Kabanata Xii

7/25/2019 Kabanata Xii

1/27

KABANATA XII

ANG MGA KALBARYO

Unang Kalbaryo Unang Pagpapataw ng Kasalanan

Ika-! ng "#nyo$ araw ng L%nggo$ %ka-&'(( ng tang)al%$ &*+$ nang s% R%,alat ang kanyang kapat% na s% L#.%a$ l#lan ng bapor /on 0#an$ 1#la sa "ongkong2 ay

#1at%ng sa Mayn%la3 4%la5y s%nal#bong ng 1ara1%ng karab%n6ro at %sang

Ko1anant63 Ang 1ga s#1al#bong ay 1ay kasa1a r%ng %sang kap%tan at %sang

sar)6nto ng G#war%ya 4%b%l B6t6ran na kapwa nakabalatkayo3 Ang 1agkapat% ay

#1a)ong b%tb%t ang kan%lang ga ala-ala)an3 B%n%s%ta ang kan%lang 1ga ala-

ala)an at s% R%,al ay k%napkapan ng Awana3

B#)at sa Awana$ ang 1agkapat% ay t#1#loy at nagpatala sa 7"ot6l 6

Or%6nt683 4%l% b%lang ang t%n%g%lan n% R%,al3 Ang s%l% na %to5y naka)arap sa

4%1ba)an ng B%n#nok3

Ikaapat ng )apon$ nang s% R%,al ay nagsaya sa Malakanyang #pang

1ak%pagk%ta kay Gob6rnaor /6sp#9ol$ ng#n%5t s%ya5y p%nagsab%)ang b#1al%k sa

%kap%to ng gab%3 4% R%,al ay nagbal%k sa Malakanyang sa %t%nakang oras at %bang

bagay ang nata1o r%to3

Ip%nagkaloob ng Gob6rnaor kay R%,al ang kalayaan ng kanyang a1a ng#n%5t

ang sa kapat% at 1ga bayaw n%ya ay )%n%3 4%nab% kay R%,al na s%ya5y b#1al%k sa

Malakanyang pagkaraan ng %lang araw3 Pagkagal%ng n%ya sa Malakanyang$ s%ya5y

nak%pagk%ta sa kanyang 1ga kapat% na baba6 na s%na Nar.%sa at N6n6ng

:4at#rn%na;3

Nang gab% r%ng %yon$ s%ya ay nak%pagk%ta k%na Apol%nar%o Mab%n% $ Anr6s

Bon%%l%p%na8$ %sang sa1a)ang b%nabalak %tatag noon n%

R%,al3 Nang 1ga s#1#no na araw$ s% R%,al ay nag%ng abalang-abala3 Ala1 na ala1

ng 1ara1%ng s%ya ay nasa Mayn%la3

Kaya5t 1ara1% ang nag)anga na 1ak%pagk%ta at 1ak%pag-#sap sa kanya3

4a kab%lang ako$ ang 1ga Kast%la ay nangatakot at nag-alaala sa katanyagang %to

n% R%,al3

K%nab#kasan$ %ka-! ng #1aga$ s% R%,al at ang kanyang 1ga ka%b%gan ay

nagt#ngo sa :T#t#ban; )%1p%lan ng tr6n na pat#ngong B#lakan at Pa1panga3

/%nalaw n%la ang Malolos$ 4an >6rnano at Tarlak$ at sa pagbabal%k$ ang Bakolor38

4a la)at ng bayang %nalaw n%la$ s% R%,al ay b#ong-p#so at 1asayang

t%nanggap ng 1ga 1a1a1ayan$ sa1antalang bawa5t k%los n%ya5y 1ata1ang

1%na1an1anan ng 1ga 6sp%ya ng pa1a)alaan3 La)at ng ta)anang t#1anggap sa

kanya ay )%nal#g)og at la)at ng P%l%p%nong s#1a1a sa kanya ay p%nag)%nalaan %n38

Ika-?'@( ng #1aga ng M%y6rk#l6s nang 1ak%pagk%tang 1#l% s% R%,al sa

gob6rnaor-)6n6ral3 4apaka5t kap%sta)an ng 4an P6ro5t 4an Pablo noon$ ang

kan%lang pagpapanaya1 ay %ka-+'& na nang 1atapos3 P%nabal%k s%ya

k%na#1aga)an3 Noon n%la p%nag-#sapan ang s#l%ran%n ng M%noro na s%nal#ngat

nang 1a)%gp%t ng gob6rnaor-)6n6ral3 "%n% natapos ang #sapan kaya5t s% R%,al ay

p%nabal%k nang L%nggo3

7/25/2019 Kabanata Xii

2/27

Nang b#1al%k s% R%,al$ t%nanong ng gob6rnaor-)6n6ral k#ng %b%g n% R%,al na

t#1#ngo sa "ongkong3 4#1agot ng 7oo8 s% R%,al3 P%nabal%k s%ya nang M%y6rk#l6s sa

Malakanyang3

Pagkakatatag ng L%ga >%l%p%na'

Gab% ng %[email protected] ng "#lyo$ &*+$ %sang l%nggo na ang nakaraan 1#la nang s%la

ay #1at%ng b#)at sa "ongkong$ nang %tatag n% R%,al ang 7L%ga >%l%p%na8 sa ta)anan

n% /orot6o Ong9#n.o$ sa aang Ilaya sa Tono$ Mayn%la3 Ang 1akasaysayang

pagt%t%pon %to ay %nal#)an ng 1ara1%ng P%l%p%nong 1akabayan3 4a %lal%1 ng

pa1a1a)ala n% R%,al$ ang 1ga p%n#no ng bagong sa1a)ang s%b%kong %to ay %n%)alal3

Ang 1ga na)ala na p%n#no ay s%na A1bros%o 4al=aor$ pang#lo2 Ag#st%n 6 la Rosa$

p%skal2 Bon%ra%l6s; na natagp#an #1ano sa kanyang 1ga ala-ala)an3 T%nangg%)an

%to n% R%,al3 Nang tan#ng%n s%ya k#ng s%no ang 1ay-ar% ng 1ga #nan at ban%g na

napagk#nan ng pa)ayag$ s%nab% n% R%,al na ang 1ga %yon ay sa kanyang kapat% na

baba63 /a)%l %to$ s%nab% ng gob6rnaor-)6n6ral na %paala n%ya s% R%,al sa K#ta ng

4ant%ago3

Ang Pobr6s >ra%l6s :Kaawa-awang 1ga Prayl6; ay %sang sat%r6 laban sa 1ga

1ayaya1ang /o1%n%kanong nagpaya1an nang nagpaya1an$ labag sa kan%lang

s#1pang 1a1#1#)ay ng b#)ay-1a)%rap3

KAAA-AANG MGA PRAYLCD

4a araw %ng %to$ l#1abas sa 7Ga.6t!a 6 Man%la8$ %sang pa)ayagan$ ang

1ga a)%lan ng ka#t#sang pagpapatapon kay R%,al3

:"#1%g%t-K#1#lang$ nar%r%to ang 1ga a)%lan;'

&3 Ang paglalat)ala n% R%,al$ sa %bang l#pa%n ng 1ga aklat at art%k#long

laban sa at nagsasaa ng pagka-%-1atapat sa Cspanya$ )ayagang

labag sa katol%s%s1o at laban sa 1ga prayl633 Ang 1ga natagp#ana 7pa)ayag8 :b#nl6 o< )anb%lls; na

p%na1agatang 7Pobr6s >ra%l6s8$ na ang pagkakalat)ala ay labag sa

1ga #gal% ng sa1a)ang r6l%)%[email protected] Ang pagkakapag)anog n% R%,al ng Cl >%l%b#st6r%s1o sa tatlong %-

#1ano5y 7Taks%l8 :B#rgos$ Go16s at Ea1ora;2 at ang s%nab% ng bayan%

sa a)on ng pa1agat :t%tl6 pag6; ng nob6la$ na 7ang kal%gtasanla1ang ng P%l%p%nas sa 1asasa1ang b%syo at %ba pang pagkaka1al% ng

pa1a)alaang Kast%la ay ang pagt%t%walag ng P%l%p%nas sa Inang Bayan38F3 Ang pagnana%s n% R%,al$ sa pa1a1ag%tan ng kanyang 1ga pags%s%kap

at s#lat%n$ na al%s%n sa p#so ng 1ga P%l%p%no ang 1ga kab#t%)an at

kaya1anan ng katol%s%s1o3

7/25/2019 Kabanata Xii

3/27

L#lan ng %sang kar#wa)6 ng Palasyo$ s% R%,al$ ay %n%)at% sa K#ta ng 4ant%ago

n% G3 Ra1on /6sp#9ol$ pa1angk%n at kat#long ng gob6rnaor-)6n6ral3 74a P#w6rsa

4ant%ago$ ka1% ay t%nanggap n% G3 Cnr%#6 H%lla1or$ %sang Kast%la38

4% R%,al ay b%ng%yan ng %sang s%l% na 1ay sapat na kasangkapan 1ay %sang

katr6$ %sang #s6nang s%lya$ %sang )apag$ %sang )%la1#san$ at %sang sala1%n3 Ang

s%l% ay 1ay tatlong #r#ngawan ang %sa5y walang r6)as at naka)arap sa %sangl%wasan$ ang %kalawa5y 1ay r6)as at naka)arap sa %sang 1oog at sa baybay%ng-

agat$ at ang %katlo5y g%naga1%t na p%nakap%nto at %p%n%p%n% sa pa1a1g%tan ng

%sang kanao3 /alawang art%ly6ro ang nagtatano kay R%,al3 Ang 1ga %to5y

%n#t#sang b#1ar%l sa s%n#1ang g#1awa ng 1ga )#yat sa baybay%n3 Ang bayan%

ay p%nagbawalang-1ak%pag-#sap kan%n#1an 1al%ban sa op%syal ng 1ga tano3 Ang

bayan% ay b%n%gyan ng 1ga aklat n% G3 H%lla1or3 /%naalaw s%ya ng op%syal ng 1ga

tano t#w%ng #1aga3

Ang s%l% n%ya ay n%l%l%n%s t#w%ng #1aga3 4%ya ay %naal)an ng aga)an :kap6$

gatas$ %sang t%napay at %sang 6nsay1aa;2 panang)al%an$ t#w%ng %ka-&'@($ :apat na

#r% ng pagka%n;2 at )ap#nan$ t#w%ng %ka-*'@( :gaya ng sa panang)al%an;2 at ang

nagl%l%ngko sa kanya ay %sang kawal na lagg%ng %n##t#san n% G3 H%lla1or3

Noong )apon ng %ka-&F ng "#lyo$ &*+$ ay #1at%ng ang pa1angk%n ng

gob6rnaor-)6n6ral na nagsab%ng s%ya ay t#t#lak pat#ngong /ap%tan ng %kasa1p#

ng gab%ng %yon kaya5t s%ya5y nag)ana na$ ng#n%5t walang k#1aon sa kanya$ kaya5t

s%ya5y nat#log na3 Ika-&'& na nang #1at%ng ang k#1aon sa kanya3

Ang pangkat ay #1aan sa p%nto ng 4anta L#.%a pat#ngong Mal6kon na

k%naroroonan n% "6n6ral A)#1aa3 4% R%,al ay )%n%)%ntay ng %ba pang kat#long at

alawang g#war%ya s%b%l sa %sangbot6 na s%yang 1ag)a)at% sa kanya sa bapor

76b#83 Ika-&'(( ng #1aga nang t#1#lak ang 76b#83 4% R%,al ay b%n%gyan ng

%sang 1ab#t%ng ka1arot63 4a katab%ng s%l% ay naroon s% Kap%tan /6lgrass :/6lgas-

Ea%6 p3 &*?; na s%yang na1#1#no sa paglalakbay3 Ang la)at ng pangkat ng

)#kbo5y 1ay k%natawan$ apat sa bawa5t pangkat'ang art%ly6ra$ ang %1pant6r%ya ?($

?&$ ?$ [email protected]$ ?F$ karaban%ros$ kabaly6r%ya$ %n)%ny6r$ g#war%ya s%b%2 )%n% k#k#lang%n

sa lab%nalawa ang 1ga art%ly6ro3 Ang bapor 76b#8 ay 1ay l#lan %ng 1ga

b%langgong natatan%kalaan %sang sar)6nto at %sang kabong kapwa taga-C#ropa3

Ang sar)6nto5y babar%l%n sapagka5t %n%#tos n%yang gap#s%n ang kanyang op%syal na

b#1ar%l sa %sang kal#nya n%yang baba%ng Moro sa M%nanaw3 Ang op%syal sa

a)%lang p%na)%nt#l#tan n%yang s%ya5y 1agapos$ ay %t%n%walag sa )#kbo2 ang

sar)6nto5y babar%l%n$ at ang 1ga kawal na nags%s#no sa kanya5y p%nar#sa)an ng

alawa1p#ng taon pagkab%langgo3

4% R%,al ay sa kanyang s%l% k#1aka%n at ang pagka%n n%ya ay t#la %n ng

pagka%n ng 1ga op%syal3 4%ya ay lagg%ng 1ay tano3 K#ng )apon$ s% R%,al ay

k%nakaon n% Kap%tan /6lgras #pang %pasyal )anggnag %ka-+'(( ng gab%3

Ang bapor 76b#8 ay #1at%ng sa /ap%tan nang araw ng L%nggo$ %ka-? ng

"#lyo$ &*+$ %ka-?'(( ng gab%3 L#lan ng %sang bot6ng :g%nagan#ran ng * 1ar%no;

s#1ag#pa sa 1alalak%ng alon$ s% R%,al ay %n%)at% n% Kap%tan /6lgras at ng tatlng

art%ly6ro sa napakal#ngkot na baybay%ng-agat ng /ap%tan3

Ang pangkat n% R%,al ay s%nal#bong n%na G3 R%.aro arn%.6ro :Gob6rnaor

M%l%ar ng /ap%an nang pana)ong %patapon oon s% R%,al3;' Anton%o Ma.%s$ %sang

Kast%lang nag%ng k%natawan2 at G3 os16 :%sang prakt%kant6;3 4% R%,al ay t#1%g%l sa

/ap%tan sa loob ng apat na taon 1#la "#lyo &?$&*+ )anggang "#lyo @&$ &*+!3

7/25/2019 Kabanata Xii

4/27

IKALAANG KALBARYO /APITAN

Ang Ka)#l#gan ng /ap%tan

Noong araw$ 1ara1%ng taon na ang nakararaan$ 1ay %sang

1akapangyar%)ang at#ng nan%n%ra)an sa bo)ol3 4%ya ay s% /at# Lag#bayan$ na

1a)al at %g%nagalang ng 1ga 1a1a1ayan3 Isang araw$ ang kanyang kapat% nababa%ng s% Il%)anat 1ag-anak n%to ay p%nag1al#p%tan ng %lang 1an%r%g1a3 /a)%l

%to5y b%nalak ng at# ang l#1%pat sa %bang l#gar nawalang 1ag1a1al#p%t sa

kan%la3 Mara1%ng 1ag-anak ang nagbalak s#1a1a sa at#3 Nang 1at#loy ang

balak ng at#$ 1ga *(( 1ag-anak na kasa1a ang kan%lang 1ga kat#long at 1ga

)ayop ang s#1a1a sa at# pat#ngong M%nanaw sa pa1a1ag%tan ng 1alalak%ng

Bangka 4%la ay t#1%g%l sa %sang b#nok na t%nawag n%lang Il%)an3 Ayon kay R%,al$ang

/ap%tan ay 1aaar%ng %t%natag ng 1ga Bo)olano bago #1at%ng o noong