Siyaset Bilimi unite01

8/3/2019 Siyaset Bilimi unite01

1/30

TC. ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 1571

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 827

SYASET BLM

YazarProf.Dr. Ahmet Taner Kfllal

Editr

Prof.Dr. Nvit Gerek

ANADOLU NVERSTES


2/30

Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.

lgili kurulufltan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt

veya baflka flekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.Copyright 2004 by Anadolu University

All rights reservedNo part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted

in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, withoutpermission in writing from the University.

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel KoordinatrProf.Dr. Levend Kl

Genel Koordinatr Yardmcs

Yard.Do.Dr. Mjgan Bozkayaretim TasarmcsDo.Dr. Ferruh Uztu

Grafik Tasarm YnetmenleriProf. T. Fikret Uar

r.Gr. Cemalettin Yldz

Televizyon Programlar YneticisiProf.Dr. Naci Ghan

Dil ve Yazm DanflmanlarYard.Do.Dr. Hlya Pilanc

Okt. Serap CavkaytarOkt. Gnl Yksel

lme Deerlendirme SorumlusuUzm. Blent Gezen

Kitap Koordinasyon BirimiYard.Do.Dr. Feyyaz Bodur

Uzm. Nermin zgr

Kapak DzeniProf. T. Fikret Uar

DizgiAkretim Fakltesi Dizgi Ekibi

Siyaset Bilimi

ISBN975 - 06 - 0293 - 5

1. Bask

Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 50.000 adet baslmfltr.ESKfiEHR, Eyll 2004


3/30

indekiler

Sunufl ............................................................................................................ ixKullanm Klavuzu ....................................................................................... x

Siyaset Bilimi Nedir? ............................................................... 1GRfi ............................................................................................................. 3SYASET BLMNN KONUSU ..................................................................... 3SYASET BLMNN YNTEM ................................................................... 4SYASET BLMNN DOUfiU .................................................................... 6SYASET BLMNDE ADAfi GELfiMELER ............................................. 9Siyasal Davranfllk ..................................................................................... 9Yapsalc-fllevci Akm .................................................................................. 10

Siyasal Sistem Analizi ................................................................................... 12SYASET BLMNN KAPSAMI .................................................................... 12zet ............................................................................................................... 14Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 15Yaflamn inden ........................................................................................... 16Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 17Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar .............................................. 17

Siyasal Yaflamn Etkenleri ...................................................... 19GRfi ............................................................................................................. 21KLM VE SYASAL DAVRANIfiLAR.............................................................. 21CORAF KONUM VE GENfiLK ................................................................ 22

DOAL KAYNAKLAR VE REJMLER ........................................................... 23AZ GELfiMfiLN CORAF NEDENLER ................................................ 24TRK TARH LE LGL KURAMLAR ........................................................ 24Topluluktan Topluma Siyasetin Boyutlar ................................................... 25Kentleflme ve Siyasal Davranfllar ................................................................ 26Nfus Patlamas ve Siyasal Gerilim ............................................................. 27EKONOMK ETKENLER ............................................................................... 28retim Biimi ve Siyasal Kurumlar .............................................................. 28retim Dzeyi ve Siyasal Kurumlar ............................................................ 30Geri Kalmfllk ve Siyasal Kurumlar ............................................................. 31KURUMSAL ETKENLER ................................................................................ 32

Kurumlarn Oluflumu ve fllevi ..................................................................... 32Kurumsal Deiflme ve Siyasal Kurumlarn Greli Bamszl ................. 32Siyasal Kurum Olarak Devlet ve ktidar ..................................................... 34KLTREL ETKENLER ................................................................................. 35Kltr ve deoloji ......................................................................................... 35Siyasal Toplumsallaflma ................................................................................ 36Kltr ve Siyaset ........................................................................................... 37zet ............................................................................................................... 39Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 40Yaflamn inden ........................................................................................... 41Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 41Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar .............................................. 42

indeki le r iii

NTE 1

NTE 2


4/30

Siyasal Yaflam inde Bireyin Yeri ......................................... 43GRfi .............................................................................................................. 45

BREY VE SYASET ....................................................................................... 45Siyasal Tutumlarn Oluflumu ........................................................................ 45

Siyasal Tutumlarn Deiflimi ......................................................................... 47

Siyasal Yaflamda Bireyin Yeri ...................................................................... 49

YAfi VE SYASET .......................................................................................... 51

Kuflaklar Aras Tutum Farklar ..................................................................... 52

Kuflaklar Aras Tutum Farklarnn Nedenleri ............................................... 53

Yksek renim Genlii ve Siyaset .......................................................... 54

CNSYET VE SYASET ................................................................................. 56

Kadn -Erkek Tutum Farklar ....................................................................... 56

Kadn- Erkek Tutum Farklarnn Nedenleri ................................................. 57

Trklerde ve slamda Kadn ........................................................................ 59zet ............................................................................................................... 62

Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 63

Yaflamn inden ........................................................................................... 64

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 65

Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar .............................................. 65

Siyasal Yaflam inde Kk Gruplarn Yeri ........................ 67GRfi .............................................................................................................. 69

KK GRUPLARDA YAPI VE fiLEYfi ..................................................... 69

Kk Gruplarn Yaps ................................................................................ 69

Grup Dinamii ve Deiflme ......................................................................... 70Grup i ktidar ve nderlik ........................................................................ 72

KK GRUPLAR VE SYASET ................................................................... 75

Gruplar Aras Dinamik ................................................................................. 75

Gruplarn Siyasal Davranfllara Etkisi ........................................................... 76

Kk Gruplar ve Toplum ........................................................................... 79

zet ............................................................................................................... 82


Yaflamn inden ........................................................................................... 84



Siyasal Yaflam inde Toplumsal Snflar .............................. 87GRfi ............................................................................................................. 89

TOPLUMSAL SINIF OLGUSU ....................................................................... 89

Toplumsal Katman Trleri ........................................................................... 89

Toplumsal Snflar Yaratan Etkenler ..................................................... 91

Marksist Snf Anlayfl ................................................................................... 93

TOPLUMSAL SINIFLAR VE SYASET ........................................................... 95

Snf Bilinci ve Snf atflmas ...................................................................... 95

Marksist Kuramn Elefltirisi ........................................................................... 97

Geri Kalmfl lkelerde Durum ..................................................................... 101

zet ............................................................................................................... 104


indeki le riv

NTE 3

NTE 4

NTE 5


5/30

Yaflamn inden ........................................................................................... 106



Toplum ve Siyasal Yaflam .......................................................107GRfi ............................................................................................................. 109

ULUSAL G ................................................................................................ 109

Ulusal Gcn Alt Yapsal geleri ............................................................... 109

Ulusal Gcn st Yapsal geleri ............................................................... 112

ULUSLARARASI SYASET ............................................................................. 114

Uluslararas atflmalar ve zm ............................................................. 114

Dnya Siyasal Sistemi ................................................................................... 118

zet ............................................................................................................... 121


Yaflamn inden ........................................................................................... 123


Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 123

Siyasal G Olarak Siyasal Partiler ....................................... 125GRfi ............................................................................................................ 127

PARTLERN YAPISI ...................................................................................... 127

Partilerin rgtleri ........................................................................................ 127

Partilerin Yneticileri .................................................................................... 129

Trkiyede Siyasal Partiler ............................................................................ 131

PART SSTEMLER ....................................................................................... 132

Tek Partili Sistemler ...................................................................................... 132

kili ve ok Partili Sistemler ......................................................................... 134

PARTLERN fiLEVLER ................................................................................ 136

karlarn Temsili ve Btnleflme ............................................................... 136

Siyasal Katlma ............................................................................................. 137

zet .............................................................................................................. 140


Yaflamn inden ........................................................................................... 142

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ........................................................... 142


Siyasal G Olarak Bask Gruplar......................................... 145GRfi ............................................................................................................. 147

BASKI GRUPLARININ GENEL EREVES ................................................. 147

Bask Gruplarnn Yaps ve Trleri ............................................................ 147

Bask Gruplarnn fllevleri, Aralar ve Yntemleri ................................... 149

Toplumsal Snflara Dayal Bask Gruplar .................................................. 150

SYASAL AMALA RGTLENMEMfi G ODAKLARI ........................... 152

Ordu .............................................................................................................. 152

Brokrasi ve Teknokrasi .............................................................................. 159

zet ............................................................................................................... 162


Yaflamn inden ........................................................................................... 164

indeki le r v

NTE 6

NTE 7

NTE 8


6/30



Siyasal G Olarak Sekinler................................................. 165GRfi .............................................................................................................. 167

SEKNC KURAMLAR .................................................................................. 167

Klasik Sekinci Kuramlar .............................................................................. 167

adafl Sekinci Kuramlar ............................................................................ 169

GER KALMIfi LKELERDE SEKNLE ........................................................ 171

Geri Kalmfl lkelerde Sekinlerin fllevi ..................................................... 171

Trk Siyasal Yaflamnda Sekinler ............................................................... 173

zet ............................................................................................................... 176


Yaflamn inden ........................................................................................... 178


Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar................................................ 179

Siyasal atflmada Aralar ..................................................... 181GRfi .............................................................................................................. 183

fiDDETE DAYALI OLMAYAN ARALAR ..................................................... 183

Para ................................................................................................................ 183

Say ve rgt ................................................................................................. 184

Kitle letiflim Aralar ..................................................................................... 185

fiDDETE DAYALI ARALAR VE YNTEMLER ........................................... 187

Toplumsal Glerin Kulland fiiddet ......................................................... 188

Siyasal ktidarn Kulland fiiddet ............................................................... 189

fiiddetin Psikolojisi ........................................................................................ 191

Terrizmin Sosyolojisi ................................................................................... 194

zet ............................................................................................................... 199

Kendimizi Snayalm ...................................................................................... 200

Yaflamn inden ........................................................................................... 201



Din ve Siyasal Yaflam .............................................................. 203GRfi ............................................................................................................. 205

HIRSTYANLIK ............................................................................................ 205

MSLMANLIK ............................................................................................. 207

LAKLK .......................................................................................................... 212

zet ............................................................................................................... 219


Yaflamn inden ........................................................................................... 221



indeki le rvi

NTE 10

NTE 9

NTE 11


7/30

adafl deolojiler ................................................................... 223GRfi ............................................................................................................. 225LBERALZM .................................................................................................. 225SOSYALZM VE KOMNZM ....................................................................... 227DEMOKRATK SOL-SOSYAL DEMOKRAS ................................................. 230TUTUCULUK VE FAfiZM ............................................................................. 232MLLYETLK .............................................................................................. 234KEMALZM ..................................................................................................... 235zet ................................................................................................................ 240Kendimizi Snayalm ...................................................................................... 241 Yaflamn inden ........................................................................................... 242Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 242Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 242

Siyasal Deiflme ve Devrim .................................................... 245GRfi ............................................................................................................. 247ETKENLER VE NCLER ............................................................................ 247Deiflmede Belirleyici Etken ........................................................................ 247Toplumsal Snflar ve Sekinler ................................................................... 249ktidarn El Deifltirmesi ............................................................................... 251DEVRM SOSYOLOJS ................................................................................. 254Devrimci Dflnce ve Eylem ....................................................................... 254Devrim ve Karfl Devrim .............................................................................. 257zet ............................................................................................................... 262Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 263 Yaflamn inden ........................................................................................... 264Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 264 Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar .............................................. 264

Kamuoyu - Propaganda ve Siyasal Katlma .......................... 265GRfi ............................................................................................................. 267KAMUOYUNUN OLUfiUMU ......................................................................... 267 Aralar ve Araclar ........................................................................................ 267Sreler ve Propaganda ............................................................................... 268FARKLI TOPLUMLARDA KAMUOYU VE PROPAGANDA ......................... 270oulcu Sistemlerde Kamuoyu .................................................................... 270

Tekilci Sistemlerde Kamuoyu ...................................................................... 271Geri Kalmfl lkelerde Kamuoyu ................................................................. 272SYASAL KATILMA ....................................................................................... 273Katlmann fllevi Biimi ve Dzeyi ............................................................. 273Katlmay Belirleyen Etkenler ...................................................................... 274SEM SOSYOLOJS .................................................................................... 276Oy Vermede Rol Oynayan Etkenler ............................................................ 276Seme ve Seilme Eflitliini Bozan Nedenler .............................................. 278zet ............................................................................................................... 279Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 280 Yaflamn inden ........................................................................................... 281

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 281Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 281

indeki le r vii

NTE 13

NTE 12

NTE 14


8/30

oulcu Siyasal Sistemler ...................................................... 283GRfi ............................................................................................................. 285

DEMOKRAS KURAMI .................................................................................. 285

SYASAL DEMOKRAS .................................................................................. 290

SOSYAL DEMOKRAS ................................................................................... 294

zet ............................................................................................................... 298


Yaflamn inden ........................................................................................... 300



Szlk ................................................................................... 302Dizin ...................................................................................... 303

indeki le rviii

NTE 15


9/30

Sunufl

Siyaset Bilimi ders kitab Anadolu niversitesi ktisat Fakltesi Kamu Yne-

timi blmnde yllardr okutulmaktadr.

Kitabn hazrlanmasnda bafllca ama rencilerimizin ders kitab ihtiyalar-

nn karfllanmasdr. Kitabn ierii incelendiinde, Kamu Ynetimi konusunda

renim grenlerin bilmeleri gereken konular yannda, her adafl insanmzn il-

gisini ekecek ve genel kltrn arttracak konularn bilimsel bir sistematik ier-

sinde ele alnd grlecektir.

Btn insanlar siyasetten dorudan veya dolayl olarak etkilenmektedir. Kre-

selleflme sonucu giderek klen dnyada her yeni siyasal oluflum btn dnya-

y eskisinden ok daha abuk etkilemektedir. Bunun anlam siyaset biliminin ne-

minin daha da artmasdr.Kitapta tarihsel sre ierisinde siyaset biliminin douflu, geliflimi, siyasal yafla-

mn etkenleri, toplum-siyasal yaflam iliflkileri, eflitli ideolojiler ve oulcu sistem-

ler ele alnacaktr.

Kitabn yazar sevgili hocam, saygn bilim adam, aydnlk insan Prof.Dr. Ah-

met Taner KIfiLALInn ksa yaflam, karanlk gler tarafndan hi hak etmedii

flekilde sona erdirilmifltir. Ancak fikir ve dflnceleri, brakt eserleri hepimize

flk tutmaya devam edecektir.

Bu kitap Hocamzn bizlere armaan ettii ok deerli bir miras olarak dfl-

nlmelidir. Kitaptaki bilgilerin zmsenmesi gnmzde yaflanan ve ileride yafla-

nacak siyasal ve toplumsal geliflmelerin daha iyi anlafllmasna yardmc olacaktr.

Eserlerinden yararlanmamza ve uzaktan retim tekniklerinin gerektirdii d-zenlemeleri yapmamza izin veren rahmetli KIfiLALI Hocamz zlem ve sayg ile

anyorum. Kitabn yeniden baslabilmesinde bizlere yardmc olan deerli ailesine

teflekkr ediyorum.

Bizlere her trl alflma kolayln salayan niversitemiz ynetimine, ktisat

Fakltesi ve Akretim Fakltesi ynetimlerine, kitabn hazrlanmasnda ve -

rencilerimize ulafltrlmasnda emei geen herkese ok teflekkr ediyorum.

Sevgili rencilerimize, bu kitaptan ve Siyaset Bilimi dersinden ok fleyler -

renecekleri inancyla baflarlar diliyorum.

Prof.Dr. Nvit GEREK

Sunufl ix


10/30

x Kul lan m K lavuzu

Girifl: nitede iflle-nen konulara iliflkinbilgi veren, konuyabafllamadan ncesizi dflnmeye iten,gerektiinde konu-lar daha iyi kavra-yabilmeniz iin yap-manz gerekenleribelirten ksa ak-lamalardr.

endi kendine renmeilkelerine gre

hazrlanmfl olan bu kitabnifllevlerini renmek iinhazrlanan KullanmKlavuzu, konularanlamanzda ve snavlarahazrlanmanzda sizlerefayda salayacaktr.

K

Anahtar Kavram-lar: nitede am-lanan temel kav-ramlardr. nite-deki nemli nokta-lara iliflkin ipula-r verir.

indekiler: nite iinde hangi konu-larn iflleneceini gsterir. Ana konu-larn bafllklarn ierir.

Amalarmz: niteyi ta-mamladnzda kazanaca-

nz bilgi ve becerilerdir.

Sra Sizde: fllenen konu-lar kavrayp kavramad-

nz kendi kendinize lmenize

yardmc olmaya amalayan, d-flnmeye ve uygulamaya ynlen-diren sorulardr.

Yana kma: Metin iinde yer alan nemlikavram ve ifadelere iliflkin tanm ya da ak-lamalardr. nemsemeniz gereken noktala-r gsterir. Metin iinde yaplan aklama-larn bir tr ok ksa zeti gibi dflnlebilir.


11/30

Kul lan m K lavuzu xi

zet: nitede ayrntl iflle-nen konularn nemli nok-talar tekrar vurgulanr.

Yaflamn inden:nitede aktarlan

kuramsal aklamalar ilegnlk yaflammzda kar-fllafltmz olaylar arasn-da iliflki kurmanz sala-mak iin verilmifl haber vealntlardr.

Kendimizi Snayalm: nitede iflle-nen konular renip renmedii-nizi kendi kendinize lmenizi sa-layacak, bir tr snava hazrlk tes-tidir. Snavlarda kabilecek trdesorular ierir.

Kendimizi Snayalm YantAnahtar: "Kendimizi Snaya-lm" blmndeki sorularn ce-vaplarn ve ilgili olduklar ko-nular ierir. Yanlfl cevaplad-nz sorularla ilgili konulartekrar etmeniz snavdakibaflarnz artrabilir.

Yararlanlan ve Baflvurulabi-lecek Kaynaklar: fllenen ko-nulara iliflkin daha genifl bilgiedinmek isteseniz bu blmdeyer alan kaynaklar inceleye-bilirsiniz.


12/30


13/30

Bir prensin szne sadk kalmasnn ve dzenbazlklar yapmak yerine namuslu-ca bir yaflam srmesinin ne vlesi bir fley olduunu her kifli anlar. Bununla bir-likte zamanmzdaki deneylerle de bellidir ki ancak verdikleri sz hie saymfl veinsanlarn beyinlerini kurnazca uyutmasn bilmifl prensler byk ifller yapmfllar-

dr ve sonunda drstl temel almfl olanlara stn gelmifllerdir.yleyse flunu bilin ki iki tr mcadele tarz vardr: Biri yasalara uyarak, b-

r zora baflvurarak. Birincisi insanlara zgdr, ikincisi hayvanlara. Ama hepolageldii gibi, birincisi yetmediinden ikincisine baflvurmak gerekir. Onun iinbir prens insancay da, hayvancay da ustalkla kullanmay bilmelidir. Bu ayrm,bir zamanlar Aflilin ve baflka byk beylerin eitiminin onlar kendi disiplininesokmas iin kantor fiirona brakldn yazan eski yazarlarca imgelerle dolu biranlatmla prenslere retilmifltir. Eitmen olarak bir yar insan, yar hayvana sa-hip olmann bir tek anlam vardr: Bir prens iin her iki doay da kullanmasnbilmenin gerei ... zira biri olmadan br kalc deildir.

(Kaynak: Machiavelli, Prens, Anahtar Kitaplar, 1981)

1

Siyaset Bilimi Nedir? 1


14/30

Amalarmz

Bu niteyi alfltktan sonra;siyaset biliminin konusu ve yntemini tanmlayabilecek,siyaset biliminin geliflimini tarihsel koflullar iinde aklayabilecek,siyaset bilimi ile ilgili adafl geliflme ve akmlar tartflabileceksiniz.

indekiler

GRfi SYASET BLMNN KONUSU SYASET BLMNN YNTEM SYASET BLMNN DOUfiU SYASET BLMNDE ADAfi GELfiMELER

Siyasal Davranfllk Yapsalc-fllevci Akm Siyasal Sistem Analizi

SYASET BLMNN KAPSAMI

2 Siyaset Bi l imi

Anahtar Kavramlar

Siyaset Toplum Bilimleri Siyasal Davranfl

Sistem Yaklaflm Yapsalc-fllevselci Yaklaflm


15/30

GRfiGen okuyuculara siyaset biliminin kaplarn aralarken, ifle siyaset biliminin bir

kavram olarak akla kavuflturulmas ile bafllamak gerekiyor. nce siyaset bilimi-nin konusunu akla kavuflturmakta yarar var. Konunun ve ona bal olarak yn-temin ksaca incelenmesinden sonra, siyasal dflnceden siyaset bilimine ve gide-rek gnmze kadar uzanan geliflmelere, kuflbakfl olarak deineceiz.

SYASET BLMNN KONUSUSiyaset Arapa kkenli bir szck. At eitimi anlamna geliyor. Oysa ayn kavramakarfllk Batdan alnan Politika szcnn Yunan kkenli olduunu biliyoruz.Yunancada Polis kent devletlerine verilen isim. Politika da, devlete ait ifller anla-mn taflyor.

Siyaset szcnn gnmzdeki anlam konusunda Prof. Blent Davere ka-tlmak ve siyaseti lke, devlet, insan ynetimibiiminde tanmlamak olanakldr.

stelik byle bir tanm, siyaseti ayn zamanda bir bilim ve sanat olarak deerlen-direnlere de ters gelmeyecektir.

Siyaset biliminin konusu zerinde, bilim adamlar arasnda tam bir grfl birli-inin varlndan sz etmek zor. Bazlarna gre konu yalnzca devletle snrl-dr. Ama ounluk, daha genifl bir kavram olan iktidardan hareket etmektedir.

Biz bu tartflmann zerinde uzun uzun durmay gereksiz buluyoruz. Devlet,toplumlarn evriminde ynetiminin kurumlaflmas aflamasnda ortaya kmfltr.Oysa siyaset olgusunun devletten nce de ve devletin dflnda da var olduu-nu biliyoruz.

ktidar kavram ise, otoriteyi de ierir. Otoritenin grld her yerde yne-tenve ynetilen ayrm bulunur. Toplumun en kk birimlerinde, hatta bi-

reysel iliflkilerde bile otoriteye rastlayabiliriz. Siyaset biliminin konusu olarakdevlet i kabul etmek nasl ki fazla dar bir ereveye skflmak demekse, bu ikin-ci anlayfla snmak da, siyaset bilimini ilgisi ve yetkisi olmayan alanlara kadaritmek anlamn taflr.

Siyaset olgusu, devletten farkl olarak devletten nce de devletin dflnda da varolmufltur.

Sizce insanlar neden bir ynetime gereksinim duyarlar?

Devlet iindeki iktidar olgusu, rnein, bir hrsz etesindeki iktidar olgusun-dan temelde ok ayr olmayabilir. Ama birincisinde otoriteye iliflkin bir kurumlafl-ma sz konusudur. kincisinde ise, belirli kalplara gre oluflmayan bu nedenle deistikrarl, sreklilii, hatta tutarll aranmayan iliflkiler vardr.

ktidar kavram, karar alma ve onu uygulama, uygulatma gcn ierir. Bu ne-denle de dflnlebilecek tek iktidar biimi siyasal iktidar deildir. rnein, g-nmzde bir ekonomik iktidardan sz etme alflkanl da olduka yaygndr vetemelde yanlfl da saylamaz. Siyaset bilimini ilgilendiren, siyasal iktidarn oluflumu,paylafllmas, iflleyifli ve kullanlmasdr; siyasal iktidarla ilgili srelerdir. Ekono-mik iktidarbaflta olmak zere, dier iktidar trleri ise, siyaset bilimini ancak buereveye etki yapt lde ilgilendirir. rnein aile ii iktidar, aileyi oluflturanbireylerin siyasal davranfllarna yansd lde, oy verme eilimlerine etki yapt- zaman siyaset biliminin konusu olur.

3nite 1 - Siyaset Bi l imi Nedir?

Siyaset olgusu, devlettenfarkl olarak devletten ncede devletin dflnda da varolmufltur.

SIRA S ZDE


16/30

Siyaset bilimini, siyaset, otorite ile ilgili kurumlarn ve bu kurumlarnoluflmasnda ve ifllemesinde rol oynayan davranfllarn bilimi olarak tanm-layabiliriz. Byle bir tanm, bir yandan siyaset biliminin gnmzde ilgilendii ko-

nularn tmn kapsarken, te yandan da olduka belirgin bir snr getirmektedir.

SYASET BLMNN YNTEMBilimin felsefeden ayrld temel noktay biliyoruz. Felsefe olmas gerekeni, bilim

ise olan inceler. Ele ald konularn nedenlerini ve nasllarn arafltrr. Olaya bu

adan yaklaflldnda, bir bilim dalnn geliflmesinin, yntemine ve kulland tek-

niklere yakndan bal olduu aktr.

Siyaset bilimi toplum bilimlerinin bir dal olduuna gre, yntemin de ayn ol-

mas doaldr. rnein, Maurice Duvergerin Siyasal Bilim Yntemleriadyla ya-

ynlanan kitab, daha sonraki basklarnda ad deifltirmek ve Toplumsal Bilimle-

rin Yntemleribaflln almak zorunda kalmfltr.

Tm bilimsel alflmalar aflamadan oluflur: Gzlem, snflandrma ve yo-

rum. Gzlenen olaylarn snflandrlmas sonucunda, deiflmez, her zaman ve

her yerde geerli neden-sonu iliflkilerine varlabiliyorsa, bu bir bilimsel yasa

demektir. Ama bylesine bir sonuca varlamyorsa, yaplan yorumun ad sadece

kuram(teori) olur.

Toplum bilimleri ile fizik bilimler arasndaki fark, daha gzlem aflamasnda bafl-

lar. Bilimin gzlemciden tam bir yanszlk istemesine karfln, toplumla ilgili bilim-

lerde buna ounlukla olanak bulunamaz. nk fizik bilimlerin tersine- toplum-

sal bilimlerde ve bu arada siyaset biliminde, gzlemci gzlenen fleyin, yani toplu-

mun iinde yer alr. Bilim adam ile incelenen olay arasna bir mikroskop girmez.

Suyun bileflkenlerini inceleyen bir bilim adam iin, suda hidrojen ya da oksije-

nin daha byk oranda bulunmas arasnda fark yoktur. Oysa kar ya da deer

yarglarna ters dflen bir siyasal rejimi inceleyen bilim adam iin ayn fleyi syle-

yemeyiz. Siyasal olaylar ve olgular incelerken ortaya kan bu yansz olabilme

zorluu, yalnz kendi toplumumuz iin sz konusu deildir. nsan kiflisel eilimle-

rini ve kltrel etkiler altnda oluflan deer sistemlerini, baflka toplumlara ve bafl-

ka dnemlere bakarken de beraberinde taflr. rnein; Afrikada ilkel bir kabilede-

ki yaflam inceleyen Batl bilim adamnn, olaylara kendi uygarlnn ve deneyim-

lerinin gzlkleriyle bakmas kanlmazdr. Batlnn dikta olarak grmesi doal

olan proleterya diktatrl, arlk dnemini yaflamfl Sovyet kuflaklar iin de-

mokratik saylabilir. Nasl ki, baz yabanc gzlemcilere diktatrlk gibi grnmfl

olan kemalist tek parti modelinin de, Osmanl siyasal sistemine gre ok daha de-

mokratik olmas gibi.

Bilimsel alflmann ikinci aflamasnda, gzlenen olaylardan elde edilen bilgi-

lerin snflandrlmas yer alr. Yaplan snflandrma da, ilk aflamada olduu gibi

gzlemciye bal kalacak, bir gzlemciden tekine deiflebilecektir. rnein;

hangi toplum kesimlerinin ne ynde oy verdiklerini arafltrrken, o toplum ke-

simlerini hangi ltlere gre belirleyeceksiniz? Hangi gelir dzeyindekileri ya

da hangi meslek sahiplerini orta snf kavramna sokacaksnz? Bir arafltrmac-

nn st snfa soktuunu baflka bir arafltrmac orta snf sayarsa, varlkl ke-

simlerin destekledii bir siyasal iktidar, sanki orta snflarn da desteine sahip-

mifl gibi grnebilir.

4 Siyaset Bi l imi

Siyaset bilimi, siyasaliktidarn oluflumu,paylafllmas, iflleyifli vekullanlmasn konu alr.


17/30

Bilimsel alflmann son aflamasnda, yorum ve snflandrlan olaylar arasndaki

iliflkilerin uyduklar kalplarn saptanmas vardr. Siyaset biliminin dier toplum bi-

limleriyle birlikte karfl karflya bulunduu zorluklar bir kez daha burada da n-

mze kar. Siyasal olaylarn nedenleri ok karmaflk ve karfllkl etkileflim iinde

olduklar gibi, ayn zamanda srekli bir deiflim iindedirler. Burada toplumsal bi-

limlerde kat bir gerekircilik (determinizm) bulunup bulunmad tartflmasna gir-

meye gerek yok. Siyasal olaylarn ok ve karmaflk nedenlere sahip olufllar, ne-

den-sonu iliflkilerinin aka ortaya konabilmesini engellemekte, en azndan ok

zorlafltrmaktadr. Bunu belirli bir olay iin yapmay baflarsanz bile, o trden bafl-

ka bir olayn ortaya kflna kadar koflullarda belirli bir deiflim olaca iin, nce-

ki olayla ilgili olarak yaptnz yorumun bu yeni olaydaki geerlii azalacaktr.

Siyasal olgular incelerken tmyle yansz olabilmek mmkn mdr? Yakn evrenizde

siyasetle ilgili konuflmalar da dikkate alarak tartflnz.

Bir svnn hangi koflullarda kaynadn bulmak, bir devrimin doufl nedenle-

rini ortaya koymaya oranla olduka kolay saylabilir. nk kaynama olaynn

bal bulunduu deiflkenler, basn ve s derecesi olmak zere ikidir. Ufak bir-

ka deney, bize bu alanda bir fizik yasasn ortaya koymak olanan verir. Bu ya-

sa, on bin yl nceki suyun kaynamasyla ilgili olarak geerli saylabilecei gibi, on

bin yl sonraki suyun kaynamasyla ilgili olarak da geerliini koruyacaktr. Oysa

devrim yaratan nedenlerin karfllafltrmaya yer brakmayacak kadar ok oluflu ve

laboratuvarda deney olanann hemen hi bulunmayfl, siyasal bilimcinin tm

devrimler iin geerli bir yasa bulmas olasln ortadan kaldryor.

Siyasal bilimci, gzlemledii olaylardan bir neden-sonu iliflkisi sezmeye al-

flr. Bir varsaym (hipotez) gelifltirir. ounlukla tarihe baflvurarak, varsaymn

dorulayacak rnekler gstermeye alflr ve bylece, o konuyla ilgili bir kuram

ortaya kmfl olur. Ama flu, flu, flu koflullar bir araya gelince devrim kanlmaz

olurdiyemez. nk bu koflullarn hepsini saptamak olanak dfl olduu gibi, top-

lumsal olaylarn temel esi olan insan da tarih boyunca deiflmeden kalan bir

varlk deildir. Olaylar alglama biimi ve dolaysyla tepkileri de zaman iinde de-

iflir. Su bin yl nceki sudur, ama insan bin yl nceki insan deildir. Su evrimlefl-

mez, ama insan ve dolaysyla da toplumlar evrimleflir. Heraklitin nsan ayn r-makta iki kez ykanamaz sz, zellikle toplum bilimleri asndan nemli bir

gerei dile getirmektedir.Ksaca zetlemeye alfltmz bu nedenlerden dolaydr ki, toplumsal bilimler-

de kesin bir determinizmden ok, deiflken determinizimden sz ediliyor. rne-in; Az geliflmifl lkelerde bir dikta rejiminin ilerici mi yoksa tutucu mu olaca-nn, o lkenin kalknma dzeyi ile balantl bulunduu grfln ele alalm. Azgeliflmifl her lkedeki diktann mutlaka ilerici olacan syleyemeyiz. nk re-tim dzeyi, bir siyasal rejimin niteliini belirleyen ok saydaki nedenden sadecebirisidir. Belki en nemli nedendir, ama tek neden deildir. Diktaya yn veren et-menlerin baflnda geliflme dzeyinin geldiini belirtmenin tesinde bir fley syle-yemeyiz. Eer rejimin niteliini y, kalknma dzeyini ise x ile gsterirsek; ancak y,xin bir deiflkenidir, yani x deiflince, ona bal olarak y deiflir diyebiliriz.

Toplum bilimlerinde niin kesin bir determinizmden sz edilmez?


SIRA S ZDE

SIRA S ZDE

Siyasal bilimci, gzlemlediiolaylardan bir neden-sonuiliflkisi sezmeye alflr.


18/30

SYASET BLMNN DOUfiUSiyasal konulara eilmifl ve bu alanda, nemini gnmze kadar koruyan yaptlar

vermifl olan dflnrlere Eski Yunandan bafllayarak rastlanr. Ama yakn zamanla-ra gelinceye kadar, siyaset konusuna iliflkin yaptlar felsefi olmaktan teye gideme-mifltir. Bu nedenledir ki rnein, Siyasal Dflnceler Tarihi ok eskilere kadaruzand halde, siyasal olaylara toplum bilimsel bakfl olduka yenidir.

Siyasal dflnce alannda felsefeden bilime doru yneliflin Aristo (.. 384-322) ile baflladn syleyebiliriz. Hocas Eflatun baflta olmak zere, Aristoya ge-linceye kadar tm siyasal dflnrler, nasln deil nasl olmas gerektiininzerinde durmufllardr. Aristonun, andaki Yunan kent devletlerinin anayasala-rn ve siyasal sistemlerini karfllafltrmal olarak incelemesiyle ortaya kan Politi-ka adl kitap, siyaset biliminin belki en eski baflvuru kaynan oluflturmaktadr.Aristonun 158 kent devleti anayasasn inceleyerek bir sonuca varmaya alfltnanmsamakta yarar var.

Aristonun kamuoyunun nemini vurgulayabilmesi, ounluun ynetime ka-tlmasnn erdemlerini sralayabilmesi ve zellikle de, gl bir orta snfn salklbir rejimin var olabilmesi asndan tafld nemi ortaya koyabilmesi ve tm bun-lar gnmzden iki bin yl aflkn bir sre nce syleyebilmesi, kuflkusuz ki bu bi-limsellie yaklaflan alflmalarn rndr. adafl oulcu rejimlerin kuramsal te-mellerini arafltranlar, bu nedenlerden dolay Aristoya kadar gitmek zorundadrlar.

Aristodan yzyllar sonra, siyaset biliminin ikinci ncs grnmyle ortakan kifli, Tunuslu bir islam dflnr oldu. Baz Batl kaynaklarn, sosyoloji-nin kurucususaydklar bni Haldun (1332-1406), devlet ve iktidar kavramla-rn bilimsel bir yaklaflmla incelemifltir. Oysa ayn an Batl Hristiyan dfl-nrleri, olaya dinsel bir adan bakyorlar ve aklamalarn tanrsal iradeye da-

yandryorlard.bni Haldunun, gnmzden alt yzyl nce, ekonomik etmenlerin toplumsal

olaylar ve toplumsal olgularn da siyasal sistemler zerindeki etkisine eilmifl olu-flu ilgintir.Tarihi, bir masal anlayfl iinde ele almamfl, olaylarn neden-lerinin ve nasllarnn derinlemesine incelenmesi olarak deerlendirmifl-tir. Eski tarihiler olaylar aktarmakla yetinir, toplumlarn bir evrim geirdiklerini,deifltiklerini gzden karrlarken, bni Haldun flyle diyordu: Evrenin ve top-lumlarn durumlar, iliflkileri, gidiflleri bir tek sre iinde ve deiflmeyen bir izgi-de kalmaz.

Marxdan ok nce, toplumlar retim biimlerine gre ayran bni Hal-dundur. Marxa, Montesquieye, Darwine, Jean Jacques Rousseuya, Makyavele,Vicoya, Malthausa kadar uzanan birok dflnce izgisinin bafllang noktasndabni Haldunu grrz.

Siyaset biliminin doufluna giden yolda, genellikle zerinde durulan ncisim bir talyan dflnr olan Makyaveldir (1469-1527). Amaca ulaflan her aracnmeflru olduu anlamna gelen dflnceleri nedeniyle bazen yanlfl yorumlananMakyavele ve makyavelizm olarak olumsuz bir biimde deerlendirilen dfln-ce sistemine aslnda farkl bir adan yaklaflmak gerekir. Makyavel iyi bir gzlem-ci olarak, siyasal iktidarn ele geiriliflini, korunmasn, bymesini ve yitirilmesiniinceledi. Bu olaylara hangi koflullarn ne ynde etki yaptn arafltrd. Gzlemle-dii olaylara dinsel ya da ahlksal adan bakmayp, var olan saptamaya alflt.Laik dflncenin temellerini Makyavelde bulanlar oktur. Aristonun Politikasgibi, Makyavelin Prensi siyaset biliminin temel kaynaklar arasna girmifltir.

6 Siyaset Bi l imi

Siyasal dflnce alanndafelsefeden bilime doruynelifl Aristo (.. 384-322)ile bafllamfl, sonrasnda

slam dflnr bni Haldun(1332-1406), devlet veiktidar kavramlarn bilimselbir yaklaflmla incelemifltir.


19/30

Siyaset biliminin doufluna katkda bulunan dflnrler kimlerdir?

Fransz dflnr Montesquieu (1689-1755) Yasalarn Ruhu adl yaptnda, birtoplumda geerli kurallarn, o toplumun iinde bulunduu corafi ve toplumsalkoflullarla olan balantsn arafltrd. Bunu yaparken de, olmas gerekeni deil,olan incelediini akca vurgulad. Toplumsal-doal evre ile hukuk ve siyasetarasndaki neden-sonu iliflkisini ortaya koymaya alflt. Gler ayrm ilkesi ilede adafl siyasal rejimleri nemli lde etkiledi. Toplumsal olgular arasnda be-lirgin balantlarn bulunduuna inanan Montesquieu flyle demiflti: Yasalar, efl-

yann doasndan kaynaklanan zorunlu iliflkilerdir (...) ben ilkelerimi nyargla-rmdan deil, eflyann doasndan kardm.Montesquieuye gre; nasl ki fizikievrenin yasalar varsa, toplumsal olaylarn da kendine zg yasalar vard.

On dokuzuncu yzylla beraber, artk, genel olarak toplumsal ve zel olarak da

siyasal dflncenin bilimleflmeye baflladn gryoruz. Teknolojik atlmlar vesanayileflme sreci, Batl toplumlarn yapsnda hzl deiflmeler yaratmaktayd.Kentler hzla kalabalklaflyor, sanayi emekilerinden oluflan yeni bir snf siyasetsahnesine girmeye bafllyordu. Nasl ki, btn bilim dallar sorunlara zm arar-ken geliflmifllerse, siyaset bilimi de bu hzl yap deiflikliklerinin getirdii, saycave nemce byk sorunlara zm aranrken, bir kargafla gibi grnen toplumsalolaylarn nedenleri ve aralarndaki balantlar arafltrlrken dodu.

Sosyolojinin kurucusu saylan Fransz Aguste Comte (1798-1853), ayn zaman-da siyaset biliminin de domasna katkda bulunan nemli isimler arasnda yer alr.Siyaset bilimi, sosyolojinin ya da toplum bilimlerinin bir uzants olduuna gre,bu durumu doal karfllamak gerekir.

Sosyolojideyimini ilk kez kullanan Aguste Comtetan sonra, artk yeni bi-lim, insan bilimi ya da toplumsal fizik gibi isimler unutuldu. Daha sonrakiaflamada da, sosyolojiden hareketle yeni bilim dallar oluflunca, toplum bilim-leri ya da toplumsal bilimler kavram yerleflti. Toplum bilimleri iinde bir daloluflturan siyaset bilimi de, belirli bir uzmanlaflma sreci iinde, giderek siya-sal bilimlere dnflt.

Aguste Comteun, toplumsal bilimlerin domasna asl katks, konunun s-nrlarnn belirginleflmesi noktasnda olmufltur. Ona gre sosyoloji iki blmeayrlyordu: Toplumsal Statikve Toplumsal Dinamik. Toplumsal Statik toplu-mun duraan durumunun incelenmesi demekti ve kendisi tarafndan flyle ta-nmlanyordu: Toplumsal sistemin eflitli kesimlerinin, birbirleri zerinde karfl-lkl ve srekli uyguladklar etki ve tepkilerin, ayn zamanda deneysel ve ussal

yoldan somut incelenmesi. Baflka trl aklamak gerekirse; Toplumsal Statikkavram kurulu toplumsal dzeni, Toplumsal Dinamik kavram ise dzendekideiflmeyi ieriyordu.

Yeni bir bilim dalnn ortaya kmasnda ilk nemli aflama konusunun belir-ginleflmesi ise, ikinci ve belki da daha nemli olan aflama, ynteminin bilimsellefl-mesidir. (Bilimsel bir konuya bilimsel olmayan bir yaklaflmla eilmenin farkl so-nular douracan biliyoruz). flte genel olarak toplum bilimlerinin ve zel olarakda siyaset biliminin domasna Karl Marxn (1818-1883) katks da bu noktadanem kazanyor.

Marxa gelinceye kadar, Auguste Comte da dahil olmak zere, toplumsal de-iflmenin temelini dflnce ve kanaatlar n oluflturduu grfl genellikle pay-

lafllyordu. Bu ise toplumbilime znel (subjektif) bir nitelik vermek demekti.


SIRA S ZDE

Aguste Comteun toplumsalbilimlerin domasna aslkatks, konununsnrlarnn belirginleflmesi

noktasnda olmufltur.


20/30

Karl Marx, toplumsal deiflmenin temeline ekonomik alt yapy koyarak ve si-yaset de dahil tm toplumsal kurumlarn oluflmasnda da ncelii somut etmen-lere tanyarak, toplumsal bilimlerde znelliin yerine nesnellii geirmifl ol-du. stelik Marx, siyaset ve hukuk gibi st yap kurumlarnn da ekonomikalt yap zerinde bir etki yaptn, karfllkl bir etkileflimin sz konusu olduu-nu vurgulamay unutmad.

Karl Marxn toplum bilimlerine bir baflka katks da, insan doasnn deiflebi-lirolduunu vurgulamasyla ortaya kyor. Oysa Ona gelinceye kadar, insan do-asnn tarih boyunca temelde deiflmedii grfl yaygnd. Marx insan doasnn,onu evreleyen koflullara bal olarak deifltiini gstermekle, toplum bilimlerinidoa bilimlerinden ayran temel zellii sergilemifl oldu. Daha nce de belirtiimizgibi; maddenin evrim geirmemesine karfllk, insan ve dolaysyla da toplumlarevrim geirirler.

Marx n toplum bilimlerine yapt en byk katk nedir? Marxn katksn dier dflnr-lerinkilerle karfllafltrnz.

Fransz Alexis de Tocqueville (1835-1859)in Amerikada Demokrasi isimliyapt, tam anlamyla bilimsel saylabilecek ilk ve nemli alflmalardandr. Tocqu-eville uzunca bir sre Amerika Birleflik Devletlerinde yafladktan sonra, gerek ognk Amerikan toplumunu ve gerekse o gn o toplumda var olan siyasal siste-mi, ok geerli bir biimde inceledi. Kitap, zellikle toplumsal-ekonomik geliflme-nin siyasal sistem zerindeki etkisini ortaya koymak bakmndan nem taflmay vebirok adan gncelliini korumay srdryor.

Siyaset biliminin douflunu kufl bakfl incelerken Alman Max Weber(1894-1920)den sz etmemek byk eksiklik olurdu. Karl Marx toplumsal snflarn, si-yasal atflmadaki ve dolaysyla siyasal rejimlerin oluflumundaki rollerini ve nem-lerini ortaya koymufltu. Weber ise madalyonun dier yzn aydnlatt; brokrasi-nin adafl siyasal rejimler iindeki arln vurgulad.

Bir anlamda Marxdaki snf atflmalarnn yerine brokrasiyi koymaya a-lflt. Ona gre adafl toplumlarn brokratikleflmeleri kanlmazd ve brok-rasi, siyasal iktidarlarn aldklar kararlar l metinler durumuna dflrebilmegcne sahipti.

Weber, dflncelerin sadece maddi karlarn bir yansmas olduu grflnekarfl karak, dflncelerle karlar, isel durumlarla dflsal istemler arasndaki ba-lantlarn nemine dikkat ekti. Bireylerin seme yaknlkile toplumsal snflarakatldklarn belirtti. Snf yelerinin grenekleri, yaflam biimleri, meslek tu-

tumlar zerinde durarak, snf ve konum (stat) arasnda kesin bir ayrm yapt.Max Weberin siyaset bilimine nemli bir katks da, siyasal iktidarn mefl-

ruluunun temellerinin aklanmasnda ortaya kar. Webere gre siyaset, ki-flinin dier kifliler zerinde egemenlik kurmasdr. Ama bu egemenliin tr,yaps, yntemleri ve kendisini meflru gsterme biimi de nemlidir. nkhibir iktidar yalnz bask ve fliddet zerine kurulamaz. Max Weberin, siyasaliktidarn nemli bir gesi olan otorite kavramn incelerken yapt, gelenek-sel otorite, brokratik otorite ve karizmatik otorite ayrm, siyaset biliminde bu-gn bile kullanlmaktadr.

Artk doumunu tamamlayan siyaset biliminin niversitelere girifli de bir an-lamda siyasal nedenlerden dolay kolaylaflt. Birinci Dnya Savaflndan sonra, ko-

mnist ve faflist rejimlerden kaan birok Avrupal hukuku (Rus, Alman, Avustur-

8 Siyaset Bi l imi

Karl Marx, toplumsaldeiflmenin temelineekonomik alt yapykoyarak ve siyaset de dahiltm toplumsal kurumlarnoluflmasnda da nceliisomut etmenlere tanyarak,toplumsal bilimlerdeznelliin yerinenesnellii geirmifl oldu.

SIRA S ZDE

Webere gre siyaset, kiflinindier kifliler zerindeegemenlik kurmasdr.


21/30

yal, Polonyal) Amerika Birleflik Devletlerine yerleflti. Ama bu lkenin zel koflul-lar, kara Avrupasndan gelen hukukularn Amerikan niversitelerinde hukuk -retimi yapmalarn ok zorlafltryor, hatta olanaksz klyordu. Bu nedenle, onlarda siyasetkonusunu ifllemeye baflladlar ve governmentprofesr oldular.Ama bu katklarndan nce de, Birinci Dnya Savaflnn ncesine giden tarihlerde,baz Amerikan niversitelerinde siyaset bilimi blmlerine rastlanmaktayd. rne-in, Amerikan Siyaset Bilimi Derneinin kurulufl tarihi 1903dr.

kinci Dnya Savafl sonrasnda, siyaset bilimi giderek kendini Avrupa niversi-telerine de kabul ettirmeye bafllad. Siyasal konulara eilen kifli, tarihi ya da hu-kuku olduu zaman buna siyaset bilimidenilirken, sosyologlar ayn alana ilgigsterince siyaset sosyolojisiismi tercih edildi. Siyaset bilimi ile siyaset sosyoloji-si arasndaki ayrm, bir alan ayrm olmaktan ok bir yaklaflm ayrmdr.

SYASET BLMNDE ADAfi GELfiMELER

Bizim de ksaca deindiimiz gibi, siyaset biliminin kkeninde siyaset felsefesi ya-tyordu. Zamanla siyaset felsefesinden siyasal kurumlarn incelenmesine geilirken,siyaset bilimi de domufl oldu. Siyaset biliminin bu ilk aflamasnda, soyut alflma-lar egemendi. Oluflturulan genifl kapsaml kuramlardan (teorilerden) hareketle, si-yasal kurumlar ve bir kurumlar btn olarak rejimler yorumlanmaya alfllyordu.

Siyaset bilimindeki adafl geliflmeler, zellikle bu soyut alflmalara tepki ola-rak domufl ve somuta ynelmifltir. Grgl (ampirik) arafltrmalara, alan arafltrma-larna nem verilmifltir. Ama Amerika Birleflik Devletlerinde bafllayan bu eilimintemelinde baflka bir nedenin daha varln unutamayz. Var olan kurumlarn iyi-lefltirilmesi gerektiini dflnen Amerikal siyasal bilimciler, siyaset biliminin yalnzaklamakla yetinmemesi gerektiine, somut siyasal karara dnfltrlebilecekarafltrmalar yaplmasnn zorunlu olduuna inanyorlard. Bunun olabilmesi ise,ncelikle somut ve hatta saysal gzleme balyd.

Aslnda bu tr arafltrmalar da nce kurumlar zerinde bafllamfl, ancak ksa za-manda o ereveyi aflmfltr. nceleri ama, kurumlarn hukuksal grnmleriningerisindeki gerek ieriklerin tannmasna ynelik iken, ksa zamanda, kurumlararasndaki ve kurumlarla toplum kesimleri arasndaki etkileflimi de kapsamna al-mfltr. Bylece siyasal sre kavramnn doduuna ve toplumsal gruplarn siya-sal arafltrmalar asndan nem kazandna tank oluyoruz. Bu eilime zamanladavranfl akm (political behaviour) denilecektir. Onu da giderek ifllevciakmve sistemciakm izlemifltir.

Amerikal siyaset bilimcilerin genel bakfl alarnn temel zellikleri nelerdir? Tartflnz.

Siyasal Davranfllknsan davranfllar sz konusu olduunda elbette ki psikoloji ve toplumsal psiko-loji gibi bilimler gndeme geliyor. Siyasal kiflilikler, siyasal tutumlar, siyasal sre-ler, siyasal davranfllarn etmenleri gibi konular n plana kyor. Siyasetle ilgili ola-rak neyi somut olarak izleyebilmek olana varsa, arafltrmalar ona yneliyor. Buarada matematiksel ve istatistiksel teknikler kullanlmaya bafllanyor.

1950li yllarda byk etkinlik kazanan davranfl akm erevesinde ok say-da alan arafltrmas yapld. Kamuoyu yoklamalar, seim sosyolojisine ynelikarafltrmalar, siyasal partiler ve bask gruplaryla ilgili incelemeler bir anlamda mo-da oldu. Siyaset biliminin konular iinde ne llebilirise lld ve saysz de-

nilebilecek kadar veri topland. Charles Merriam ve Harold D. Lasswellin n-


Max Weber tek baflna snfalflmasnn yetersizolduunu iddia ederek snfyelerinin grenekleri,yaflam biimleri, meslektutumlar zerinde durduve stat ile snf arasndaki

ayrma dikkat ekti.

SIRA S ZDE


22/30

cleri arasnda yer ald bu akm, giderek karar alma srelerini de bafllca arafl-trma konular arasna ald.

Siyasal davranflln, siyaset biliminin geliflmesinde nemli bir aflama olufltur-duuna kuflku yok. Ama toplanan onca veri, ancak bir varsaymn geerliini de-erlendirmek amacyla kullanldnda bir anlam taflyabilir. Oysa kuramsal bir er-evenin yokluu, bu tr arafltrmalarn bir sre sonra ksr bir dng iine girmesi-ni kanlmaz klyordu. Amasz toplanan bilgiler yn, ancak baz varsaymlarnoluflturulmasna yarayabilirdi.

Bu tr arafltrmalarn baflka bir sakncas da, arafltrmada kullanlan tekniklerinbizzat arafltrmann konusunu belirlemesiydi. Yani incelenen sorunlara uygun tek-nikler aranmyor, tersine o tekniklerle neler incelenebilirse, o konulara ynelini-yordu. nemli sorunlardan nemsiz sorunlarn arafltrlmasna doru kaylmasnnkanlmaz olduu bu durumu David B. Truman alayl bir benzetmeyle akla-maktayd: Karanlk bir sokakta yitirdii saatini, aydnlk olduu iin bulvarda ara-

yan bir sarhoflun haline glenlerin, yaplan baz siyasal bilim arafltrmalarn ciddi-yetle karfllamalar ok zor olabilirdi.

Siyasal davranflln elefltirilen ynleri nelerdir?

Yntem ve teknik tutkusunu bir yana brakarak toplum bilimsel dflgcnharekete geirmenin zaman geldiini savunanlarn baflnda C. Wright Mills geli-yordu. Olaylarn ve olgularn sistemli bir biimde gzlenmesinin ve verilerin top-lanmasnn zorunlu olduunu herkes kabul ediyordu. Ama bilimsel alflmann yal-nzca bir evresini oluflturmasn gereken bu alflma, kendi baflna bir ama deil,sonuca giden yolda bir arat.

1960l yllardan hareketle, arafltrlan konulara kuramsal bir ereveden bakarak

yaklafllmasnn gerektii grfl ar basmaya bafllad. Bu bir eskiye dnfl deil,kuramn nemiyle grgl alan arafltrmalarnn nemi arasnda bir senteze varlma-s demekti. Kuramlarn getirdii kavramsal ereve iinde varsaymlar oluflturulma-l, daha sonraki aflamada bu varsaymlarn geerli olup olmadklar ya da ne l-de geerli olduklar, yaplacak somut arafltrmalarla snanmalyd. Bu yntem, ince-lenen olayn bir btn asndan deerlendirilmesi anlamna geliyordu.

Bu yeni sentezin sakncalar yok mu? Prof. Esat am,yant ok aklkla veri-yor. Kuramsal ereve bir anlamda olaylara baktmz bir gzlktr. Veya olay-lar snadmz bir kalptr. Arafltrmalarda bu kalp ya da gzlk bir noktadan iti-baren yetersiz hale gelebilir. Ayn model zerinde direnmek, modele uymayan birolgu ile karfllaflldnda modeli deifltirmek yerine olguyu modele zorlayarak uy-durmaya alflmak hemen her zaman grlen hatalardandr.

Yapsalc-fllevci AkmGrgl arafltrmalar kuramsal bir ereve oluflturma abalar iinde ortaya kan

yapsal-ifllevsel aklamalar, toplumsal yaflamda hibir fleyin tek baflna bir btnoluflturmad ve herfleyin bir btnn paras olduu grflnden kaynaklanr.yleyse incelenmek istenen her siyasal olgu, ancak btn iinde doldurduu yer,grd grev gz nne alnarak deerlendirilebilir.

Bu grfle gre, toplumsal yap (strktr), ancak belli bir iflleve sahip olduu

lde geliflir. Baflka bir deyiflle, toplumdaki tm yap ve kurumlar, belirli bir ge-

reksinmeye yant vermek amacyla domufllardr. Jean Paul Sartren nl rnein-

de de olduu gibi, nce eki yaplp sonra o ekice bir ifllev bulunmaz. Birbirin-

10 Siyaset Bi l imi

SIRA S ZDE


23/30

den farkl siyasal partiler bulunduu iin siyasal atflmann var olduunu syleye-

meyiz. Tersine, toplumsal evrimin belirli bir dzeye vard durumlarda ortaya -

kan siyasal atflmalarn nitelii, siyasal partilerin domasn kanlmaz klmfltr.

Her toplumsal yapnn sahip olduu ifllev (fonksiyon), onun iinde bulunduu

btnn ifllemesi iin zorunlu olduu gibi, o btnn dier paralarnn grevle-

riyle de btnleflmektedir.

fllevci yaklaflmn ilk nl ismi olan antropolog Malinowski, ilkel toplumlar o

konuda yaplmfl gzlemleri deerlendirerek deil, bizzat gidip grerek inceledi.

Hareket noktasn ise flu szlerle zetliyordu: Kltrn ifllevsel analizi, her trl

uygarlkta, her gelenein, her maddesel nesnenin, her dflnce ve her inancn ya-

flamsal bir ifllevi yerine getirdii; bir grevinin bulunduu, organik bir btnn zo-

runlu bir parasn temsil ettii ilkesinden hareket eder. (...) Kltrel grntleri

birbirinden soyutlayarak, parasal bir biimde incelemek, ksr saylmas gereken

bir yntemdir; nk kltrn anlam kendi geleri arasndaki iliflkiden ibarettir.

Rastlantsal ya da beklenmedik kltrel btnlerin varl kabul edilemez.

fllevci yaklaflmn geliflmesine katks olan ikinci byk isim Robert K. Merton,

bir anlamda ifle Branislaw Malinowskinin elefltirisi ile bafllyor: Toplumsal yap

iindeki her parann, dier paralarla grevsel olarak btnlefltii her zaman sy-

lenemez. stelik btnn her gesi her zaman yalnzca bir ifllevi de yerine getir-

mez. Bir ge birden fazla ifllevi yerine getirebilecei gibi, ayn genin yerine getir-

dii ifllevler arasnda eliflki de bulunabilir. Bu durum da toplumsal yapda ister is-

temez baz bozukluklar yaratacaktr.

Merton her toplumsal ya da kltrel genin mutlaka bir ifllevi olduunu kabul

etmedii gibi, ifllevinden dolay vazgeilmez nitelikte olduu grfln de pay-

laflmamaktadr. nk ayn ifllevi yerine getiren birden fazla ge bulunmaktadr.

Bu nedenle de birinin yokluunu dieri telafi edebilecektir.

Mertonun getirdii bozuk ifllev, ak ve gizli ifllevgibi kavramlar da ifllevci

yaklaflm asndan nem taflyor. Bozuk ifllev, toplumsal yapnn iflleyiflini zorlafl-

tran ifllev olarak tanmlanabilir. rnein; Hindistanda inek ve maymunlara gste-

rilen sayg ekonomik adan sorunlar yaratabilmektedir. Bir ifllevin ak ya da giz-

li oluflu ise, istenip istenmemesine ve bilinip bilinmemesine, sistemin uyumuna

katkda bulunup bulunmamasna bal olmaktadr.

adafl toplumbilimde, yap ve ifllev kararlar genellikle birbirlerini tamamlayan

bir anlayflla ele alnrlar. Toplumsal yap kavramnn Durkheimden kaynaklanp,

Spencerin toplumu bir organizma sayan grflnden geerek adafl yapsalc

(structuraliste) akm iindeki yerini aldn syleyebiliriz. Bu akmn en nl ismi,

bir antropolog olan Claude Levi-Straussdur. Gnmzn nl toplumbilimcileri

arasnda yer alan Talcott Parsons ise, salt bir yapsalc olmaktan ok yapsalc-ifl-

levci yaklaflm iinde deerlendirilmektedir.

Levi-Starussa gre; toplumsal gerein yaps, dorudan gzlenemez. Olaylar

yaflayanlar bu yapnn bilincinde deildirler. Gerein iinde gizli olan ve keflfedil-

meyi bekleyen bu yapy ortaya karma, onu gerei aklayan bir model ya da

bilimsel bir yasa olarak sunma grevini ancak yapsal analiz yerine getirebilir.

Yap, gelerin birisinde ortaya kan bir deiflikliin dierlerini de deiflmeye y-

nelttii bir sistem oluflturur. Belki en nemlisi de, belirli gelerin deiflmesine sis-

temin nasl tepki gstereceinin nceden bilinmesidir.


Her toplumsal yapnn sahipolduu ifllev (fonksiyon),onun iinde bulunduubtnn ifllemesi iin zorun-lu olduu gibi, o btnndier paralarnngrevleriyle debtnleflmektedir.

Levi-Starussa gre;toplumsal gerein yaps,dorudan gzlenemez.


24/30

Siyaset Bi l imi

Talcott Parsons, her toplumsal sistemin drt ifllevsel zorunlua karfllk vermesigerektiini sylyor: Hedeflerin izlenmesi, kuralsal ya da gizli istikrar, fizik ve top-lumsal evreye uyum, yelerin toplumsal sistemle btnleflmesi.

Siyasal Sistem AnaliziGryoruz ki, bizzat yapsalc-ifllevci kavramn kendisi, giderek sistem kavramngndeme getirmifltir. Toplumsal yap kavram, biyolojiden ve organizmadan hare-ketle oluflmufl, btn iindeki paralarn ifllevleri kavramyla btnleflmiflti. Sistemyaklaflmnn ise, gdmbilimsel (sibernetik) verilerden esinlendiini syleyebili-riz. Siyasal sistem analizi, gnmz siyaset biliminde giderek artan bir etkiye sahipbulunuyor.

Sistem, yapsal iliflkiler iindeki gelerden oluflan bir btn olarak tanmla-nabilir. Bu ereve iinde, siyasal sistem belirli bir toplumsal sistemin bir par-asndan baflka bir fley deildir. O btn iersinde siyasal sistemin, eitim sis-

temi, retim ve tketim sistemi, haberleflme sistemi gibi baflka trden paralar-la karmaflk iliflkileri vardr.

Sistem yaklaflmnn siyaset bilimindeki ncln yapan David Easton, siya-sal sistemin, fizik, biyolojik, toplumsal ve pisikolojik ortamlarla evrili bulunduu-nu vurguluyor. Bir siyasal sisteme, toplumsal evreden istem ya da destek niteli-inde girdiler olduunu sylyor. Bunun sonucunda o siyasal sistemde oluflankararlar ve uygulamalar ise ktlardr. Bu ktlarn kendisi de, zamanla yeni is-tem ve desteklerin oluflumunu etkilememektedir.

Sistem yaklaflm ile yapsalc-ifllevselci yaklaflm hangi bakmlardan benzerlik gsterir?

Tartflnz

Siyasal iktidarn her karar ve uygulamas yurttafllar zerinde bir etki yapar.Yurttafl o karara ya destek verir, ya da yeni bir istemde bulunur. Yurttafllarn ei-limlerinden, kamuoyu arafltrmalar ve basn gibi aralarla bilgi sahibi olan yetkili-ler, kendilerince uygun bir tepki gstererek yeni bir karar alrlar. Bu , siyasal sis-tem yelerinin rettikleri istem ve destek girdilerinin, siyasal otoritenin kararla-ryla ktlara dnfltrld bir sretir.

Eastona gre, siyasal sistemin gesi bulunmaktadr: Siyasal topluluk, siyasalrejim ve siyasal otorite. Siyasal topluluk, sistemin yelerinden, yani genel olaraklke yurttafllarndan, dar anlamyla da semenlerden oluflur. Rejim ise, siyasal top-luluun benimsedii siyasal davranfl kural ve kalplardr. Siyasal otoritenin gele-ri ise, siyasal karar alma yetkisi kendilerine sistemin yeleri tarafndan tannmfl

olan yneticilerdir.fllevci yaklaflmn en byk eksiklii, deiflmeyi aklamakta karfllaflt

skntlard. Yapsalc ve ifllevci modeller atflmadan ok uzlaflmay ve uyumu,deiflmeden ok da belirli bir durumu aklamaya elveriflliydi. Oysa siyasal sis-tem analizi, geliflmeyi, deiflmeyi, evrimleflmeyi aklamaya ok daha yatkngrnyor.

SYASET BLMNN KAPSAMISiyaset biliminin kapsam ve blmlerinin saptanmasnda, UNESCOnun nclile 1948 ylnda yaplan bir alflma genellikle hareket noktasn oluflturuyor. Bu ta-rihte Pariste toplanan siyaset bilimciler, drtl bir snflandrmada birleflmifllerdi:

12

Sistem yaklaflmgdmbilimsel (sibernetik)verilerden esinlenir.

Sistem, yapsal iliflkileriindeki gelerden oluflan birbtndr.

SIRA S ZDE


25/30

Bu blmlerin nemli bir ksm bugn niversitelerde ayr derslerin konularnoluflturuyor. Bu nedenle de, tekil bir siyaset biliminden ok Siyasal Bilimler kav-ram da genel bir kabul gryor. Siyasal bilimler okutan eitim kurumlarnda, Si-yaset Bilimine Girifl dersi dflnda, flu gibi ders bafllklarna da rastlanyor: Siyasaldflnceler tarihi, anayasa hukuku, siyasal dflnceler ve rejimler, kamu ynetimi,

karfllafltrmal kamu ynetimi, siyasal davranfl, kamuoyu, siyaset psikolojisi, ulus-lararas siyaset, devletler hukuku, siyaset sosyolojisi vb.

Gnmzde siyaset bilimine genel olarak eilen girifl niteliindeki ders kitap-larnn hemen hepsinde ortak olan konular var: Devlet, iktidar, siyasal partiler, bas-k gruplar, siyasal katlma ve kamuoyu. Bu genel ereveye ideolojileri ve zellik-le de siyasal sistem konusunu katanlar son zamanlarda oald. Ama bir siyasal bi-limciden tekine asl deiflen fleyin, konulardan ok konularla ilgili snflandrmaolduunu syleyebiliriz.

Siyaset biliminin kapsam, birok bilim dalyla yakn bir iliflki iinde bulunma-sn zorunlu klyor: Tarih, hukuk, ekonomi, corafya, sosyoloji, psikoloji, toplum-sal psikoloji, demografya, antropoloji, istatistik gibi... Siyasal bilimcilerin, bu kom-

flu bilim dallarnn uzmanlaryla ortaklafla gereklefltirdikleri arafltrmalarn says vealan giderek genifllemektedir.

Siyaset bilimini dier sosyal bilimlerden ayran temel geler nelerdir?


SYASET KURAMI

- Siyaset Kuram (Genel)

- Siyasal Dflnceler TarihiSYASAL KURUMLAR- Anayasa- Devlet Organlar- Yerel Ynetimler ve Blge Ynetimleri- Kamu Ynetimi- Devletin Ekonomik ve Toplumsal Grevleri- Karfllafltrmal Siyasal KurumlarPARTLER SYASAL GRUPLAR, KAMUOYU- Siyasal Partiler- Siyasal Grup ve Dernekler

- Yurttafln Devlet ve Hkmet fllerine Katlmas (Seimler)- KamuoyuULUSLARARASI LfiKLER- Uluslararas Siyaset- Uluslararas rgtler ve Ynetim- Devletler Hukuku

SIRA S ZDE


26/30

Siyaset Bi l imi14

zetSiyaset bilimi, siyasal otorite ile ilgili kurumlarn ve bu ku-

rumlarn oluflmasnda ve ifllemesinde rol oynayan davra-

nfllarn bilimi olarak tanmlanabilir.

Siyaset bilimi toplum bilimlerinin yani sosyal bilimlerin

bir daldr. Dolaysyla fizik bilimlerden farkldr. Gerek,

gzlem, gerek snflandrma ve gerekse yorum aflamala-

rnda bu farkllk aka grlmektedir. rnek vermek ge-

rekirse, suyun kaynama ve donma dereceleri dnyann

her yerinde yzyllardr ayndr. Oysa ABDdeki siyasal

partiler ve semenlerin eilimleri ile Trkiyedeki siyasal

partiler ve semenlerin eilimleri ok farkldr. Ayrca ay-

n lke iinde deiflik zamanlarda siyasal partilerin yapla-

rnda ve semen eilimlerinde farkllklar oluflur. flte bu

nedenle siyaset bilimcilerin ifli zordur.Siyasal dflnce alannda felsefeden bilime ynelifl ARS-

TO ile bafllar. Daha sonra bni HALDUN devlet ve iktidar

kavramlarn bilimsel bir yaklaflmla incelemifltir. talyan

Machiavelli ise gzlemdii olaylara dinsel ve ahlaki a-

dan bakmayp var olan saptamaya alflt. Fransz MON-

TESQUE bir toplumda geerli kurallarn, o toplumun iin-

de bulunduu corafi ve toplumsal koflullarla balantsn

arafltrd.

19. yzyldan itibaren btn toplum bilimler ve siyasal

dflnce daha ok bilimsel hale geldi. Aguste COMTE sos-

yoloji deyimini ortaya att. Zamanla Toplumsal bilimlerkavram geliflti. Karl MARX ise toplumsal deiflmenin te-

meline ekonomik alt yapy ve toplumsal bilimlerde de

znelliin yerine nesnellii (objektiflii) koydu. Max WE-

BER ise brokrasinin adafl siyasal rejimler iindeki ar-

ln ortaya koydu.

Daha sonra siyaset biliminde adafl geliflmeler ortaya k-

t. Bunlarn ilki siyasal davranfllk olarak bilinmekte-

dir. Matematiksel ve istatistiksel teknikler kullanarak ka-

muoyu yoklamalar, seim sosyolojisi ile ilgili arafltrmalar

yaplmfltr. Ancak arafltrlacak konuya uygun teknikler

yerine, bilinen teknie uygun konular arafltrlmfltr.

Siyasal davranfllk akmndan sonra yapsalc-ifllevci

akm ortaya kmfltr. Bu akm hibir fleyin tek baflna bir

btn oluflturmad ve her fleyin bir btnn paras ol-

duu grflnden kaynaklanmaktadr. nc olarak si-

yasal sistem analizi akm ortaya kmfltr. Sistem yakla-

flm gdmbilimsel (sibernatik) verilerden esinlenmekte-

dir. Bu akma gre, siyasal sistem belirli bir toplumsal sis-

temin bir parasndan baflka bir fley deildir.Sistem yaklaflmnn siyasal biliminde ncln yapan

David EASTON siyasal sistemin fizik, biyolojik, toplum-

sal ve psikolojik ortamlarla evrili olduunu belirtmekte-

dir. David EASTONa gre siyasal sistemin; siyasal top-

luluk, siyasal rejim, siyasal otorite olmak zere

unsuru vardr.

Siyaset biliminin kapsam nedir? fleklindeki bir soruya, si-

yaset kuram-siyasal kurumlar-partiler, siyasal gruplar, ka-

muoyu-uluslararas iliflkiler fleklinde cevap verilebilir.


27/30

nite 1 - Siyaset Bi l imi Nedir? 15

Kendimizi Snayalm1. ktidar kavramyla ilgili afladaki ifadelerden hangisidorudur?

a. ktidar kavram ile otorite kavram tamamen ayn

anlama gelir.

b. Tek iktidar biimi siyasal iktidardr.

c. ktidar kavram karar alma ve bu karar uygulama

ve uygulatma gcn ierir.

d. Ekonomik iktidar ve siyasal iktidar aslnda ayn fle-

yi ifade eder.

e. ktidar, siyaset kavramyla ayn anlama gelir.

2. Felsefe ile bilim arasndaki temel farkllk nedir?a. Aralarnda bir fark yoktur.

b. Felsefe olmas gerekeni, bilim ise olan inceler.c. Bilim olmas gerekeni, felsefe ise olan inceler.

d. Felsefe bilimi tarihsel bir yaklaflm ierisinde

inceler.

e. Felsefe bilimsel olarak incelenebilir. Ancak bilimin

felsefesi yaplamaz.

3. Toplumlar retim biimlerine gre ayran ilk dfl-nr kimdir?

a. Eflatun

b. Aristo

c. bni Haldund. Marx

e. Makyavel

4. Sosyoloji deyimini ilk kez kim kullanmfltr?a. Weber

b. Makyavel

c. bni Haldun

d. Comte

e. Aristo

5. Sistem yaklaflmnn siyaset bilimindeki ncln

yapan David Eastona gre siyasal sistemin yesi nedir?

a. Siyasal topluluk-Siyasal rejim-Siyasal otorite

b. Siyasal partiler-Kamuoyu-Devlet

c. Uluslararas rgtler-Ulusal rgtler-Vatandafllar

d. Siyasal partiler-Devlet-Anayasa

e. Kamuoyu-Devlet-Siyasal rejim

6. Afladaki kuramlardan hangisi atflmadan ok uzlafl-ma ve uyuma yatkndr?

a. Yapsalc- fllevselci Kuram

b. Sistem Yaklaflm

c. Marksist Kuram

d. Kurumsalc yaklaflm

e. Sylem yaklaflm

7. Yasalarn Ruhu adl yaptyla bir toplumda geerlikurallarn o toplumun iinde bulunduu corafi ve top-

lumsal koflullarla olan balantsn arafltran dflnr afla-

dakilerden hangisidir?

a. Makyavelli

b. Montesquieu

c. Platond. Aristo

e. bn-i Haldun

8. Afladaki grfllerden hangisi Max Webere ait deildir?a. Siyasal iktidarn meflruluunun temellerini akla-

mfltr.

b. Otorite kavramn incelemifltir.

c. Brokrasinin yapsn incelemifltir.

d. Dflncelerin sadece maddi karlarn bir yansma-

s olduu grfln ileri srmfltr.

e. Snf ve stat arasnda kesin bir ayrm yapmfltr.

9. Afladaki ifadelerden hangisi dorudur?a. Siyaset bilimi doa bilimlerinden domufltur.

b. Siyaset biliminde nceleri somut alflmalar egemendi.

c. nce siyaset felsefesi geliflmifl daha sonra siyasi

kurumlarn incelenmesine geilmifltir.

d. Siyaset biliminde grgl arafltrmalar nce Avru-

pada ortaya kmfltr.

e. Davranflc akm Marksist akmn etkisiyle geliflmifltir.

10. Bozuk ifllev, gizli ve ak ifllev gibi kavramlarla ifllev-

selci yaklaflmn geliflmesine katkda bulunan dflnr afla-dakilerden hangisidir?

a. Merton

b. Malinowski

c. Spencer

d. Marx

e. Levi- Strauss


28/30

Siyaset Bi l imi16

Yaflamn inden

ou kimseye gre siyasi bakmdan gerek anlamda y-

nn kaybetmek, bir parti yapsnn iine girerek bunun

yasa ve kurallarna boyun emektir. Yine ou kimseye

gre apolitiklik dendi mi, herfleyden nce ideolojik bir

kayptan, bir eksiklikten sz ediliyordur. Siz ne dfln-

yorsunuz bilmem. Bana gre siyasi kayp, herfleyden n-

ce kiflinin kendini kaybetmesidir, tatll kadar fkesini

de, sevme yetisi kadar nefretini de kaybetmesidir; ll-

l kadar dikkatsizliini de, tedbir kadar aflrl da, l-

gnl, safl, cesareti kadar korkakln da, her fley kar-

flsnda duyduu gven kadar kapld dehfleti de, gz-

yafllar gibi sevincini de elden brakmasdr. Benim dfln-

cem bu.

Kaynak: Marguerite Duras,Yeflil Gzler.

Genel Seimlerde Geerli Oy ve Seime Katlm

Oranlar

Yerel Seimlerde Belediye Baflkanl, Belediye ve l

Genel Meclis Seimlerine Katlm Oranlar

Genel Seim Toplam Semen Geerli oy Katlm oran %1954 10.262.063 8.859.904 88.63

1957 12.078.623 9.127.580 76.61

1961 12.924.395 10.137.435 81.42

1965 13.679.753 9.308.120 71.26

1969 14.788.552 9.086.296 64.35

1973 16.798.255 10.723.657 66.82

1977 21.206848 14.823.943 72.42

1983 19.767.760 17.315.520 92.30

1987 26.376.953 23.971.629 93.28

1991 29.979.121 24,157.666 83.92

1995 34.155.981 28.126.993 85.20

1999 37.495.217 31.184.496 87.09

2002 41.407.015 31.510.007 79.10

Yerel Seim Yl Semen Says - Bykflehir Semen Says - Belediye Meclis l Genel Meclis

Katlm Oran % Katlm Oran Katlm Oran Katlm Oran

1963 11.760.472- 67.52 66.71 77.64

1968 14.751.240- 57.20 55.23 65.75

1973 21.437.076- 52.30 51.39 61.72

1977 26.783.443- 50 50.13 61.88

1984 25.048.352- 88.64 6.651.530- 85.36 88 90

1989 32.581.196- 78 11.919.471- 72 77.76 81.47

1994 39.718.876- 90.62 16.481.201- 89.30 90.53 91.79

1999 13.009.313- 84.20


29/30

nite 1 - Siyaset Bi l imi Nedir? 17

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar1. a Siyaset Biliminin Konusu blmn yeniden gz-

den geiriniz.

2. b Siyaset Biliminin Yntemi konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

3. c Siyaset Biliminin Douflu konusunu gzden

geiriniz.

4. d Siyaset Biliminin Douflu konusunu gzden

geiriniz.

5. a Siyasal Sistem Analizi ksmn gzden geiriniz.

6. a Yapsalc-fllevselci Akm ksmn gzden geiriniz.

7. b Siyaset Biliminin Douflu konusunu gzden

geiriniz.

8. d Siyaset Biliminin Douflu konusunu gzden

geiriniz.9. c Siyaset biliminin Yntemi konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

10. a Yapsalc-fllevselci Akm ksmn gzden geiriniz.

Yararlanlan ve BaflvurulabilecekKaynaklarAM, Esat. Siyaset Bilimine Girifl, Hukuk Fak. Yay.,

stanbul, 1975.

BOTTOMORE, Tom. Siyaset Sosyolojisi (ev. Erol

Mutlu), Teori Yaynlar, Ankara, 1987.

DAVER, Blent. Siyasal Bilime Girifl, Doan Yaynevi,

Ankara, 1968.

DUVERGER, Maurice. Politikaya Girifl,Varlk Yay., stan-

bul, 1964.

DUVERGER, Maurice. Siyaset SosyolojisiVarlk Yay.,

stanbul, 1975.

KALAYCIOLU, Ersin. adafl Siyasal Bilim, BE-TA,

stanbul, 1984.

KAPANI, Mnci. Politika Bilimine Girifl, Hukuk Fak.Yay., Ankara, 1975.

LIPSET, S. Martin. Siyasi nsan, (ev. M. Tuncay) Siyasi

limler Trk Dernei Yay., Ankara, 1961.

RUNCIMAN, W.G.Toplumsal Bilim ve Siyaset Kuram

(ev. E. Mutlu), Teori Yaynlar, Ankara, 1986.

SARIBAY, Ali-Yaflar. Siyasal Sosyoloji, Gndoan Yay.,

Ankara, 1992.

SOYSAL, Mmtaz. Anayasaya Girifl, SBF Yaynlar,

Ankara, 1969.

TEKEL, fiirin. David Eastonun Siyaset Teorisine

Katks zerine Bir nceleme, ktisat Fak. Yaynlar,stanbul, 1976.

TURAN, lter. Siyasal Sistem ve Davranfl, ktisat Fak.

Yay., stanbul, 1977.

NSAL, Artun. Siyaset Bilimine Girifl, SBF, Ankara, 1980-

81 Ders Notlar (teksir).


30/30

Documents

Siyaset Bilimi unite01