Stj. Dr Aytaç CANDEMİR

Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi

Dünya da◦ Her yıl 1000 000 üzerinde yeni yanık vakası

◦ 4500 kişi hayatını kaybetmekte

Türkiye de◦ Yılda 70 000 yanık hastası

◦ Yaklaşık 200 kişi hayatını kaybetmekte

◦ Alev yanıkları

◦ Haşlanma yanıkları

◦ Temas yanıkları

◦ Elektrik yanıkları

◦ Kimyasal yanıklar

◦ Radyasyon yanıkları

◦ İnhalasyon yanıkları

Yanık şiddetinin belirlenmesi

a) Derinliği

b) Genişliği

c) Yanan vucut bölgesi

değerlendirilir

Yanığın şiddetine göre sınıflandırılması

1. Küçük (minör) yanıklar

2. Orta (moderate)yanıklar

3. Büyük (major)yanıklar

Yanığın derinliğine göre sınıflandırılması

I. Derece

II. Derece

III. Derece

IV. Derece

I. derece yanık◦ Epidermis sağlamdır,

eritem vardır, örn. güneş yanıkları

Derinliğine göre

II. derece yanık

◦ Yüzeyel ikinci derece: Epidermis bütünlüğü

bozulmuş, dermisin üst tabakalarına sınırlı ,

◦ Derin ikinci derece Dermisin alt (retiküler)

tabakaları tutulmuş

Yüzeyel çok ağrılı Derin ikinci derecede daha az

ağrı ve künt bası hissi hakimdir.

Derinliğine göre

III. derece yanık◦ Dermisin tüm katları

tutulur.

◦ Deri sert, basık, soluk, ağrısızdır, trombozedamarlar izlenir, klasik yanık eskarı vardır.

Derinliğine göre

IV. derece yanık◦ Cildin tüm katları, cilt altı yağ ve derin yapılar (kas,

tendon, vb) tutulur, kömürleşmiş görünüm vardır

Derinliğine göre

Erişkinlerde pratik hesaplamada “dokuzlar kuralı”

Pratik hesaplamada, hastanın parmakları bitişik olarak elin ayası ile birlikte yüzeyi, toplam vücut yüzey alanının %1’i olarak kabul edilebilir.

Çocuklar için daha hassas diyagramların kullanılması daha uygun olacaktır

Lund Browder şeması:

“Özellikli bölge yanıkları”

-Göz

-Kulak

-El-ayak

-Büyük eklem

-Genital bölge

- Perine bölgesi

Küçük (minör) yanıklar

a) Erişkinde %15 veya daha az II. derece yanıklar

b) Çocukta %10 veya daha az II. derece yanıklar

c) Erişkin veya çocukta %2 veya daha az III. derece yanıklar

Orta (moderate) yanıklar

a) Erişkinde %15 -25 arası II. derece yanıklar

b) Çocukta %10 -20 arası II. derece yanıklar

c) Erişkin veya çocukta %2 -10 arası III. derece yanıklar

Büyük (major) yanıklara) Erişkinde % 25 ten fazla II. derece yanıklarb) Çocukta %10-20 arası II. derece yanıklarc) Erişkin veya çocukta %2-10 arası III. derece

yanıklard) İnhalasyon yanıklarıe) Elektrik yanıklarıf) Başka bir travmanın eşlik ettiği yanıklar (kafa

travması-karın içi yaralanma-kırıklar vs)g) Gebelikte yanık yaralanmalarıh) Yanığa ilave risk getiren boyutta yandaş

hastalığın varlığı (DM, steroid kullanımı, immünbaskılama vb)

i) Göz, kulak, yüz, el, ayak, büyük eklem ve genitalbölge yanıkları

Küçük yanıklar poliklinikte ayaktan veya yanık odalarında tedavi edilebilir.

Orta ve büyük yanıklar bir ünite/merkez tarafından tedavi edilmelidir.

Olay yerinde müdahale:

1. Yakıcı ajandan uzaklaştırılması ve yanmanın sonlandırılması

2. Hava yolu açıklığı, solunum ve dolaşım Çoklu travması olan olguda “yanığı unutun” prensibi geçerlidir ve hayati tehlike arz eden yaralanma öncelikle yönetilmelidir.

3. Küçük yanıklarda ilk 15 dkiçerisinde akan çeşme suyu altında 20 dk tutularak yanma süreci durdurulur.

Sıcak sıvı yanıklar:Ortamdan uzaklaştırIslanan tüm kıyafetler çıkarılır

Alev yanıkları:

1. Hasta kaza yerinden uzaklaştırılarak açık havaya çıkarılır, mümkün değilse yangın söndürülür.

2. CO zehirlenmesi kontrol edilir, hasta %100 O2 solutulur.

3. Endotrakeal entübasyongerekliliği

Tüm major yanıklarda

◦ İV damar yolu

◦ Tercih edilecek sıvı Ringer Laktat solüsyonu

◦ Dolaşım, solunum ve idrar çıkışı izlemi

◦ Olay hakkında detaylı bilgi edinilmeye çalışılır hastanın tıbbi hikayesi öğrenilir

◦ Yönlendirilecek acil servis veya yanık birimihekimlerine yanığı şiddeti ve diğer bilgiler aktarılır.

◦ Geniş yanıklarda gelişecek ödem nedeniyle bilezik, yüzük ve kolye benzeri takılar çıkarılmalıdır.

Tüm major yanıklarda

◦ Yanık yarasına olay yerinde hiçbir ilaç veya madde sürülmez; yaralar temiz bir örtü ile sarılarak en yakın acil birimine ulaştırılır.

◦ Eğer mevcutta varsa yaralı alan soğutucu örtüler kullanılarak nakil edilebilir.

◦ Genel hipotermiden korunmak için hastanın yanık dışı alanları kapatılarak vücut ısısı muhafaza edilmelidir.

ACİL SERVİSTE MÜDAHALE

1. Hava yolu açık tutulmalı, gerekirse endotrakealentübasyon sağlanmalı, zorunlu hallerde ise trakeostomi yapılmalıdır

2. İV sıvı yolu sağlanmalıdır. Geniş yanıklarda “santral kateterizasyon” olmalıdır. Verilen sıvıların sıcaklığı vücut ısısına yakın olmalıdır.

3. İdrar sondası takılmalı

4. Çoklu travma hastasında yanık bulunması halinde öncelik hayati tehlike oluşturan durum ortadan kaldırılmalıdır.

ACİL SERVİSTE MÜDAHALE

5. Eskaratomi- fasyatomi gerekliliği değerlendirilmeli

6. Tetanoz proflaksisi yapılmalı

7. Yaradan kültür alınmalı

8. Yüz bölgesini içine alan yanıklar haricinde %1 gümüş sülfadiyazin ilk etapta tercih edilmesinde sakınca bulunmayan teropatik ajandır.

9. Her yanık vakası mutlaka adli vaka yönünden değerlendirilmelidir.

Sıvı replasmanı

Çocuklarda %10dan, erişkinlerde %20 den büyük

yanık alanı varsa İV sıvı başlanmalıdır.

Fazla sıvı ihtiyacının olduğu durumlar

Ek travma varlığı,

Alkolik hastalar

İnhalasyon hasarı

Gecikmiş veya yetersiz resüstasyon

Dehidratasyon

Elektrik yanıkları

Erişkin sıvı tedavisi ilk 24 saat

Modifiye parkland formülü:

4ml /kg /toplam yanık yüzdesi

Ringer Laktat solüsyonu

Yarısı ilk 8 saatte

Kalanı 16 saatte

Çocukta sıvı tedavisi ilk 24 saat

Galveston formülü:

2lt /m2 vücut yüzeyi +5lt /m2 yanık alanı

Ringer Laktat solüsyonu

Yarısı ilk 8 saatte

Kalanı 16 saatte

Sıvı takibinde idrar miktarı

Erişkin : 30-50 ml saat

Çocukta: 1-2 ml /kg saat

Elektrik yanıklarında ve inhalasyon yaralanmalarında

hedeflenen idrar miktarı x 2

Ağrıyı gidermek için, yaraya lokal anestetik içeren pomat veya kremler sürülmesi kontrendikedir.

Yanık pansumanı yapıldığında hastanın ağrısı azalacaktır

Yatırılarak tedavi edilmesi gereken hastalar

I. Her yaşta TYG > %20 II. derece yanıklar

II. Her yaşta TYG ≥ %5 – 10, III. derece yanıklar

III. 10 yaş altı ve 50 yaş üstü hastalarda TYG ≥ %10, II. derece ve III. derece yanıklar

IV. Özel bölge yanıkları

V. Kimyasal, elektrik, yıldırım, inhalasyon yanıkları

VI. Yanığa eşlik eden çoklu travma olması

VII. Kronik hastalık varlığı (DM, HT, immün yetmzlk)

VIII.Gebelik

IX. Çocuk istismarı ve şüphesi varlığı

1) Öncelikle hastanın yatarak veya ayaktan takip gerekliliği belirlenmelidir

2) Pansuman ve yara temizliği:oda sıcaklığında ılık çeşme suyu ile yıkanır

3) Küçük yanıklarda parafin ya da yağlı merhemler (örn. %2 nitrofurazon pomad) emdirilmiş gazlı bezler ile pansuman

4) Enfeksiyon veya eskar varlığında ve geniş yanıklarda %1 gümüş sülfadiyazin kullanılır.

Yanıkta lokal yara bakımı

Birinci derece yanıklarda:

Kapatmak ve antibakteriyel ajan gereksiz

Nemlendirici krem veya merhem yeterli

Analjezik

Geniş yanıklarda ağrı ve hidrasyonunyönetimi için hasta gerektiğinde yatış yapılabilir.

Yanıkta lokal yara bakımı

İkinci derece yanıklarda:Yüzeyel:

◦ Parafin emdirilmiş bezler ile kapama

Bül tedavisi: Küçük çaplı ve kontrolsüz patlamayacağı düşünülen büller yerinde bırakılabilir. Büyük su keseciklerinin boşaltılması veya uzaklaştırılarak pansuman takibine alınması gereklidir.

Derin:

◦ Antibiyotik kremler (gümüş sülfadiyazin, mupirosin, nitrofurazon)

Yanıkta lokal yara bakımı

Yanıkta lokal yara bakımı

Üçüncü ve dördüncü derece yanıklar◦ Sıklıkla cerrahi

◦ Yanık ünite merkezlerine yönlendirilir

Elektrik yanıkları olay yerinde

Elektrik akımı kesilir veya kazazede kaynaktan uzaklaştırılır

Acil kardiyopulmonerresüstasyon gerekliliği değerlendirilir, (özellikle düşük voltajlı yaralanmalarda)

Çoklu travma ve künt veya delici travmaya ait belirti veya bulgu varlığı mutlaka incelenmelidir.

Elektrik yanıkları hastanede

1. ABC

2. EKG- kardiyak monitörizasyon-CKMB, Troponin Ielektrik akış yönü kalbi de içine alıyorsa 24 saat monitorizasyon

3. Kompartman sendromu – fasyatomi

4. Elektrik şiddeti sonucu kas yırtılmaları, kırık çıkık, intraabdominal organ yaralanması

5. Myoglobinüri-hemaglobinüri gelişebilir. ABYönlemek için sıvı replasmanı ve idrar takibi

Elektrik yanıkları sıvı tedavisi:

7ml / kg/ yanık yüzdesi (ringer laktat)

Her litrede 1 ampul (30meq) bikarbonat

İdrar çıkışı yoksa 25 gr mannitol verilir ve saat başı

12,5 gr dozda devam edilir.

Sıvı takibinde idrar miktarı

Erişkin : 60-100 ml / saat

Çocukta: 2-4 ml /kg/ saat

Kimyasal yanıklarda acil bakım

Kuru kimyasallar önce fırçalanarak, diğerleri doğrudan suyla, ağrı dinene değil (60 dakikaya kadar sürebilir) yıkanır

Nötralizan madde kullanılmaz.

Yanıklı hastada analjezi sağlanması

Akut Dönemde Önerilen tedavi kombinasyonları:

1) Erişkin ve çocukta fentanil 0.5-1 µgr/kg/saat + midazolam 0.03 mg/kg/saat

2) Solunumun ve hemodinaminin stabil olmadığı erişkin hastalarda ketamin 0.5 mg/kg IV yavaş puşe verilir ve nakil süresince tramadol 100-150 mg/2-4 saat infüzyon

3) 12 yaş altı çocuk hastalarda ketamin 0.5 mg/kg yavaş puşe, fentanil 1µgr/kg/saat infüzyon

4) 12 yaş üzerinde ketamin 0.5 mg/kg yavaş puşe, tramadol 100 mg/2-4 saat infüzyon

5) Dozlar beklenen analjezi sürelerinin bitiminden 15-20 dakika önce tekrarlanmalı

Teşekkürler…..