Kanamalara acil yaklaşımKanamalara acil yaklaşım

Dr.F.Mutlu KUKUL GÜVENDr.F.Mutlu KUKUL GÜVENAcil Tıp UzmanıAcil Tıp Uzmanı

CÜTF Acil Tıp ADCÜTF Acil Tıp AD

kanamakanama

Kan damarlarının bütünlüğünün bozulması Kan damarlarının bütünlüğünün bozulması sonucu kan dışarı akmasısonucu kan dışarı akması

Damar türüne göre kanamaların Damar türüne göre kanamaların sınıflandırılmasısınıflandırılması

Arter= atardamarArter= atardamar Ven= toplardamarVen= toplardamar Kapiller= kılcal damarKapiller= kılcal damar

Arter kanamalarıArter kanamaları

parlak kırmızıparlak kırmızıBaloncuklar içerirBaloncuklar içerirKalp atışı ile senkrondurKalp atışı ile senkrondurFışkırır tarzdaFışkırır tarzdaKanayan damarın yukarısına basınca Kanayan damarın yukarısına basınca

durur.durur.

Ven kanamalarıVen kanamaları

Sürekli akımSürekli akımKoyu renkli , taşar gibi Koyu renkli , taşar gibi fışkırma yokfışkırma yok

Kapiller damar kanamalarıKapiller damar kanamaları

birden çok kanayan noktalar.birden çok kanayan noktalar.Sızıntı şeklindedir.Sızıntı şeklindedir.Bası ile durur.Bası ile durur.

Oluş yerine göre kanamanın Oluş yerine göre kanamanın sınıflandırılmasısınıflandırılması

İç kanama İç kanama Dış kanamaDış kanama

kan kaybı hızla kontrole alınmalıdır. kan kaybı hızla kontrole alınmalıdır. küçük miktarlardaki kanama bile her şeyi küçük miktarlardaki kanama bile her şeyi

lekeleyerek korkutucu bir görüntü lekeleyerek korkutucu bir görüntü oluşturur ve Önemli bir durum varmış oluşturur ve Önemli bir durum varmış izlenimi verir.izlenimi verir.

Kanamanın önemini belirleyen Kanamanın önemini belirleyen etmenleretmenler

kanamanın hızınakanamanın hızına vücutta kanın aktığı bölgeyevücutta kanın aktığı bölgeye Kanama miktarınaKanama miktarına kişinin fiziksel durumu ve yaşınakişinin fiziksel durumu ve yaşına

Kanamanın genel bulgularıKanamanın genel bulguları

İç ezikliği,baygınlık,bilinç kaybıİç ezikliği,baygınlık,bilinç kaybı Baş dönmesi , kulak çınlaması ,göz kararmasıBaş dönmesi , kulak çınlaması ,göz kararması Nabızın hızlanması ve yüzeysel olmasıNabızın hızlanması ve yüzeysel olması Solunumun hızlı ve yüzeysel olmasıSolunumun hızlı ve yüzeysel olması Yüz,dudak, ve parmak ucu gibi bölgelerde Yüz,dudak, ve parmak ucu gibi bölgelerde

solukluk ve soğukluk olmasısolukluk ve soğukluk olması Ciltte terleme ve nemlenme olmasıCiltte terleme ve nemlenme olması Kan basıncının düşmesiKan basıncının düşmesi

Kan hacmiKan hacmi

Normal bir erişkinde yaklaşık 5- 6 lt kan Normal bir erişkinde yaklaşık 5- 6 lt kan vardır= yaklaşık vücut ağırlığının 1/13= 7ml/kgvardır= yaklaşık vücut ağırlığının 1/13= 7ml/kg

total kan kaybı % 10’ u geçtiğinde destek gerekir.total kan kaybı % 10’ u geçtiğinde destek gerekir.

Kaybadilen kan hacmiKaybadilen kan hacmi

Eğer kan kaybı %20’nin üzerine çıkarsa, hastada hayati tehlike oluşturabilir.

Kan kaybı % 50’nin üzerine çıkarsa, hastanın kurtarılma şansı azalır.

Müdahale gerektirmeyen kan kaybı Müdahale gerektirmeyen kan kaybı sınırlarısınırları

Erişkin.........: 500-700 ml Erişkin.........: 500-700 ml

Çocuk..........: 200Çocuk..........: 200 -300 ml -300 ml

Bebek..........: 30-50 ml Bebek..........: 30-50 ml

Dış kanamalarDış kanamalar

Vücut dışına olan, gözle görülen Vücut dışına olan, gözle görülen kanamalarkanamalar

TravmaTravma

çoğu zaman 6-10 dk arasında çoğu zaman 6-10 dk arasında kendiliğinden durur…kendiliğinden durur…

Kesilen bölgede kan önce hızla akar, sonra kesilen damar Kesilen bölgede kan önce hızla akar, sonra kesilen damar uçları büzülür, kanama azalır, burada pıhtı oluşmaya başlar, uçları büzülür, kanama azalır, burada pıhtı oluşmaya başlar, pıhtı büyüyüp damarı tıkayınca kanama durur. pıhtı büyüyüp damarı tıkayınca kanama durur.

Daha kolay kontrol edilebilirDaha kolay kontrol edilebilir

Hastane öncesi bakımHastane öncesi bakım Hasta ve yaralının durumu Hasta ve yaralının durumu

değerlendirilir.değerlendirilir. Tıbbi yardım istenir*112*Tıbbi yardım istenir*112* Yara yada kanama Yara yada kanama

değerlendirilirdeğerlendirilir Kanayan yer üzerine temiz bir Kanayan yer üzerine temiz bir

bezle bastırılırbezle bastırılır Gerekirse bandaj ile sarılarak Gerekirse bandaj ile sarılarak

basınç uygulanırbasınç uygulanır Kanayan bölge yukarıKanayan bölge yukarı

kaldırılır.kaldırılır.

Şok pozisyonu verilirŞok pozisyonu verilir Sık aralıklarla yaşam bulguları Sık aralıklarla yaşam bulguları

değerlendirilinirdeğerlendirilinir Kanayan bölge dışarıda Kanayan bölge dışarıda

kalacak şekilde yaralının üstü kalacak şekilde yaralının üstü örtülürörtülür

Çok sayıda yaralının Çok sayıda yaralının bulunduğu ortamda tek bir ilk bulunduğu ortamda tek bir ilk yardımcı varsa ,yaralı güç yardımcı varsa ,yaralı güç koşullarda bir yere koşullarda bir yere taşınacaksa ,uzuv kopması taşınacaksa ,uzuv kopması varsa …. Turnike uygulanır varsa …. Turnike uygulanır

Dış Kanama Kontrol YöntemleriDış Kanama Kontrol Yöntemleri

1.1. Direk Bası--- en etkili yöntemDirek Bası--- en etkili yöntem Yaranın üzerine spanç, ped vs pansuman Yaranın üzerine spanç, ped vs pansuman

malzemesi ile direk basınç uygulanır. malzemesi ile direk basınç uygulanır.

2. Elevasyon2. Elevasyon

Extremite yaralanmalarında Extremite yaralanmalarında direk direk basınç ile birlikte basınç ile birlikte kullanılır. kullanılır.

. . Kırık, çıkık, implante obje ve spinal yaralanmalarda

kullanılmaz

3. Artere bası3. Artere bası

* * Direk basınç ve elevasyon ile kontrol Direk basınç ve elevasyon ile kontrol edilemeyen kanamalarda yaranın hemen edilemeyen kanamalarda yaranın hemen yakınındaki artere basınç uygulanır. yakınındaki artere basınç uygulanır.

* Kanamayı yavaşlatır ancak tek başına yeterli * Kanamayı yavaşlatır ancak tek başına yeterli değildir. değildir.

* Arter bölgeleri iyi bilinmelidir.* Arter bölgeleri iyi bilinmelidir.

Bası noktalarıBası noktaları

Important Pressure PointsImportant Pressure Points

BrachialBrachial

FemoralFemoral

(

Brachial Pressure PointBrachial Pressure Point

Brachial Pressure Point Brachial Pressure Point

Femoral Pressure PointFemoral Pressure Point

To control severe To control severe bleeding of thigh bleeding of thigh and lower legand lower leg

Located at front, Located at front, center part of center part of crease crease in the groin the groin

44 -- Atelleme................:Atelleme................:

* Kanama, kırılan kemiğin sivri uçlarının kas ve * Kanama, kırılan kemiğin sivri uçlarının kas ve damarları yırtması ile oluşmuşsa; kırılan damarları yırtması ile oluşmuşsa; kırılan kemiğin atellenmesi kanamayı durdurabilir kemiğin atellenmesi kanamayı durdurabilir veya yavaşlatır.veya yavaşlatır.

5. Havalı Ateller5. Havalı Ateller

* Geniş yumuşak doku yaralanmalarında * Geniş yumuşak doku yaralanmalarında ve kırıklarda, yumuşak dokuda oluşan ve kırıklarda, yumuşak dokuda oluşan yaygın ve ciddi kanamada kanamayı yaygın ve ciddi kanamada kanamayı kontrol için kullanılır. Havalı atel kontrol için kullanılır. Havalı atel kullanılmasındaki amaç extremiteye bir kullanılmasındaki amaç extremiteye bir noktadan değil bütünü için basınç noktadan değil bütünü için basınç uygulamaktır. uygulamaktır.

6. Pnömatik 6. Pnömatik antişokantişok giysisi giysisi (PAŞG(PAŞG))

* Pelvis ve femur kırıklarında kanama ciddi * Pelvis ve femur kırıklarında kanama ciddi ve ölümcül olabilir. ve ölümcül olabilir.

* Bu tür yaralanmaların yol açacağı şokun * Bu tür yaralanmaların yol açacağı şokun önlenmesinde PAŞGönlenmesinde PAŞG kullanılır.kullanılır.

PAŞG endikasyonlarıPAŞG endikasyonları

1- Pelvis ve femur kırıkları ile oluşan ciddi kanamalar, 1- Pelvis ve femur kırıkları ile oluşan ciddi kanamalar,

2- Abdominal kanamaların durdurulması, 2- Abdominal kanamaların durdurulması,

3- Pelvis ve femur kırıklarının tespiti, 3- Pelvis ve femur kırıklarının tespiti,

4- Travma sonrası sistolik kan basıncı 100 mmHg’ nin altına düştüğü 4- Travma sonrası sistolik kan basıncı 100 mmHg’ nin altına düştüğü durumlarda kanama kaynağı bilinmediğinde gelişebilecek şokun durumlarda kanama kaynağı bilinmediğinde gelişebilecek şokun önlenmesi.önlenmesi.

NOT :NOT :

1- 1- PAŞG iki saatten fazla şişirilmiş halde bırakılmamalıdır.PAŞG iki saatten fazla şişirilmiş halde bırakılmamalıdır.

2- Ancak hastane koşullarında havası yavaş yavaş indirilmelidir.2- Ancak hastane koşullarında havası yavaş yavaş indirilmelidir.

3- Uygulamadan önce ve sonra mutlaka kan basıncı takibi yapılmalıdır.3- Uygulamadan önce ve sonra mutlaka kan basıncı takibi yapılmalıdır.

4- Kırıkların immobilizasyonunda 40 mmHg’a kadar, şokta ise hastanın sistolik 4- Kırıkların immobilizasyonunda 40 mmHg’a kadar, şokta ise hastanın sistolik kan basıncı kadar şişirilmelidir.kan basıncı kadar şişirilmelidir.

5- uygulamadan sonra hastanın sistolik kan basıncının % 30’dan daha fazla 5- uygulamadan sonra hastanın sistolik kan basıncının % 30’dan daha fazla artmamasına dikkat edilir. Eğer böyle bir durumla karşılaşılırsa ekipmandaki artmamasına dikkat edilir. Eğer böyle bir durumla karşılaşılırsa ekipmandaki hava biraz indirilir. hava biraz indirilir.

PAŞG kontrendikasyonlarıPAŞG kontrendikasyonları

1- Gebelik

2- Uzun süreli kalp hastalığına bağlı “Pulmoner Ödem”

3- Akut kalp yetmezliği

ÖNEMLİ:ÖNEMLİ:Yaraya doğrudan bası uygularken, kullandığınız pansuman malzemeleri. Yaraya doğrudan bası uygularken, kullandığınız pansuman malzemeleri.

Oluşan kan, pıhtısını koparıp kanamayı artıracağından bunları Oluşan kan, pıhtısını koparıp kanamayı artıracağından bunları kaldırmayın. Bunun yerine üzerine yenilerini koyun ve bastırmaya devam kaldırmayın. Bunun yerine üzerine yenilerini koyun ve bastırmaya devam

edinedin

İÇ KANAMAİÇ KANAMA

Vücut içine olan kanamalarVücut içine olan kanamalar Gözle görülmezGözle görülmez

İç kanama , şiddetli travma ,darbe,kırık , silahla yaralama,nedeniyle İç kanama , şiddetli travma ,darbe,kırık , silahla yaralama,nedeniyle oluşabilir.oluşabilir.

Hastada şok belirtileri vardır. Hastada şok belirtileri vardır. •Solgun, soğuk ve terli bir cilt (özellikle yüzde)•Zayıf ve hızlı nabız•Hızlı ve yüzeyel solunum•Yavaş yavaş uyku haline dönüşen tedirginlik ya da endişe

İÇ KANAMAİÇ KANAMA Hematemez (kusmukla kan gelmesi). Hemoptizi (öksürükle kan gelmesi). Melena (katran gibi siyah dışkılama). Hematoşezi (rektumdan parlak kırmızı kanama). Hematüri (idrarda kanama). Ekimoz (deride kanamaya bağlı siyah ve mavi

renk değişikliği). Hematom (deri altında yumuşak dokuda kan

birikmesinin oluşturduğu yumuşak kitle).

Hastane öncesi bakımHastane öncesi bakım

Hasta ve yaralının bilinci ve temel yaşam bulguları Hasta ve yaralının bilinci ve temel yaşam bulguları değerlendirilir.değerlendirilir.

Üzeri örtülerek ayakları 30 cm kaldırılır= ŞOK pozisyonuÜzeri örtülerek ayakları 30 cm kaldırılır= ŞOK pozisyonu Tıbbi yardım istenilir*112*Tıbbi yardım istenilir*112* Asla yiyecek ve içecek verilmezAsla yiyecek ve içecek verilmez Hareket ettirilmezHareket ettirilmez Sağlık kuruluşuna sevki sağlanırSağlık kuruluşuna sevki sağlanır

Turnike hangi durumlarda Turnike hangi durumlarda uygulanıruygulanır

Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsatek ilkyardımcı varsa

Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksaYaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa Uzuv kopması varsaUzuv kopması varsa Turnike kanamanın durdurulmasında en son Turnike kanamanın durdurulmasında en son

yöntemdir.uzun süreli uygulanmada doku yöntemdir.uzun süreli uygulanmada doku harabiyeti meydana gelebilir.yada uzuvun harabiyeti meydana gelebilir.yada uzuvun tamamen kaybına neden olabilir…tamamen kaybına neden olabilir…

Turnike uygulama biçimiTurnike uygulama biçimi

Kanayan yer ile kalp arasında bir yere ve daima Kanayan yer ile kalp arasında bir yere ve daima tek bulunan kemik üzerine uygulanmalıdır.tek bulunan kemik üzerine uygulanmalıdır.

Turnike görünür şekilde açıkta Turnike görünür şekilde açıkta bırakılmalıdır.sargı veya pansumanla üzeri bırakılmalıdır.sargı veya pansumanla üzeri kapatılmamalıdır.kapatılmamalıdır.

Kart belirtilmelidirKart belirtilmelidir Koltuk altı ve kasıktaki kanamalarda turnike Koltuk altı ve kasıktaki kanamalarda turnike

uygulanmazuygulanmaz

Turnike uygulanmasında amaç atardamardaki Turnike uygulanmasında amaç atardamardaki kan dolaşımını engellemektirkan dolaşımını engellemektir

Turnike yapmak için kullanılacak sargının ince Turnike yapmak için kullanılacak sargının ince olmaması gerekirolmaması gerekir

Bacakta ise en uygun yer dizin 10-15 cm Bacakta ise en uygun yer dizin 10-15 cm yukarısıdıryukarısıdır

* * Fakat şiddetli kanamalarda hayat kurtarıcı özelliğe sahiptir. Fakat şiddetli kanamalarda hayat kurtarıcı özelliğe sahiptir. Özellikle parsiyel ve tam amputasyonlu vakalarda kanamanın Özellikle parsiyel ve tam amputasyonlu vakalarda kanamanın durdurulmasında yardımcı olur. durdurulmasında yardımcı olur.

* Turnikeye “İspanyol Askısı” da denir.* Turnikeye “İspanyol Askısı” da denir.

77 -- Turnike.....:Turnike.....: * Turnike, uygulandığı bölgenin altındaki * Turnike, uygulandığı bölgenin altındaki

dokuyu ezdiği ve yaralı extremiteye zarar dokuyu ezdiği ve yaralı extremiteye zarar verdiği için kanama kontrolünde ilk sırada verdiği için kanama kontrolünde ilk sırada uygulanması önerilmez.uygulanması önerilmez.

* Turnike uzun süre takılı * Turnike uzun süre takılı bırakılırsa doku nekrozu gelişebilir. bırakılırsa doku nekrozu gelişebilir.

Turnike uygulamaTurnike uygulama

1- Üçgen bir bandajı 8-10 cm genişliğinde 8-10 1- Üçgen bir bandajı 8-10 cm genişliğinde 8-10 kat oluncaya kadar katlayın. kat oluncaya kadar katlayın.

2- Bandajı yaralı extremitenin proksimaline 2- Bandajı yaralı extremitenin proksimaline fakat, extremitenin oldukça distaline iki kez fakat, extremitenin oldukça distaline iki kez sarın ve bir  düğüm atın.sarın ve bir  düğüm atın.

3- Düğüm üzerine çubuk, abeslank, enjektör 3- Düğüm üzerine çubuk, abeslank, enjektör vb bir malzeme yerleştirin, yaralı vb bir malzeme yerleştirin, yaralı extremiteyi sıkıştırmak için çubuğu çevirin extremiteyi sıkıştırmak için çubuğu çevirin ve kanama durunca çubuğu tespit edin. ve kanama durunca çubuğu tespit edin.

4- Yarayı uygun pansuman malzemesiyle 4- Yarayı uygun pansuman malzemesiyle kapatınkapatın

önemliönemli

* Turnike için geniş bandaj kullanın. Tel, ip vb * Turnike için geniş bandaj kullanın. Tel, ip vb materyaller kullanmayın. materyaller kullanmayın.

* Turnike üzerine bandaj sarmayın, bu işlem * Turnike üzerine bandaj sarmayın, bu işlem turnikenin unutulması veya gözden kaçmasına turnikenin unutulması veya gözden kaçmasına yol açabilir. yol açabilir.

* Turnikenin takıldığı saati bir plastere yazıp * Turnikenin takıldığı saati bir plastere yazıp hastanın görülebilecek bir yerine örneğin alnına hastanın görülebilecek bir yerine örneğin alnına yapıştırın.yapıştırın.

* Turnike yöntemi 2 saatten fazla * Turnike yöntemi 2 saatten fazla kullanılmamalıdır.kullanılmamalıdır.

* Turnike ilk bir saatte 20 dakikada bir 5 – 10 sn, * Turnike ilk bir saatte 20 dakikada bir 5 – 10 sn, ikinci bir saatte 10 dakikada bir 3 – 4 sn ikinci bir saatte 10 dakikada bir 3 – 4 sn gevşetilerek, turnikenin distalindeki dokuların gevşetilerek, turnikenin distalindeki dokuların kanlanması sağlanmalıdır. kanlanması sağlanmalıdır.

* Turnike mutlaka tek kemikli * Turnike mutlaka tek kemikli bölgelere uygulanmalıdır. bölgelere uygulanmalıdır.

NOT:NOT: Tansiyon aleti de turnike yerine Tansiyon aleti de turnike yerine kullanılabilir. Hatta en emin kullanılabilir. Hatta en emin yöntemdir. Bunun için manşonun yöntemdir. Bunun için manşonun basıncı hastanın sistolik kan basıncı hastanın sistolik kan basıncından 20basıncından 20 -- 50 mmHg daha 50 mmHg daha fazla olmalıdır. Yaklaşık 120fazla olmalıdır. Yaklaşık 120 -- 150 150 mmHg.mmHg.

Tourniquet ApplicationTourniquet Application

Tourniquet Self-ApplicationTourniquet Self-Application

Kanamalarda acil servis Kanamalarda acil servis yaklaşımıyaklaşımı

Direkt bası Direkt bası uygulamauygulama

Primer süturPrimer süturCerrahi müdahaleCerrahi müdahale

Gerekiyorsa kan Gerekiyorsa kan replasmanıreplasmanı

O negO neg hemenhemen tip spesifik tip spesifik 10-15 10-15

dkdk tam cross match tam cross match

30-60 dk30-60 dk

1 ünite kan transfüzyonu ile Hb 10gr/l 1 ünite kan transfüzyonu ile Hb 10gr/l yükselme sağlanıryükselme sağlanır

External BleedingExternal Bleeding

IncisionIncision

Laceration Laceration

Abrasion Abrasion

Puncture woundsPuncture wounds

Amputation Amputation

LacerationLaceration

Puncture WoundPuncture Wound

AmputationAmputation

AbrasionAbrasion

IncisionIncision

Internal BleedingInternal Bleeding

Not always obviousNot always obvious

Suspicion based on mechanism of injurySuspicion based on mechanism of injury

FallsFalls

Blast injuriesBlast injuries

Penetrating traumaPenetrating trauma

Internal BleedingInternal Bleeding

Injured Internal OrgansInjured Internal Organs