kanёprovuarsejanёshumёtёrёndёsishmepёrshumicёneprocesevetёavokacisё.Shёnim: Bёj njё listё tё aspekteve pozitive dhe negative tё procesit qё monitorohet dhe pёrzgjidh me mençuri argumentet qё do tё pёrdoren gjatё fushatёs sё avokacisё.

• Analiza e Pemёs sё problemit

Fazaqëvjenpasprocesittёmbledhjessёtёdhёnave,ёshtёpёrcaktimiisaktёiproblemeveqёsynohentёadresohen.Njёprejmjeteveqёkarezultuarmjaftefikasgjatёplanifikimittёprocesittёavokacisё,ёshtёanalizimiipemёssёproblemit.

Çfarё ёshtё Pema e problemit?Pemaeproblemitёshtёmetodёqëbazohetnёnevojatenjёgrupitёcaktuar,tёcilatduhenadresuar.Megjithatё,ajonukёshtёthjeshtnjёpёrkthimmekanikiproblemeve,nёobjektiva.Ndёrsaecimpёrmesprocesitdhendёrmarrim

hapatёndryshme,krijohennёmёnyrёtёvazhduaredhehapësirapёridetёreja,mundёsidhekontributengapjesëmarrёsitepёrfshirёnёproces.

Pemaeproblemitёshtёnjёteknikёplanifikimimepjesëmarrje,eskicuartёofrojёnjёshkallёtёgjerёinformacioningaaktorёtёndryshёm.Sietillё,ajoofronmundёsipёrtёrriturshkallёnepronёsisёmbiprocesinprejtёgjithёaktorёvetёpёrfshirё.

MetodaePemёssёproblemitkatrefaza,tёcilatshtjellohenmёtejnёkёtёmanual:• analiza e problemevelidhetmetemёn

specifike(gjendjaaktualenёlidhjemeçёshtjenqёpotrajtohet);

• analiza e objektivave(vizionipёrtёardhmen,gjendjaepёrmirёsuar);

• analiza e strategjisё (krahasimi i hallkave tёndryshmedheirrugёvepёrarritjeneobjektivave).

Analiza e problemitAnalizaeproblemitёshtёshumёerёndёsishmepёrplanifikiminenismёssёavokacisё,sepseajondihmonpёrhartiminendёrhyrjevetёmundshme.

Analizaeproblemitpёrfshin:• Verifikimineobjektittёanalizёs;

• Identifikimineproblemitqёkalidhjemesituatёn;inventarinetёgjithaproblemeveqёperceptojnёpjesёmarrёsit;

• Krijiminehierarkisёshkak-pasojёtёproblemeve;

• Paraqitjennёtrajtёnenjёdiagrametёmarrëdhёnieveshkak-pasojё.

Nёkёtёfazё,ёshtёmerёndёsiqёtëgjithёpjesёmarrёsittёkenёmundёsitёshprehinproblemetqёpёrjetojnё.Duhenrespektuartёgjithaproblemetqёdalinsirezultatidiskutimevedheqartёsimeveqёbёjnёpjesёmarrёsit.

23


Gjithashtu,ёshtёmerёndёsitёkuptohetnёseperceptimimbiprobleminёshtёinjёjtёngagrupetёndryshmenjerёzish,pёrt’usiguruarseriformulimiapozbёrthimiimёtejshёmitijёshtёipanevojshёm.

Disa kёshilla pёr formulimin e problemeve:

Jo “tullumbace tё mёdha” ose koncepte tё vagёta, si p.sh. - ‘infrastrukturё funksionale’PorPёrpiquni tё jeni tё saktё, p.sh. “kanalizimet nuk janё pastruar nё rajonin e Shkodrёs”.

Moscilёsosiproblemmungesёnezgjidhjeve(rrezik:kёshtubllokohenalternativat!),p.sh.–‘fёmijёt nuk ndjekin shkollё se familja nuk ka tё ardhura pёr tё pёrballuar tarifёn e shkollimit’Porproblemi duhet formuluar ndryshe, p.sh.: “Tarifa e shkollёs ёshtё e papёrballueshme nga familjet me tё ardhura tё pakta”.

Mospёrmendproblemeqёnukekzistojnё,sip.sh. – mungesё OJF-sh(nёish-vendetmeregjimediktatoriale,icilimёtepёrёshtёproblemisёshkuarёs).SepsetashmёproblemilidhetmekapaciteteteOJF-veekzistueseqëjanёtёpamjaftueshme

Mos formulo interpretime, si p.sh. “Qeveria ёshtё e ngadaltё”Por problemi duhet formuluar ndryshe, p.sh.: “Qeveria nuk lёshon licenca”

Gjithashtu: shpjego akronimet dhe zhargonin.

Pasi problemet renditen dhe pranohen me mirёkuptimmespjesëmarrёsve,analizaeproblemitparaqitetnёformёnediagramёsosetëpemёssёproblemit.Probleminukёshtёasnjёherёperceptimnegativinjёsituatetёizoluar,porёshtёilidhurmeproblemetёtjera.Pemae

problemeveshprehmarrëdhёnietdhehierarkinёmesgjithёproblemevetёidentifikuara.Çdosituatёproblemoreshoqёrohetngaproblemi/etqёeshkaktojnёatё,sidhengaproblemetqёshkaktohensirezultatitij.Pёrshembull:prodhimiiorizitnёtokatembjellakarёnёpёrshkaksekanaletujitёsenukarrijnёderitekparcelatekёsajkulturedhesepsefurnizimimeproduktetenevojshmepёrkultivimineorizitnukёshtёirregullt.Rёniaeprodhimittёorizit,ngaanaesajçonnёnjёproblemtjetёr,qёёshtёmungesaesasisёsёushqimit.

Analiza e objektivavePasanalizёssёproblemit,vijonanalizaeobjektivave. Kjoanalizёpёrfshin:•pёrkthiminesituatavenegativetёpemёssёproblemeve,nёsituatapozitive(objektiva),pёrshembull-'prodhimiiulёtiorizit'konvertohetnё'rritjeeprodhimittёorizit’;•verifikimiihierarkisёsёobjektivave;•paraqitjaemarrëdhёnieveshkak–pasojёnёdiagramёnpёrkatёse.

Ёshtёmerёndёsiqёnёkёtёfazёtёpёrfshihengjithёaktorёtpjesёmarrёs.Gjatёtransformimittёproblemevenёobjektivadheverifikimittёhierarkisёmestyre,bёhetdiskutimdhekёrkohetmendim lidhur me objektivat. Kjo ndihmon nёarritjenekonsensusitmesaktorёve.Gjatёkёsajfazemundtёlindёnevojaqёnjёpjesёeproblemevetёriformulohen.

Shpeshpemaeobjektivavepёrmbanobjektivaqёnukmundtёpёrmbushennjёherёsh,ndajnevojitettёkryhetpёrzgjedhjaeobjektivaveparёsore.Disaobjektivamundtёjenёjorealiste,shumёambiciozeosejomeleverdinёkuadrinendёrhyrjessёmundshme,ndajpёrtёadresuarprobleminecaktuarduhenmenduarzgjidhjetёndryshme.Por,meqënёsepёrzgjedhjaetyreёshtёendenёfazёplanifikimi,ёshtёmirёtёmerrennёkonsideratёtёgjithamundёsitёqёnaçojnёnёsituatёnedёshiruar.

24


Analiza e strategjisёPasformulimittёsituatёssёdёshiruarvijohetmepёrzgjedhjenendёrhyrjevetёmundshme.Pёrtёanalizuarstrategjitёezbatimit,mёposhtёjepenhapatqёndiqen,si:• identifikimidhegrupimiiobjektivavetё

nivelevemёtёposhtme,qёkontribuojnёnёpёrmbushjeneobjektivavetёnivelevemёtёlarta;

• pёrzgjedhjaestrategjisёndёrhyrёse,pёrcaktimiiqёllimittёprojektit.Gjatёkёtijprocesiёshtёmerёndёsitёkuptohetseqёllimisynontёkontribuojё,samёshumёtёjetёemundur,nёpёrmbushjeneobjektivittёpёrgjithshёm,dukembajturgjithmonёparasyshpёrparёsitёepёrfituesve,sidhekufizimetdhemundёsitёeorganizatavezbatuese.Nёdiagramёneobjektivave,pёrcaktojmёobjektivatqёkanёnatyrёtёnjёjtёdheigrupojmёsёbashku.Grupimiiobjektivavegjatёfazёssёplanifikimitduhetbёrёmemirёkuptimdhenёmёnyrёpraktike.Grupeteobjektivavenukduhettёjenёasshumёtёgjerёdheasshumёtёngushtё.Atoduhettёkenёlidhjemeidentifikimindhepёrzgjedhjenestrategjivealternative,drejtpёrmbushjessёnjёapodisaobjektivavenjёherёsh.Grupeteobjektivaveformohendukeumbёshteturnёngjashmёrinёeaktiviteteveqёsynohennёtёardhmen,rajoninepёrcaktuarapoekspertizёnekёrkuar.

Nёrastineshembullittёparaqiturmёlart,kёtogrupejanё:sistemiivaditjes,lёndёtbujqёsore,pjelloriaetokёsdhemigrimi.Pёrsecilinprejkёtyregrupevenevojitetnjёllojekspertizeecaktuar.Prejkёtyregrupevezgjidhetnjё(apomёtepёr)objektiva,tёcilatpёrdorensistrategjipёrarritjenesituatёssёdёshiruardhekonsiderohensiqёllimetendёrhyrjes.Nёkёtёmomentkemikryerpёrzgjedhjenestrategjisё.Pёrzgjedhjaesajbёhetdukeumbёshteturnёkritere.Sifillim,pёrjashtohenobjektivatjorealistё.Objektivatembeturprioritarizohen.Kriteretduhettёpёrcaktohendhetëpranohenngatëgjithёaktorёt.

Disashembujkritereshtёmundshmejanё:- pёrparёsitё e pёrfituesve;- politika e donatorёve;- ekspertiza dhe pёrvoja e organizatёs zbatuese;- sa pёrkon me mandatin e autoriteteve dhe politikave sektoriale;- kohёzgjatja e zbatimit ;- kontributi i aktorёve tё ndryshёm;- nevoja pёr ndёrhyrje tё shpejtё ;- burimet njerёzore tё disponueshme dhe institucionet;- kontributi ndaj objektivave tё pёrgjithshme;- buxheti;- lidhjet e brendshme mes grupit-objektivave;- ndarja e kompetencave dhe marrëdhёnia mes tyre;- efektet pozitive dhe negative;- aspektet gjinore dhe sociale;- qёndrueshmёria;- shanset pёr sukses;- pёrputhshmёria e objektivave me mandatin e organizatёs zbatuese.

Shembulli pёr demonstrim ёshtё bashkёlidhur nё Shtojcёn 2.

Hapi 2: Pёrcaktimi i objektivave

Objektivateavokacisёjanёnjёpёrshkrimirezultateve,qёsynohettёarrihenpërmesnismёssёavokacisё.Sikundёrnёçdoprojekt,elementёtqёnevojitettёpёrcaktohenjanё:Qёllimi(oseobjektiviafatgjatё):vizioninёlidhjemendryshiminafatgjatё.Vizionis’ёshtёgjёtjetёr,veçsesituataidealeqёdotёdonittёshihnitnё5apo10viteteardhshme.Qёlliminukmundtёarrihetvetёmmenjёnismёavokacie,pornёseajoёshtёesuksesshmedotёkontribuontenёpёrmbushjenetij.Objektivatspecifikё:afatshkurtёr,konkretёdhetёorientuardrejtveprimit.Objektivatspecifikёjanёpёrcaktimiqёibёniasajçfarёsynonitёarrinipёrmesnismёssёndёrmarrёtёavokacisё.

Pёrrrjedhojё,fokusikryesoriprocesittё

25


planifikimitduhettёjetёrealizimiinjёndёrhyrjejeqёdotёçojёnёpёrmbushjenesuksesshmetёobjektivavespecifikё.NёseobjektivateavokacisёjanёSMART,atёherёkydotёishtenjёfillimimirё.SMART - Specifikё, tё Matshёm, tё Arritshёm, Realistё, Tё pёrcaktuar nё kohё.

AnalizaSMARTduhettёzhvillohetsimёposhtё:• Specifikё–jupёrgjigjetpyetjevetё

mёposhtme:Kush?Çfarё?Ku?Kur?Si?Pse?

• TёMatshёm–Objektivatёmirёjanёvetёmatoobjektivapёrtёcilёtmundtёzhvilloniindikatorёqёmasinecurinёetyre.

• TёArritshёm–Zhvillimiinjёobjektivitёarritshёmavokacieёshtёrezultatinjёqasjejeanalitiketёmirё-pёrgatitur,qёmerrnёkonsideratё,nёmёnyrёobjektive,kapacitetetdheburimetqёmundtёvihennёdispoziciontёasajnisme.

• Realistё–Kykritermerrnёkonsideratёkombiniminefaktorёvetёjashtёmdhenatyrёnendryshimeveqёavokohen.Ndonjёherёndodhtёpёrmbushenedheatoobjektivaqёduketsejanёshumёambiciozё.Pёrpёrmbushjenetyrethjeshtnevojitetmёtepёrpёrpjekje,dedikimdheinvestim.

Shёnim: Bёni kujdes, pasi pёrmbushja e çdo objektivi avokacie, pavarёsisht i madh apo i vogёl, ёshtё shumё i rёndёsishёm pёr organizatёn, anёtarёt dhe grupet e synuara.

Tё pёrcaktuar nё kohё–Njёobjektivavokacie,panjёafattёpёrcaktuarkohor,zakonishtlihetnёharresёdhenukarrihet.

Objektivatspecifikёduhettёadresojnёtreelementёtemёposhtёm:1. Tёpёrcaktojёaktorin kryesortё

politikёbёrjesosevendimmarrёsinqёkafuqinёtёmaterializojёobjektivineavokacisё(p.sh. Ministri i Mjedisit, Kryetari i Grupit Parlamentar, etj.).

2. Tёpёrcaktojёveprimin politik apo kundёrveprimin e nevojshёmnёpёrmbushjetёobjektivit(p.sh.miratimiinjёpolitiketёcaktuarapodhёniaefondevenёmbёshtetjetёnismёs).

3. Tёpёrcaktojёafatet kohore dhe shkallёn e ndryshimit tё kёrkuar. Zakonisht, objektivat eavokacisёshtrohenpёrnjёperiudhё1-2vjeçare.Amundetqёbrendanjёafatikohor1-2vjeçartёformulohetdhetëmiratohetnjёpolitikёecaktuar?Poashtu,disaobjektivaavokaciepёrcaktojnёedhendryshimetnёvlerёsasiore.

Shembull: Problemi:Pakёsimiisasisёsёujittёpijshёmmecilёsitёmirё,nёbashkinёX.Shkaqet:Mungesaefondevepёrmirёmbajtjenesistemittёfurnizimitmeujё,administrimpasivngaanaebashkisё,rrjetivjetёrtubacioneshqёshkaktonhumbjenёrrjet,shkallёeulёtndёrgjegjёsimimesnjerёzvepёrekonomizimineujittёpijshёm.Pasojat:Shtimtёsёmundjeveinfektive,uljetёproduktivitetitnёpopullsinёaktive,rritjetёshpenzimevepёrblerjeneujittёpijshёm.Objektivi i avokacisё:Tёbindetkryetariibashkisёqё,nё6muajteardhshёm,tёfillojёkryerjenenjёreferendumipёrqytetarёt,qёtёmbёshtesinmefondeprocesineriparimittësistemittёfurnizimitmeujёnёbashkinёX.A ёshtё objektivi SMART?

Listёn e kёrkesave nё lidhje me objektivat e gjeni nё Shtojcёn 3.

26


Hapi 3: Identifikimi i audiencёs

Fazatjetёrmetёcilёnvijonplanifikimiiprocesittёavokacisёёshtёanalizimiiaktorёve(içdoindividiapogrupiqёndikohetnёmёnyrёtёdrejtpёrdrejtё,osejotёdrejtpёrdrejtё,ngaproblemiqёavokohet).Mestyrekaedhevendimmarrёs,tёcilëtkanёfuqinёtёsjellinndryshimetqёavokohen,ndajkёtapёrbёjnёaudiencёnesynuar.

Meqёllimqёtёrealizohetnjёanalizёeplotёeaktorёve,rekomandohettёbёhetndarjasipaskatёrgrupevekryesore:Grupi 1:Ataqёndikohennёmёnyrёtёdrejtpёrdrejtёngaproblemi,tёcilitpopёrpiqenit’ijepnizgjidhjepërmesnismёssёavokacisё.Kygrupmundtёpёrfshijё:komunitetetepёrfshiranёmёnyrёtёdrejtpёrdrejtё,grupetemarxhinalizuara, etj.

Grupi 2: Ataqёjanёpёrgjegjёssipërproblemin,dhepёrzgjidhjenetij.Kёtupёrfshihen:Qeveria,Bashkia,institucionet,etj.Nёkёtёgrupduhettёpёrfshiniaudiencёnesynuar.Brendakёtijgrupimimundtёpёrcaktonialeatёtenismёssuajtёavokacisё.

Grupi 3:Ataqёkanёsimisiontёpunojnёpёrpёrfituesitdhenёinterestёtyre,sip.sh.organizatateshoqёrisёcivile,mediadhesektoriibiznesit(sidomoskompanitёmepёrgjegjёsitёlartёsociale).

Grupi 4:Organizatatndёrkombёtareqёofrojnёprogramembёshtetёsepёrnismatsiejuaja.Kёtumundtёpёrfshihenagjencitёedonatorёve,agjencitёeOKB-sё,OrganizatatndёrkombёtaretёShoqёrisёCivile,etj.Atamundtёjenёpjesёeaudiencёssuajtёsynuar,aleatёosekundёrshtarёttuaj.

Paspёrcaktimittёaktorёve,pyetjetqёduhett’ujepnipёrgjigje,sipjesёeanalizёssёaktorёve,renditenmёposhtё:• Cilatjanёgrupetdheorganizatateduhura?

• Kushjanёnjerёzitdhecilatjanёorganizimeteduhura?

• Ciliёshtёinteresiityrenёlidhjemeprobleminapoçёshtjenqёavokohet?

• Ciliёshtёpozicioniityrembiçёshtjenecaktuar?

Pasitёkenikryerplanifikimineaktorёvedhetёkeni krijuar ide mbi interesimin dhe pozicionin etyrepёrçёshtjen,hapitjetёrёshtёkryerjaeanalizёssёaktorёve.Kjoanalizёjundihmontёkuptoniseciliёshtёpozicioniiaktorёvelidhurmenismёntuaj?Analizadotёtregojёsaemundurdotёjetёt’igruponiaktorёt,paasnjёpёrjashtim,nёtregrupekryesore:

• mbёshtetёs

• neutralё

• kundёrshtarё

Analizadotёtregojёsepozicionetnukjanёtёngurtaapotёpandryshueshme.Aktorёtmundtёpozicionohenedhenёpozitatёndёrmjetmemesgrupeve.Pёrshembull:nёgrupinembёshtetёsvekenimbёshtetёsitkryesorё,mbёshtetёsitaktivё(porjoaqsambёshtetёsitkryesorё)dhembёshtetёsitpasivё.Injёjtimodelmundtёpërdoretedhepёrgrupinekundёrshtarёve,ndёrsapёrgrupineasnjanёsvedotёrendisniindividёtёpainteresuarnёçёshtjenqёavokohet,tёcilёtthjeshtnukkanёdёshirёtёmbajnёanёnёlidhjemekёtёtёfundit.

Veprimtariavijuesenёplanifikimineprocesittёavokacisёёshtёkrijimiinjёstrategjiepёrsecilinngagrupetdhenёn-grupet.Strategjitёtuajaduhettёsynojnё:• Tёpёrdorinmbёshtetjenepёrkrahёsve.• Tёfitojnёmbiasnjanёsit.• Tёpёrgatisinkundёr-argumentendaj

argumenteveqёngrenёkundёrshtarёt.

NёShtojcёn4gjendetBarometriSocial,icilimundtёshёrbejёsiudhёzuesnёpёrvijiminestrategjivepёrsecilinprejaktorёve.

27


Nёkuadёrtёstrategjisё,pёrveçkomunikimittёdrejtpёrdrejtёqёmundtёkenimedisaprejaktorёve,kashumёrёndёsiqёtёmerrnipjesёnёdisaaktivitete,tёcilatdojundihmojnёtёpromovonipozicionintuajlidhurmeçёshtjenqёavokohet.Tёtillajanёdebatet,diskutimet,tryezaterrumbullakёtadheforumetpublike.Kёtomundtёshёrbejnёsinjёmundёsishumёemirёpёrtёpromovuarmisionindhepёrtёzgjeruarmbёshtetjen.

Pёrtёarriturkёtё,ndihmojnёkёshillatdheteknikatemёposhtёme:

• PёrdorfaktetSiçkemidiskutuarmёlart,çdofushatёesuksesshme avokaciembёshtetetnёgrumbulliminetёdhёnavecilёsoredhesasiorepёrçdonjёrinprejhapavetёfushatёs.Asgjёnukёshtёmёebesueshmesenjёfaktipakundёrshtueshёm,icilindihmontёforconimёtejbesueshmёrinёtuaj,sinjёngashtyllateavokacisё.

• Pёrdorshembujngajetareale

Historitёejetёsreale,pёrshkrimiipasojaveqёprodhonproblemipёrindividёtapogrupetendryshme,ijapinnismёstuajtёavokacisёnjёdimensionnjerёzordheshmanginkurthinekthimittёfushatёsnёnjёdebatteorikdhedialogelitash.Kjokёshillёmundtёjetёshumёevlefshmepёrkategorinёenjerёzvemeqёndrimasnjanёsapopёrkundёrshtarёtpasivё.

• Apelnёnivelpersonal

Kjokёshillёsynontёmotivojёdёgjuesitdhet’inxisёatatёlidhenmёshumёemocionalishtmeçёshtjenqёavokohet.Kjoteknikёkapёrqёllimt’ibёjёindividёttёndihenmёtёmotivuar,madje,dhetёdetyruartёmbёshtesinnismёnecaktuartёavokacisё.Pёrtёqenёnjёavokatisuksesshёmduhettёjeshnjёfolёsimirё,porpokaqerёndёsishmeёshtёtёjeshnjёdёgjuesimirё.Shpeshnjerёzitnukdoikushtojnёvёmendjeargumentevetuaja,nёsejunukikushtonivёmendjepikёpamjevetёtyre.

• Jo ekzagjerim faktesh

Kjokёshillёёshtёsёrishreflektimmbibesueshmёrinёtuaj.Ti,siindividaposiorganizatё,duhettёnjiheshnёarenёnpolitikesidikushqёёshtёibesueshёm.Ndaj,pёrtёqenёitillё,duhettёmoskeqinterpretoshfaktet,nёpёrpjekjepёrtёshtuarrrethinembёshtetёsve.

• Mosengrizёrin

Sipastёgjithasondazheve,kyёshtёnjёnga‘butonёtqёshtypet(fiket)mёshpesh’.Megjithёsemundtёpёrfshiheshngapasionikurfletpёrproblemin,katepёrrёndёsitёdishsengritjaezёritndajkundёrshtarёveapoaudiencёsmundtёndikojёnegativishtnёbesueshmёrinёtёnde.Shёnim: Mund tё tregohesh pasionant nё lidhje me argumentet, por pasioni nuk mund tё jetё argumenti yt i vetёm.

Fazatjetёrёshtёkryerjaenjёanalizemёtёhollёsishmembiaudiencёn.NёShtojcёn4dotёgjenimjetetёdobishmelidhurmeprocesineplanifikimit,qёmundt’juvijnёnёndihmёtёpёrcaktoniaudiencёnparёsoredhedytёsore2,tёsynuar.Pёrdorformёnedhёnёpёrtёpёrcaktuarnivelinenjohurivembiçёshtjendhenivelinepritshёmtёmbёshtetjes,meqёllimqёtёplanifikonistrategjinёsipasaudiencёspёrkatёsetёsynuar.

Hapi 4: Sigurimi i mbёshtetjes

Mundёsitёqёfushatajuajeavokacisёtёketёsukses,janёnёpёrpjestimtёdrejtёmeshkallёnembёshtetjesqёdotёjenitёaftёtёmobilizonipёrnismёn.Praktikanatregonseedheindividёtmёtёsuksesshёm,mёpopullorёdhetёaftё,kanёshumёpakshansepёrsuksesnёseavokojnёtёvetёm.Megjithatё,pёrzgjedhjaduhetbёrёmekujdesdheduhetmbёshteturnganjёanalizёedetajuar.Ndonjёherё,pёrzgjedhjaepakujdesshmeebashkёpunёtorёveapoepartnerёvembёshtetёszvogёlonshumёshansetpёrsukses.Gjithashtu,2.Audiencadytёsoreesynuar–ataqёmundtёndikojnёmbiaudiencёnesynuarpёrsaipёrketçёshtjesqёavokohet.

28


pёrtёrriturbazёnembёshtetёsvemeataqёjanёdrejtpёrdrejttёprekur(ngaproblemi),porjotёvetёdijshёmnёlidhjemetё,ёshtёmevendqё,herёpashere,tёpёrfshininёekipintuajtёmbёshtetёsveedhevendimmarrёs.

Pse na nevojitet mbёshtetje?Pёr tё siguruar…• Shumёllojshmёriideshdhekapacitetesh;

• afirmimmёtёmirё;

• shkallёmёtёlartёbesueshmёrie;

• mbulimmёtёmadhgjeografik;

• pёrçimdheshpёrndarjemёtёlehtёtёmesazhit,etj

Mobilizimiimbёshtetjessigurohetnёdisamёnyradheformatmёtёnjohuranёpraktikёjanёrrjetet dhe koalicionet.

Rrjeti i avokacisёёshtёnjёgrupindividёshdhe/oseorganizatashqёpunojnёsёbashkumesyniminpёrtёndryshuarnjёpolitikёapopraktikёtёcaktuar.Atokrijohenpёrtёvepruarnёnjёrajonmёtёgjerёdhekanёqёllimeafatgjata.

Koalicioni i avokacisёёshtёnjёgrupindividёshdhe/oseorganizatashqёpunojnёbashkёmesyniminpёrtёsjellёndryshimenёpolitikaapopraktikatёcaktuara.Zakonisht,koalicionetkrijohenpёrperiudhatёshkurtrakohe,nёpёrmbushjetёobjektivavetёcaktuaratёavokacisёdhemёpasshpёrbёhen.

Tёdykёtokonceptekanëpërqëllimtёarrijnёndryshimetesynuara.Megjithatё,tёdyjakanёavantazhedhesfida.

Sfidat:

• Mёshumёkohёenevojshmepёrtakime, komunikim dhe koordinim;

• Programedhepёrparёsitёndryshme;

• Konkurencёemundshmemesliderёve/drejtuesve.

Avantazhet:

• Ekipemёtёgjerambёshtetёsish;

• Mёshumёbesueshmёridhetransparencё;

• Shkёmbimpёrvojedhenjohurish;dhe

• Kosto-efektivitetmёtёlartё.

29


Hapi 5: Zhvillimi i mesazhit

Pasanalizёssistematiketёproblemit,zhvillimittёobjektivave,analizёssёaudiencёsdheanalizёssёmbёshtetёsvetёnismёs,hapitjetёrёshtёzhvillimiimesazhit/mesazhevepёraudiencatёndryshme.Gjithmonёaudiencapёrfshin,njёkohёsisht,publikunegjerёdheaudiencёnesynuar.

Zhvillimiinjёmesazhiefikasavokacie,qёndihmonnёarritjeneobjektivavetёavokacisё,ёshtёthelbёsor.Mesazhiduhettёjetёifortёdheduhettёmbёshtetetnёargumentedhefaktetёverifikueshme.Njёmesazhefikasduhettёjetёisaktёdhekonçiz,ishprehurnёgjuhёneduhurdhekonsistentnёformёdhepёrmbajtje,sidheduhettёpёrçohetpёrmesnjёburimitёbesueshёm.

Gjatёzhvillimittёmesazhitduhenmarrёnёkonsideratёelementёtemёposhtёm:• Pёrmbajtja–Gjёjamёkryesore,ajoçka

audiencaduhettёmbajёmendngamesazhi.

• Gjuha –Kjopёrfshinpёrdoriminegjuhёssёpёrshtatshme,varёsishtfaktitsekushёshtёaudienca.Pёrshembull,kurflitetmeakademikёtnevojitetnjёgjuhёtjetёrngaajoqёpёrdoretkuriudrejtoheshtёrinjve.

• Burimi –Personiqёtransmetonmesazhin.Duhettёjetёpersonqёgёzonbesueshmёridhevlerёsohetsiitillё.Mundtёketёmёtepёrdobinёsepersonigёzonpopullaritetdheёshtёindikuarnёmёnyrёtёdrejtpёrdrejtё,osejotёdrejtpёrdrejtё,ngaproblemi.

• Formati apo lloji i mediatizimit – Mesazhi duhettёpёrçohetnёformatineduhurmeqёllimqёtёarrijёaudiencёnesynuardhetёfitojёmbёshtetjenepublikut.Nёsemesazhisynontёadresojёaudiencёnesynuardhepublikunmёtradicional(prapublikunegjerё),atёherёnevojitettёpёrdorenmediattradicionale,ndёrsakuraudiencaesynuarjanёtёrinjtёdhepopullsiaaktive,pёrdorimi,nёshumicёnerasteve,imediavesocialedheinternetitdotёkonsiderohejmjaftefikas.

• Koha dhe vendi –Kohaёshtёgjithçka.Disapraktikantёbesojnёseaudiencaёshtёmёevёmendshmendajmesazheveqёpёrçohengjatёperiudhёssёfushatavezgjedhore,dukebёrёplanifikiminestrategjivetёtyretёkomunikimit,nёpёrputhjememesazhetdhekomunikimin e partive politike.

Shtojca 5 – Zhvillimi i mesazhit

Hapi 6: Kanalet e komunikimit

Praktikatezakonshmetёkomunikimitndryshojnёsipasvendeve,megjithatёkrijimiinjёlisteshterruese,kumundtёhidhenidetёrejadhetënxitetkrijimtaria,ёshtёmjaftidobishёm.

Pёrtёlehtёsuarprocesin,pёrdorendisapyetje:• Cilatmetodajanёmёtёpёrshtatshmepёrnjё

audiencёtёcaktuar?Pёrshembull,marrimnёkonsideratёpolitikёbёrёsitenivelittёlartё.

• Cilatmetodakanёshansetёndikojnёmёshumёtekpolitikёbёrёsit?Dukemarrёparasyshqёatakanёshumёpakkohёnёdispozicion,pёrgjigjetepytjevemundtёofrohenpёrmespaketaveinformuese,pasqyravemefakte,takimeveballёpёrballё,forumeve, mediave sociale, etj.

Pyetjetshtesёpёrfshijnё:• Cilatformatejanёmёefikasepёrmobilizimin

epublikutnёfavortёndryshimeve?Çfarёkritereshduhenpёrdorurpёrtёzgjedhurnjёmetodёpёrkundёrnjёtjetre?

Pёrgjigjetemundshmepёrfshijnё:Kostoja — Mediat masive, si radioja dhe televizioni,mundtёjenёshumёtёkushtueshme.Njёgrupavokacieduhettёkёrkojёmundёsimёtёlira,apopakosto,tёpёrdorimittёmediavemasive.

Rreziku—Rrezikuёshtёnjёelementdalluesmesavokacisёdhefushatavendёrgjegjёsueseosemarrëdhёnievemepublikun.KurnjёOJF,aponjёrrjet,delpublikishtmenjёçёshtjeavokacie–veçanёrishtkurçёshtjaёshtёediskutueshme—ka

30


gjithnjёmundёsiqёreputacioniisajtёzbehet.Disametodatёcaktuaraavokacieparaqesinmёtepёrrreziksedisatёtjera.Debatetpublikedheforumetedrejtpёrdrejta,qёnxjerrinnёpahdyanёtenjёçёshtjeje,mundtёkthehennёçёshtjetёnxehta.Megjithatё,rrezikumundtёminimizohetnёsebёhetnjёplanifikimikujdesshёmdheideta-juar,pёrzgjidhenfolёsit,faktetdheprovat,etj.

Vizibiliteti —NjёOJF,osenjёrrjet,mundtёzgjedhёtёpёrdorёnjёmetodёndajtёtjerave,pёrshkaktёnjёkontaktiapolidhjejeqёndihmonmёshumёnёrritjenevizibilitetittёngjarjeve.P.sh.projektimundtёvizitohetnganjёnjeriifamshёmaponjёzyrtarinivelittёlartё.Kjomundtёjetёnjёmundёsieshkёlqyerpёrtёpёrfshirёvendimmarrёstёtjerёdhepёrtёsiguruarpraninёetyrenёmjediseteaktivitetit,mesynimpromoviminenjёobjektivitёcaktuaravokacie.

Hapi 7: Ngritja e fondeve

Fushatateavokacisёduhettёplanifikohendhetëpёrgatitennёpёrputhjemeaftёsitёeaktivistёvetёavokacisё,pavarёsishtnёseajoёshtёnjёorganizatёevetme,rrjetapokoalicion.Prapaaftёsiveqёndrojnёshumёmёtepёrsesaaspektetfinanciaresip.sh.burimetnjerёzore,kuadriipёrgjithshёm,ndёrgjegjёsimiiaktorёve,etj.Ndonёsemendimiiparёpёrnjёfushatëavokacietёshkonmenjёherёtekkostotelarta,fushatatnёmedia,etj.,nёrealitetinepёrditshёmndeshimfushataavokacietёsuksesshme,tёzbatuaramekostofinanciareminimale,pormenjёshkallёtёlartёmotivimidhededikimitёatyreqёirealizojnёfushatat.Pёrveçkёsaj,sensibilizimimesuksesipolitikёbёrёsvedheivendimmarrёsve,sёbashkumemobiliziminegjerёtёkomunitetit,pёrbёjnёnjёpremisёtёdomosdoshmepёrsuksesineçdonismeavokacie.Nёfakt,shumicaefushatave,sidomosatoqёzbatohennёnivellokal,mbёshtetenngaaktivistёtdhenismёtarёtefushatёs.Kjodёshmonsёrishsefinancimetnukjanёgjithmonёvendimtarepёrsuksesinefushatavedhearritjeneshkallёssёdёshiruartёndryshimit.

Megjithatё,ёshtёshumёedobishmetёkeshmbёshtetёsqёkanёvullnetintёmbёshtesinprocesinfinanciarisht.Pёrtёbёrёnjёanalizёtёdetajuartёfondevetёdisponueshme,duhennjohurafatetdherregullatepёrdorimit.Grupiipunёs,osenjёpjesёetij,duhetqё,pёrveçaftёsiveqёlidhenmeshkrimineprojekteve,buxhetimindhekornizёnlogjike,tёzotёrojnёedheaftёsinёngritje fondesh. Mobilizimiiburimevepёrbёhetngaelementëtemёposhtёm:• Planipёrmobilizimineburimeve:ky

elementparaqetnjёpamjetёpёrgjithshmetёaktiviteteveqёduhenndёrmarrёbrendanjёafatitёcaktuar.Kyplanduhettёpёrfshijёaktivitetetpёrngritjefondesh.Kёtoaktivitete,pёrveçsepёrtёgrumbulluartёardhura,mundtёpёrdorenpёrtёmobilizuarburimetёtjeranjerёzoreejo-financiare,sidhepёrtёshpёrndarёmesazhinnёaktorёtёndryshёm.

• Hartёzimidheaksesinёfondetedisponueshme/donatorёtemundshёm:kyelementshёrbenpёrtёvlerёsuarnёsekafonde(qёmenaxhohenthuajsenёmёnyrёekskluzivengadonatorёtdheorganizatatndёrkombёtare),pёrparёsiaetёcilaveёshtёpёrmirёsimiisituatёslidhurmeçёshtjenqёpёrbёnfokusineveprimtarivetuajaavokuese.Juduhettёmerrniinformacionpёrafatetkohore, procesin dhe kriteret e aplikimit, si dhemёnyrёnepёrdorimittёfondeve.

• Kosto-efektshmёriaemobilizimittёkomunitetit:tёgjithaveprimtaritёqёduhenzbatuarkanёkostonetyre.Gjatёplanifikimittёveprimtarivekashumёrёndёsiqёtёllogariten kostot e veprimtarive, duke mbajtur parasyshefektetfinanciaretёtyre.Qёnismateavokacisёtёkenёsukses,pёrveçhartimittёnjёplanitёpёrshtatshёmdherealist,nevojitetedhenjёplanimirёpёrngritjefondesh,iciliёshtёpoaqirёndёsishёmsaipari.

Shёnim: Pёr zbatimin e çdo veprimtarie nevojiten fonde.

31


Hapi 8: Zbatimi

Pasikanёpёrfunduartёgjithёhapatepёrshkruarderitani,gjёjaefunditqёmbetetngaplanifikimiёshtёzhvillimiiplanittёdetajuarpёrzbatimineprocesittёavokimit.Planiizbatimittёavokacisёsynontёndihmojёnismёtarёtesajtёpёrcaktojnё,nёmёnyrёtёveçantё,hapatemёtejshёmqёduhenndёrmarrё.(Shtojca 6 – Plani i Zbatimit pёr Avokacinё).

• Fillonmeshkrimin‘nёkryetёfletёs’tёobjektivavetёavokacisё.

• Mёpas,organizatorёtduhettёpёrcaktojnёaktivitetetenevojshmepёrpёrmbushjeneobjektivavetёavokacisё.Mestёtjerash,atoduhettёpёrfshijnёinformacioninpёrzhvilliminemesazhitdhepёrçiminetijtekaudienca e synuar.

• Pёrçdoaktivitet,grupiduhettёidentifikojёburimetenevojshmepёrrealiziminetij.Burimetmundtёjenёmateriale,financiare,njerёzore(p.sh.ekspertizёteknike)oseteknologjike.

• Pёrçdoaktivitet,pjesёmarrёsitduhettёspecifikojnёpersoninpёrgjegjёspёrzbatimine tij.

• Organizatorёtduhettёpёrcaktojnёnjёkuadёrtёpёrshtatshёmkohorpёrçdoaktivitet.

Detajimiiplanitsipaskёtijpёrshkrimiёshtёbazapёrzhvilliminekornizёslogjiketёprojektit,ecilapёrbёnnjёmjettёshkёlqyermenaxhimi,qёmundtёpёrdoretjovetёmpёrplanifikimin,poredhepёrmonitorimindhevlerёsiminenismavetёavokacisё.

Hapi 9: Vlerёsimi

Vlerёsimiёshtёprocesiigrumbullimitdheianalizimittёtёdhёnave,mesynimintёmasёshkallёnepёrmbushjessёobjektivave,natyrёnerezultatevedhenёsekapasurrezultatetёpaprituraaponёsejanёnxjerrёmёsimet

pёrkatёse.Siçёshtёpёrmenduredhenёfillimtёmanualit,çdoorganizatёqёplanifikontёpёrfshihetseriozishtnёnismaavokacie,duhettapёrfshijёvlerёsiminsipjesёpёrbёrёsetёprocesit.Shumёorganizataeanashkalojnёvlerёsimin,kryesishtpёrshkaktёplanifikimittёmangёt,mungesёssёfinancaveose,pёrshkakse,nёshumicёnerasteveaindodhpasiveprimaritёjanёzbatuardhenismakapёrfunduar.

Organizatorёteavokacisёduhettёvendosinsesidotёbёhetvlerёsimidhematjaerezultateve.Vlerёsimiduhettёkonfirmojёseçfarёndryshimeshkanёndodhurpёrshkaktёnismёsdhenёseaktorёtjanёtёndёrgjegjshёmpёrto.Varёsishtkohёskurkryhet,vlerёsimiёshtёdyllojesh:• Vlerёsimiiprocesit–gjatёzbatimit

• Vlerёsimipёrfundimtar–paspёrfundimittёzbatimit

1. Vlerёsimipёrfundimtarmundtёkryhetmenjёherёpaspёrfundimittёzbatimit.

2. Vlerёsimiiperformancёsmundtёkryhetedhedisavitepaspёrfundimittёnismёs.

3. Vlerёsimiindikimit.Vlerёsimi i ndikimit kryhet pёr tё parё se cilat janё efektet qё shoqёrojnё ndryshimin e politikave dhe tё praktikave. Gjithashtu, ai pёrfshin njё analizё krahasuese mes situatёs fillestare dhe asaj aktuale tё arritur si rezultat i ndёrhyrjes.

Mёposhtёjependisametodaqёlehtёsojnёgrumbullimindheanaliziminetёdhёnave,pёrllogaritёvlerёsimit:• Dokumentet e projektit• Pyetësorёtanonimё• Sondazhet• Intervistat me informacione kyçe• Diskutimet me fokus-grupet

• Raportetmetёdhёna publike (analiza, raporte tёndryshme,etj.)

32


Shёnim: Vlerёsimi rekomandohet tё kryhet nga njё profesionist i jashtёm, pёr shkak tё nevojёs pёr vlerёsim nё mёnyrё objektive dhe tё paanshme. Rezultatet e vlerёsimit konfirmojnё suksesin ose dёshtimin e njё nisme avokacie dhe shёrbejnё si mёsime tё nxjerra nga procesi. Gjithashtu, ai ndihmon pёr tё orientuar pёrvojёn nga fushatat e mёparshme nё zbatimin e fushatave tё tjera, pёrmes objektivash tё rinj dhe tё rishikuar.

Vlerёsimiiperformancёsnёkuadrinerezultatevetёpritshme,sipasojёeavokacisё,pёrcaktonndry-shimetqёmundtёkenёndodhurnёpolitikёnapopraktikatpёrshkaktёnismёssёavokacisё.Ndёrsa,vlerёsimiindikimitёshtёnёgjendjetёvlerёsojёshkallёnekontributittёndёrhyrjesavokuesenёndryshimin e sistemit apo ndryshimet demokra-tike.

Siçpёrshkruhetnёpjesёneparёtё‘HapavetёAvokacisё’,dyhapatefunditndodhinnёmёnyrёtёvazhduardhembёshtesinçdonjёrinngahapateprocesittёavokacisё.

Kёtodyhapajanё:grumbullimi i tё dhёnave (i shpjeguartekidentifikimiiproblemit/çёshtjes(hapi 1) dhe monitorimi (hapi 2).

Monitorimi Monitorimiёshtёprocesiigrumbullimittёtёdhёnave,qёsynonmatjeneprogresittёarriturdrejtpёrmbushjessёobjektivavetёavokacisё.

Aiёshtёnjёaktivitetivazhduar,qёzgjatgjatёgjithёprocesitdheshёrbenpёrtёkontrolluarçdoaktivitet.Kjobёhetmeqёllimqёzbatuesitёndёrhyjёmendryshimetёmundshmenёstrategjidhenёplaninezbatimit.

Pyetjet,tёcilaveduhett’upёrgjigjemikurkryhetmonitormi,janё:• Cilatprejaktivitetevetёplanifikuarajanё

zbatuar?

• Derinёçfarёmasejanёrealizuaraktiviteteteplanifikuara?

• Akaecurzbatimisipaspritshmёrive?

• Cilatjanёkostotindividualedhetёpёrgjithshmetёzbatimit?

33


Lobimi Lobimi është një prej mjeteve që përdor avokacia. Mundtёthemimesiguriseaiështëmjetimëipërdorshëm dhe më efektiv i avokacisë. Lobimi është një përpjekje për të ndikuar mënyrën e të menduarit të vendimmarrësve, në favor apo kundër një çështjeje të caktuar. Zakonisht lobimi bazohet në rolin e organizatave për edukimin e zyrtarëve publikë lidhur me çështje tëcaktuara,nëinterestëtyredhenёatёtёorgani-zatorëvetёfushatёsavokuese,përtëpërmbushurobjektivat e avokacisë.

Përsa i përket zbatimit të strategjive të zhvilluara në përputhje me nevojat e grupeve, organizatorët enismavetëavokacisëmundtëkryejnёlobiminedrejtpërdrejtë – p.sh. kur një organizatë përpiqet të ndikojë një ligj të caktuar, duke ia shprehur pozicionin e saj njërit prej aktorëve që merr pjesë në hartimin e legjislacionit. Varësisht çështjes që avokohet dhe kontekstit në të cilin zhvillohet lobimi,njëmundёsipërlobimёshtёedhelobimii organizatave në nivel komuniteti – kur një organizatë e bind publikun e gjerë, përfshi edhe anëtarët e saj, që të kontaktojnë dhe t’iu kërkojnë zyrtarëve të zgjedhur të ndërmarrin veprime lidhurmelegjislacioninspecifik.Meqëllimqëlobimitëjetëefikasdheisuksesshëm, lobuesi duhet të bëjë një analizë të detajuar të audiencës së synuar, ku të përcaktohen pikatemundshmedhetёduhuratëaksesitdhetëpresionit,ngakumundtëfillojёlëvizjanëdrejtimin e dëshiruar.

Ekzistojnë disa parime bazë lidhur me lobimin efikas,tëcilatduhenmarrënëkonsideratëkurplanifikohenaktivitetettuajatëlobimit.

• Përpiqu të jesh realist dhe me vullnet për të bërë kompromise – çdo lobist i suksesshëm ka gjithnjë një plan B. Asnjëherë mos vendosni objektiva pa pasur një plan me zgjidhje alternative, i cili, sidoqoftë duhet

tёkontribuojёndjeshëmnëpërmbushjeneobjektivit të avokacisë.

• Asnjëherë mos u largo i/e nevrikosur – ca gjëraifiton,caihumbet...ekzistongjithmonëe nesërmja për një përpjekje të dytë, me një strategji të rishikuar ose me një nismë krejt tjetër.

• Përpiqu të jesh aktual dhe të mbështetesh në fakte – asgjë nuk është më bindëse se faktet e pakundërshtueshme dhe objektivisht të verifikueshme.

• Jep meritat kur është rasti – falenderoji kontribuesit për mbështetjen e mëparshme, si dhe për mbështetjen e nismave të tjera në interes të publikut.

• Ji pasionant, por përpiqu të shmangësh emocionet e tepërta – nëse nuk je pasionant në lidhje me çështjen që lobohet, ka shumë të ngjarë që të mos arrish të bindësh vendimmarrësit të ndjejnë diçka lidhur me çështjen. Megjithatë, mbaj distancë prej emocionevetёtepërta.Përqëndrohutekçështja dhe rëndësia e saj.

• Cakto përparësitë lidhur me shqetësimet/problemet – koha me vendimmarrësit është e shkurtër dhe gjithmonë dalin çështje që kanë nevojë për zgjidhje. Sigurohu të bësh renditjen e përparësive para se të hysh në takim.

• Mbaj shënim çdo gjë – mbaje çdo gjë me shkrim. Ajo është mënyra më praktike për të siguruar se asnjë nga pikat e diskutimeve nuk është anashkaluar dhe për të mbajtur, sa më shumë që është e mundur, axhendën e takimit nën kontroll.

• Mospranodiskutimetёpёrgjithshme–objektivi i një veprimtarie lobuese duhet përcaktuar paraprakisht. Për rrjedhojë, mos dil nga takimi pa marrë një përgjigje konkrete lidhur me çështjen ose mbi vazhdimësinë e veprimeve, për të cilat është rënë dakort më parë.

34


Disa këshilla praktike për këdo që e gjen veten në pozicionin e lobuesit me vendimmarrësit.

• Dil shpejt në thelbin e çështjes. Koha është e çmuar.

• Shpjegojethjesht.Shpjegojemefjalёtëthjeshta dhe me logjikë të drejtpërdrejtë, që mbështet pozicionin tënd.

• Njihu mirë me çështjen.

• Mos harro, numrat janë forcë! Për shumë çështje, vendimi merret varësisht numrit apo volumit të komunikimeve të kryera.

• Angazhohu në kauzë. Vijo njoftimin me letra dhe telefonata.

• Përpiqutëjeshfitimtar,poredhehumbësimirë;ca‘beteja’ifiton,caihumbet.

• Ruaj qetësinë. Rezultatet mund të marrin disa muaj – shpesh edhe disa vjet.

• Kërkoju vendimmarrësve të deklarojnë pozicionin e tyre.

• Falenderoji ata, pavarësisht cili është rezultati.

• Përdor mediat kur është e nevojshme.

• Me një komunikim (dalje publike), mbulo shumë çështje.

• Krijonjëkontaktmeligjbërësin,mёpas‘hidh/shtropёrdiskutim’çështjen.

• Mos gënje kurrë.

• Harro që ti dhe ligjbërësi keni nevojë për njëri-tjetrin.

Lobimi nuk është një përpjekje e vetme, e shkëputur, prandaj ka shumë rëndësi që të ndërtohen marrëdhënie bashkëpunimi me vendimmarrësit përkatës. Më poshtë jepen disa taktika që ndihmojnë procesin:• Njihuni me pushtetin politik të zyrtarëve, para

se t’u kërkoni diçka – Ka shumë rëndësi të dini se “cili është butoni që duhet të shtypni”.

Nuk është e nevojshme të humbisni kohë duke lobuar personin e gabuar.

• Ftojinipërfaqёsuesitnëvendintuajtëpunës– është gjithmonë mirë të keni mundësi t’u tregoni “gjërat e vërteta” njerëzve që kalojnë shumicën e kohës në zyra, duke lexuar materiale dhe raporte.

• Jepni informacion në lidhje me gjendjen, duke përdorur veten tuaj si burim.

• Ofroni njohje dhe vizibilitet në shkëmbim të mbështetjes së tyre.

• Praktikohuni, praktikohuni, praktikohuni! Nuk kaasgjëmëmbresёlёnёsesesanjëparaqitjeemirë dhe profesionale.

Lobimi shihet, shpesh, si një biznes politik dhe me përfitim,edhekurkauza,qëqëndronprapalobimitdhe nismës së avokacisë, synon përmirësimin ekushtevetёnjëgrupikonkretnjerëzish.Përrrjedhojë, krijohen shpesh keqkuptime në lidhje me lobimin. Disa prej tyre janë:• Nësemarrimfinancimngaqeveria,nuk

mundet në mënyrë absolute të lobojmë. Jo e vërtetë! Për sa kohë lobojmë në interes të grupeve të synuara dhe/ose anëtarëve të komunitetit dhe nëse nevojat janë identifikuar nga vetë ata, apo me pjesёmarrjen e tyre, si dhe nëse ata janë një burim i fortë mbështetjeje për nismën tuaj të avokacisë, atëhere je më tepër se ‘i kualifikuar’ për të lobuar çështjen, pavarësisht nëse merr apo jo fonde nga qeveria. Gjithësesi, kjo situatë kërkon zbatimin e plotë të parimeve tё transparencës, tё përgjegjshmërisë së organizatës, apo të grupit që lobon për përmbushjen e objektivave të avokacisë.

• Nësemarrimfinancimengafondacionet,nukmund të lobojmë për çështje të politikave publike. Jo e vërtetë! Për sa kohë lobojmë çështjen e duhur dhe kemi një grup mbështetësish, burimet e financimit janë më të parëndësishmet. Megjithatë, organizata duhet të bëjë kujdes me faktin se nga vijnë paratë. Si në shembullin më

35


lart,kjollojsituatekërkonzbatimedhemёtёplotëtёparimevetëtransparencës.

• Nuk mund të lobojmë një kandidat gjatë fushatës zgjedhore. Jo e vërtetë!. Shumë aktivistë dhe disa nga lobuesit më të suksesshëm promovojnë lobimin gjatë fushatës zgjedhore, sepse është fakt që gjatë fushatës zgjedhore kandidatët janë më të hapur dhe më të motivuar për të pranuar ide të reja. Megjithatë, duhet bёrё kujdes qё të ketë dallim të qartë mes lobimit për kauzën dhe asaj që mund të perceptohet si fushatë ndaj një partie apo kandidati të caktuar.

Këto lloj keqkuptimesh mund të na çojnë në sjellje politikisht të papërshtatshme/të papranueshme, si rastet në vijim:• Mbështetja e një partie apo kandidati – kjo

mund të shihet (me të drejtë) si anshmëri politike dhe do të cënojë besueshmërinë tuaj si lobistë apo avokatë të shoqërisë civile.

• Renditja e partive – edhe nëse fusha juaj e veprimtarisë janë demokracia dhe qeverisja (me zgjedhjet si pjesë përbërëse e saj) renditja e partive është shumë e diskutueshme dhe hap dyert për kritika, të cilat, qofshin tëjustifikueshmeapojo,dëmtojnëbesueshmërinë dhe zbehin kapacitetin tuaj si avokatë dhe lobistë.

• Shpërndarja e materialeve të përgatitura nga partitë politike – në fakt, ky nuk do të ishte rasti, nëse fokusi i punës ka të bëjë me kryerjen e një analize të programeve partiake/zgjedhore në kuadër të objektit tuaj të veprimtarisë, si dhe shpërndarjen e saj tek anëtarët dhe grupet e synuara, si pjesë e ushtrimit të detyrave dhe funksionimit të organizatave në mënyrë transparente dhe në përfitimtëanëtarëvetëtyre.

• Mbështetja e partive/kandidatëve me kontribute.

Modeli i komunikimit strategjik

Modeli i komunikimit strategjik (Shtojca 7) zbatohetsipërpjekjepërtëfituarmbështetjelidhur me çështjen tuaj të avokacisë. Ju duhet të njoftoni audiencën e synuar rreth problemit, për t’i motivuar ata të ndjejnë përgjegjësinë e ndërmarrjes së veprimeve lidhur me çështjen.

Faza e fundit do të ishte nxitja e tyre për të ndërmarrë veprime dhe masa, që kanë ndikim mbi ndryshimin, gjë e cila përbën edhe objektivin e nismës suaj të avokacisë. Vetëm duke përmbushur këtëfazëtëfundit,qënëfaktpërfaqёsonedhenivelin më të lartë të komunikimit strategjik, mund të arrini të keni sukses me përpjekjet tuaja të avokacisë.

SHTOJCAT

38


Shtojca

SHTOJCA 1: Avokacia dhe konceptet lidhur me të

SHTOJCA 2: Analiza e pemës së problemit

SHTOJCA 3: Objektivat e avokacisë – listë kontrolli

SHTOJCA 4: Analiza e audiencës së synuar

SHTOJCA 5: Fleta e punës për zhvillimin e mesazhit

SHTOJCA 6: Plani për zbatimin e avokacisë

SHTOJCA 7: Modeli i komunikimit strategjik

39


SHTOJCA 1:Avokacia dhe konceptet lidhur me të

Qasja Audienca e

synuarObjektivat

Indikatorët e suksesit

Marketingu social

Individët, segmentet e komunitetit

Informimi, edukimi, rritja e shkallës së

ndërgjegjësimit

Ndryshimi i shkallës së ndërgjegjësimit dhe/ose sjelljeve

Marrëdhёniet publike

Publiku i gjerë dhe institucionet

Promovimi i karakteristikave të

favorshme

Imazh më i mirë publik

Avokacia Vendimmarrësit Ndikimi në politika ose praktika

Ndryshim i një politike apo praktike

të caktuar

40


SHTOJCA 2:Analiza e pemës së problemit

(shembull demonstrues)

Identifikimi i problemitTema e trajnimit është siguria ushqimore, prandaj më poshtë janë listuar problemet e mund-shme që lidhen me këtë temë:

• Prodhimi i ushqimit në tokat kodrinore është zvogëluar; • Në lagjet e qytetit ka pasur përplasje me bazë etnike;• Mungesë ushqimesh; • Të dhëna të shumta në lidhje me kequshqyerjen; • Kanalet e vaditjes janë të bllokuar; • Prodhimi i orizit në tokat e ulëta është zvogëluar ndjeshëm; • Impiantet e vaditjes nuk janë mirëmbajtur; • Digat janë degraduar; • Prodhimtaria e tokës në shpatet e kodrave është zvogëluar ndjeshëm; • Shpatet e kodrave kanë erozion të madh; • Në sektorin e prodhimit të orizit nuk ka furnizime me pjesë këmbimi për makineritë; • Uji që përdoret për vaditje nuk arrin të vaditë të gjitha fushat e mbjella.

41


SHTOJCA 2 (vazhdim)

Diagrama e problemit

Në lagjet e qytetit ka pasur

përplasje me bazë etnike

Mungesë ushqimesh

Shkaku

Pasoja

Prevalencë e lartë e kequshqyerjes

Kanalet e vaditjes janë të bllokuar

Prodhimi i orizit në tokat e ulëta është zvogëluar

ndjeshëm

Impiantet e vaditjes nuk mirëmbahen

Digat janë të degraduara

Prodhimtaria e tokës në shpatet e kodrave është zvogëluar

Migracion i madh i

popullsisë

Shpatet e kodrave kanë

erozion të madh

Sektori i prodhimit të orizit nuk furnizohet

me pjesë këmbimi për makineritë

Uji nuk vadit të gjitha fushat e mbjella

Prodhimi i ushqimit në toka kodrinore është

zvogëluar

42


SHTOJCA 2 (vazhdim)

Në lagjet e qytetit ka pasur më pak


Situata e mungesës së ushqimeve u përmirësua

Mjetet

Përfundimi

Prevalenca e kequshqyerjes

zvogëlohet

Kanalet e vaditjes janë pastruar

Prodhimi i orizit në tokat e ulëta

është rritur

Impiantet e vaditjes po mirëmbahen

Digat janë restauruar

Prodhimtaria e tokës në shpatet e kodrave u rrit

Nivele të ulëta migracioni

Erozioni në shpatet e

kodrave po zvogëlohet

Furnizime me pjesë këmbimi për makineritë e sektorit të prodhimit

të orizit

Fushat e mbjella vaditen me ujë të

mjaftueshëm

Prodhimi i ushqimit në

tokat kodrinore është rritur

Kjo diagramë, apo pema e objektivave, paraqet një pamje të qartë dhe të përgjithshme të situatës së dëshirueshme në të ardhmen. Pasijanëidentifikuarproblemet,mundtëthuhetseciliprejtyrenukmundtëformulohetsinjëobjektivrealist.P.sh. problemi “gjatë stinës së vjeshtës do të bien shira të shumtë” nuk mund të jetë një objektiv real si “gjatë stinës së vjeshtës nuk do të bien shira”, sepse ky është një problem që nuk mund ta ndërmarrim për ta zgjidhur, ështëjashtëfuqisësonë.Nënjëfazëtëmëvonshmetëplanifikimittëprojektitdikushduhettëmendojëpërtëarriturqëlliminedhenësedotëketëshiratërrëmbyer,dukeplanifikuarsistemetedrenazhimittëtokësapodigatë përshtatshme ndaj përmbytjeve. Ajo çka është e rëndësishme është që, ndërsa transformojmë problemet në objektiva, ne duhet të tregohemi realistë (A është e mundur kjo gjë?)

Diagrama e objektivave

43


SHTOJCA 2 (vazhdim)

Shembull demonstrues: Grupimi

Në lagjet e qytetit ka pasur më pak


Situata e mungesës së ushqimeve u përmirësua

Prevalenca e kequshqyerjes

zvogëlohet

Kanalet e vaditjes janë pastruar

Prodhimi i orizit në tokat e ulëta

është rritur

Impiantet e vaditjes po mirëmbahen

Digat janë restauruar

Prodhimtaria e tokës në shpatet e kodrave u rrit

Nivele të ulëta migracioni

Erozioni në shpatet e

kodrave po zvogëlohet

Furnizime me pjesë këmbimi për makineritë

e sektorit të prodhimit të orizit

Fushat e mbjella vaditen me ujë të

mjaftueshëmProdhimi i

ushqimit në tokat kodrinore

është rritur

Migracioni

Prodhimtaria e tokës

Inputet bujqësore

Sistemi i vaditjes

44


SHTOJCA 2 (vazhdim)

Shembull demonstrues: Qëllimi

Për të bërë ndarjen e objektivave në disa grupe (clusters) janë marrë këto vendime:

Sistemiivaditjes:Përfituesitvenëreqëkygrupobjektivashkërkonndërhyrjetëmenjëher-shme. Puna që duhet bërë për përmirësimin e sistemit të vaditjes i shkon për shtat si pushtetit vendor dhe vetë agjencisë zbatuese. Përveç kësaj, organizata zbatuese ka një eksperiencë të madhe në projekte të tilla të ngjashme.

Inputet bujqësore: Në këtë trajnim është vënë re që furnizuesit e inputeve bujqësore duhet të jenë më të rregullt, veçanërisht me fermerët të cilët janë të prirur të paguajnë edhe më tepër për këto materiale. Kur ata të kenë ujë të mjaftueshëm për vaditje, atëhere ata kanë prodhim-tari të lartë, kështu që do të kenë më shumë të ardhura për të investuar në inpute bujësore.

Prodhimtaria e tokës: Të punosh për të rritur prodhimtarinë e tokës kërkohet një njohuri dhe ekspertizë e specializuar dhe dihet që qeverisja vendore dhe universiteti bujqësor zbatojnë projekte të suksesshme në menaxhimin e prodhimtarisë së tokës.

Migracioni:Kjondoshtaështëçështjamësensitivedheevështirëpërt’uangazhuar.Përfituesitdhe organizata zbatuese nuk shohin ndonjë mundësi për ta nëse përpiqen e punojnë me këtë çështje. Kjo është një çështje tipike për politikanët dhe qeveritarët.

Përfundimi është që nuk mund të kemi ndonjë projekt të ri për të zbatuar. Kjo thjesht nuk është e realizueshme.

Konkluzioni: Projekti do të fokusohet në klasterin e sistemit të vaditjes.

45


SHTOJCA 3Objektivat e avokacisë – listë kontrolli

Kjo listë kontrolli është marrë nga Moduli i Trajnimit për Avokaci e SARA/AED dhe është përshtatur nga Midwest Academy Organisation for Social Change. Ajo është hartuar për të ndihmuar grupet e avokacisë, për të zhvilluar dhe përzgjedhur objektivat më të rëndësishme për ndryshime politike.

Kriteret Objektivi 1 Objektivi 2

A ka të dhëna cilësore dhe sasiore që tregojnë se ky objektiv do të përmirësojë situatën?

A është ky objektiv i arritshëm? Edhe me opozitën?

A do të sigurojë ky objektiv mbështetjen e shumë personave? A janë këta njerëz mjaftueshmërisht të interesuar për këtë objektiv sa të ndërmarrin veprime dhe aksione në realizim të tij?

A do të mund të ngrini fonde apo dhe burime të tjera të vlefshme për të realizuar këtë objektiv?

Amundtëidentifikonilehtësishtvendimmarrësitesynuar?Cilat janë pozicionet dhe emrat e tyre?

A është objektivi lehtësisht i kuptueshëm?

Afati kohor që ka ky objektiv është i mjaftueshëm dhe realist?

A mund të krijoni ju aleancat e duhura, me individë dhe organizata, për të arritur objektivin tuaj të avokacisë? Si do t’ju ndihmojë juve ky objektiv pët të krijuar aleanca me OJF të tjera apo grupe të tjera interesi?

Duke punuar për objektivin e avokacisë, a do të kenë mundësi njerëzit të mësojnë më shumë dhe të marrin pjesë në procesin e vendimmarrjes?

46


SHTOJCA 4Analiza e audiencës së synuar

Audienca e synuar:

Çështjet e avokacisë:

Vlerësimi i audiencës së synuar: (1=ulët, 5= i lartë)Niveli i familjaritetit me organizatën apo rrjetin: 1 2 3 4 5Shkalla e njohjes lidhur me nismën e avokacisë: 1 2 3 4 5Niveli i pajtueshmërisë lidhur me pozicionin tuaj ndaj çështjes: 1 2 3 4 5Shkalla e mëparshme e mbështetjes së demonstruar ndaj çështjes suaj: 1 2 3 4 5

Identifikimi i audiencës së synuar:

Interesatdhepërfitimetemundshmelidhurme çështjen:

Ndikuesit: Audiencat dytësore që mund të ushtrojnë ndikim mbi çështjen e synuar prej jush:

47


SHTOJCA 5Fleta e punës për zhvillimin e mesazhit

Audienca e synuar:

Aksioni që ju dëshironi të ndërmerrni së bashku me audiencën e synuar

Përmbajtja e mesazhit

Formati i mesazhit

Kush do ta transmetojë mesazhin

Koha dhe vendi ku do të zhvillohet aktiviteti

48


SHTOJCA 6Plani për zbatimin e avokacisë

Objektivat e avokacisë:

Aktiviteti Inputet/Burimet Personi/at përgjegjës Kuadri kohor

49


SHTOJCA 7Modeli i komunikimit strategjik

INFORMIMI

BINDJA

MOTIVIMI

VEPRIMI

50


Documents

ZHVILLIMI I AFTËSIVE TË OJF-VE - SENiOR-AProcesi i avokacisё faqe 19-35 Shtojca faqe 37-50 . 4 ... —Federata Ndërkombëtare e Planifikimit Prindëror: Udhëzues avokacie, IPPF