3

B u r e a u o f A l t e r n a t i v e L e a r n i n g S y s t e m

D E P A R T M E N T O F E D U C A T I O N

Basic Literacy Learning Material

Ang Tubig ay Buhay

Karapatang-Ari 2013

Bureau of Alternative Learning System

DEPARTMENT OF EDUCATION

Pag-aari ng Kawanihan ng Alternatibong Sistema sa Pagkatuto, Kagawaran ng Edukasyon ang modyul na ito. Ang alinmang

bahagi nito ay hindi maaaring ilathala o kopyahin sa anumang paraan o anyo nang walang nakasulat na pahintulot mula sa

organisasyon o ahensiya ng pamahalaang naglathala.

Inilathala sa Pilipinas ng:

Bureau of Alternative Learning System

Department of Education

3/F Mabini Bldg., DepEd Complex

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines

Tel No.: (02) 635-5188 Fax No.: (02) 635-5189

i

Tungkol saan ang modyul na ito?

Isa sa mahahalagang yaman ng kalikasan ang tubig. Pangunahing pangangailangan

natin ito.

Iba-iba ang pinagkukunan natin nito. Iba-iba rin ang pakinabang natin dito. Kung

gagamitin ito bilang inumin, dapat alamin kung saan ito kinuha. Dapat alam din natin

kung ang pinagkukunan ay ligtas, malinis at hindi magdudulot ng karamdaman.

Ginawa ang modyul na ito upang lubos na maunawaan ang iba’t ibang

pinagkukunan ng tubig, ang kahalagahan nito sa atin, at ang mga paraang magagawa

upang maging ligtas ito sa anumang gamit. Laging tandaan, ang TUBIG AY BUHAY.

Ang modyul na ito ay nahahati sa dalawang aralin.

Aralin 1 - Tubig, Saan Ka Nagmula… Ano ang Gamit Mo?

Aralin 2 - Tubig na Gamit Ko, Ligtas ba Ako?

ii

Ano-ano ang matututuhan mo sa modyul na ito?

Matapos pag-aralan ang modyul na ito, inaasahang maisasagawa mo na ang

sumusunod:

• nailalarawan ang malinis at ligtas na tubig

• naisusulat nang wasto ang mga salita, parirala at pangungusap tungkol sa

pinagkukunan ng tubig at wastong gamit nito

• naipaliliwanag ang mga wastong paraan ng paghahanda upang magingligtas at malinis ang inuming tubig

• napagsusunod-sunod ang mga dapat gawin ayon sa nabasa

• nakalulutas ng mga suliraning pambilang na may 1 hanggang 2 didyit

(tambilang) kaugnay ng paksa at

• natutukoy ang lokal na ahensya ng pamahalaan na nangangalaga sa tubig

na ginagamit ng mga mamamayan.

iii

Ano-ano na ang alam mo?

Bago mo simulang pag-aralan ang modyul na ito, tiyakin mo kung ano na ang iyong

nalalaman tungkol sa mga paksang tatalakayin sa modyul na ito.

Basahin ang sumusunod na pangungusap. Isulat ang T sa patlang kung ang

pangungusap ay TAMA at M kung ang pangungusap ay MALI.

______1. Ang tubig ay isang likas-yaman.

______2. Ang tubig sa bukal ay isang halimbawa ng tubig-tabang.

______3. Ang tubig ay ligtas gamitin saan man ito nanggaling.

______4. Maaaring mabuhay ang tao kahit hindi uminom ng tubig sa loob ng

4 na araw.

______5. Ang pagtatae ay maaaring dulot ng maruming tubig.

Kung lahat ng mga sagot mo ay tama, magaling! Maaari mong basahin ang

modyul upang magbalik-aral. Kung mayroon kang mga mali, ang modyul na ito ay

para sa iyo. Kung pag-aaralan mong mabuti ito, malalaman mo ang marami pang

bagay!

Tutulungan ka ng iyong Tagapangasiwa na maunawaan ang mga mahahalagang

kaisipan na magagamit mo sa pang-araw-araw na buhay tungkol sa kahalagahan ng

tubig. Handa ka na ba?

1

Aralin 1

Tubig, Saan Ka Nagmula… Ano ang Gamit Mo?

Maraming kaloob na yaman ang ating kalikasan. Isa sa mga ito ang tubig. Ginagamit

natin ito sa pagluluto, paglilinis ng katawan at paglilinis ng tahanan. Kailangan din ito ng

mga hayop at halaman.

Maraming pinagkukunan ng tubig. Maaaring galing sa bukal, ilog, balon, at poso.

Tubig na ginagamit sa kabisera at lungsod ay idinadaan sa sistemang “water treatment”

para matiyak na ligtas ang tubig na ginagamit.

Matapos pag-aralan ang araling ito, maisasagawa mo na ang sumusunod:

1. natutukoy ang mga gamit ng tubig ayon sa pinanggalingan nito at

2. naisusulat nang wasto ang mga salita, parirala at pangungusap tungkol sa

pinagkukunang-tubig at wastong gamit nito

2

Subukin Natin

Tingnan ang mga larawan. Ang mga ito ang karaniwang pinagkukunan natin ng

tubig. Maaari mo bang tukuyin kung ano-ano ito? Buuin ang mga salita sa bawat

larawan. Piliin ang sagot at isulat sa sagutang papel.

ulan bukal poso balon ilog gripo

1. ________o 2. _______o 3. _________n

4. ________g 5. ________l 6. _________n

3

Pag-usapan Natin

Ako po si G. Diaz mula sa Kagawaran ng

Agrikultura. Kaya po kami pumunta rito

ay dahil nabalitaan namin na

nagkukulang daw kayo sa tubig.

Dumating sa Barangay Matigang ang isang opisyal ng

Kagawaran ng Agrikultura na namamahala sa tubig.

Alam ba ninyo na

marami tayong

pwedeng pagkunan ng

tubig? Kailangan lang

ninyong malaman kung

saan-saan ito

matatagpuan.

Umaasa lang po

kami sa tubig-ulan

at sa tubig na

galing sa bukal.

Tama po.

Natutuyot na po

ang aming mga

pananim. Hindi na

rin po kami

nakapaglilinis

nang maayos ng

katawan at

tahanan.

4

May dalawang

uri ng tubig:

tubig-tabang at

tubig-alat.

Ang tubig sa

karagatan ay

tubig-alat.

Ang tubig-tabang ay

nakukuha sa ilalim ng

lupa. Ang dami ng tubig-

tabang ay maaaring

magbago ayon sa dami

ng ulan.

5

Ang tubig-alat ang

nagsisilbing tirahan ng

mga isda at mga

lamang-dagat.

Paano naman po ang

aming mga alagang

hayop at pananim?

Maraming

puwedeng

pagkunan ng

tubig-tabang.

Ang tubig sa ilog at

lawa ay ginagamit

ng mga hayop at

pananim upang

mabuhay.

Ang tubig sa bukal ay

galing sa ilalim ng

lupa na karaniwang

matatagpuan sa

gubat o

mapupunong lugar.

6

Minsan nagkukulang ang tubig

na gamitin sa kabisera at

lungsod. Ito’y dahilang may

lebel ng tubig sa imbakan ang

bumababa dahil walang ulan.

Natutuyuan ang pinagkukunan

ng tubig dahil sa kapabayaan

ng mamamayan.

Pinakamalaking dahilan ang

hindi pag-ulan.

Ang balong

malalim ay

nagbibigay rin

ng tubig na

galing sa ilalim

ng lupa.

Ngayon naman ay

tutulungan namin

kayong maglagay ng

poso ng bayan kung

saan pwedeng

kumuha ng tubig.

Maraming salamat po,

G. Diaz, sa pagbibigay-

kaalaman ninyo sa amin. Ang

tubig-tabang pala sa ilalim

ng lupa ay makukuha sa

iba’t ibang paraan.

Ang poso ay nagbibigay rin ng

tubig-tabang mula sa ilalim ng

lupa. Ang mahabang tubo ang

nagsisilbing daluyan ng tubig

palabas.

7

Subukin Natin

Piliin sa kahon kung ano ang tinutukoy ng mga pangungusap at isulat sa sagutang

papel ang sagot.

ilog gripo bukal poso balon

__________1. Sa pamamagitan nito, makukuha mo ang tubig na nanggagaling sa

ilalim ng lupa.

__________2. Kadalasan matatagpuan ito sa bundok at makahoy na lugar.

__________3. May halong kemikal o “chlorine” ang tubig na dumadaloy rito.

__________4. Ito ay malaki at malalim na butas sa lupa na napagkukunan ng tubig.

8

Gawin Natin

Nalaman mo na ang mga pinagkukunan-tubig ng baryo at kakayanan. Lagyan

ng tsek (üüüüü) ang katapat na pinagkukunan ng tubig.

Ilarawan sa talahanayan ang pinagkukunan ng tubig sa baryo at kabayanan.

Pinagkukunan ng tubig Baryo Kabayanan

gripo

balon

poso

bukal

ilog

Sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Alin sa mga pinagmulan ng tubig ang maaaring inumin? Alin ang hindi?

2. Alin sa mga ito ang maaaring gamitin sa mga pananim?

3. Paano nagiging ligtas gamitin ang tubig?

9

Pag-usapan Natin

Bahagi ng pamumuhay ng tao ang tubig. Ito ay napakikinabangan sa iba’t ibang

paraan.

inumin pagluluto paglilinis ng katawan

10

paglalaba paglilinis ng tahanan

paggamit ng palikuran pagdidilig ng halaman at pananim

11

Subukin Natin

Buuin ang talata. Punan ang patlang ng tamang salita. Sipiin sa sagutang papel

ang nabuong talata.

Tubig ay Mahalaga

Sinumang (1) nabubuhay (tao, tubig)

Ang (2) tiyak laging kaagapay (tubig, ulan)

Umaga, tanghali, hapon at gabi man

Ito ay (3) , ninuman. (yaman, kaaway)

Ang lahat ng tubig ay (4) mo (nabubungkal, nakukuha)

Sa poso, sa balon o kaya’y sa (5) , (ulap, gripo)

Gayundin sa ilog, talon at bukal man

Maging sa (6) na sinahod sa “drum”. (ilog, tubig-ulan)

Bawat bagay na may buhay, may (7) sa tubig (pakinabang, mamatay)

Ito’y (8) mainit man o malamig (itinatapon, iniinom)

Ginagamit sa paliligo at paglilinis ng katawan

Pagluluto ng pagkain, (9) sa tahanan. (pagkalat, paglilinis)

Ang tubig ay mahalaga sa (10) o halaman (hayop, halaman)

Upang (11) at maging malusog (mabuhay, mamatay)

Kung wala itong tubig, paano na kaya?

(12) natin ay mauuwi sa wala. (Buhay, Yaman)

12

Tandaan Natin

Napakahalaga ng tubig sa buhay natin. Ito ay maraming pakinabang. Nakukuha

natin ito sa iba’t ibang paraan.

Sa araling ito, natutuhan mo ang sumusunod:

• Ang tubig ay isa sa mga likas-yaman.

• May dalawang uri ng tubig – tubig-tabang at tubig-alat.

• Ang tubig-tabang ay tubig na galing sa bukal, balon, ilog at talon.

• Ang tubig-alat ay tubig na galing sa dagat.

• Ang tubig ay pinakikinabangan ng mga tao, hayop at halaman.

• Maraming pakinabang ang tubig. Ito’y nagsisilbing:

o inumin ng mga tao at hayop

o pandilig sa mga halaman at pananim

o ginagamit sa paglilinis ng katawan at tahanan

o ginagamit sa pagluluto

o ginagamit din ang tubig para lumamig ang sasakyan o makinang

kiskisan

13

Alamin natin ang iyong natutuhan

A. Sabihin kung Tama o Mali ang bawat pangungusap. Isulat ang T kung TAMA at

M kung MALI. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

______1. Ginagawang inumin ng tao ang tubig-tabang.

______2. Ang tubig na nanggagaling sa bukal ay puro at dalisay.

______3. Ang ginagamit sa paglilinis ng katawan ay tubig-tabang.

______4. Ang poso ay daluyan ng tubig galing sa ilalim ng lupa.

______5. Mas ligtas inumin ang tubig sa poso kaysa tubig sa gripo.

______6. Ang lahat ng inumin ay dapat dumaan sa “water treatment.”

B. Pagdugtungin ang mga parirala sa Hanay A at Hanay B upang mabuo nang wasto

ang mga pangungusap.

A B

1. Si Gabriel ay madalas mangisda ng poso para sa Barangay.

2. Nagpatayo si Kapitan Paner sa ilalim ng lupa.

3. Nanggagaling sa La Mesa Dam ang tubig sa bukal.

4. Matatagpuan ang tubig-tabang sa ilog.

5. Napawi ang uhaw ng mga manlalakbay ang tubig sa Kamaynilaan.

matapos nilang matagpuan

14

Aralin 2

Tubig na Gamit Ko, Ligtas ba Ako?

Mahalaga ang tubig sa bawat gawain, maging sa bahay ito o sa mga pabrika at

opisina. Dahil dito kailangang ingatan at hindi abusuhin ang paggamit nito.

Sa paglaki ng populasyon at pagdami ng pabrika sa bansa, maaaring magkaroon

ng polusyon sa tubig na nagiging dahilan ng pagkakasakit ng mga tao.

Iba’t ibang uri ng sakit ang dulot ng polusyon sa tubig. Mahalagang malaman ang

mga ito upang tayo ay makapag-ingat at mapanatiling ligtas ang ating kalusugan.

Pagkatapos ng araling ito, inaasahang magagawa mo na ang sumusunod:

• naipaliliwanag ang mga wastong paraan ng paghahanda ng ligtas na

inuming tubig

• napagsusunod-sunod ang mga dapat gawin ayon sa nabasa

• nakalulutas ng mga suliraning may kaugnayan sa bilang at oras na may 1

hanggang 2 tambilang at

• natutukoy ang mga lokal na ahensya ng gobyerno na nangangalaga sa

pinagkukunang tubig ng mamamayan

15

Pag-aralan Natin

Pag-aralan ang sitwasyon sa ibaba at sagutin ang mga kasunod na tanong.

1. Ano ang masasabi mo sa kapaligirang kanilang tinitirhan?

2. Paano kaya makaaapekto ang kanilang tubig na ginagamit sa ganitong uri

ng kapaligiran?

3. Ano sa palagay mo ang posibleng epekto nito sa kalusugan ng tao?

16

Pag-usapan Natin

Basahin ang kwento at pag-usapan.

Ano ang Dahilan?

Isang araw, pagkagaling Makalipas ang ilang

sa paglalaro, uhaw na oras . . .

uhaw na umuwi si Alex.

Ininom niya ang tubig sa

pitsel na kinuha sa poso.

Aray ko po.

Ang sakit-sakit

ng tiyan

ko . . .

Aray ko po...

uumph...

Naku, lalabas

na yata . . .

O, anak,

putlang-putla

ka!

Ano bangnangyayarisa iyo, anak?

Napaka-sakit po ng

tiyan ko,Inay.

17

Wala ka namang

lagnat. Mabuti

pa, patingnan na

kita sa Health

Center.

Sa Baranggay

Health Center . . .Ano ho bang

nararamdaman

niya?

Masakit po

ang kanyang

tiyan at nagta-

tae pa.

Ipainom mo ito sakanya, tatlong besesisang araw. Painumin

mo rin siya ngsampung basongtubig araw-araw.

Opo, Dok.

Ano po kaya

ang dahilan?

Kontaminado ho kasi

ang tubig natin dito sa

baryo. Lahat po ng mga

pumupunta sa Center

ay ganyan ang sakit.

Kaya siguraduhing

malinis ang ating

inuming-tubig.

18

Pag-uwi sa kanilang bahay . . .

Mareng Deling,

saan ka ba

nanggaling? Bakit

nagmamadali

kayo ni Alex

kanina?

Nagtatae at putlang-

putla na kasi si Alex. Kaya

pinatingnan ko siya sa

doktor sa Health Center.

Ano ang sabi

ng doktor?

Maaaring nakainom daw siya

ng kontaminadong tubig.

Pagtatae nga rin ang sakit ng

mga kabaryo nating naroon.

Pare-pareho lang

naman ang

pinagkukunan

natin ng tubig.

‘Yun nga, Mare. Kaya

mahalagang alamin natin

ang pinanggagalingan nito.

Maaaring kontaminado ang

tubig sa poso dahil na rin sa

maruming paligid.

Kung gayon, ano

ang maaari

nating gawin?

19

Alamin Natin

Ang pinakamahalaga sa lahat ay ang inuming-tubig. Dahil iba’t iba ang ating

pinagkukunan, mahalagang siguraduhing malinis at ligtas ito.

1. Sa tubig na galing sa poso o gripo, maglagay ng pansala o malinis na katsa sa

daluyan ng tubig.

2. Gawin ang alin man sa sumusunod.

Magpakulo ng tubig sa Lagyan ng gamot na iminungkahi ng doktor o

loob ng 15 minuto sanitary engines ang tubig na gagamitin.

20

Subukin Natin

A. Basahin ang talata. Salungguhitan ang mga salitang nagpapahayag ng oras. Bilugan

ang mga salitang nagsasabi ng lugar. Kahunan ang mga salitang tumutukoy sa

pangalan ng tao.

Alas-diyes na nang dumating sina Aling Deling at Alex sa Baranggay

Health Center. Maraming tao silang nadatnan at karamihan ay

pananakit din ng tiyan at pagtatae ang nararamdaman. Sinabi ni

Dr. Navarro na maruming tubig ang sanhi ng pagkakasakit ng

mga taga-Baligang.

B. Lutasin ang sumusunod. Bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Walong litro ng tubig ang dala ni Mang Rudy habang si Arnel naman ay

dalawang litro. Ilang litrong tubig lahat ang dala ng dalawa?

a. 12 c. 8

b. 10 d. 6

21

2. Ilang chlorine tablet ang ihahalo sa 3 litrong tubig?

a. 5 c. 3

b. 4 d. 2

3. Ilang galong tubig ang maaaring haluan ng 4 na tableta ng disinfectant tablet

(12.5 mg.)?

a. 4 c. 6

b. 5 d. 7

4. Ilang baso ng tubig ang 4 na litro kung ang isang litro ay katumbas ng 4 na

baso?

a. 10 c. 14

b. 12 d. 16

5. Kung ang 17 mg. ng chlorine tablet ay katumbas ng 1 tableta, ilang tableta

ang katumbas ng 51 mg.?

a. 5 c. 3

b. 4 d. 2

Tandaan: Isang (1) tableta ng chlorine tablet ang ihahalo sa isang (1) litrong

tubig.

Isang (1) tableta ng disinfectant ang ihahalo sa isang (1) galong

tubig.

22

Gawin Natin

Gawin ang sumusunod:

1. Maglagay ng tubig o water samples sa baso galing sa poso, gripo, ilog at bukal.

2. Lagyan ang bawat baso ng markang A (poso), B (gripo), C (ilog), D (bukal).

3. Hayaan ito sa baso nang may 30 minuto.

23

4. Paghambingin ang mga ito.

5. Gumawa ng tsart at itala ang iyong mga nakita. Lagyan ng tsek (√) ang hanay

na tumutukoy sa katangian nito.

Obserbasyon

Pinanggalingan ng Tubig Marumi Malabo Malinaw

May butil-

butil

A. Poso

B. Gripo

C. Balon

D. Bukal

24

Pag-usapan Natin

1. Aling tubig ang marumi? Malabo? Malinaw? May butil-butil?

2. Masasabi ba nating malinis ang malinaw na tubig? Bakit?

3. Ano ang ibig sabihin ng malinis na tubig?

4. Aling tubig sa baso ang iyong inumin?

5. Paano matitiyak ng mga taga-baryo na malinis ang tubig na iinumin?

25

Tandaan Natin

• Maraming paraan ang maaaring gawin upang maging ligtas ang inuming tubig.

– Paglalagay ng malinis na salaan o katsa sa daluyan ng tubig

– Pagpapakulo ng tubig sa loob ng 15 minuto

– Paglalagay ng 17 mg tableta ng chlorine tablet sa 1 litrong tubig

– Paglalagay ng 12.5 mg tableta ng disinfectant tablets sa 1 galong tubig

• Ang diarrhea o pagtatae ay sakit sa panunaw na dala ng mikrobyo sa

maruming pagkain at tubig.

Alamin natin ang iyong mga natutuhan

Sagutin ang mga tanong. Isulat ang titik ng tamang sagot.

1. Alin sa mga ito ang pinakaligtas pagkunan ng inuming-tubig? Ipaliwanag.

a. tubig na galing sa balon c. tubig na galing sa gripo

b. tubig na galing sa bukal d. tubig na pinakuluan

26

2. Ilang minuto dapat pakuluan ang tubig bago inumin?

a. 10 minuto c. 15 minuto

b. 20 minuto d. 25 minuto

3. Ilang tableta ng chlorine tablet ang kailangan sa 10 litrong tubig?

a. 10 c. 15

b. 16 d. 17

4. Ilang galong tubig ang maaaring paglagyan ng 16 mg tabletas ng disinfectant

tablet?

a. 16 c. 18

b. 17 d. 19

5. Maysakit ang anak ni Ginang Mores, saan kaya siya maaaring pumunta?

a. sa Kapitan ng Baranggay c. sa albularyo

b. sa Baranggay Health Center d. sa kapitbahay