Улукбек КОЧКОРОВ:

Надира САРЫКОВА:

УРМАТТУУ ОКУРМАН!"АЙБАТ" гезитине

жазылуу башталды!Жазылуу почта кызматын

кошкондо:

- 1 айга – 49 сом 50 тыйын- 3 айга – 148 сом 50 тыйын- 6 айга – 297 сом 00 тыйынЖазылуу республиканын, бардык

почта бєлїмдєрїндє чектєєсїз жїргїзїлєт.

СЇЙЇКТЇЇ ГЕЗИТИЎИЗГЕ ЖАЗЫЛЫЎЫЗ!

Жазылуу индекси: 68546

7

• aybatkg@mail.ru • ¹ 61 • 17-ÿíâàðü, 2014

ТАЖИК ТАРАП ДАГЫ БУЛ ИШТИН СОЗДУКТУРБАЙ ЭРТЕРЭЭК ЧЕЧИЛЇЇСЇНЄ КЫЗЫКТАР

16 жаштагы кызын зордуктаган атасы... 10

АКЫЛБЕК ЖАПАРОВ ТУУГАНДАРЫН ТЫЯ АЛБАЙБЫ?

5

8

ЭЛДИ ТАМАШАГА САЛГАН ГЕОЛОГИЯ МАМАГЕНТТИГИ Нарын облусунун Нарын районуна

караштуу Миў-Булак айыл єкмєтїнїн карамагындагы “Бучук” алтын кен-бай-лыгынын багы ачылбай, 2006-жылдан тарта колдон-колго єтїп келїїдє. Тактап айтсак, 2006-жылы аталган жерди корей ишкерлерге берип, болгон жерлер казы-лып, мыйзам бузуулар орун алган. Ан-дан соў, 2009-жылы Максим Бакиевдин бийлеп турган чагында, буйрутма менен “Жон Жин Майнинг” ЖЧКсына лицензия ыйгарылганын кантип танабыз. Анысы аз келгенсип, кытайлыктар корейлер-ден калган жерин калтырбастан казып-казып таштап кетти. 2010-жылы элдик революция болду, эми эл байлыгы элге єтєт деп турсак, Геология мамагенттиги так ушул абийирсиз кытай инвесторло-руна лицензиясын узартып бере салганы, жергиликтїї тургундардын кыжырын келтирип, бир нече жолу нааразычылык акциялары уюштурулган. Арада иштеп кеткен Геология мамагенттигинин же-текчилери Учкунбек Ташбаев, Ишимбай Чунуевдер так ушул “Бучуктун” айлана-сында сурактан єткєндєрїн ким билбейт. Белгилеп кетчї нерсе, аталган “Жон Жин

Майнинг” ЖЧКсы 2009-жылдан бїгїнкї кїнгє чейин бир иш кылбастан, отчетто-рунда кыйраттык деп кагазга тїшїрїп, олчойгон єкмєттї жана мамлекетти ал-дап келгенин бир нече жолу жергилик-тїї тургундар, депутаттар жана жаштар далилдеп келишкен. Бирок, Геология ма-магенттиги билгенди билмексенге салып, 2014-жылдын башында ошол лицензия-сынын мєєнєту бїткєн, бир иш кылбай эл менен єкмєттї алдап келген шылуун-дардын лицензиясын жылдын аягына че-йин узартып бере салышы. Мамлекеттик экотехинспекция менен аталган агент-тиктин дагы бир караўгылашкан жол-дорунун бири катары 2013-жылы кытай компаниясы “Жон Жин Майнинг” ЖЧК-сынан лицензиясын алып таштаган эле... Андан кєп єтпєй кайрадан 2014-жыл-дын 15-январь кїнї лицензиясын кайра-дан калыбына келтирип, берип койгону болду. Анткени, ушул эки айга жетпеген убакыт аралыгында болуп кєрбєгєндєй алдамчылык менен лицензияны эмненин негизинде алдыдагы, эмненин негизинде берди деген суроо туулат. Элди тамаша-га салган Геология мамагенттигине таў

калбай коё албайсыў, анткени, лицен-зияны бир алып, бир берип эле... Сырдуу иштерине ким болсо да башын катырмай болду... Бул иш кєз кыйырдан калбастан, дыкаттык менен иликтелип бїтїп калды, жакынкы арада далилдер менен, кїнє-лїїлєрдїн аттары аталып чыгат. Ошол эле Миў-Булак айыл єкмєтїнє караган “Кєл-Тєр” алтын кенине тийиштїї Мам-лекеттик экологиялык инспекциясы жа-на Геологиялык мамагенттигиндеги бы-лыктар чыкмакчы...

Акчам жок болсо да дїкєн кыдырганды жактырам

Талантыў таўкы чолпон жылдыз эле,Таптаган мїнїшкєрїў турмуш эле,Аялдар акын тєрєйт, баатыр тєрєйт, Сендейди сейрек тєрєйт кыргыз эне!

11

17-январь, 2014-жыл

2 ЖАЎЫЛЫКТАР

Гезит ээси:"Айбат Аймак" коомдук фонду

Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер.Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу.Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде

катталган,

Каттоо № 1853Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды

Гезит келишим баада.

Буйрутма №73 Нускасы: 2500

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: aybatkg@mail.ru

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Редакциялык жамаат:

Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВАДамир ЭСЕНГУЛОВМирбек АСАНАЛИЕВ (0777 15 99 45 Жумгал)

Аида ИШЕНГУЛОВАРыскїл ТЫНЫБЕК кызы (03943 43679 Ыссык Кєл)

Жооптуу редактор:Мелис АРТЫКОВ

Коммерциялык директор:Бектур БАЙМОЎОЛОВ (0772) 16 11 00

Редактордун орун басары:Улукбек КУТМАНБАЕВ тел: 0707 56 94 88

КАДЫРБАЕВ ОШТО МЫЙЗАМСЫЗ АРАКЕТТЕРГЕ ЖОЛ БЕРБЄЄСЇН УБАДАЛАДЫ

Оштун жаўы шайланган мэри Айтмамат Кадырбаев шаарда мыйзамсыз саясый аракеттерге жол бербейт. Анын айтуусуна караганда “Эл оозунда элек жок деген-дей, кечээ тїрдїї чакырыктар айтылды. "Басып алабыз", "Элдик мэр шайлайбыз" дешти. Мен андайга жол бер-бегенге аракет кылам” - деди Кадырбаев. Кечээ Ошто мэр шайлоо ызы-чуу менен коштолгон болчу. Шаардык кеўештеги добуш берїїнїн жыйынтыгында мэр болуп Айтмамат Кадырбаев шайланган. "Улуттар биримдиги" партиясы кєрсєткєн Мелис Мырзакматов жетиштїї до-буш ала албай калган. Єзїнїн миўдеген тарапкерлери-нин алдына чыгып Мырзакматов шайлоо ыплас єткєнїн, жазында саясый кїрєш башталаарын билдирген болчу.

МЫРЗАКМАТОВДУН ШАЙЛООДОН КИЙИНКИ БИЛДИРЇЇЛЄРЇ ТУЮК СУРООЛОРДУ

ЖАРАТУУДА

М.Мырзакматовдун шайлоодон кийинки билдирїїлє-рї туюк суроолорду жаратууда. Бул туурасында бїгїн пар-ламенттик жыйында депутат Эсенгул Исаков билдирди. Анын айтымында, кечээки єткєн мэр шайлоосунда Конс-титуцияга, анын кепилдиги катары чыккан Президентке карата шек келтирген нерселер орун алды, ал туурасын-да Интернетте кєп пикирлер айтылууда. “Ал эми тїштїк калаасынын мурдагы мэри шайлоодон кийин ар кандай билдирїїлєрдї таркатууда. Менин пикиримде, бул туура эмес, саясатчылар биригип, алардын негизги милдети ка-тары эл ынтымагы їчїн иштєє болуп саналышы керек”, - дейт депутат.

"Айбат пресс"

ЖАЎЫ МЭР КУБАНЫЧБЕК КУЛМАТОВ БИРИНЧИ КЕЗЕКТЕ ШААРДЫ ИРЭЭТКЕ

КЕЛТИРЇЇГЄ НИЕТТЕНЇЇДЄ

Ал єзїнїн мындай билдирїїсїн журналисттерге билдирди. “Шаардын кєчєлєрїндє, жолдордо тар-тип орнотобуз. Бул ири акча ресурстарын талап кыл-байт”, - деди ал.

Жаўы шаар башчы калаанын инфра тїзїмї акы-рындап єзгєрєрїн, єнїккєн єлкєлєрдїн борборло-руна теўелерин белгиледи. “Алдыда кєп иштер турат. Бирок, мен биз биргеликте шаарыбыздын учурдагы толуп турган кєйгєйлєрїн чече аларыбызга ишенем”, - деп кошумчалады К.Кулматов.

КЫРГЫЗСТАНДЫН КАЛКЫНЫН САНЫ 5 МЛН

767,2 МИЎ АДАМДЫ ТЇЗЄТЄткєн жылдын 1-декабрына ка-

рата Кыргыз Республикасынын ту-руктуу жашаган калкынын саны 5 млн 767,2 миў адамды тїзєт. Мын-дай билдирїї Улуттук статистика ко-митетинин маалыматында айтылат. 2013-жылдын 1-январына карата калктын саны 5 млн 663,1 миў адам болгон жана 11 ай ичинде Кыргыз-стандын калкы 104,1 миў адамга єс-кєн. Маалымат боюнча, республика-нын калкынын саны мурунку жылга салыштырмалуу 1,2�га жогорулаган.

КЄЎЇЛ АЧУУЧУ ЖАЙЛАР МЕНЕН САУНАЛАРДЫН

ЭЛЕКТР ЖАРЫГЫН ЄЧЇРЇШЄТ

Єкмєт башчысы Жантєрє Саты-балдиев кєўїл ачуучу мекемелер ме-нен сауналардын электр жарыгын єчїрїї їчїн тиешелїї ведомстволор-го тапшырма берди. Бул тууралуу ал 16-январда кїзгї-кышкы мезгилге карата єткєн жыйында айтты. "Же-ке менчик мончолор менен сауналар, ошондой эле кєўїл ачуучу мекемелер-дин электр энергиясын єчїрїї керек. Алардын колдонуусу єткєн жылдагы кєрсєткїчкє салыштырмалуу бир топ жогору. Буга байланыштуу ушундай чечим кабыл алынды", -дейт ал.

АЙТКУЛОВГО КОЛ САЛУУ БОЮНЧА ТЕРГЄЄНЇН

МЄЄНЄТЇ БЇГЇН АЯКТАДЫАдвокат Икрамидин Айткуловго

кол салуу боюнча тергєєнїн мєєнє-тї 16-январда аяктады. Маалыматка ылайык, бардык кылмыштарды тер-гєє мєєнєтї эки ай болот. Айткулов-ду иши боюнча иш туура эки ай му-рун козголгон. "Адвокат иш токто-тулду деп жатат, бирок ал андай эмес. Бул ишти тергєє мєєнєтї аяктады, ошондуктан ал Свердлов райондук прокуратурасына берилди. Ал жакта

ишти тергєєнї улантуу же токтотуу маселеси чечилет. Азырынча ал иш-тин бети ачыла элек. Кылмышкерди кармоо ыкчам-аракеттери токтотул-ган жок", -деп ИИББ билдирди. Бел-гилей кетсек, 2013-жылдын 13-нояб-рында Икрамидин Айткулов їйїнїн жанынан катуу сабалган болчу. Сабоо фактысы боюнча 14-ноябрда Кыл-мыш жаза кодексинин "Тоноо мак-сатында кол салуу" беренеси боюнча кылмыш иши козголгон.

КЫРГЫЗСТАН БОЮНЧА 64 СПОРТ ОБЪЕКТ

МЕНЧИКТЕШТИРИЛИП КЕТКЕН

Кыргызстан боюнча 64 спорт объ-ект менчиктештирилип кеткен. Бул тууралуу бїгїн, 16-декабрда парла-менттин жалпы жыйынында Мам-лекеттик мїлк фондунун єкїлї бил-дирди. Анын айтымында, сатылып кеткен объекттердин аянты тактала элек. "Бизде спорт объекттери мен-чиктештирїїгє жатпайт деген тизме болушу керек болчу. Ал парламент тарабынан бекитилет. Бирок учурда андай документ жок",- деди ал.

ЖУМГАЛДА АЙРЫМ КЄМЇР ИШКАНАЛАРЫ

БИЗНЕС ФОРУМДА БЕРГЕН УБАДАЛАРЫН АТКАРА ЭЛЕК

Нарын облусунун Жумгал райо-нунун социалдык абалын, єндїрїм жагын кєтєрїї менен райондун жа-шоо шартын жакшыртууга арналып 2012-жылдын 30-майында уюшту-рулган «Жумгалым менин мекеним» аталыштагы бизнес форумда, айрым кємїр ишканаларынын жетекчилери айткан убадаларын ушул кезге чейин аткарыша электиги айтылды. Форум-да ар бир кємїр казган ишканалар 500 миў жана 1 млн сомдон салым кошуп, «Жумгал ишкерлери» ААКсына ак-ционерлер катары киришерин убада-лашкан. «Тилекке каршы, арадан 1,5 жыл єтсє дагы ушу кезге чейин сєзї-нє турбаган кємїр жетекчилери бар»,

- дешет серепчилер. Эске салсак, уба-гында 1 млн сомдон салым кошобуз деген «Шарбон» ЖАК жана «Кара-Ке-че» ишканалары ушу кезге чейин ка-ражаттарын которуп беришкен эмес.

САРУУДА АЙРЫМДАР МЫЙЗАМСЫЗ

КАРАГАЙЛАРДЫ КЫЯ БАШТАДЫ ДЕЙТ, ЭЙ!

Саруу айылындагы єтїп жаткан митингдерден улам, айрым бир ою жаман мекендештерибиз, митингдер-ди жамынып алып мыйзамсыз жол-дорго барып жатканы биздин ише-нимдїї булактар тарабынан маалым-далды. Ошондой эле Саруу айылы-нын кээ бир азаматтары милицияны дагы коркутуп-їркїтїп, айылдын жа-нындагы токойду аралап сатып жат-кандарын каўкуулады. “Эгер, бизди кармап алсаўар, биз митинг єткєрїп, кайра чыгып алабыз дешип, мый-замсыз токойлорду сатып жатышат дешип жанындагы кошуна айылдаш-тары ыйлап олтурушат. Болжолду тїрдє 70 куб карагайды мыйзамсыз кыйышты дешет.

ДЕПУТАТ НАРЫН ЖОЖдун РЕКТОРУН "МИТААМЧЫЛЫК" МЕНЕН ШАЙЛАНГАНДЫГЫН

АЙТТЫ16-январда, парламенттик отурум-

да "Республика" фракциясынын депу-таты Алмазбек Баатырбеков, Нарын мамлекеттик университетинин ректо-рун шайлоо таза єткєн жок деп бил-дирди. Анын пикиринде, шайлоонун жыйынтыгы боюнча 130 добуштан 45 добуш алып биринчи орунга профес-сор Алмазбек Акматалиев чыккан. "Экинчи жана їчїнчї орун алгандар эки эсе аз добуш алышты. Єкмєттїн мыйзамы боюнча алгачкы 3 орунга илингендердин бири ректор болушу керек. Бирок, эмнегедир ректор кы-лып 3-орунду алган кишини тандаш-ты. Эў аз добуш алган киши кантип эле ректор болсун?", деп нааразы бол-ду Баатырбеков

И.МАСАЛИЕВДИН СЫНАКСЫЗ ДАЙЫНДООЛОРУНУН ТЄРКЇНЇ

АЧЫКТАЛДЫ Буга чейин «24.kg» маалымат булагына белгилїї

болгондой, 2012-2013-жыл аралыгында Мамлекеттик салык кызматына (МСК) парламент депутаттарынын 53 жардамчысын сынаксыз эле жумушка алынган. Му-ну МСКнын жетекчиси Исхак Масалиев “мамлекеттик кызмат” жєнїндє мыйзамга каршы келбей турганын айткан. “Мамлекеттик саясий кызматтагы адамдардын жардамчы жана кеўешчилери мамлекеттик кызматтар-га сынактан тышкары эле кабыл алынат. Мындай талап-ты биз аткарбай коё албайбыз”, - деп жооп берген ал.

Бирок, мындай кєрїнїш Салык кызматынын жетек-чиси тарабынан єз жакындарын кызматка коюу їчїн атайын пайдаланганы белгилїї болду. Салык кызма-тында иштеген кызматкердин айтымында, 2013-жылы И.Масалиев мындай негиз менен 7 кишини кызматка алган. “Бул кызматкерлер алгач жетекчинин кеўеш-чиси же жардамчысы кызматына алынган. Кєп єтпєй алар сынаксыз эле бєлїмдїн же башкармалыктын же-текчилигине кєтєрїлгєн. Мисалы, учурдагы Жазалар-ды аткаруу кызматынан тєрага орунбасары Нурлан Орозалиев 2013-жылы Исхак Масалиевдин жардамчы кызматына алынган. Кєп єтпєй эле ал эч кандай сынак тапшырбай туруп, Салык кызматындагы алкоголь єн-дїрїїчїлєрдї кєзємєлдєє башкармалыгын жетектеп калган. 2013-жылдын октябрында ГСИНдин жетекчи-синин орунбасарлыгына кєтєрїлгєн. Анын ордун бол-со Жаныбек Жоробаев ээлеп калды. Бул да бир канча убакыт Исхак Масалиевдин жардамчысы болуп кел-ген”, - дейт салык тармагындагы кызматкер.

Белгилїї болгондой, Бишкек шаардык салык баш-кармалыгынын башчысы Кылыч Жаныкулов да бул кызматка сынактан тыш бекитилиптир. Ал да И.Ма-салиевдин жардамчысы болуп эмгектенген.

Мындан сырткары, мекеменин рейд жїргїзїї жана хронометраждык изилдєєлєрдї тейлеген бєлїмдїн жетекчиси Абибилла Чолоев, И.Масалиевдин учур-дагы кеўешчиси Маратбек Матазимов да Салык кыз-матынын Свердлов районунун жетекчилигине сынак тапшырбай бекитилген. Маратбек Матазимов эки ай бул кызматты аркалап, кайра кеўешчилик кызматка котрулган.

Ошондой эле, 2013-жылдын декабрь айында Ок-тябрь райондук салык кызматына Кыныбек Батыров сынак тапшырбай дайындалган. Буга чейин бул орун-да Кубаныбек Кумашев ээлеп турган. Ал эми Салык кызматынын СЭЗ боюнча бєлїмїн жетектеп турган Минсулин Абылгазиев да И.Масалиевдин жардамчы-сы болгон.

17-январь, 2014-жыл

3ОППОЗИЦИЯ АРААНЫ

ТАЖИКСТАНДЫКТАР САТЫП АЛГАН ЖЕР ТИЛКЕЛЕРИН «БИЗДИН ЖЕР» ДЕП АЙТУУДА

Тажикстандын дыйкандары тарабынан сатылып алынган жерлерди Тажикстан Респуб-ликасынын бийлиги єздєрїнїн аймагы катары кєрсєтїїгє ара-кет кылышууда. Бул туурасында «ВБга» Баткен районунун Ак-Татыр айылынын жашоочусу Бактыбек Дубанаев 15-январда билдирди.

Анын айтымында 11-январда чек арачылардын ортосундагы куралдуу конфликт болуп єткєн аймакта, Исфара дарыясынын жээгинде 70 соток жер тилкеси Тажикстандын жарандары тара-бынан сатылып алынган. Ошол эле учурда жер тилкеси мурда-гыдай эле Кыргыз Республика-сынын аймагы болуп эсептелет. Бирок, тажик тарап булл жерди єздєрїнїн картасына тїшїрїп коюшкан.

«Кыргызстандын аймагын-дагы Исфара дарыясынын жээ-гинде катардагы тажикстандык дыйкандардын жери жайгашкан. Бул Кыргыз Республикасынын аймагында жайгашкан, бирок Тажик Республикасынын жаран-дарынын жеке менчигинде болуп

эсептелет», - деп тїшїндїрдї Ду-банаев.

Ал эми Баткен облусунун об-лустук администрациясынан дарыянын жээгиндеги жер тил-келерине ортомчулар аркылуу жалгыз гана ээлик кылат. Ал – Согдий облусунун тєрага орун басары Жумабай Сандинов. Чи-новниктердин маалыматы боюн-ча, Тажик Республикасынын жа-раны болуп туруп, ал Кыргыз-стандын мыйзамына туура кел-бесе дагы 74 соток жер тилкесин жеке менчикке алып, иштеткен.

«Ал єз эрки менен эле жерди басып алган жана єзїнїн адам-дарына анны иштетїїгє буйрук берген. Азыр ал жакта дарыя-ны бууп, нугун башка жакка бу-руп, ал эми ал жерге кїрїч єстї-рїїдє», - дейт ал.

Мындан сырткары маалымат-тарга ылайык бул кыргыз жерле-рин тажикстандык мамлекеттик кызматкерлердин сатып алган биринчи гана жолкусу эмес. Мур-да Лейлек районундагы Кулунду-Максат жолунун курулушу ток-тогон. Ага себеп жолдун курулу-шунун маршруту Тажикстандын

башкы прокурорунун орун ба-сары ээлик кылган 2 гектар жер аркылуу єтїшї керек болгон. Не-гизи бул жер тилкеси да Кыргыз-стандын аймагы болуп эсептелет.

Єз кезегенде Дубанаев мырза тажик анклавдарында жашаган элдер Баткен районуна караганда он эсе жыш жайгашканын айтат. Баткен облустук администрация-нын маалыматы боюнча Ворух анклавында 40 миў эл жашаса, ал эми Кыргызстандын Ак-Сай айылдында 5 миўдин тегерегин-деги тургундар бар.

Єкмєттїн Баткен облусундагы єкїлїнїн маалымат катчысы Ма-мажан Бердишев тажик анкла-вындагы жер менен Баткен райо-нунун аймагындагы жер тилкеле-ринин баасы бир топ айрырмала-нарын айтат. “Ворух анклавында бир сотых жердин баасы 600дєн 1000 долларга чейин бааланса, ага жакын жайгашкан Кыргыз-стандагы жерлердин баасы 20 доллардан 100 долларга чейин”, - дейт ал.

Анын айтымында, тажик та-раптын кыргыз жерлерине кєз артуусуна да ушундай кєрїнїш

себеп болгон. Ал Тажикстандын бийлиги кээде кыргыз жерлерин єз аймагы деп жарандарына туу-ра эмес маалымат берерин айтат.

Белгилей кетсек, Кыргызстан-дын мыйзамдарына ылайык, башка єлкєлєрдїн жарандары жер тилкелерине ээ боло албайт.

11-январда Баткен районунун Ак-Сай айылындагы Ак-Сай-Тамдык-Кєк-Таш жолунун куру-

лушу жїрїп жаткан жерде тажик чек арачылары кыргыз тарапка карай ок чыгарган. Эки тараптуу атышуудан Кыргызстандын беш чек арачысы, бир милиция кыз-маткери жана Тажикстандын їч чек арачысы жараат алган. Буга чейин окуя тууралуу вице-премь-ер-министр Токон Мамытов маа-лымат берип, ок атууну тажик та-рап баштаганын билдирген.

Аскар Бешимов:

“Жакын арада болгон эки та-раптуу сїйлєшїїлєргє карабас-тан, Тажикстан спекулативдїї жакка єткєнї бизди аябай таў калтырат. Бул келечекте эки та-раптуу сїйлєшїї жїргїзїїгє терс таасирин тийгизиши мїмкїн”.

Баткендеги чек арада окуянын айланасында Бишкек-Дїйшємбї ортосунда кайым айтышуу орун алууда. Кыргызстан тажик чек арачылары Кыргызстандын ай-магына кирип келишип, бирин-чи болуп ок аткан, эл аралык ке-лимдер боюнча тыюу салынган миномёт, гранатамётторду кол-донгон деп айтууда.

Кыргызстандын тышкы иш-тер министрлиги Тажикстандан бул окуяга кїнєєлїї адамдарды аныктап, жазалоого чакырган. Тажикстан болсо, Бишкекке жол-догон нааразылык нотасында, чагымга Кыргызстан тарап жол

бергени айтылат.Кыргыз-тажик чек арасында-

гы соўку жаўжалга байланыштуу Москвада Жамааттык коопсуз-дук жана кызматташуу уюмунун алкагында кеўешме єткєрєєрї айтылууда. Би-Би-Си кабарчы-сы Ибраим Нуракун уулу, Кыр-гызстандын тышкы иштер ми-нистринин орун басары Аскар Бешимовго кайрылып, алгач Тажикстандын Кыргызстан та-рапка жолдогон катында окуя-га кандай тїшїндїрмє берилген деп сурады:

Аскар Бешимов: Тажикстан тараптан бизге келген нотада жакында эки тараптуу сїйлє-шїїлєргє карабастан, талаш-тар-тыш болгон аймакта кыргыз бий-лиги жол куруу иштерин улантып жатат деп турат. Бул чындыкка коошпойт. Себеби жол куруу иш-тери Кыргызстандын аймагын-

да эле жїрїп жатат, талаш болуп жаткан жерге али жете элекпиз. Алардын жол куруу иштеринен улам ок атышуу чыкты деп жат-каны акылга сыйбайт.

Би-Би-Си: Айрым бир деў-гээлде Тажикстан тараптын жї-йєєсї чындыкка жакын болушу ыктымалбы? Себеби Кыргыз-стандын аймагында башталган жол тактала элек аймактан єтїп жатканы айтылып жатпайбы? Бул эл аралык нормаларда кан-дай белгиленет?

Аскар Бешимов: Азырынча жол куруу иштери Кыргызстан-дын аймагында жїрїп жатат. Такталбаган жерге жеткенде, сєз-сїз тїрдє тажик тарап менен сїй-лєшїїлєрдї жїргїзєбїз. Алар-дын мындай кадамга барышы эч кандай эл аралык нормаларга туура келбейт.

Би-Би-Си: Кыргызстан Та-жикстандын Тышкы Иштер ми-нистрлигине кандай жооп берди?

Аскар Бешимов: Биз алар-га такталбаган жерге жеткенде кааласаўар силер жолду курсаўар болот дедик. Мунун баары эл-дин айланма жолдон кыйналып єтпєй, кыска жолду пайдаланса деген эле ой. Жолду кыргыздар гана эмес, тажик жарандары да колдоно алат да. Келечекте так-талбаган аймактар кайсы тарап-ка єтпєсїн, курулуп жаткан жол ага таасирин тийгизбейт. Та-жикстандын Тышкы Иштер ми-нистрлиги жакында болгон сїй-лєшїїлєргє карабастан, єзїнїн интерпретациясын маалымат каражаттарынан таратып жатат.

Би-Би-Си: Тажикстандын ошол позициясын билдиргени-

не силерден кайра жооп болдубу?Аскар Бешимов: Албетте.

Жакын арада болгон эки тарап-туу сїйлєшїїлєргє карабастан, Тажикстан спекулативдїї жакка єткєнї бизди аябай таў калты-рат. Бул келечекте эки тараптуу сїйлєшїї жїргїзїїгє терс тааси-рин тийгизиши мїмкїн.

Би-Би-Си: Кыргыз єкмєтї та-жик-кыргыз чек арачыларынын ортосундагы чатак учурунда ку-рал колдонууда эл аралык нор-малар бузулду деп айтууда. Дип-ломат катары кайсы эл аралык нормалар бузулду деп ойлойсуз?

Аскар Бешимов: Миномёт колдонуу боюнча їч келишим бар. Бул БУУда дагы каралган, андан тышкары КМШ єлкєлє-рїндє миномёт колдонууга тыюу салынат деген бирдиктїї конвен-ция кабыл алынган. Ошого кара-бастан алар соўку окуяда ушун-дай курал-жарактарды колдон-ду. Биз 7-январда Дїйшємбїдєгї

сїйлєшїїлєрдє бири-бирибизге курал колдонууну токтотолу деп сїйлєшкєн элек. Бирок алар би-ринчи болуп ок чыгарышты. Та-жик чек арачыларынын биздин аймакта салынып жаткан жолду токтотууну буйрук кылуусу та-жик-кыргыз сїйлєшїїлєрїнїн баарына каршы келет.

Би-Би-Си: Миномёт колдонуу аркылуу эл аралык мыйзамдар бузулду деп жатасыз. Мыйзамды бузган тарап кандай жоопкерчи-ликке тартылышы керек? Кыр-гызстан эл аралык уюмдарга кай-рыла алабы?

Аскар Бешимов: Эл аралык уюмдарга кайрылуудан мурда эки тараптуу сїйлєшїї жїргї-зїїбїз зарыл. Мына тажик тарап биргелешкен иликтєє єткєрїїгє макулдугун билдирди. Ошондон кийин айыптуулар жоопко тар-тылса, биз ыраазы болобуз.

Булак: БИ-БИ-СИ

“ТАЖИКСТАН ЭЛ АРАЛЫК НОРМАЛАРДЫ БУЗДУ”

17-январь, 2014-жыл

4 ЖЕЎИЛГЕНДИ ДА БИЛИШ КЕРЕК

МЕЛИС МЫРЗАКМАТОВ ЖООПКО ТАРТЫЛЫШ КЕРЕК

БАКИЕВ-ЇСЄНОВ ТАНДЕМИНИН СЫРЫ...

МЫРЗАКМАТОВДУН ЖЕЎИЛГЕНИН – ЖАНЫШ БАКИЕВДИН ЖЕЎИЛГЕНИ ДЕП БИЛЕЛИ

МУФТИЯТТА ИРИ КОРРУПЦИЯЛЫК СХЕМА БАР

Єткєн 2010-жылдын июнь айындагы Кыргызстандын тїштїгїндєгї кандуу окуя Ош шаарынан башталган. Ал кезде М. Мырзакматов кызматтан кетпей, Убакты-луу Єкмєттєн Бакиевчил адамдар менен “жети катар тирїї коргон жасап” корго-нуп жаткан. Ошентсе да ал коопту абалды жєнгє сала алган эмес. Бул окуя боюнча “мен минтип айтканмын, мен тигинткен-мин!” -деп актанып, атїгїл китеп жасап (єзї жазганы єтє кїмєндїї) чыккан. Чын-дыгында Ош шаарынын мэри болуп тур-гандан кийин ал шаардагы баардык кыбыр эткен нерселерге жооп бериш керек эле. Кандай гана шаар башчысы болбосун ал ошол шаардын калкынын коопсуздугуна кїч органдары менен бирге жоопкерчи-лик милдети бар.

Россиянын Краснодар крайындагы Крымск шаарында 2012-жылдын 17-июнь тїнї кубаттуу сел жїрїп миўдеген адам-дар їй-жайсыз калышып бул селден 176 адам кєз жумган. Бул окуя боюнча шаар жетекчилерине Россия Федерациясынын “кылмыш кодексинин” “шалаакылык”

(халатность) беренеси боюнча кылмыш иши козголуп, 2012-жылдын 7-августун-да Крымск шаарынан соту аталган шаар-дын эск-мэри В. Улановский 3,5 жылга, Крымск райондук администрация башчы-сы В. Крутько 6 жылга, Єзгєчє кырдаал-дар Башкармасынын жетекчиси В. Жда-нов 4,5 жылга эркинен ажыраган.

Мына ушул сыяктуу эле, Крымск шаа-рынын экс-мэри В. Улановский шаардын калкынын коопсуздугун камсыз кылбаган сыўары М. Мырзакматов 2010- жылдын июнь айында Ош шаарда коопту абалдар тїзїлїп жатса да, эч чечкиндїї чара кєрє алган эмес, же окуяга чейин кызматынан кетип калган эмес. Крымск шаарындагы окуяга Краснодар крайынын губернато-ру А. Ткачев, же Россиянын тїштїк феде-ралдык округундагы президенттин єкї-лї В. Устинов жоопко тартылган эмес. М. Мырзакматов болсо кандуу окуя їчїн жооп берїїнїн ордуна бет тырмачылык кылып, Убактылуу Єкмєткє дооматын артып жїрєт.

Єткєн айдын орто ченинде качкын пре-зиденттин иниси Жаныш Бакиев Їрїм-чїдє оппозиция лидерлерине жолугуп, 6 млн. доллар бергени, мындай ири каражат Ош мэрин шайлоодо Мелис Мырзакматов жеўилсе ири митингдерди уюштурууга сарпталары интернет булактарында, ай-рым басылмаларда кеўири талкууланды. Бул маалымат бекеринен чыкпаганын 15-январда Ошто єткєн митингде байка-дык. 10 миўге чукул адам, атчандардын Мырзакматовду колдомуш этип, шаар-дык имаратка кирїї аракети муну тас-тыктап турат. Камчыбек Ташиевдин таз

кейпин кийип калуудан чочулаган Мелис Жоошбаевичтин “тєўкєрїш” жасоого ду-ху жетпей, митингчилерди таркатууга ар-гасыз болду.

“Жел жїрбєсє терек башы термелбейт” макалынын далилденгенин карабайсыў-бы. Курманбек Бакиевдин оў колу, Кыр-гызстанды сызга отургузуунун мастери Данияр Їсєнов оппозиция лидерлерине финансылык колдоо кєрсєтїп турары ай-тылып жїргєн. Ал эми “Азия-Ньюс” гези-ти кечээги санында Д.Їсєнов Їрїмчї шаа-рынан жубайы Динара Исаевага жолук-канын, анда оппозицияга кємєк кєрсєтїї маселесин кеўешкенин жазды. Жаныш Ба-киев менен Данияр Їсєновдун Їрїмчїдє жїрїп, оппозицияга жардам бергени жєн гана кокустук болбосо керек? Балким экєє тандемдешип, азыркы бийликтен єч алуу-ну ойлоп жїргєндїр? Ошондуктан тийиш-тїї органдар бул маалыматты териштири-ши керек. Ал эми карапайым калк алдыда-гы митингдердин башкы уюштуруучулары ким экенин билип жїргєнї оў. Себеби биз їчїн пикет-митингдерден мурда Кыргыз-станыбыздын келечеги маанилїї эмеспи...

Коомчулукта эў оболу кооптонууну жа-раткан шаар мэрлерин шайлоо да болуп єттї. Бишкек шаарында мэрликке жалгыз талапкер болгондуктанбы, же Адахан Ма-думаров айтмакчы, саясый маданияттын єсїшїнєнбї – Кубанычбек Кулматов эч кандай тоскоолдуктарсыз, тынч маанай-да мэр болуп шайланды.

Ал эми негизги кооптонууну жараткан Ош шаар мэрин шайлоодо экс-мэр Ме-лисбек Мырзакматов єзї сатып алган те-леканал аркылуу жар салгандай, шайлоо кїнї аянтка элди чогултуп, шаар кеўештин депутаттарына басым жасоого аракеттен-ди. Бирок мындай коркутуу аракетинен эч майнап чыкпай, жада калса єз партиясы-нан эки кишиси ага каршы добуш берип, Мырзакматов жеўилди.

Толкуп турган элдин сїрїнєн мур-да єзїнїн тагдыры эмне болуп кетет деп корккон Мырзакматов, бир кїн мурда єзї ташып келип, шаардын мейманкана, ба-тирлерине жайгаштырган элди таркатууга шашкалактады. Экс-мэрди бул жагынан тїшїнсє болот – мыйзамсыз иш-аракет-тер болуп кетсе, буга жалгыз Мырзакма-тов керт башы менен єзї жооп бермек.

Ал эми шаарды аралаган кептерге ку-лак тїрсєк, эл арасында Мырзакматовдун “кошелегу” болуп берчї Жаныш Бакиев-ден акча келбей калыптыр, деген сєздєр-дї уктук. Канчалык аны танбасын, Жаныш менен Мелистин байланышы айдан ачык. Мырзакматовдун колдоосу менен тїштїк аркылуу Тажикстанга кетїїчї Жаныштын баўги трафиги кїнї бїгїнкїгє чейин ара-кетте деген кептер чынбы? Мелис аркылуу

Жаныш Ошто єз кызыкчылыгындагы иш-терди жїргїзгєнї да белгилїї. Ошондук-тан, Мырзакматовдун жеўилгенин – Жа-ныш Бакиевдин жеўилгени деп билели.

Албетте, Бакиевдердин айдактоосу ме-нен Мелис жана башка “оппозиционер” имиштер дагы деле реванш алууга аракет кылышат. Бирок эми мыйзамдуулук жо-луна тїшїп, мыйзамды сыйлап баштаган, єзгєрє баштаган эл мындай реваншисттик аракеттерге каршы бекем туруштук берет деп ишенебиз.

Муфтиятта ири корруп-циялык схема бар, ошон-дуктан муфтиятта чоў кыз-матка отурууга баары ара-кет кылышат, деди «Акыл-ман Аксакалдар Кеўеши» коомдук бирикмесинин тєрагасы Жыпарбек ажы Тойчубеков маалымат жы-йында. Анын айтымында, ал схема «ажылыкты уюш-туруу». «Бул жерде чоў ак-чалар айланат. «убактылуу муфтий» Максат Токтому-шев, Малайзиянын таж-рыйбасына салып баарын жайгаштырам деп жатат. Бирок азыркы Уламалар кеўеши эртеўки кїнї да Токтомушевди Эгембер-диевдей кылат», - деди ал. Єз кезегинде «Акыл-ман Аксакалдар Кеўеши» коомдук бирикмесинин жалпы Кыргызстан боюн-ча тєрагасы Жеўишбек ажы Токтогулов билдир-гендей, Уламалар кеўешин-де чет жактан окуп келген-дер отурушат. «Аравиядан бїтїп келгендери араб,

Тїркиядан бїтїп келген-дери тїрк болуп калышат экен. Алар кыргыздын каа-да-салтын унутуп калыш-кан. Алар улам келген муф-тийлер менен «ойношуп» каалаган ишин кылып отура беришет. КМДБ-нын башкы бийлиги Му-сулмандардын курулта-йы. Муфтийди кызматтан алып, кызматтан бошоткон ошол», - деди ал. «М.Ток-томушевдин артында ким-

дер турушу мїмкїн?» деген суроого, ажы, «Ал, «мени єкмєт колдоп жаткандан кийин мен бул ишти атка-рышым керек», деп айтып жатат», - деп жооп берди. Ал эми экс-муфтий катыш-кан чырдуу тасма туура-луу, Жыпарбек ажы Той-чубеков, «Ким муфтийдин ордун алгысы келсе ошо-лордун кылган иши», деди кыскача.

Акинай АЙДАРОВА

17-январь, 2014-жыл

5НЕГЕ?

АТАЖУРТЧУЛАР» менен «РЕСПУБЛИКАЧЫЛАР» НЕГЕ КОРРУПЦИЯ МЕНЕН КЇРЄШЇЇГЄ КАРШЫ?

Мамлекетибиздин єнїгїї жо-луна таштаган кадамына коко ти-кен болуп сайылып, ташыркатып жаткан башкы себеп – гїлдєгєн коррупция экендиги талашсыз. Туўгуч ажо Акаев менен «ман-ты сїйєєр» Бакиевдин доорунда деле «коррупция менен кїрєшє-бїз» деген ураандар айтылганы менен эч кандай натыйжа болгон эмес. Калп эле элдин кєзїнє кор-рупция менен кїрєшїп аткандай тїр кєрсєтїї їчїн майда-чїйдє «чабак» коррупционерлерди кар-магандары менен алардын анаба-шыда туруп, коррупциянын та-мырын кургатпай суу куюп тур-ган їлкєн чиновниктерге колдо-ру жеткен эмес. Анын кесепети элге гана тийип, бир ууч їлкєн чиновниктер єздєрїнє олигарх-тардын шартын тїзїп алгандары маалым.

Мына ушул коррупциянын тамырына балта чабуу, чаташып кеткен бутактарын кыюу макса-тында учурдагы бийлик єткєн жылдан тарта коррупцияга кар-шы айыгышкан кїрєштї башта-ган. Анын алгачкы жемиштери жалпы коомчулукка белгилїї. Мурдагыдай майда-чїйдє «ча-бактар» эмес, «киттер» торго тїшє баштады. Мындай кадам мамлекеттик кызматты жеке кы-зыкчылыгын ишке ашыруунун куралына айлантып алган саясат-чыларды кїдїк ойлорго салып, кандай жол менен болсо дагы

эптеп ал торго кабылбоонун да-лалатын жасап жатышат.

Маселен, учурдун чоў кєйгєй-лєрїнїн бири «Кумтєр» маселе-си боюнча да Кыргызстандын кызыкчылыгына туура келбе-ген келишимдерди тїзїїгє эбе-гейсиз салым кошкондор бїгїн кїнєєнї бири-бирине оодаруу менен алек. Баса, дал ушул ма-селе боюнча мамлекетибиздин кызыкчылыгына таптакыр кар-шы келген келишим 2003-2004 -жылы тїзїлгєн келишим бол-гондугун билебиз. Эсептей кел-генде андан бери туура он жыл убакыт єтїптїр.

Демек, бул коррупциялык схе-мага катыштыгы барлар учурда алакандарын бири-бирине кой-гулап, кїн санап отурган кербез-дери. Айрымдары алда-неден чочулап учурда ден-соолугуна шылтоолоп чет єлкєлєрдє да жїрїшєт. Анткени КР мыйзамы боюнча коррупциялык иштер 10 жылдан кийин каралбайт экен. Тактап айтканда бїгїн мамле-кетке зыян келтирген жетекчи 10 жылдан кийин айрандай ап-пак болуп чыга келет. Эч ким ага тийише албайт. Бирок, карапа-йым элдин жашоосун итке мин-гизип, єздєрї «жипке» минген-дер жоопкерчилик тартпай калса, анда элибиздин нааразы болору турган иш.

Анан дагы кийинки мамлекет-тик кызматка келгендер да му-

рункулардын жолоюна тїшїп, миллиондорду єз чєнтєктєрї-нє солоп коюп, анан 10 жылдын єтїшїн кїтїп жїрє бербейт деп эч ким кепилдик бере албайт. Мына ушундай кєрїнїштїн тиз-гинин кагуу їчїн ЖК депутаты Ємїрбек Текебаев КР мыйзамы-нын кылмыш жана жаза кодекси-нин «пара корчулук, «мамлекет-ке чыккынчылык кылуу» жана «кызмат абалынан кыянаттык менен пайдалануу» беренелерин-де кылмыштын эскирїї мєєнє-тїн алып салуу тууралуу мыйзам долбоорун жазып ЖКга сунушта-ган эле. Тилекке каршы бул мый-зам долбоорун ошол кїнї оту-румга катышкан 99 депутаттын 55и колдобой койду. Мына ушул 55 эрендин аты-жєндєрїн кара-сак, арасында бирин-экин «арна-мысчылдарды» кошпогондо жа-лаў «Ата-Журт» менен «Респуб-лика» фракциясынын депутатта-ры каршы болгондугун билдик.

Буга эмне себеп болушу мїм-кїн? Єтє кызык суроо. Эмне-ге тїп кєтєрїлє коррупциялык кылмыштардын эскирїї мєєнє-тїн алып салууга каршы болу-шууда? Себеби, эў эле жєнєкєй. Биринчиден, буга чейин ЖК де-путаттарынан Исхак Пирма-тов, Нариман Тїлеев, Акматбек Келдибеков, Курманбек Осмо-нов єўдїї їлкєн чиновниктер-ге кылмыш иштери козголгон. Алардын ичинен Курманбек Ос-

моновдун 2003-жылдагы «Кум-тєр» келишимине олуттуу салы-мы бар экендигин билебиз. Мы-на ушул келишимдин негизинде ага кылмыш иши ачылары ме-нен оорубай жїргєн Курманбек мырза «ооруп» калып, азыр чет єлкєдє бул мыйзамдын тагды-ры кандай болорун карап турат. Мына ушул єўдїї партиялашта-рын, санаалаштарын кылмыш жоопкерчилигинен куткарып ке-тїї максаты «Ата-Журт» менен «Республика» фракцияларынын башкы максаты болуп жатканын тїшїнбєй коюуга мїмкїн эмес.

Экинчиден, аталган фракция-ларда мурда-кийин мамлекеттик їлкєн кызматтарда иштеген дагы бир топ єкїлдєр бар. Эгерде Те-кебаев сунуштаган бул мыйзам долбоору иш жїзїнє ашып кетсе,

анда эле єздєрїнїн орду парла-ментте болбой калышын жакшы тїшїнїшїїдє.

Бул дагы алардын мыйзам долбооруна каршы добуш бе-рїїсїнє себеп болуп отурат. Калп эле эл алдында тазалык, акый-каттык тууралуу «жєє жомок» айтуунун ордуна ушундай маани-лїї мыйзам долбоорун колдоого алышса, мамлекетибиздин єнї-гїшїнє салым кошушкан болот эле. Бирок, булар канчалык єздє-рїнїн партиялаштарын, єздєрї-нїн эски былыктарын жаап-жа-шырып, акталып чыгууга аракет кылышпасын, эл азыр бардыгын єзї таразалайт. Мыйзам алдында жооп бергилери келбесе, эл єзї аларды саясый аренадан сїрїп коёру айкын иш.

АКЫЛБЕК ЖАПАРОВ ТУУГАНДАРЫН ТЫЯ АЛБАЙБЫ?

“ОЙНОШЧУЛ АЯЛДАН ШЫЛДЫЎЧЫЛ БАЛА ТУУЛАТ”

Áîðáîð êàëààíûí æàêà áåëèíäåãè ʺêæàð êîíóøóíóí àéðûì òóðãóíäàðû ýêñ-ôèíàíñû ìèíèñòðè Àêûëáåê Æàïàðîâãî íààðàçû áîëóøóóäà. Ñåáåï äåãåíäå, Àêûëáåê ¯ñºíáåêîâè÷òèí æàêûí òóóãàíäàðû æåð ñàòûï, ñóó ÷ûãàðòûï, ñâåò êîéäóðóï áåðåáèç äåãåí óáàäàëàðûí àòêàðáàé æ¿ð¿ø¿ïò¿ð. ʺêæàðäûí àéðûì òóðãóíäàðûíûí êåáèí óãàëû.

Калима эже:

“АКЫЛБЕК ЖАПАРОВДУН ЖАКЫНДАРЫ АЛДАП КЕТТИ”

- Мындан їч жыл мурда Элдар жана Салкын аттуу жарандардан жер алганбыз. Алар мурдагы чиновник Акылбек Жапа-ровдун жакындары экен. Элдарды анын кїйєє баласы деп уктум. Алар жерди са-тып тим болбостон суу жана жол салып беребиз деп кошумча 1000 доллардан ал-ган. Бирок, арадан їч жыл єтсє да алар-дан дайын жок. Ага чейин Чыўгыз деген адам да Жапаровдун курсташы болом деп кєп убадаларын берип, аткарбай жїргєн. Айыл єкмєткє барсак ал жер менчик экен. Акылбек Жапаровго тиешелїї болгондук-тан алар жардам бере албайт экен. Эгер бул жерди єкмєткє єткєрїп берсе гана мамлекет тарабынан жардам болот дейт. Ошентип, А.Жапаровдун жакындарына алданып отурабыз.

Бегайым эже:

"АКЫЛБЕК ЖАПАРОВДУН ЖАКЫНДАРЫ УБАДАСЫН

АТКАРБАЙ ЖЇРЄТ"- Мен бул жерди 2012-жылы 12 миў

долларга сатып алгам. Ал эми суу, жол жана светти чыгарып берїїгє кошумча 1000 доллар тєлєгєм. Бизге жер саткан Тилек, Нурлан деген балдар азыркы кїн-гє чейин убадасын аткарбай келет. Не-гизи биз сатып алган жер Кєк-Жар айы-лынын їлїш аймагы экен. Аны Акылбек Жапаров сатып алып, участок кылып са-тыптыр. Бирок, алар жер сатып жатканда айткан убадаларын бїгїнкї кїнгє чейин аткарбай келет.

ªòêºí àïòàäà êîîì÷óëóêòó ê¿¿ëäºòêºí îêóÿëàðäûí áèðè Êûðãûçñòàíäûí ýêñ-ìóôòèéè Ðàõìàòóëëà Ýãåáåðäèåâäèí ºç ûêòÿðû ìåíåí ýýëåï òóðãàí òàêòûñûíàí êåòèøè áîëäó. Áóë ÷óóëóó îêóÿíû ýë è÷èíäå àð êàíäàé ïèêèðëåðäè àéòûï ÷ûãûøòû. Àéðûìäàð:

Рахматулла ажы “бул єнєрдї” “Ата-Мекен” саясий партиясынын “кеменге-ри” Ємїрбек Текебаевден їйрєнїп алса керек!” -дешип каткырып кїлїп жїрїшсє айрымдар “ Рахмтуллада бир аз абийир бар экен, видеотасмадагыны мойнуна ал-ды. Кєптєгєн байлар, мамлекеттик атка минерлер “бир аял менен жашайм” -деген-дери менен бир канча аялдар менен жашап

жїрїшєт” -деп айтып жатышат.Чынында кємїскєдєгї кєп аялдуу бай-

лар менен мамлекеттик атка минерлер єзїлєрїнїн “гареминдеги” аялдардан тє-рєлгєн балдарынын тагдыры эмне болору менен иштери жок. Азыр камакта отурган бир депутат тєрт аял менен жашап жїр-гєн экен. Бул аялдан тєрєлгєн балдардан кийин чоўойгондо “кимдин баласысыў?” -деп сурап калса сєзсїз ыўгайсыз абалда калышат. Бул баланын тагдырындагы эў чоў жаралуу нерсе. Бул талылуу маселени байлыгына, мансабына кызыгып, нике-сиз эрге чыккан аялдар да тїшїнїш керек. Кыргызда “ойношчул аялдан шылдыўчыл бала туулат” -деген макал дал мына ушун-дайлар жєнїндє айтышкан. Балдарыўар-ды шылдыўга кептебегиле аялдар!

Дамир ЭСЕНГУЛОВ

17-январь, 2014-жыл

6Ташболот БАЛТАБАЕВ, ЖК депутаты: Дамира НИЯЗАЛИЕВА, ЖК депутаты:

АБАЛ

“КОЎШУ МАМЛЕКЕТТИ «ВАЛЬСКА» ТАРТЫШ КЕРЕК”

“ЧЕК АРА МАСЕЛЕСИ БОЮНЧА ЖЕРИБИЗДИН,

ЭЛИБИЗДИН ТЫНЧТЫГЫН, КЫЗЫКЧЫЛЫКТАРЫН КОРГООНУ КАРАДЫК”

- Эгемендик алган жыл-дардан бери карай эле чек ара кєйгєйї чыгып келет. Бул кєйгєйгє качан чекит коюлат?- Бул єтє оор маселе болуп

турат. Биз ар бир кадам сайын алдыга жылышыбыз керек. Би-рок, азыркы тапта бул чек ара маселесине баланча кїнї чекит коюлат деп эч ким кепилдик бе-ре албайт. Анткени образ менен айтканда вальс бийин эки киши бийлейт. Жалгыз киши вальс бийлей албайт. Ошол сыяктуу эле коўшу мамлекет биз менен вальс бийлегиси келбей жатат. Анткени алардын кызыкчылы-гына туура келбей турган жаг-дайлар бар. Жыйырма жылдан бери ушул чек ара маселесинде эч кандай жылыш жок. Андык-тан мен бїгїн парламенте чек ара маселеси боюнча иш алып бара турган туруктуу парламенттик комиссия тїзїї сунушун киргиз-дим. Бїгїнкї кїндє деле чек ара маселеси боюнча тїзїлгєн їч ко-миссия бар. Ал эми мен сунуш-таган комиссия ушул їч комис-сияны мониторинг кылып тура турган орган болушу керек. Бул

биринчиден. Экинчи маселе биз дагы деле мурдагыдай єкмєт тїз-гєн комиссия менен барып алар (коўшу мамлекеттер) макул бол-бой жатат деп кайра келип ата-быз. Башкача атйканда сокур ме-нен дїлєй сїйлєшкєндєй эле бо-лууда. Ал эми чек ара аймагына жакын жайгашкан жерлерде эл тынч уктай албай калды. Эл азыр булл кєйгєйдї чечип берїїнї су-рап жатат. Маселе курч деўгээл-ге келип жетти. Андыктан му-ну чечїїнї жолун табыш керек. ОДКБ, ШОС, ООН дегендер бар. Убагында кабыл алынган доку-менттер бар. Ошолорду кєтєрїп чыгыш керек. Тажик тарап болсо 1928-жылкы документтерди эле кєтєрїп чыга калышат. Башкача айтканда єздєрїнє ылайыктуу документтерди кєтєрїп чыгы-шат. Биз дагы жєн жатпай эми тиешелїї документтерди алып чыгып, бул маселени чечишибиз керек. Бирок тез арада эле чечи-лип калышы кыйын.

- Эгер тез арада чечилбе-се, анда ал аймактардагы кєйгєй дагы деле улана бе-рет экен да?

- Туура, биз булл маселеге бї-гїн-эртеў эле чекит кое албай-быз. Ошондуктан убактылуу эре-желерди токтоосуз иштеп чыгуу керек. Коўшу мамлекет да буга кызыкдар.

- Балким ошол чек ара ай-магында жашаган жаран-дардын социалдык масе-лелерине кєбїрєєк кєўїл буруу керектир?- Туура, мен да ошону айтып

жатам. Биз бул боюнча буга че-йин эле мыйзамдарды кабыл алганбыз. Бирок, тилекке кар-шы аткарылбай келет. Чек ара-га жакын аймакта жашагандар-дын экономикалык, соуциалдык абалдарын жакшыртуу керек. Ошол аймакта жашоонун кызык-чылыгы болушу керек. Болбосо жашоонун айынан ал жерлерден кєчїп кете беришет. Ал эми эл жок жерде чек араны Армия да коргой албайт.

- Сиз жогоруда коўшу мам-лекет биз менен вальс бий-легиси келбей жатат деп айттыўыз. Вальс бийле-тїїнїн жолдору барбы?- Анын жолдору кєп. Антке-

ни ар бир мамлекеттин єзїнїн артыкчылыктары бар. Маселен Єзбекстандын газы бар. Ал аны колдонуп жатат. Ошол эле сыяк-туу бизде суу бар. Бирок, аны колдонуп жатабызбы? Жок. Та-жикстандын социалдык-эконо-микалык жашоосу Кыргызстан аркылуу гана жїрєт. Биз ушул ар-тыкчылыгыбызды колдонуп жа-табызбы? Жок. Андыктан кайсы бир маселени чечїїгє эмне жар-дам бере турган болсо, ошонун баарын колдонуш керек. Болбо-со коўшу мамлекет буга чейин таяк кармап уруш чыгарса, эми артиллериялык куралдар менен ата баштады. Мындайга жол бер-беш керек.

- Кечээ ЖКда жабык эшик артында кыргыз-тажик чек арачыларынын орто-сунда болуп єткєн окуя боюнча талкуу кылды-ўыздар. Кандай чечимге келдиўиздер?- Жабык эшик артында єт-

кєрїлгєн жыйындын жыйын-тыгында атайын токтом кабыл алынды. Анда єзїбїздїн жери-биздин, элибиздин тынчтыгын коргоо, кызыкчылыктарын кор-гоо каралды. Ошону менен катар эле эл аралык келишимдерди буз-боо, ошонун негизинде иш алып баруу керек экендиги айтылды. Жалпы жонунан ушул єўдїї чек ара кєйгєйлєрї болтурбоо, аны чечїїнїн жолдорун табу каралды. Бул жыйын жабык эшик артында єткєндїктєн анда каралган ма-селелердин бардыгын ачык айт-канда бир аз туура болбой калат.

- Буга чейинки маалымат-тар боюнча тажик тарап болуп єткєн окуяга кыр-гыз чек арачыларын кї-нелеп келишкен. Чынында кїнєє кимде экен?- Болгон окуяга кимдин кї-

нєєлїї экендигин аныктоо їчїн биргелешкен комиссия тїзїлїп иликтєєгє алат. Ошондон кийин конкреттїї маалымат айтылат.

- Кыргызстан менен Та-жикстандын ортосунда-гы чек ара маселесине жа-кынкы убактарда чекит коюлабы?- Жакынкы убактарда болбо-

со да, бул маселеге чекит коюлат деп ойлойм. Бул маселе боюнча дагы тиешелїї органдарга сунуш айтылды.

АЛА-ТОО КОНУШУН АКИМ КАЧАН КАРАЙТ?Ала-Тоо конушуна биринчи жолу келгенимде, аз-аздан жаўы тамдар салына баштаган эле. Аларга кошулуп, биз дагы алган жер їлїшїбїзгє там салып баштадык. Анда мен 5-класста элем. Жаш бала болсом дагы, курулуш иштерине аралашып жардам кылчумун. Бирок, баары бир жаштык кылып бир маал ойноп кетмейим бар эле. Бєлєм белек кылып берген скейтбордду тээп алып, мелтиреген асфальт жолдо ары-бери зуулдап. Ал 1999-жыл...

Арадан 15 жыл єттї. Азыр ошол мелтиреген асфальт жолу жок. Жол-чулар жолду жамай берип, акыры жамаганга да жери калган жок. Был-тыр айдоочулар жолду тозуп, кєтє-рїлїш кылып атып шагыл тєктї-рїшкєн. Анткени, машинеўди айдап келе жатсаў, тїз жолду эмес, тайы-зыраак аўды карап калгансыў!

Єкмєт мїчєлєрї келген сайын жолду оўдомуш этип, жергиликтїї башкарма кыймылдамыш этип ка-лат. Андан кийин кайра эле баягы “картина”...

Жолду айтпаганда райондогу, Си-бирь жарасынан єлїп, жаныбарлар-дын кємїлгєн “хвостохранилище-син” беките албай коюшту. Ал, эл-дер ары-бери єтчї жолдун боюнда!

Дагы бир жергиликтїї башкарма-нын иштебей жаткандыгына мисал болуп, эки жумадан бери кулап жат-кан жол белгисин айтса болот. Ал белги, райондогу так эле медпункт-тун алдында турчу, сїзїп кетишкен-би, айтор, кулап жатат.

Жогоруда келтирилген кичине-кей мисалдын бардыгы, Ленин ра-йондук акими, Ала-Тоо конушуна басып да келбегендигин айкындайт. Жергиликтїї бюджетти кайда кети-рип жатышат? Бул суроого эмки са-ныбызда жооп издеп кєрєлї...

Бектур БАЙМОЎОЛОВ

17-январь, 2014-жыл

7

Улукбек КОЧКОРОВ, ЖК депутаты, “Ата-Журт” фракциясы:

ЧЕК АРА МАСЕЛЕСИ

ШАШЫЛЫШ ЭЛ АРАЛЫК САММИТ ЧАКЫРУУ КЕРЕК

Кыргызстан тарап тажиктер жашаган “Ворух” анклавынан кыргыздар жашаган айылдарга айланып єтїїчї “Ак-сай-Тандык” жол каттамын салып жатышат. Демек салынып жаткан жол “Во-рух” анклавындагы тажик этно-сун Тажикстандын Исфана шаа-ры менен катташуу їчїн кесип таштайт. Авторитардык Тажик бийлиги ушуга ичтери тырышып жаткан болсо керек.

Дагы башка версия мындай. Ооганстанда быйыл НАТОнун негизги куралдуу кїчтєрї чы-гарылаары белгилїї. дал ушул учурду Ооганстандагы, Тажикс-тандагы баўгизатты жїгїртїїнї єз кєзємєлїнє алууну эўсешкен кландык топтордун ортолорунда айыгышкан кїрєш жїрєт. Ал эми Ооганстанда орто эсепте 8 млн. Тажиктер жашашат. Булардын 1 млн. жакыны 1992-1997 -жыл-

дардагы Тажикстандагы жаран-дык согуш учурунда баш паанек издеп кеткендер. “Ворух” анкла-вы “баўгизат королдору” їчїн эў ыўгайлуу база болуп бермек. Азыр деле Кыргызстан менен чектеш тажик айылдары баўги-заттардын уюгу. Анын ичинде “Ворух” анклавында жайгашкан айылы да бар. Ооганстандын бийлигинде, оппозициясында таасирдїї тажик улутундагылар арбын. Мына ушулар Тажикстан-дын бийлигине таасир этишип, тукурууну уюштуруп жатышы мїмкїн.

Кыргызстан-Тажикстан чек арадагы жаўжалдар мындан ары да токтобойт. Ушундай абалдар-ды эске алуу менен шашылыш тїрдє ЖККУнун (ОДКБ) сам-митин чакыруу зарыл нерсе. Бул уставы боюнча уюмга кирген мамлекеттердин ортосундагы куралдуу жаўжалдар чыкса, ага кийлигишїїгє ЖККУнун ыйга-рым укугу бар.

Кыргызстандын бийлиги чече

турган дагы бир маселе. Акыркы жылдары Баткен областында жїз жылдап жашап келишкен жаран-дар Россия, Казакстан жана баш-ка мамлекеттерди эске албаганда Чїй бооруна, Бишкек шаарына эбегейсиз агылып келишїїдє. Бийлик Баткен тараптагы ички миграциянын токтотуу чарала-рын колго алыш керек. Тажикс-

тан тарап Баткен областындагы бул маселени жакшы билишет. Кыргыздын “жер ээн болсо доўуз дєбєгє чыгат!” -деген макалында айтылгандай Баткен ээн калып, коўшу эл дєбєгє чыгып жатка-нын кайда катабыз? Эл жыш жа-шаган жер дайым коопсуздукту сактап турат.

Єткєн 2013 жылдын апрель айында Кыргызстан-Тажикстан чек арасында башталган жаўжалдар улам курчуп отуруп 2014-жылдын 11-январында эки тараптын чек арачыларынын ок атышуулары менен, октон жарат алуулары менен аяктап азырынча тынчыгансып турат. Ошол кїнї Тажикстандын чек арачылары бир эле автомат колдонушпастан миномёт, гранатомет колдонушкан. Бул окуя башталаардан бир канча саат мурда “Ворух” анклавынан тажик жарандарынан балдары, аялдары чыгарылып кеткен экен. Демек, кандуу бул акция атайлап мурдатан атайлап болжолдонгон-деген ойду жаратат. “Тажик чек арачылары эмоцияга алдырып жиберишип ок чыгарышкан” -деп айтууга болбой турган соў башка версияларды кароо зарылдыгы келип чыгышы табигый нерсе. Эмне їчїн мындай болушу мїмкїн? Мына ушул суроого жооп берели.

“ТАЖИК ТАРАП ДАГЫ БУЛ ИШТИН СОЗДУКТУРБАЙ ЭРТЕРЭЭК ЧЕЧИЛЇЇСЇНЄ КЫЗЫКТАР”

- Улукбек мырза, Тажик-Кыргыз чек арасы Кыр-гызстан эгмендикке жет-кенден бери чечилбей келе атат. Жакында дагы эки тараптуу сїйлєшїїлєр болду. Бирок, ага карабас-тан дагы деле талаштар токтой элек. Бул маселе качан, канткенде чечи-лет?- Делимитация, деморкация

иштери бїтмєйїнчє бул чыр ток-тобойт. Бул жер Кыргызстанды-кы, бул жер Тажикстандыкы деп ортосуна зым тартып коймоюн-ча улана бере турчу чыр. Дели-митация, деморкация иштери болбой жатат деген маселе турат. Мына 8 жылдан бери Тажикстан тарап менен бир метр жерди да-гы аныктаган жокпуз. Себеби,

Тажик тарап Кыргызстан жакка кирип эле, чоюп эле келе жатат. Анткени, алар чек арадагы бо-луп жаткан абал боюнча жакшы мониторинг жїргїзїп келїїдє. Жыл єткєн сайын, ай єткєн са-йын ошол жергиликтїї тургун-дардын сырт жакка жана Чїй тарапка агылып келип жатка-нын кєрїп жатат да. Анан булар ушундай темп менен жергилик-тїї тургундардын ар кайсы жак-ка кєчїп кетсе, кайсы бир убакта жерлер бошоп, бардыгын ээлеп калабыз деген ниеттери болушу мїмкїн.

- Жабык эшик артында чек араны жабуу боюнча токтом кабыл алдыўыз-дар. Мунун сыры эмнеде?- Анын сыры эл бїгїнкї кїнї

ушунчалык кыжырланып турат. Анткени, тажик тарап биз аркы-луу башка мамлекеттерге чыгуу жараяны мезгилинде ар кандай чыр-чатак, кагылышууларга жол берилип калышы коркунучу бар. Биз дагы ушул жабык эшик ар-тындагы талкууда делимитация, деморкация иштери бїтмєйїнчє чек араны ачпоону туура деп тап-тык. Унаа каттамдарнын сырт-кары єтє турчу аба каттамдарын дагы толугу менен токтотуу ток-тому болду. Себеби, эл арасын-да тажик тарап аткылап, ар кан-дай кагылышууларга алып келип жатса, чек арабыз аркылуу жїк-тєрїн алып єтєт деген суроо туу-луп, ар кандай тїшїнбєстїктєргє кептеп, мындан дагы башка иш-тер болуп кетиши мїмкїн. Ошон-дуктан ушундай конфликтердин алдын-ала ушундай кадамдарга барып жатабыз.

- КР вице-премьер ми-нистри Токон Мамытов Тажикстан тарап менен болгон сїйлєшїї маалын-да Баткен облусунда ку-рулуп жаткан айланма жолдун токтотуусуна макулдугун бериптир де-ген маалыматтар айты-лып кетти. Жабык эшик артында болгон жыйында бул маселе козголдубу?- Козголду. Ал Токон Мамы-

тов андай маалыматтарга ишен-бегиле, колумда протокол турат, керек болсо ал жєнїндє эч кан-

дай сєз дагы болгон эмес. Бул ку-рулуп жаткан жол биздин аймак-ка тиешелїї, жолдун курулушун токтотпойбуз деди. Сиз айткан-дай маалыматтар кеткен.

- Делимитация, деморка-ция иштерин кыргыз та-рап каалап, тажик тарап каалабай койсо чечилїїсї узарып кете бериши мїм-кїнбї?- Комплекстїї карай турган

маселелер бар. Ошолорду карай турган болсок, тажик тарап дагы бул иштин создуктурбай эртерээк чечилїїсїнє кызыктар.

- Азыркы маалда чек ара жабылдыбы?- Ооба, жабык. Учактар учуп

атыптыр, аларды токтоткула деп атабыз.

- Ар кандай деўгээлде ок атышуулар болуп келе жатат. Жакында дагы ок атышуулар болуп, Кыр-гызстан тарапка кол са-луулар болду. Буга мый-замдуу тїрдє баа берили-ши керекпи?- Албетте, берилиши керек.

Кїнєєлї адамдар сєзсїз кїнєє-сїн алышы керек. Тилекке кар-шы биз тараптан дагы коўшу тараптан дагы эч кандай жооп-керчиликке тартылбагандыктан кол салуулардын аягы тыйыл-бай келет. Мисалы, былтыр да-гы їйїндє тынч отурган 16 жара-

ныбызды барымтага алып кетти. Кадамжай районуна кирип келип курал-жарактар менен келип ат-кылап єлтїрїп кетип жатат. Ке-чээ жакында пушка менен келип аткылап жаткандыгы акылга сыйбаган кєрїнїш болууда. Биз тараптан ушундай мїмкїнчїлїк берип карабай, шалаакылык ме-нен тиешелїї чараларды кєрбєй жаткандар дагы ушуга жооп бе-риши керек. Тажик тараптан да-гы мындай провакациялык иш-терди кимдер тараптан кєрїлуп жатканын чогуу аныктап, алар дагы жоопко тартылышы керек.

- Эмне себептен ушул кезге чейин жоопко тартылбай келе жатат деп ойлойсуз?- Улам комиссия тїзїп, ал ко-

миссиялардын жыйынтыктары чыкпай калып атат. Эч кандай натыйжа жок. Комиссия тїзмєй єнєкєт болуп калган. Комиссия-лардын жыйынтыгын, жоопкер-чилигин карабай калдык. Биз эгерде туура эмес иштерди жаса-гандарды жоопкерчиликке тарт-пасак, ал иш кайрадан уланып, кайталана берет. Кыргызстанда мыйзамсыз жана жоопкерчи-ликсиз иштерди жасап жаткан-дар жазасын алып, єлкєдє тартип орномоюн ушундай иштер боло берет. Президент дагы, премь-ер дагы чечкиндїї чечимдерди кабыл алып, жакшы кадамдарга барат болушу керек деп ойлойм.

Улукбек КУТМАНБАЕВ

17-январь, 2014-жыл

8 ШОУ МАЕК

Азыр ырчылардын саны кїн санап кєбєйїп, бирок алардын арасында да чыныгы искусствону баалап, чыгармачылыкка аяр мамиле кылып, баалагандар жок эмес. Мына ошондой ырчылардын бири, кыргыз фольклорун улантып жаткан ырчы айым Надира Сарыкова менен маек курдук.

“Акчам жок болсо да дїкєн

кыдырганды жактырам”

Надира САРЫКОВА:

- Надира, ырчылык єнєр канча жашыўда ойгонду эле?- Бала кезимен эле ырдайм.

Мектепте мектептин артисти мен элем. Кичинекейимде кїзгїдєн єзїмдї карап алып созолонуп ырдай берчїмїн. Кокустан мен ырдап жатканда кимдир бирєє келип калса, эки бетим поми-дордой кызарып кетээр эле. Те-левизордон залкар артисттерди кєргєндє алардын ырдаганына абдан суктанчумун. 11-класс-ты бїткєнчє конкурстарга ка-тышып, ырдап, бийлеп, манас айтып, монолог айтып жїрдїм. Мектепти бїтїп, ОшМУнун ис-кусство факультетине єз кїчїм менен єтїп кеттим. Ал менин чыгармачылыкка аттануудагы биринчи чоў кадамым болду. Їй-дєгїлєр “ырчы болсоў, сени ким алмак эле? Окууўду таштап, баш-ка факультетти танда”, - деп ба-шында абдан эле каршы болуш-ту. Ошого карабастан, кєгєрїп отуруп окуп кеттим. Жеўил ой-лоп, барсам эле ырдап кетем деп ойлогом. Кєрсє ал жерге менден да кїчтїїлєр барышыптыр. Ал-гач барганда Айжамал Кабы-лованын “Жымыўдаган тїнкї жылдыздар” деген ырын ырда-гам. Ошондон улам мени окуткан агайлар “Тїнкї жылдыздар” деп эркелетип коюшчу. Окуп жїр-гєндє той-топур, кафеге барып ырдоо деген оюмда да жок эле. 4-курсумда турмушка чыктым, балалуу болуп мамлекеттик эк-заменди кеч тапшырдым. Бала менен чыгармачылыктан кыйла алыстап калдым. Ырчылар чык-канда аларды угуп кєўїл бурчу-мун. Баламды кичине чоўойтуп алып, агайларыман кеўеш сурап, Эгемберди Талипов агайымдын “Сїйїїсїз кантип жан єтєт?” де-

ген ырын ырдадым.

- Репертуарыўды ким тандап берет?- Азырынча репертуар танда-

ган жагынан Бурул Стамкулова эже жардам берип жатат. Эже, єзїўдїн ордуўду шоу бизнесте тапкыў келсе, эч ким ырдай элек жаўы чыгарманы гана элдин жї-рєгїнє жеткире ырдап чыккын, ошондо гана жакшы ырчы бо-ло аласыў, - деп кєп айтат. Бир ыр хит болуп атса ошону туурап ырдаба дейт. Сага кандай ырлар жарашат деп, кєпкє чейин ырла-рымды угуп, чыгармачылыгы-ма саресеп салып жїрїп, “Рахат деп билемин” деген чыгармасын берди. Ал ырга клип да тарттым. Эже, ыр сага жакканбы жакшы ырдаптырсыў деди, сїйїнїп кал-дым. Искусство чєйрєсїндєгї эже-агайлар жакшы кеп-кеўеш-терин айтып турушат.

- Шоу бизнести интри-гасыз элестетїї кыйын эмеспи. Кир чєйрєдє бул-ганып калуудан коркпой-суўбу?- Абдан корком. Кээде, кєптє-

гєн ырчылар єзїн рекламалаш їчїн ар нерсени ойлоп таап, же ар кандай ушактарга кабылып жатышат го. Мен андай нерседен абдан корком. Себеби, табияты-ман чыр-чатак, ушак дегенден алысмын. Жаман адамдардын арасынан ушактарга кабылып калбасам экен деп, єзїмдї абдан этият кылам.

- Жолдошуў чыгармачы-лыгыўа кандай кєз ка-рашта?- Албетте бардык эркектер

сыяктуу эле башында каршы бо-луп жїрдї. Акыры эптеп атып

кєндїрдїм окшойт, азыр болсо мага жакшы

ырларды издеп ка-лат.

- Жаш ыр-ч ы л а р д ы н кєбї ырда-ганды биз-

неске айлан-тып алышты.

Сенин тойлорго ырдаган “ставкаў”

канча?- Мынча акча алам деп макта-

на албайм. Ошто кєбїнчє тууган-уруктардын, дос, тааныштардын тойлоруна барып ырдап берем. Алардын кєўїлїнєн чыккан ак-чаны гана алам. Чындыгында азыр той ырчысы деп да атап ка-лышты. Мындайча айтканда ыр-чыны той багып жатат. Концерт коёюн десеў элдин баары тойдо болуп, ырчылар Ошко келээрин келип алып, кєўїлсїз кайтышат. Ырчыны эл тойдон тааный тур-ган болуп калды. Бирок, мен бул ыр тойго жакшы кетет деп ырдай элекмин.

- Сенин оюўча ырчылык менен байып кетїїгє бо-лобу?- Жок. Аты чыккандар байып

атышкандыр. Менин кєз кара-шымда ырчылык менен мате-риалдык жактан буттан туруп кетїї кыйын. Андай деўгээлге жетиш їчїн бир канча жылдык талыкпаган эмгек керек.

- Сени ким каржылайт?- Азырынча продюссер

менен деле иштеше элек-мин. Жолдошум костюм тиктирип берет, андан сырткары тойдон кичине тапкан тыйынга ыр жаз-дырам.

- Ырчылыктан сыртка-ры кандай єнєрдїн эге-дерисиў?- Ырчылыктан сырткары

Ош улуттук драма театрын-да актрисамын. Спектаклдер-де ойнойм. “Ош Бишкек жо-лунда” деген тасмадан башкы ролдогу баласынын эжесинин ролун ойногом.

- Чыгармачыл адамдар депрессияга бат кабылы-шат. Андай депрессиядан кантип чыгасыў? - Депрессияга батканда бирєє

менен сїйлєшкєндї жана колго кир жууганды жакшы кєрєм. Кир жууп жатып ар нерсени ойлонуп, канча кир болсо да жууп коем.

- Акчаўды кайсы нерсеге кєп коротосуў?- Кийимге, косметикага кєп

коротом. Ал эми аксессуарга кєп кызыга бербейм. Дїкєн кыдыр-ган абдан жагат. Акчам жок болсо да, кийимдерди кєрїп кызыгып кыдырып жїрє берем. Єзїмє жа-гып калган нерсени алмайынча

жаман болуп жїрє берем.

- Фигураны сактоодо єзїў-дєн кайсы тамакты тыя-сыў?- Мен тескерисинче толо албай

жїрєм. Дасторкондо эмне турса ошону жейм. Тескерисинче элден кєбїрєєк жесем керек.

- Туура эмес айтылган сындарга чычалабайсыў-бы?- Эл артисттери, Эмгек сиўир-

ген артисттер сындашат. Туура айтканды абдан жакшы кєрєм. Сындын да орундуу жана орун-сузу болот. Орундуу сын-пикир-лерге туура карайм, орунсуз сын-дарды кулагыман сырт чыгарып жиберем.

- Актриса катары азыркы кинолордогу актрисаларга кандай баа бересиў?- Чынын айтсам кєўїлїм анча

жылыбайт. Театрда канча деген залкар таланттар жїрєт. Аларды эч ким тааныбайт. Ал эми кєчє-дє жєн гана жасанып жїргєн, татынакай улан-кыздар “кино жылдыз” болуп чыга келип жа-тышат. Бул албетте искусстводон аксаганга гана кємєк болбосо, кыргыздын искусствосуна салым кошту деп эсептєєгє такыр бол-богон нерсе. Кээде отуруп, Бакен Кыдыкеева, Таттыбїбї Турсун-баева, Сабира Кїмїшалиевалар-дын учурунда тєрєлїп калбага-ныма абдан єкїнєм. Эгер алар-дын учурунда тєрєлгєн болсом,

искусствонун чыныгы чєйрєсїнє сїўгїп кирип жашамак экемин деп арман кылам.

- Карьера менен їй бїлєє-нїн бирин тандоого туура келип калса кантесиў?- Абдан кыйын суроо болду.

Албетте, чыгармачыл адам чы-гармачылыктан алыстай албайт экенсиў. Жаўы турмушка чык-канда кайнатамдын кєзїнчє да кыўылдап ырдап жибергенимди билбей калчумун. Кайненемдин кєзїнчє да ырдай берет элем. Анан кайненем, “Кайнатаўдын кєзїнчє кыўылдап ырдаба, уят болот” – дегенде єзїмдї тыйып калдым. Баламды деле азыркы-га чейин ырдап уктатам. Экєєнї теў таштай албайм. Ошондуктан карьераны да їй-бїлєєнї да бир-ге алып кеткенге бїт аракетимди жумшоодомун.

- Кыргызда “Таксистти – кїйєєм дебе, ырчыны аялым дебе” – деген сєз-гє жолдошуў арданбайбы?- Жолдошум гастролдорго жи-

бербейт. Кызганбаган эркек бе-йишке кирбейт деп коёт эмеспи. Ал ар бир адамдын нысабынан болуш керек. Анан мен артист-мин деп бирєє менен кетип ка-лыш да болбойт. Жолдошум ма-га толук ишенген їчїн чоў сахна-га чыгарып, чыгармачылыгыма колдоо кєрсєтїп келет. Негизи аял-кїйєєсїнїн ортосунда ише-ним болбосо иш жїрїшпєйт.

Аида ИШЕНГУЛОВА- Сени ким каржылайт?

мин. Жолдошум костюм тиктирип берет, андан мин. Жолдошум костюм тиктирип берет, андан мин. Жолдошум костюм

сырткары тойдон кичине тапкан тыйынга ыр жаз-

- Ырчылыктан сыртка-ры кандай єнєрдїн эге-

- Ырчылыктан сырткары Ош улуттук драма театрын-да актрисамын. Спектаклдер-де ойнойм. “Ош Бишкек жо-

Òîëóê àòû - Ñàðûêîâà Íàäèðà

Ìàøàðîâíà;

Òóóëãàí æûëû - 7-îêòÿáðü, 1986-æûë;

Ó÷óðäà Îø Óëóòòóê äðàìà

òåàòðûíäà àêòðèñà áîëóï

ýìãåêòåíåò;

Æåêå ûð÷û;

Áèð óóëäóí ýíåñè;

ÛÐ×Û ÆªÍ¯ÍĪ

ÌÀÀËÛÌÀÒ:

кєндїрдїм окшойт, азыр болсо мага жакшы

ырларды издеп ка-лат.

- Жаш ыр-

ганды биз-неске айлан-

тып алышты. Сенин тойлорго

ырдаган “ставкаў” канча?

9

17-январь, 2014-жыл

КЫЗЫКТАР

УЙДУН ЗААРАСЫ ДАРЫ

Индустар уйдун заарасын кєптєгєн ооруларга дары деп эсептешет. Бул туу-ралуу Mirror басылмасы жазып чыкты. Уйдун ыйыктыгына ишенишкен индустар анын заарасы рак, кургак учук жана бар-дык ич оорууларга шыпаа деп санашат. Ал эми ар бир таўда бир стакандан ичїї чач тїшкєндї токтотот экен. Индустар уйдун заарасы бардык оорууларга дары экенди-гине ишенишет. Кээ бирлери кїндє эртеў менен 12 жыл бою ичип, єздєрїн жакшы сезишет. 42 жаштагы Джайрам Сингалдын айтуусу боюнча 30 жашка чыкканда бери диабет оорусу менен кыйналып келген. Кийин уринотерапиянын натыйжасында канындагы канттын деўгээли бир калып-та сакталууда.

"АВАТАР" ТАСМАСЫНЫН БАШКЫ КААРМАНДАРЫ КИЙИНКИ ЇЧ

СЕРИЯСЫНА ТАРТЫЛЫШАТ

"Аватар" тасмасынын жылдыздары Сем Уортингтон жана Зои Салдан кийинки эки сериясына тартылуу їчїн келишимге кол коюшту. Элдин сїймєнчїлїгїнє ээ болгон тасманын уландысы Жаўы Зеландияда тартылып, быйылкы жылы аякташы кї-тїлїїдє. Алгачкы кєрсєтїїлєрї 2016-жы-лы болмокчу. Кийинки эки сериясы 2017-2018- жылдары кєрїїчїлєргє сунушталат. Мындан тышкары "Аватар" тасмасында мыкаачы полковник Куоричтин ролун жараткан Стивен Лэнг кийинки сериялар-дын баардыгында катыша турган болууда. Мурда тасманын кийинки уландысында атактуу актёр Арнольд Шварцнегер ка-тышат деп жатышкан. Бирок бул туралуу азырынча режиссёр Джеймс Кэмерон ун-чуга элек. "Аватар" тасмасынын кийинки серияларында окуя кандай болоору єтє тереў сыр катары жашырылып турганда басма сєз беттеринде суунун ичинде тар-тылып, башкы каармандар балалуу бо-лоору айтыла баштады.

ЖИРИНОВСКИЙ ЖЕКЕ ТЕЛЕКАНАЛ АЧУУДА

Орусиянын чуулгандуу саясатчысы Владимир Жириновский "ЛДПР-ТВ" деп аталган жеке телеканал ачууда. Бул туу-ралуу либерал-демократ депутат Андрей Свинцов маалымат каражаттарына бил-дирди. Анын айтымында "ЛДПР-ТВ" ка-налын кєрсєтїїгє 1-январь 2014-жылы лицензия алышкан. Свинцов бул канал эркин массалык маалымат каражаты бо-лоорун жана ЛДПР партиясынын так, чы-ныгы кєз карашын чагылдырып тураарын кошумчалады. "Биз кєпчїлїк ММК ка-барларды кесип, биздин партиянын иш-мердїїлїгї тууралуу туура эмес маалымат берип келе атышат. Биз ошондуктан толук кандуу телеканал ачууну чечтик. Бир жыл-дан бери интернет желесинде "ЛДПР-ТВ" чыгарып келдик. Эми биз толугу менен кабелдик жана спутникалык пакеттер ме-нен чыгууга мїмкїнчїлїк алдык" деди де-путат Андрей Свинцов . Депутаттын бил-дирїїсїнє караганда телеканал маданий-

агартуучу, коомдук-саясий, балдар, спорт, религия жана оюн зоок программаларын ичине камтыйт.

АВСТРАЛИЯДА ОТ ЖАГУУГА БОЛБОЙТ

Австралияда аба ырайынын ысыкты-гынан от жагууга тыюу салынды. Єлкєдє 42 градус ысык болуп жатканда кээ бир аймактарда ысыктык 47.2 чейин жетїїдє. Акыркы учурларда Виктория жана Тїштїк Австралия облустарында бир жумада 250 ашык єрт катталган. Кээ бир шаарларда трамвайларды токтотууга туура келїїдє. Ал эми батыш бєлїгїндє каптап келе ат-кан єрттєн бир киши єлїп, тєрт киши да-йынсыз жоголгон. Онго жакын їйдї тил-сиз жоо жалмап кеткен. Батыш Австралия штатынын єрт кызматынын билдиргени-не караганда азыр 650 гектар жер кїйїп жатат. Жїздєгєн кишилер коопсуз жерге кєчїрїлгєн.

МЕКТЕП ОКУУЧУСУ КАРЫЛЫКТАН ЄЛДЇ

АКШда 17 жаштагы Сэм Бернс кары-лыктан ємїр менен коштошту. Ал эчен жылдардан бери сейрек кездешїїчї гене-тикалык – прогерией оорусу менен азап чегип келген. Бул оору адамдын териси жана ички органдарында єзгєрїїлєрдї пайда кылып, тез улгайып ємїрдї кыскар-тат. Бул коркунучтуу оору бала эки жаш-ка келгенде билинген. Ошондон бери бул оорунун дарысы болбогондуктан бала тез эле улгайып кеткен. Ал ємїрїнїн акыркы убагында 17 жашка келгенде тиштери тї-шїп, чачтары агарып, бери дегенде 80-90 жаштагы карыган адамга окшоп калган. Буга карабай Бернс оорулуу экендигин бир жолу айтып арызданган эмес. Мын-дай оору менен дїйнєдє 250 адам бар. Ал ушундай оорулуу адамдар менен байла-нышып, бир топ жолу билдирїїлєр ме-нен чыккан. Бир канча жыл мурун Бернс "Жизнь с точки зрения Сэма" аттуу тасма-га тартылган. Бул тасма "Оскар" сыйлы-гынын эн мыкты документалдык фильм номинациясына да кєрсєтїлгєн.

КИТЕПКЕ ОКШОГОН КИТЕПКАНА КУРУЛУУДА

Тїркиянын Чорум университетинде ку-рулуп жаткан китепкана їстї їстїнє ти-зилген китептер сыяктуу формада куру-лууда. Мындай єзгєчє сырткы кєрїнїшї менен баардыгынын кєўїлїн бурган има-рат Тїркияда архитектуралык санатына жаўычылдык кошту. Китепкананын има-раты їстєлдїн їстїндєгї чачылып турган китептерди элестетип 1,600 чарчы метр аянтты ээлейт. Долбоор бардык тийеше-лїї мекемелерден кол коюлуп ушул айдан баштап курулушу башталды. Архитектор Айтач Акжїз Тїркияда мындай имарат болбогондугун билдирип университет єзгєчє долбоор талап кылгандыгын жана ошого жараша тематикалуу дизайн чий-гендерин кошумчалады. Айрыкча бул дол-боор сырткы кєрїнїшї катары ички тїзї-лїшї да єтє кызыктуу тїзїлгєн. Биринчи кабатында жыйын залы жана китептин барактарындай болуп улам кийинки бєл-мєлєр ачылып турат.

СУУСУ ЖОК ИШТЕГЕН КИР ЖУУГУЧ МАШИНАНЫ ОЙЛОП

ТАБЫШТЫАргентина улуттук университетинин

студенттери Кордов Николас Арайя жа-на Николас Вуксановик суусу жок иште-ген кир жуугуч машина ойлоп табышты. Ал їчїн алар болгону жаратылыш диок-сид углеродун же кємїр кычкыл газын колдонушкан. Кездемени жуурда бул газ экологиялык таза каражат болоорун тас-тыктаган дипломдук иштерин жазышкан. Азыркы суу тартыш болуп жаткан убакта алардын кир жуугуч машинасы кирди кур-гак кетирип, сапатын да жоготпойт экен. "Нимбус" деп аталган кургак кир жуугуч адаттагы кир жуугучтан электр энергия-сын аз колдонгондугу менен дагы айыр-маланат. Бул жаўы кир жуугуч азырынча патенттен єтїп, андан ары дагы иштелїїсї кїтїлїїдє.

РИМ ПАПАСЫН КЫРГЫЗСТАНДЫК БАЛДАР

ТАРТКАН СЇРЄТТЄР КУБАНДЫРДЫ

Рим папасы Франциск анын дарегине келип тїшкєн миўдеген каттардын, сї-рєттєрдїн ичинен кыргызстандык балдар тарткан сїрєттєр єзгєчє кєўїл бурууга ар-зый турганын айтты. Ал муну жеткинчек-тердин эў маанилїї эмгеги катары баа-лап, Италияда Улуттар уюмунун єкїлї болуп иштеген. Берилген маалыматтарга караганда сїрєттєрдї Бишкектин 9 жаш-тагы тургуну Гїлшат Бахтияр кызы жана АКШда жашаган кыргызстандык эки жет-кинчек – 6 жаштагы Диана Тайгїрєўова менен 4,5 жаштагы Миўдуулат Калыбе-ков тарткан. Кыргызстандык балдардын сїрєттєр топтому "Ааламга тынчтык" де-ген аталышта Рим папасына жиберилген.

ДЕПАРДЬЕ АВИАКОМПАНИЯ ТЇПТЄДЇ

Белгилїї француз актёру Жерард Де-пардье Бельгияда єзїнїн "Cyran'R" ("Си-ран'Р") аттуу авиа ишканасын тїптєдї. Бул тууралуу бельгиялык "L'Echo" ("Л'Э-ку") гезити кабарлады. Авиакомпаниянын флотунун єзєгїн актёрдун єзїнїн менчик учагы тїзєт.

Былтыр орус жарандыгын алган Де-пардье авиакомпаниясына ага 1990-жылы дїйнєлїк атак-даўк алып келген Эдмонд Ростананын пьесасындагы каарман Сира-но де Бержерактын ысымын ыйгарды. Ак-тёрдун авиакомпаниясы Бельгиянын Эно аймагындагы Эстемпюи шаарчасында кат-талган. Каттоо иш кагаздарына ылайык, "Cyran'R" жїргїнчїлєрдї, жїктєрдї, поч-таны жана донордук органдарды ташыйт. Франциянын кавалери, "Алтын глобус" жана "Цезарь" сыйлыктарынын бир не-че жолку ээси Депардьенин жеке учагы авиакомпанияда кызмат кылат. Учак Эс-темпюиден 25 чакырым алыс жайгашкан Франциянын Лилль шаарындагы Лескен эл аралык аба майданынан каттамдарды аткарат деп айтылууда. Актёрдун авиаком-паниясы кайсы багыттарды тейлээри жана учагынын їлгїсї жарыялана элек. Жерар Депардьенин кийинки бизнес долбоору – Бельгиянын Турне шаарында "L'Espace Depardieu" ресторанын ачуу.

АЧ ЖОЛБОРС ЖЕТИ КИШИНИ МОЙСОДУ

Индияда улуттук парктан чыгып кет-кен ач жолборс жети кишини жеп кетти. Бул тууралуу Associated Press агенттиги кабарлады. Акыркы курмандыгы Предеш штатында болгон. Аймактын жетекчили-

ги калкты жалгыздап кєчєгє чыкпооло-рун суранып жатат. Райондогу ондогон мектеп жабылып, балдарды їйлєрдєн чыгарбоо талап кылынууда. Жырткыч жолборсту бир жумадан бери кармап же

єлтїрє албай жатышат. Жолборсту кар-моо операциясына 300 жакын полиция кызматкерлери, токойчулар жана їйрє-тїлгєн пилдер катышууда. Токойдун кєп-тєгєн жерлерине кылтактар коюлду. Бир тараптан жаныбарларды коргоо уюмунун єкїлдєрї жолборсту єлтїрбєєгє чакырык жасап жатышат. Алардын пикири боюнча жолборс адамдарга ачкалыктан кол са-лып жатат. Ал кайрадан улуттук паркка келгенде курсагы тоюп мурдагы табигый жашоосуна аралашат. Жырткыч жолборс тууралуу маалымат эки жума мурун ка-барланган. Анда 65 жаштагы адамды жеп кеткен. Жолборс "Джим Корбетт" улут-тук жаныбарлар паркынан чыгып кеткен.

ИЗРАИЛДЕ ВИРТУАЛДЫК ЗОРДУКТООГО КЫЛМЫШ ИШИ

КОЗГОЛОТ Израилде виртуалдык зордуктоого

кылмыш иши козголот. Бул туралуу 24.ru басылмасы кабарлоодо. Маалыматка ылайык Израил парламентти жыныс ба-гытындагы сїрєт жана видеотасмаларды жєнєтїїгє тыюу салган мыйзамды кабыл алды. Эгер муну каршы тараптын макул-дугу жок жєнєтсє, ага кылмыш иши ачы-лат. Бул мыйзамдын кабыл алынышына мурдагы кєўїлдєштєр бири бирин жаман-даш їчїн ар кандай жыныс сїрєт жана тас-маларды салышкан окуялар тїрткї бол-гон. Эми андай ээнбаштар 5 жыл эркинен ажырайт. Ал эми жапа чеккен тарап зор-дукталгандардын катарында эсептелинет.

КУЛАГЫНАН 2 СМ ТАРАКАНДЫ ЧЫГАРЫШТЫ

Австралиянын Дарин шаарынын тур-гуну Хендрик Хельмер таў атпай кулагы дїўгїрєп ооруганын айласы кетип оору-канага жєнєгєн. Оорулууну дыкат тек-шерген доктурлар кулагынын эки санти-метрдик тараканды алып чыкканда Хенд-рик кєргєн кєзїнє ишенген жок. Єзїнїн айтымында ал кулагына жєргємїш кирип алган го деп чаў соргуч менен чыгарууга аракеттенген. Андан эч жыйынтык чыкпа-гандан соў кулаганы суу куюп кыбыраган жандыкты чыгарууга аракеттенген. Улам оорусу кїчєп чыдатпаган соў коўшусу аны ооруканага жеткирген. Дарыгерлер кулагына атайын май куюшкан. Тыбыра-ган таракан жанын сакташ їчїн андан да тереў сїўгїп, оорусун кїчєткєн. Арадан он мїнєттєй єтїп жаны тынчыганда гана пинцеттин жардамы менен эки сантиметр-дик тараканды алып чыгышкан. Дїйнєдє таракандын 4600 тїрї бар. Алардын 30 ашыгы єтє кооптуу болуп эсептелет. Эў кичине таракан 0,3 мм болуп кєбїнчє ку-мурскалардын уюгунда жашайт. Ал эми ааламдын эў чоў тараканы Австралияда-гы 8 см тумшуктуу таракандар.

www

17-январь, 2014-жыл

10 ИЗКУБАР

АДАМ ЄЛТЇРДЇ ДЕГЕН ШЕК МЕНЕН Р.КУРМАНОВ ЖЄН

ЖЕРИНЕН 18 ЖЫЛГА ЭРКИНЕН АЖЫРАГАНБЫ?

1992-жылы туулган Рустам Кургановду адамды атайлап єлтїрдї деген кїнєє ме-нен 18 жылга эркинен ажыратуу боюнча Ленин РИИБнин жана Бишкек шаардык сотунун чечимин негизсиз. Мындай пи-кирди Панфилов районунун жергилик-тїї кеўешинин депутаты, мектептин ди-ректору Людмила Рубанова билдирди. Анын айтымында, 2012-жылдын 27-ап-рель айында Бишкек шаарынын Кулиев кєчєсїндє тїнкї саат 3:00дє балдардын арасында мушташ болгон. Мушташуудан улам Алдар Апсатар уулуна эки жолу бы-чак сайылып, каза тапкан. Милиция кыз-маткерлери окуя болгон жерге келгенде Р.Курмановду кармашкан, ал эми башка балдар окуя болгон жерден качып кеткен. Р.Курмановдун айтымында, ал бир дагы адамды сайган эмес, болгону єзїн кор-гоо максатында таяк колдонуп, бирок эч кимди чапкан эмес экен, деди апасы Элви-ра Сыдыкова. «Єлгєн баланын жанынан Р.Курманов кармалып калганы їчїн эле, аны соттоп, Бишкек шаардык соту 18 жыл-га эркинен ажыратып жиберди», - дейт ал. Ал эми жергиликтїї кеўештин депу-таты Турдубек Макишевдин айтымында, тергєєчїлєр окуя болгон жерге барганда казак болгон баланын сєєгї окуя болгон жерден 1 км алыстыкта жайгашкан. Мын-дан тышкары анын сєгїї эртеў менен саат 9:00дє табылган. Бул нерсе тергєєчїлєр-дїн документинде кєрсєтїлгєн эмес. «Бул башкалар тарабынан жасалган кылмыш болуш керек», - деди Т.Макишев. Р.Кур-мановдун апасы Эльвира Сыдыкова КР президентине жана Жогорку сотко бала-сынын ишин жеўилдетип, карап берїїсїн єтїнєт.

АВТОУНАА ЖУУЧУ ЖАЙДАН АВТОУНААНЫН ИЧИНЕН

КАПЧЫК МЕНЕН АКЧА УУРДАЛДЫ

Бишкекте Сїйїмбаев менен Москва кєчєлєрїнїн кесилишинде жайгашкан «Мустанг» автоунаа жуучу жайдан белги-сиз адамдар автоунаанын ичинен жашы-руун тїрдє 1 миў 400 сомдук капчыгын жана 915 сом акчасын уурдап кетишкен. Бул тууралуу Бишкек ШИИБдин басма сєз кызматы билдирет. Жїргїзїлгєн иштер-дин негизинде кылмыштын изин суутпай милициянын аймактык тескєєчїсї тара-бынан кылмышка шектїї катары Бишек шаарынын тургуну С. Самат кармалып, ШИИББдин убактылуу жайына камак-ка алынды. Учурда тергєє иштери жїрїп жатат.

БИШКЕК МЭРИЯСЫНЫН АЛДЫНДАГЫ МЕКЕМЕ

ЖЕТЕКЧИЛЕРИНЕ КЫЛМЫШ ИШИ КОЗГОЛДУ

Бишкек шаарынын октябрь райондук прокуратурасы тарабынан борбор ка-лаанын мэриясынын, Бишкек башкы ар-хитектурасынын жана Єкмєткє караштуу Мамлекеттик экологиялык жана техни-калык коопсуздук боюнча инспекциянын жетекчилигине ККнын 304 жана 316-бе-ренелерине ылайык кылмыш иши козгол-ду. Бул тууралуу Башкы прокуратуранын маалымат кызматы билдирди. Текше-рїїнїн жїрїшїндє 2004-жылы 26-ноябр-да Бишкек мэриясынын №1144-токто-мунун негизинде «Учкун» акционердик коомуна сатык жїргїзїлбєстєн, Элебаев

кєчєсїнєн спорттук-ден соолукту чыў-доочу комплекс куруу їчїн 0,839 га жер аянты жана бул участокко ээлик кылууга мамлекеттик акт берилгендиги аныктал-ды. Бул документтерди алгандан бир не-че кїн єтїп «Учкун» АК жер участогун са-тып жиберген. Андан ары бир нече ирет алып-сатуунун натыйжасында жер учас-тогу «B.LS» ЖЧК курулуш компаниясына тиешелїї болуп калат. Андан соў Бишкек мэриясынын жетекчилиги кызмат абалын кыянаттык тїрдє пайдалануу менен эс-теликтерди коргоо боюнча мамлекеттик орган менен макулдашпастан туруп, до-кументке єзгєртїї киргизип, ага ылайык, «B.LS» Курулуш компаниясы» ЖЧКга жер участогунун функционалдык абалын єз-гєртїїгє уруксат берилген. Ага ылайык, жер участогу дене тарбия-ден соолукту чыўдоочу жай куруунун ордуна кеўсеси, жер астындагы гаражы менен кєп кабат-туу турак-жай курууга єзгєртїлїп тїзїлєт. Ал эми «Учкун» АК жергиликтїї маани-деги архитектура эстеликтеринин тиз-месине киргизилген жана мамлекеттик коргоого алынган. Андыктан КРнын тие-шелїї мыйзамына ылайык, архитектура эстеликтеринин тизмесине кирген меке-мелер єзїнє караштуу жер участогун мам-лекеттик эстеликтерди коргоо органынын уруксаты менен гана башка чарбалык жак-тарга бєлїштїрє алат. Ошондой эле бел-гиленген зонада курулуш жана чарбалык иштердин баардык тїрлєрїн жїргїзїїгє тыюу салынат. Бирок бул мыйзам талап-тарын бузуу менен Бишкек башкы архи-тектурасынын жетекчилиги тарабынан аталган АКга тиешелїї жер участогуна жер астындагы гаражы жана кеўсеси ме-нен кєп кабаттуу їй курууга архитектура-лык-пландоо долбоору тїзїлїп, курулуш иштерин жїргїзїїгє уруксат берилген. Учурда бул ишти тергєє амалдарын Биш-кек шаарынын прокуратурасынын Тергєє бєлїмї жїргїзїїдє.

2013-ЖЫЛЫ РЕСПУБЛИКАДА ЭКОНОМИКАЛЫК КЫЛМЫШТАР

БОЮНЧА 700 ИШ КОЗГОЛГОН

Былтыр Кыргызстанда 1093 экономи-калык кылмыш катталып, алардын 700ї боюнча иш козголгон. Бул тууралуу мам-лекет башчы менен жолугушууда Эко-номикалык кылмыштарга каршы кїрєш кызматынын башчысы Бактыбек Аши-ров билдирди.

Анын айтымында, жалпысынан єлкє-гє 1 миллиард 165 миллион сомдук зыян келтирилген. Козголгон кылмыш иштер-дин негизинде 620 миллион сом мамле-кетке кайтарылган. Президент Алмазбек Атамбаев бул багытта ишти кїчєтїїнї та-лап кылды.

АТ-БАШЫ РАЙОНУНДАГЫ №32-КЕСИПЧИЛИК ЛИЦЕЙИНИН ДИРЕКТОРУНА КЫЛМЫШ ИШИ

КОЗГОЛДУНарын облусунун Ат-Башы району-

нун прокуратурасы тарабынан аталган райондогу №32 кесипчилик лицейинин директору М.Т.га карата ККнын 304 жа-на 315-беренелерине ылайык кылмыш иши козголду. Бул тууралуу Башкы про-куратуранын маалымат кызматы билдир-ди. Текшерїїнїн натыйжасында аталган окуу жайынын директору М.Т. кызмат абалынан кыянаттык тїрдє пайдаланып, 2005-жылдан 2013-жылдын 1-июлуна че-йинки аралыкта лицейдин 794 миў сом-дук материалдык баалуулуктарын єзїнє

кириштеп алгандыгы аныкталды. Учурда бул кылмыш иши боюнча Нарын облустук прокуратурасынын тергєє бєлїмї тарабы-нан тергєє амалдары жїрїїдє.

АЛАМЇДЇН РАЙОНУНДА ТАКСИНИН АЙДООЧУСУ

ЖЇРГЇНЧЇ АЯЛДЫ БЫЧАКТАГАН

Аламїдїн районунда таксинин ай-доочусу жїргїнчї аялды бычактап жара-дар кылган. Бул тууралуу Чїй облустук ИИББнин маалымат кызматы билдирди. Тергєєнїн маалыматына ылайык, 54 жаш-тагы кардар аял таксиге отурган. Тємєн-кї Ала-Арча айылы тарапта 23 жаштагы адам жїргїнчїнї бир нече ирет бычак ур-ган. Жїргїнчї эс-учун жоготкондо анын уюлдук телефонун, алтын буюмдарын, шакегин жана 3500 сомун тартып алган. Андан соў канжалап жаткан аялды жолго таштап, єзї изин жашырган. Жабырла-нуучу ооруканага єтє оор абалда жетки-рилген. Врачтар анын денесине бир нече ирет бычак сайылгандыгын аныкташкан. Аламїдїн РИИБнин ыкчам-тергєє тобу тарабынан жїргїзїлгєн иш-чаранын на-тыйжасында бул кылмышты жасоого шек-тїї катары Ош облусунун жашоочусу кар-малган. Учурда шектїї адамга кылмыш иши козголуп, Чїй облусу менен Бишкек шаарынын аймагында ушундай дагы баш-ка кылмыштарды жасоого тийиштиги бар же жок экендиги текшерилїїдє.

АЛДМАЧЫЛЫККА ШЕКТЕЛГЕН УКТнын МЇЧЄСЇ КАРМАЛДЫЧїй облустук ИИББнин уюшкан кыл-

мыштуулукка каршы кїрєшїї башкарма-лыгынын кызматкерлери тарабынан жїр-гїзїлгєн ыкчам-иликтєє иш-чарасынын натыйжасында автомашина сатып алууда алдамчылык жасагандыгы їчїн шектелген УКТнын мїчєсї кармалды. Бул тууралуу аталган ведомствонун маалымат кызма-ты билдирди.

Маалыматка ылайык, 2013-жылы ноябрда мурда сот жообуна тартылган 37 жаштагы Бишкекте жашаган С. Д. Ысык-Ата районунун жашоочусунун ишенимине кирип, «BMW Х-5» маркасындагы авто-машинасын акчасын бєлїп-бєлїп тєлєп берїї шарты менен сатып алган. Бирок ал акчаны бербестен, качып жїргєн. Ысык-Ата РИИБ тарабынан бул факты боюнча ККнын 166-беренесине ылайык кылмыш иши козголгон. Тергєєчїлєр тарабынан иликтєє иштеринин жїрїшїндє алдамчы-нын жашаган жери аныкталып, кармалды.

Ал УКТлардын биринин мїчєсї экен-диги аныкталып, учурда камакка алынды жана тергєє амалдары жїрїїдє.

"ДОРДОЙ-ЖУНХАЙ" БАЗАРЫНАН КАЗАКСТАНДЫН ЖАРАНЫН ТОНОП КЕТИШТИ

Бул туурасында ИИББдин басма сєз кызматы билдирди. Маалыматка ылайык, Казакстандын 50 жаштагы тургуну мили-цияга арыз менен кайрылган. Анын айты-мында, "Дордой-Жунхай" базарынан ага

белгисиз бирєєлєр кол салып 8,5 миў со-мун тартып алышкан. Свердлов РИИБдин кызматкерлери изи сууй элегинде Бишкек шаарынын 36 жаштагы тургунун кармаш-кан. Шектелген адам ИИББдин убактылуу кармоочу жайына камакка алынды.

СОТ ДЕПУТАТ А.КЕЛДИБЕКОВГО КАРАТА КЫЛМЫШ ИШИН

ИЛИКТЄЄНЇ 1 АЙГА УЗАРТТЫБишкек шаарынын Октябрь райондук

соту бїгїн, 15-январда Жогорку Кеўеш-тин «Ата Журт» фракциясынын депута-ты Ахматбек Келдибековго карата кыл-мыш ишин иликтєєнї 1 айга узартты жа-на аны камакта калтырды. Бул тууралуу соттун канцеляриясынан билдиришти. Эске салсак, 2013-жылдын 13-декабрында УКМК А.Келдибеков дарылануу їчїн бо-шотулгандыгы тууралуу билдирген, бирок анын дарт атына комментарий берїїдєн баш тартышкан. Жогорку Кеўештин де-путаты А.Келдибековго карата КР Кыл-мыш-жаза кодексинин 303-беренесинин 1-бєлїмї - мамлекеттин кызыкчылыгына каршы «Ротак-Бишкек» ЖЧКнын кызык-чылыгы їчїн кызмат абалын кыянаттык менен пайдаланган деген паракорчулук фактысы боюнча айып тагылган. Мындан тышкары, А.Келдибековго башка кылмыш иши - «Бизнес-Партнер» ЖЧКсы боюнча КР Кылмыш-жаза кодексинин 304-бе-ренесинин 4-бєлїмї - «Бизнес Партнер» ЖЧКны ыктыярдуу патенттєєнїн неги-зинде салыктарды чогултуу боюнча салык органдарынын функциясын мыйзамсыз єткєрїїдє КР мамлекеттик салык кыз-матынын тєрагасынын кызмат абалын кыянаттык менен пайдалануу фактысы боюнча айып тагылган. Буга чейин А.Кел-дибековго КР Кылмыш-жаза кодексинин 304-беренесинин 4-бєлїмї — КР Жогор-ку Кеўешинин атайын єкїлчїлїгї боюнча кїнєє коюлган.

ЧЇЙ ОБЛУСУНДА ЄЗЇНЇН 16 ЖАШТАГЫ КЫЗЫН

ЗОРДУКТАГАН КЫЛМЫШКЕР АТАСЫ КАРМАЛДЫ

Чїй облусундагы Сокулук РИИБдин кайгуул-кїзєт кызматынын милиционер-лери тарабынан єзїнїн жашы жете элек кызын зордуктоого шектелген адам кар-малды. Чїй ОИИБдин басма сєз кызма-ты билдиргендей, 2013-жылдын 30-де-кабрында саат 19:00 чамасында Ново-Павловка айылынын 39 жаштагы тургуну єзїнїнїн їйїндє 16 жаштагы кызын кїч колдонуп зордуктаган. Бул тууралуу ми-лиция кызматкерлерине жабыр тарткан кыздын чоў энеси - кылмышкердин эне-си билдирген. Аталган факт боюнча сот-тук-медициналык жана соттук-биология-лык экспертиза тїзїлїп, КР Кылмыш-жа-за кодексинин 129-беренеси (зордуктоо) боюнча кылмыш иши козголгон. Ыкчам-изилдєє иштеринин жїрїшїндє шектїї катары мурда сот жообуна тартылган 1974-жылы туулган адам кармалды. Тер-гєєгє чейинки иликтєє иштеринде белги-лїї болгондой, кылмышкер, анын апасы жана 15 жаштагы уулу, жабыр тарткан 16 жаштагы кызы менен бирге жашаган. Ал эми кылмышкердин аялы 2011-жылы ка-за болгон. Ошондой эле, кылмышкер би-рєєнїн буюмун уурдоо фактысы боюнча 2011-жылдан 2013-жылга чейин тїзєтїї абагында жаза єтєгєн. Бошотулгандан бе-ри эч жерде иштеген эмес жана алкоголь ичимдигин колдонуп келген. Учурда кыл-мышкер тергєє абагына камалып, тергєє иштери жїрїп жатат.

Айбат пресс

17-январь, 2014-жыл

11ЄНЄРДЇН АЛДЫ КЫЗЫЛ ТИЛ

“СЕНДЕЙДИ СЕЙРЕК ТЄРЄЙТ КЫРГЫЗ ЭНЕ!”Моюнга алуу керек, Кыргызстандын

ММК жалаў єлкєдєгї саясат менен алпу-рушуп жатып, бул жашоодогу рухий дєє-лєттєрдєн кеп кылбай андан алыстап бара жаткансыйбыз. Адамзат эки гана байлык топтойт. Бири- материалдык байлык бол-со экинчиси рухий байлык. Экономикага эч тиешеси жок, бирок улутту-улут кылып турган ошол кєєнєрбєс рухий байлыктар эмеспи. Бул жєнїндє кем сєз кылып келебиз. Ушундан улам “Айбат” газетасы чыгарма-чылык жамааты єткєн 2013-жылы “Мидин Алыбаев” (эскерїїлєр) китебинин жарык кєргєнїн кеч билип калдык. Себеби, китеп “Нур” басмасынан аз гана нускада (200) жа-рык кєргєн экен. Болбосо єткєн жылы колго тийип калганда бул баа жеткис китеп “жыл-дын мыкты китеби” -даражасындагы (но-минация) улуу акындын айткан сєздєрїн талыкпастан элден жыйнап чогулткан фило-логия илиминин кандидаты, КУУнун доцен-ти Ишенбек Султаналиевге “жылдын мыкты илимпозу” -даражасындагы сыйлык ыйга-рат элек. Бирок, бизден мурда алкоону окур-мандар- эл єздєрї беришээр. Бизди дагы бир єтїнткєн нерсе, азыркы кезде илгери тота-литардык системанын камчысын чапкандар, кечеги коррупционерлер арам акчаларына эч ким окубаган, бирок, миўдеген нускада-гы олчойгон китептерди бастырып чыгарып жатышат. Мїмкїн, “Мидин Алыбаев” (эске-рїїлєр) китебин ири нускада бастырып сєз-дєрїн меценаттар табылып калаар.

Алтынды дат баспаган сыўары Мидин-дин сєздєрї да дат баспаптыр. Бир калем-ден лириканын ширеси тамызган, бир ка-леминен сатираны уусу тамган акын, ары чечен Мидиндин кєзї єткєнїнє быйыл 64-жыл болуптур. Бирок анын тирїї кезинде ар кайсы жерде, ар кандай учурларда айт-кан сєздєрї дат баспай эл ичинде жашап, далайларды бир кїлдїрїп, кумардан чы-гарып келет. Бабабыз Жусуп Баласагын:

Акыл кєркї- тил,Тилдин кєркї- сєз,Адам кєркї- жїз,Жїздїн кєркї- кєз, -деп айткан накыл

сєзїндєй “Айбат” газетасы мындан ары “тилинин кєркї сєз” -болгон Мидиндин айткан сєздєрїнє, лирикалары менен са-тираларына орун берип турмакчыбыз.

Эмесе, 1959 жылдын 6-декабрында ка-пысынан, табышмактуу болуп устаты Ми-диндин кєзї єткєндє шакирти кайран Бай-дылда:Талантыў таўкы чолпон жылдыз эле,Таптаган мїнїшкєрїў турмуш эле,Аялдар акын тєрєйт, баатыр тєрєйт, Сендейди сейрек тєрєйт кыргыз эне!

-деп аза ырын жазып таамай баа берген, Мидиндин “кызыл тилине” кезеп берели.

ААЛЫ ЖАНА МИДИНУлуу - Мекендик согуштун мезгилинде

Мидин киндик кан тамган Жумгалга Фрун-зеден кєчїп калат. Оокат-кечелерин маши-нага жїктєп коюп Мидин кайдадыр кєпкє жоголуп кетет. Бир кезде ал коюнуна бир кїчїк катып келди – дейт. Кєрсє ал Аалы Токомбаевдикине коштошуу їчїн барып, Аалыке бир кїчїк бериптир “ала кет” -деп, ошону кєтєрїп келет да элине кєчїп кетет. Ошондон кыйла убакыт єткєндєн кийин, алыскы Жумгалдан Аалыкеге Мидинден мындай кат келет экен.

Аалыке!Баягы єзїўїз берген кабылан,Кабаанак болду абыдан.Єзїўїздї тартыптыр, єжєрлїгї жагынан.Короого киши жолотпой,Жумгалга болду танымал.“Аалыкенин ити”-деп ,Алыста жїрсєм сагынам!

-деп жазган экен Мидике. Жогоруда-гы ырда “Єжєрлїгї жагынан” -деп жаз-ганы Аалы “єжєрлїк”, “єжєр” -деген сєз-дєрдї кєп колдончу экен. А. Токомбаев 1949-жылы Москва шаарында окууда жї-рїп 19-февралда Мидинге “Тентек иниме Аалыдан” -деген кат жазган экен. Ошол каттын башында залкар акын:

Туйлаган жаш кулундай тентек иним,Жыл єтсє болоор бекен жєнтєк иним.Чаектин булагындай тунук болбой,Бир кїнї кєрєєр бекен келтек иним.Сїйлєсє калемпирдин даамы келген,Кээде кырс, кээде кычкыл элпек иним.Жаўыдан “жашыл гїлдї кармады” -дейт, Кїтє кєр тїбєлїккє тентек иним. -деген ыр саптары менен баштап, анан

ал Мидинге бир аз насаат айтып, бул жак-тагылардын ал-ахвалын сурап, кайрадан єзїнїн абалы жєнїндє жазган сєзїндє “ден-соолук болсо жакшы, анын їстїнєн анча мынча ооруну “єжєрлїк менен тогот-пой койдум” -деп бїтїрєт катында. Мидин жогорудагы ырында “єзїўїздї тартыптыр, єжєрлїгї жагынан” -деп дал Аалынын єзї-нїн сєзїн, кайра єзїнє карата бута аткан-дай эле колдонгон экен. Айта кетїїчї дагы бир кеп, Аалы жогорудагы Мидинге жаз-ган катындагы ырда “Жаўыдан “жашыл гїлдї кармады дейт”- деп жатканынын себеби, Мидин ошол кезде азыр кєзї ти-рїї жубайы Жипариса Кудайбергеновага їйлєнгєн кези экен. Кийин Аалыке Моск-вадан кайтып келгенде жаш жубайларга єкїл ата болот.

МИДИН ЖАНА САЙРА КИЙГИЗБАЕВА

Атактуу опера ырчысы, “Тєкєлдєштїн тєрт кызынын” бири, СССРдин эл артис-ти Сайра Кийизбаева кєчєдє Мидин ме-нен жолугушуп калышат. Мидин дароо эле:

Сайра сен мага тийесиўби? -деген су-роону кабыргасынан коёт.

- Кантет, сен массыў го -дейт Сайра Ки-йизбаева.

- Ошол мастыгымдан айтып жатам да, таза болсом артист аялды алам демек бе-лем-дептир Мидике.

МИДИН ЖАНА АСЕК ЖУМАБАЕВЭлдик ырларды келиштире ырдаган,

опера жанрында жана сахнада талантын кєрсєтє алып, жалпы журтка таанымал ырчы, Кыргыз ССРнин эл артисти Асек Жумабаевдин башы кичинекей адам эле. Бир кїнї Мидин азыркы “Эркиндик” ал кездеги “Джержинский” бульвары менен Токтогул кєчєлєрїнїн кесилишиндеги “Люкс” аттуу борбордук универмагга ки-рип калса Асек Жумабаев шляпа тандап жаткан экен. Ал Мидинди кєрїп учурашып калат. Мидин:

- Алдагы шляпа башыўа туура бекен? -деп сурайт.

- Туура эле келет экен, мен 56 размер баш кийим кийем-дейт Асек. Анда Мидин:

- Айланайын, ушу кичинекей “чил ба-шыў” менен їйїўдї кантип таап барып жї-рєсїў? -деп айтса, дїкєндєгї эл, дуу!!!” деп жарылып кїлїшкєн экен.

МИДИН ЖАНА ЖАПАРКУЛ АЛЫБАЕВ

“Бир тїлєк” толуп калган кезинде сатира жазууга таптаган Мидин сатирик акын Жа-паркул Алыбаев менен Дзержинский буль-вары менен тємєн тїшїп “Ала-Тоо” кино-театрына карай єтмєй болушат. Азыркы Чїй кєчєсїнїн батыш жагынан бир “Моск-вич -400” маркасындагы унаа зуулдап келе жаткан экен, Жапаркул жаштык кылып ма-шинадан мурда єтїп кетїїнї кєздєп

- “Мидике ыкчамдаўыз, єтїп кетели!” -десе Мидин Жапаркулдун кїрмєсїнїн этегинен тартып токтотуп:

- Койо тур чунак, кибиреген “Моск-вичтин” алдында калып єлїшїптїр” -деп жаманатуу болобуз, андан кєрє аты жак-шы “ЗиМдин” алдына тепселип єлєлї-деп айткан экен. Ал кезде узундугу 5,5 метр, салмагы 2,5 тонна келген, азыркыча айт-канда “S классындагы”, республиканын жетекчилери гана тїшїп жїрїїчї, “ЗиМ”- (Завод имени Молотова) деп аталган эў эле чоў жеўил автомашина бар эле. Ми-дин ошол машинаны айтып жатат. Ал эми ал кездеги “Москвич-400” деген автома-шина болсо, азыр кєчєлєрдє жїргєн “Ти-ко” сыяктуу болчу.

АКЫН О. АБДЫЛДАЕВДИН ЭСКЕРЇЇСЇ

Акын Осмонжан Абдылдаевдин Мидин жєнїндє мындай бир эскерїїсї бар.

Дагы бир кїнї Мидин мага минтип кал-ды.

- Сен “Ленинчил Жаш” газетасында кор-ректор экенсиў, мен да корректор болгом. Аракка тоюп барып газеталардын мате-риалдарын окуганымда каталар мени ка-рай жїгїрчї. Мен болсо калем саптын учу менен каталарды ары карай тїртїп салчу-мун. Ошол кездеги чыккан газеталарды барактап кєрсєў, тамашанын баары ошол жакта-деп єзї кїлгєн экен кайран Мидин.

АКЫН С. МАЙМУЛОВДУН ЭСКЕРЇЇСЇ

Газетанын багытын азытыш їчїн редак-цияга акын-жазуучуларды, искусство адам-дарын, окумуштууларды чакырып кеўеш куруу адатка айланып кеткен. Ошондой кїндєрдїн биринде жыйынга Райкан менен жазуучу Касмаалы Бектенов эртелеп келет. Кыйла убакыттан кийин бир топ кызуу Мидин кирет бєлмєгє. Ошол кезде Райкан аракты таштап єзї айткандай “бєтєлкєдєн тамак ичпей калган” кези эле. Мидин ме-нен кол берип учурашып жаткан Райкан:

- Єєф ий, эшектин кєтєнї жыттанган кимдин оозу бул? -дейт. Мидин башкалар-га кол берип жатып артын кылчая Райкан-га карап:

- Ээй, урган, ал куйруктун астын качан жыттап кєрдїў эле?! -дегенде эле эл дуу! каткырышат. Катуу чыккан каткырыктан эски типографиянын їстї тїшїп кете жаз-даган экен.

МИДИН “КАР ЖААБАС КАРА КОЧКОРДО”

Мидин кайсы бир жылдары Кочкор жергесине барып калат. Ал жерде ыр окуп, куйкум сєздєн кеп айтып элдин черин жа-зат. Ошондой кїндєрдїн биринде кїлкї сєзгє моокуму канбаган бирєє:

- Я, Мидике, Кочкордо дагы бир топ кїн жїрїп кетсеўиз болот эле-деп каўкуулап калат. Анда Мидин:

- Кочкордун тукул тамдарына деле ала карга бир кыштап кетет турбайбы, ошол ала каргачалык жок бекенминби? -деп айткан экен.

Калеминен назик ыр жааган, калеминен уудай ачуу сатира нєшєрлєгєн, куйкум сє-зї єлгєн адамды кїлдїргєн Мидин єз мез-гилинде ичип-жегендердин, бюрократтар-дын сазайын бир єзї жалгыз берип келген. “Эгер Мидин азыр тирїї болгондо єлкєдє коррупция азыркыдай гїлдєбєйт эле” -де-ген ой пайда болот экен аргасыздан.“Жєжєнї

Жєлєєнї коюўуз.Мейли болсун,Кара чечекей кайныўыз.Мен сизге айтам-Бул оорудан айыгыўыз! -деген ырын

далайлардын кулагына сырга кылып та-гып таштамак. Азыркы дагы бир кесип кєй болбосо да бир тармакты мыкчый кармап турган атка минерди:Єзї билбей иштин жайын,Дыйкандарга їйрєтєт дайым:- Ой, жерди мындай айдаба,Топуракты тєє менен тебелетип майдала.Арыктын кулагына кум тєк,Чым менен байлаба!

-деген ыры менен тєш талаштыра сокмок.Кайталангыс акын Мидин табышмактуу

жагдайда кєз жумган. Бул кайгылуу окуя-нын сыры азыркыга чейин жабылуу бой-дон калып келет. Єткєн 90-жылы кыргыз мамлекетин тїптєгєн бирок Сталинизмдин курмандыгы болгон Ж. Абдрахманов, Б. Исакеев, Э. Эсенаманов жана башкалардын бей єлїмїнїн сыры ачылды, бирок, Ми-диндин єлтїрїлїшїнїн сыры дагы эле бек турат. Бул єлтїрїї жєнїндє ар ким ар кан-дай версияларды айтып келишет. Менин версиям боюнча Мидиндин кєзїн ошол кездеги ири масштабдагы коррупциянын

єкїлдєрї єлтїртїшкєн. Минтип кесе ай-тышка кєптєгєн аргументтер жана факты-лар бар. Мындай версияны газетанын ке-лерки сандарынын биринде айтмакчыбыз.

МИДИН-САЯБАНЄткєн 2013-жылдын 26-ноябрында Ж.

Баласагын атындагы Улуттук Университет-те студенттер їчїн илимпоздор, акын жа-зуучулардын катышуучулары менен “Ми-дин Алыбаевдик окуу” аттуу адабий кече болуп бул кечеде улуу акын жєнїндє 4 саат бою ар кыл ойлор айтылып, “Мидин Алы-баев” (эскерїїлєр) китебинин бет ачаары болуптур. Ушул кечеге катышкан Мидин-дин жердеши, жээни, белгилїї публицист-журналист Жолдошбек Токоев мындай ой-ду ортого таштаптыр.

“Мен кєркєм маданияттын чєйрєсїн-дє дем алып, гедонистик образда жашаган адам катары мындай ойду айтаар элем. Кєп мезгилдер бою дїйнєлїк поэзияны илик-теп кєрдїм. Байыркы доордогу Грециялык акын, Сафо ( б.з.ч. 7. кылым) Римдик акын-дар Катулл, Гораций, Овидий, Европада-гы кайра жаралуу доорундагы (ренессанс) Италияда: акындар Петрарка, Данте, Фран-цияда: Шенье, Вион, Англияда: акындар Шекспир, Байрон, Германияда: Гете, Шил-лер, Венгряда Петефи Россияда 19 кылым-да Пушкин, Лермантов, 20 кылымда Есе-нин бїгїнкї кєзї тирїї А. Дементев жана башкалар лирика жаратышыптыр, бирок, бирєєсї да Мидиндей сатира жаза алышкан эмес экен. Мидин болсо лириканы да сати-раны да кош колдоп алып жїргєн. Мидин-дин феномени ушунда турат. Мына ушун-дай дїйнєлїк поэзияда єз салмагы бар Ми-динди бийлик барктабай, баалабай келет. Менде бир ой уялап жїрєт. Ал ой мындай. Бишкектеги “Айчїрєк” дїкєнїнїн артында батыш тарабында “А. Малдыбаев атындагы академиялык опера жана балет театрынын” артында бир чакан саябан (парк) бар. Кел-гиле ушул жерди бїгїндєн эле “Мидин-сая-бан” атап коёлу. Поэзиянын ышкыбоздору келип ушул саябанда ыр окушсун. Бул масе-ле менен тиешелїї бийликтик органдары-на кайрылып кєрєлї. 2017-жылы Мидин-дин 100-жылдык маарекеси болот эмеспи, ошол мезгилге чейин ошол жерге Мидин-дин эстелиги да туруп калаар “эл бар, журт бар” -дегендей. Антпесек азыркы ач кєздєр ал саябанды да жок кылышып имараттарды салып башташаары бышык” -деп олутту де-милге кєтєрїптїр. Бул демилгеге силер кан-дай дейсиўер окурмандар?

Адатта элибиз “кїлкї -ємїрдїн мїл-кї” -деп келишет. Бул чындык. Медици-на илими: “адам бир жакшы кїлгєн кезде организмдин єзїнєн (биз ооруп калган-да) 10- кїн катары менен ийне сайдырып алуучу аскорбин кислотасы табигый тїрдє иштелип чыгаарын далилдешкен”. Бекер аскорбин кислотасын алгыўыздар келсе, ден соолугуўарды чыўдап алууну каала-саўар, анда -Мидиндин єлбєс сєздєрїнєн окуп каткырып алгыла. Рухий азык алгы-ўыздар келсе, акындын ырларынан кумар кандыргыўыз келсе, анда “Айбат” газета-сын мындан ары їзбєй окуп туруўуздар.

Болот КОЖОГЕЛДИЕВ

17-январь, 2014-жыл

12 ИСЛАМ

ШАРИЯТ БОЮНЧА

КОРКУУНУН ЧЕГИ ЭМНЕДЕ?

СУРОО: Тїндє уктаганда сїйлєнє берем. Кантип калтыр-сам болот?

ЖООП: Даарат алып, куп-тан намазын окугандан кийин “Аятал курси”, “Фатиха”, “Их-лас” , «Фалак», «Нас» сїрєєлєр-дї окуп, Кудайдан суранып жа-тыўыз. Жаман иштерди кылба-ўыз, “казанда болсо чємїчкє чы-гат” дегендей жїрєгїўїздє жаман нерселер болсо чыгат. Жакшы жїрсєўїз эмне їчїн жаман сєз-дєр чыгышы керек?

СУРОО: Кырк кїн, 4 ай даа-ватка чыгуу кайсы китепте кел-ген? Дааватка чыгуу парзбы же сїннєтпї? Сиз дааватка чыга-сызбы?

ЖООП: Бул парз, же сїн-

нєт деп чектелїїдєн дагы жого-руда турган бир нерсе. Даават кылуунун єзї- парз. Ал эми кырк кїндїк, тєрт айлык дегендери-биз тартип. Менин сизге ушин-тип жооп жазып олтурганым да-гы даават. Анда –мында даават-ка чыгып турам. Мага дааватчы бир туугандарым менен чогуу бо-луп, бир жамаатта жїргєн жагат. Анткени, чыныгы дааватчылар такыбалыкты карманышат. Да-йыма адептин чегинде жїрїшєт. Эч качан сага зулумдук кылыш-пайт. Бейишке кирїїгє ылайык-туу заттар деп ойлойм.

СУРОО: Турмушка чыга тур-ган кыз менен канча жолу сїйлє-шїш керек. Кызга канча калыў бериш керек? Сїйїї бар экенине ишенесизби?

ЖООП: Турмушка чыга эле-ги менен деле, мурда турмуш-ка чыкканы менен деле бир эле жолу сїйлєшєт. Андан ашыгы болбойт. Калган сїйлєшїїлєрдї никеден кийин кенен-кесири єт-кєрє бересиў. Калыўдын эў азы азыркы учурда беш миў сом. Эў кєбїнє чек жок.

Сїйїї бар. Сїйїї бар экенине ишенмек турсун, єзїм дагы би-лем. Ошону менен жашайм. Мен-деги ал назик сезим балдарым-дын апасына арналган.

СУРОО: Кыяматта Иса пай-гамбар келип, бардык адамдар-га сот жїргїзїп дажжалды жеўет деп айтылат. Дагы Иса пайгамбар “мен башымын, аягымын, альфа-мын-омегамын” деп айтыптыр. Инжилди окуп Исага ишенич артсак кандай болот?

ЖООП: Иса пайгамбар Кыя-матта эмес, Кыяматтын алдында келет. Келип экєєбїздєй намаз окуйт. Чочкону єлтїрїп, айкаш-кан жыгачын сындырат. Ал эми "альфа-омеганы" билбейм. Ин-жилди окуганга болбойт. Куран-да, хадистерде, Ыйса пайгамба-рыбыз жєнїндє кандай маселе-

ге муктаж болсок, ошонун баары бар. Эч кыжаалат болбо. Єз ага-сын агалай албаган, жат агасын сагалайт.

СУРОО: Диндин туура бута-гында баратканыбызды эмнеден, кантип билсек болот?

ЖООП: Мусулман жаамат менен чоогу жургєн болсоў, туу-ра кетип айтканыў ошол болот. “Ахли сїнна вал жамаат саваабул ‘азам”. Кєпчїлїк жаамат менен кетип аткан болсоў, туура жол-до болгонун ошол болот. Ушул мечиттегилер менен чоогусуў-бу, туура жолдо кетип атасыў, Ин ша Аллах.

СУРОО: Ассаляму алейкум, айылда, буудайды каптарга сак-ташап эмеспи, негизи эле буудай сактаган жерде чычкан аралап, кээде чычкан буудайдын арасын-да єлїпкалат. Ошол буудайдан жасалган унду пайдалануунун шарияттын єкїмї кандай?

ЖООП: Чычкан єлїп калса чычканды ыргытып жибересиз, болду. Ал суу эмес, ал курук, "фї" деп їйлєп койсоўуз, чаў болуп калса, ошону менен кетти. Ал эмес чычкан сары майга тїшїп калса, сары май кышында тоўуп

калган болсо, чычканды жана чычканга тийген жерди алып ыр-гытасыз, болду. Анан суюк майга тїшїп калса, суунун єкїмїндєй. Суюктуктардын єкїмїнїн баар-дыгы бирдей болот.

СУРОО: Шахмат, бильярд спорт оюндары азгыруу болуп эсептелет, бирок азгырыкка жет-кизбей, ойноп мелдешке чыкса болобу?

ЖООП: Шахмат атайын ха-дистерде айтылынып калынган, "шаах" деген падыша, "маата" деген єлдї деген. Шахмат ошон-дон келип чыккан, арапча бул. Падыша єлдї дегенди тїшїндї-рєт. Бул макрух, кандай болгон кїндє дагы шахмат оюну.

Ал эми бильярд, башка бир спорт оюндары булар намаздан азгырбаса, ортосуна мелдеш (акча чогултуп ортого койуу) койбосо боло берет. Бул ханафи мазхабта, ал эми шафи мазхабта шахмат ойносо болот себеп де-генде акыл эсти курчутуп турат деп айтат, бирок ибадаттан аз-гырбасын. Демек сунний маз-хабтардын биринде болгондон кийин ал нерсеге моюн сунган болсо жакшы эле.

Кїнїмдїк тиричиликте майда кєрїнгєнї менен ишеним, ибадатка таасири кїч болгон суроолор арбын. Ислам бїтїндєй жашоо системасы болгондуктан, тиричилигибиздеги ар бир кєрїнїш, кубулуш, аткара турган ишибизде "Шариат эмне дейт?"- деп їўїлїп турабыз. Ар маселеде билбеген нерсени билгендерден сурап, тууралыкка умтулуубуз ислам менен толук жашоого аракет кылганыбыздан кабар берет. Окурмандардын бул муктажыдыгын эске алып, «Окурман сурайт» деген рубриканын алдында дин таануучулардан жооп алып берип турмакчыбыз. Окурмандардын суроолоруна Чубак ажы Жалилов жооп берет.

«Андан соў силердин жїрєгїўєр таш сыяктуу, же андан да катуурак болуп калды. Анткени таштардын арасынан сызылып агып чыккан булактар бар, алардын арасында ташты жарып чыккандары жана алардын арасында Аллахтан корккондугунан тємєн аккандары бар. Аллах силердин жасап жатканыўарды байкабай калбайт». (Бакара, 74. )

Бул аяттагы кайрылуу бани Исраил коомуна айтылса да, му-фассирлер жалпы маанини кам-тыйт дешет. «Аллахты эстегени їчїн жана акыйкаттын тїшкєнї-нє ыйман келтиргендин жїрєгї жибий (корко) турган учур кел-диби?» (Хадид,16) Албетте кел-ди, бир гана жумшак жїрєктєр Аллахтын алдындагы коркунуч-тан жаш тєгїїгє даяр. Кантип таш жїрєктєрдї жумшартабыз жана Жараткандын алдында да-йым кулдукта болууга кєндїрє-бїз? Єзгєчє илим издеген учур-да єзїбїздї Аллах алдындагы коркунучтарды сезїїгє кантип мажбурлайбыз. Аль Куртуби єз тафсиринде тємєндєгї аятты келтирет: «Алар ыйлап, эт бетте-ри менен жыгылат. Аларга (бул) коркууну арттырат» (Исра, 109)

Ар бир илим алуучунун жїрє-гї Куран укканда коркунуч ме-нен багынууга толгон деўгээлге жетиши керек. Кимге илим бе-рилип, бирок ал ыйлабаса, ал илимге татыктуу эмес. Ошондук-тан Аллах илим ээлери жєнїндє мындай дейт»,-деп Куран аятын келтирет.

«Бул пайгамбарлар, Аллах єз мээримдїїлїгїн кєргєзгєн Адамдын жана Нух менен бирге ташыгандарыбыздын урпакта-рынан, Ибрахим менен Исраил-дин урпагынан туура жол кєрсє-тїп, тандаган кишилерибизден. Аларга Мээримдїїнїн аяттары окулган кезде, алар эт-бетинен кетип ыйлаган абалда сажда кы-лышат». (Марям, 58)

1. Куран окуу жана анын аят-тарга ой жїгїртїї

Ибн Масуд Пайгамбарыбыз менен болгон учурдагы мындай

окуяны баяндайт: «Пайгамбар: -Мага Куран окуп бер,-деди.Мен:- Оо, Аллахтын элчиси Ку-

ран сизге жиберилсе мен кантип окуйм,- дедим.

Ал: -Мен башка бирєєнїн окуганын жакшы кєрєм,- деди. Мен «Ниса» сїрєєсїн окуп, бул аятка жеткенимде, «Эгер Биз ар бир элден кїбє алып келсек, сени буларга каршы кїбєлєндїрсєк, (каапырлардын абалы) кандай болоор экен». (Ниса, 41)

ал: -Жетиштїї,- деди. Мен аны караганымда кєздєрїнєн жаш тамып жаткан экен. (Аль-Буха-ри, 5050; Муслим, 800)

2. Аллахтын азабынан коркуп, (єзгєчє адам єзї мене єзї калган-да) ыйлоонун маўызы.

Абу Хурайра (Аллах андан ыраазы болсун) мындай дейт: «Аллахтын элчиси айтты: «Ал-лахтын азабынан коркуп ыйла-ган адам сїт желинге бармайын Отко кире албайт, а Аллах жо-лунда кїрєшкє чыккандагы чаў тозок тїтїнї менен бирге боло албайт» (Тирмизи, 1633; Аль На-саи, 3108). «Сїт желинге кайтып бармайын» дегени метафора тїз мааниде кабыл алсак, андай бо-лушу эч мїмкїн эмес. «Чынды-гында, ким Биздин аяттарды чет-ке какса, текебер болсо, аларга асмандардын дарбазалары ачыл-байт жана тєє ийненин кєзїнєн єткєнгє чейин Бейишке кириш-пейт. Кїнєєкєрлєрдї ушинтип жазалайбыз». (Аараф, 40 )

Пайгамбарыбыз (Аллахтын тынчтыгы жана ыракматы бол-сун) мындай дейт:«Аллахтын кєлєкєсїнєн башка эч бир кєлє-кє болбогон Сурак Кїнїндє Ал-

лахтын кєлєкєсїнє калкаланган жети тїрдїї адам бар. Алар: адилеттїї падыша, жаштыгы-нан Аллах жолунда кызмат кыл-гандар, кимдин жїрєгї мечитке байланган болсо, Аллах ыраазы-чылыгы їчїн сїйїшїп, табышып жана Анын ыраазычылыгы їчїн ажырашкан адамдар, бай жана чырайлуу аялдын азгырыгынан «Мен Аллахтын каарынан кор-ком»,- деп баш тарткан адам, оў колу берген садаканы сол колу кєрбєгєн (жашыруун садака бер-ген) адам жана (тїнбї, кїнбї) жалгыз олтуруп Аллахты эстеген-де кєзїнєн жашы тєгїлгєн адам. (Бухари, 660; Муслим, 1031)

Жалгыз калгандагы ыйлоодо адам мактанычтан алыс болот. Эгер адам буга умтулса, Аллах-тын улуулугун жана кудуретин сезїїгє жан їрєп, ыйласа, анда кєлєкє табылбаган Жаза Кїндє Аллахтын кєлєкєсїндє болууга татыктуу болот.

3. Єзїбїздїн абалыбыз, кї-нєє кылууга батынганыбызда, ушул абалда Аллахтын менен жолугушуудагы коркунучка ой жїгїртїї.

Адилеттїї адамдардын би-ри бул тууралуу айтылганда кї-нї, тїнї ыйлай турган. Суфъ-яндын минтип ыйлап айтканы бар: "Мен єлїм алдында диним-ди тарттырып жиберемби деп корком». Исмаил ибн Закарийа коўшусу Хабиба ибн Мухаммад тууралуу мындай деп баяндайт: «Ар кїнї кечинде жана ар кїндїн таўында да анын ыйлаганын угар элем. Аялына эмне болгондугун барып сураганымда, «Аллахтын аты менен касам ичем, качан кеч киргенде ал таўга жетпей ка-ламбы деп, таў киргенде кечке жетпей каламбы деп коркот»,-деди.Такыба момундарда мына ушундай Аллахтан болгон кор-куу, коркунучка єрттєнїп ыйла-ганды адат кылышкан. Йазида аль Ракашинин кєп ыйлаганды-

гын сындашып, мындай дешет: «Эгер от сен їчїн гана жаралган болсо, сен мындан артык ый-лабайт белеў? Анда ал: «А, от менден башкалар їчїн да жа-ралды беле?»- дейт. Сулаймиден сурашты: «Кайгы деген эмне?» Ал: «Силерге кїйїт! Єлїм колум сыяктуу жакын, кабыр - менин їйїм, мен Сурак Кїнїндє турам, сапарым тозок їстїндє єтїп жа-тат. Єзїмдє эмне болуп жатка-нын билбейм»,- деген. Фадаллах ибн Сайфи да кєп ыйлачу эле. Анын аялына бирєє келип, «Ти-гиге эмне болду?»,- дейт. Анда аялы мындай деп жооп берет: «Ал жолум алыс, азыгым аябай аз дейт»,- деп жооп берет. Аль-Хасан бир жолу тїнї ыйлаганы-нан коўшусунун тынчын алат. Алар эмне болгонун сурашат, ан-да Аль-Хасан мындай деп жооп берет: «Мен кылган кїнєємдї эстедим, ошон їчїн ыйладым». Тамим аль-Дари (Аллах андан ыраазы болсун) бул аятты кел-тирип: «Же жаман иштерди жа-сагандар, єздєрїн ыйман келти-рип, жакшы иштерди жасаган адамдар сыяктуу эле биз да жа-шоодо, єлїмдє алар менен бир-дейбиз деп ойлошобу? Алардын (єздєрїнчє) чыгарган чечимдери кандай жаман?!» (Аль Жаасия, 21). Ушул аятты таў аткыча кай-талай да, ыйлай да берди. Хузай-фа (Аллах андан ыраазы болсун) да кєп ыйлай турган. Андан ый-лаганынын себебин сурашканда, «Мени Аллахтын ыраазычылы-гы кїтїп турабы, же каары кї-тїрїп турабы билбеймин»,- деп жооп кылат. Саад ибн аль Акрам айтат: «Ибн Масуд менен сейил-деп жїргєнїмдє, ал оттон ысыган темирди алып чыгып жаткан те-мирчининин жанынан єтїп бара-тып, эриген темирди карап туруп ыйлап жиберди»,-дейт.

4. Аллахтын алдындагы мил-деттерибизди татыктуу аткара албай жаткандыгыбызды сезип,

єзїбїздї єкїнїїгє їйрєтїїбїз керек.

Тїнкї ибадатта ыйлоо жан дїйнєнї жабыркаткан оорулар-ды дарылайт. «Ушул Сєзгє эм-неге силер таў каласыўар?! Ый-лабастан (эмнеге) кїлєсїўєр?!» (Ан-Нажм, 59-60).

5. Жамандыктан сактануунун ыйы

Ибн Омар (Аллах андан ыраа-зы болсун) мындай дейт: "Аллах-тын элчиси (Аллахтын тынчты-гы жана ыракматы болсун) аль Хижрдан єтїп баратып, (Тамуд элинин жери) мындай деди: «Ким єзїн таарынткан болсо, їйлєрїнєн чыкпасын, эгер си-лер ыйлабасаўар аларга болгон, силерге да болот». Кийин Аллах элчиси башын жаап, бул єрєєн-дєн алыстап кеткичекти када-мын ылдамдатып жєнєдї. (Бу-хари, 3380; Муслим 2980)

6. Аалымдардын окуу, дарс-тарына катышуу жїрєктї жум-шартат.

Аль Ирбад ибн Саарийа (Ал-лах андан ыраазы болсун), ыйла-ганды адат кылгандардын бири айтат: « Аллахтын элчиси (Ал-лахтын тынчтыгы жана ыракма-ты болсун) жїрєктї элжиреткен сєз айтканда биздин жїрєктєр толкуп, кєздєрїбїз жашка толду» дейт. (Тирмизи, 2676; Абу Давуд, 4607; Ибн Маджа)

Кадырман окурман, сиздин Кудайдан коркууўуздун чеги кайда? Куран аяттарын укканда, окуганда жогоруда сєз болгон такыбылардай жїрєк титиреген абалга жетесизби? Ырайымдуу заттан калканч издеп ибадатта-рыбызга назар салалык, кемти-гин толуктайлык. Кылган иши-бизге жооп берер кїндїн жакын экенин сезелик, мындай сезим-дер Кудайга жакындообузга ше-рик болсун. Аллах бизди Єзїнїн сїйїктїї жана Єзї ыраазы бол-гон пенделеринен кылсын!

www

17-январь, 2014-жыл

13ЭКРАН МАЕК

Айтурган САТИЕВА, диктор:

“Актриса, ырчы, бийчи, сїрєтчї болгум келчї”

- Айтурган маегибизди сенин бак-тылуу балалыгыў єткєн айылы-ўан баштасак.- Балалык... Менин балалыгым

тарыхта тереў орду бар Єзгєн районунун Кызыл-Сеўир де-ген айылында єттї. Ата-энем экєє теў мугалимдер, 5 бир туугандын 4-сї, ата-энемдин мага чейин 3 баласы болсо да кєп жыл кїтїп жїрїп кєргєн ымыркайы бол-гон экенмин. Ара тєрє-лїп, чабал болуп, аныма байланыштуубу же мї-нєзїмбї эрке, єжєр кыз болуп чоўойгом. Бирок тентек эмес элем, теске-рисинче ызы-чуу салып ойногон курдаштарым-ды кичинекейимден эле жактыра бербечїмїн. Жаныбарлардын бар-дык тїрїнїн балдары, кооз єсїмдїктєр жада калса асмандагы булутка да убай салып, сырдашып ойночумун. Азыр ойло-сом мїнєзїм тїнт кєрїнсє керек эле. Бирок эс тартып мектеп босогосун аттаган-дан баштап, ыр-бийге жакын болуп, мектептин салтанат ке-челеринин кєркїн ачуу менен алек болоор элем. Сабак жазган эжеме кошулуп китеп барактап жї-рїп, 1-класска барганда эле китепти шыр окуп калгандыктан, мугалимдерим єз классыма жомок окутуп же билген жо-мокторумду айттырып отургузуп койгон кїндєрї кєп эле болчу . Апам кыргыз ти-ли адабиятынан сабак бергендиктен, бала кезимдин ар бир тїнї жомокторго шире-лип єткєн. Укмуштай кызыктуу, элестїї кылып апам айтып берген жомоктор, Бе-гайым Жайчиеванын радио аркылуу оку-ган жомоктору менин адабиятка болгон кызыгуумду тїптєдї.

- Кичинекей кезиўде кайсы кесип-тин ээси болууну кыялданаар элеў?- Бала кезимде бардык наристелер

сыяктуу эле кыялдарым бийик болчу. Ке-сиптин оош-кыйышын тїшїнбєгєн ту-нук сезимдїї куракта деле чыгармачы-лык дїйнєсїнїн тегерегинде кыялданаар элем. Актриса, ырчы, бийчи, сїрєтчї бол-гум келчї. Бир аз эс тартып калганда, ата-энемдей болуп мугалим болгум келчї. Ал эми журналистиканы, теледен белгилїї дикторлор Тамара Жаманбаева, Тамара Алсеитова, Ширин Жумагулова эжелер-дин алып баруусундагы кабарларды кє-рїп, кызыгуум артып баштаган.

- Канча жашыўда турмушка чык-тыў?- 21 жашымда турмушка чыктым.

- Уулуў чоўоюп калса керек? Кими-ўерге окшош?- 4 жаштан єтїп калдык. Келбетинен

атасына, мїнєзї, ден соолугу жагынан ма-га окшош.

- Журналистикага кандайча арала-шып калгансыў? Алгач кайсы тар-макта иш алып бардыў?

- Ошол єспїрїм курактагы кызы-гуум, мектепти аяктаган соў кесип

кылып тандоого алып келди. И. Арабаев атындагы КМУнин

журналистика факультети-нин 1-курсуна тапшырган-дан баштап эле “Байчече-кей”, “Жеткинчек” гезит-терине сырттан кабарчы болуп аралашып калдым. Анткени ага чейин мек-тепте окуп жїргєндє эле башка гезиттерге чакан материал, ыр, чыгарма-ларды жазып жиберип турчумун. Анан журна-листикага келгенде Ка-закбаев Дайыр деген агайыбыз, “журналист-бул жаза билїїсї ке-рек. Эгер текст жазганды билбесеўер, канчалык кызыгууўар кїч болсо да, азыртан башка факуль-тетке которулуп, башка

кесипти тандагыла” дегени кулагыма кїмїш сырга бол-

ду. Каалап келген кесибим-ди жоготуудан корктумбу, же

кызыгуум арттыбы айтор жо-горуда айткан гезиттерге ара-

лашып, макала жаза баштадым. Кєп єтпєй, кыргыз радиосуна ба-

рып калып, радио дїйнєсї мени єзї-нє тартып кетти десем болот.

- Радио, гезит жана телевидение-нин кайсынысы жїрєгїўє чукул?- Їчєє теў менин каалап кїткєн нарис-

телеримдей . Бєлїп карап, бирин экинчи-синен артык же кем дей албайм. Їч тар-макта теў иштеп кєргєн журналист ката-ры, учурда їчєєнї теў бирдей алып кетсем деген ойлорум бар. Бирок тилекке каршы убакыт жол бербей келет.

- Белгилїї дикторлордон кимдин дикциясын баалайсыў?- Єзїм кайталангыс диктор Тамара Ал-

сеитованын тарбиясын алып, мектебинен єтїп калганмын. Ушунума кезегинде маа-ни бербептирмин, бирок менин радиодон телеге секирик жасоомо эженин сабакта-ры чоў кємєк берди. Тилекке каршы эже-ден эрте айрылып калдык, бул кыргыз дикторлугунда чоў жоготуу болду. Азыр эженин кєзї тирїї болсо, кїн-тїн дебей сабагын окууга даяр элем аттиў. Ошон-дой эле Россиянын 1-каналынын диктору Юлия Панкратованын окуу стилин жак-тырам. Азыр тилекке каршы укпай кал-дым, “русское радионун” Казакстандагы студиясынан радио берїїлєрдї алып бар-ган Акшолпан деген (фамилиясы эсимде жок) радио диктору бар эле. Ушунчалык дикциясы так, їнї жагымдуу болчу. Мен анда студент кезим болгондуктан, боло-чокто ушул диктор менен таанышсам деп кыялданчумун.

Негизи дикторлук талыкпаган эмгекти жана чоў жоопкерчиликти талап кылган

кесип болгондуктан, бул кесипке аттан-ган жана аркалап келе жаткан бардык кесиптештериме ийгилик гана каалар элем.

- Купулга толгон ыр сапта-рын кулпуртуп жазып ка-ласыў. Ыр жазууўа эмне тїрткї болгон?- Рахмат, Ыр жазып, поэ-

зия дїйнєсїндє эркин сїзгєн акынмын деп атоодон алыс-мын єзїмдї. Жєн гана айрым учурларда кандайдыр бир окуяга таасирленгенде уйкаш саптар жаралып калат.

- Акындын алгачкы саптары ак сїйїїгє арналат эмеспи. Се-нин алгачкы саптарыў кимге арналган?- Мїмкїн. Бирок мен алгачкы

ырды 7-класста окуп жїргєндє Ош 3000 деген сынакка карата, шаарыма ар-нап жазган элем. Айылдан районго, ра-йондон областка чыгып, байгелїї орунга ээ болгон ырым, мага стимул болду ок-шойт. Ошондон баштап жогоруда айткан-дай, республикалык, областтык гезиттерге кутучага салып, почтанын кєк жашигине салып ийгенди адатка айлантып алгам. Ошум менин кылымдарды карыткан,Орун алган тээ байыркы тарыхтан.Ортосунда чєгїп жаткан ыйык тоо,Ойлойм дайым жаралган го кайыптан.

Аталарым бабаларым кеп козгойт-Сулайман Тоо чєгїп жаткан тєєгє окшойт.Балким анда... Улуу Жибек Жолунда,Жїк артынып келе жаткан тєє окшойт- деген саптары эсимде калыптыр.

- Жаш акындардан кимдин поэзия-

сын берилїї менен окуйсуў?- Жаш акын десек туура болобу? Мир-

лан Самыйкожонун калемине таандык ырлар єзгєчє жагат. Зайырбек Ажыматов-дун ырлары жана да лирикалык ырларды жазганда кєшїлїп уйкуў келген Сайра Ба-тыркулованын чыгармачылыгын баалайм.

- Ырларыўа обон чыгарып берейин дегендер барбы?- Мен ыр жазып, чогултуп деле олуттуу

мамиле кылбаптырмын. Бирок соўку учур-ларда блокнотко эмес, социалдык баракча-ларыма жазып койгондуктан топтолуп кал-ды. Айрым бир замандаштарымдын сунушу менен китеп кылып чыгарсакпы деп да ту-рабыз. Убакыт кєрсєтєт. Ал эми жазылган соў обон чыгарайын дегендер боло элек, бирок сейрек кезде даяр обонун кєтєрїп келип, ага момундай мїнєздєгї ыр керек жазып берчи дегендер болот. Андай учурда жазып берген текстимдин автору єзїў эле бол деп аткаруучуга белек кылып коём. Се-беби мен акын болбогондон кийин, аны їс-тїнє мен каалагандай эмес, ал каалагандай ыр жазылып жаткан соў, кєбїнчє мындай ырлар жеўил желпи болуп калат.

- Илхом кандай учурда келет?- Илхом, эргїї... бардык эле идеялар-

дай, кара сєз жазамбы же ыр жазамбы кєбїнчє башымдан єткєн, уккан-кєргєн кїбє болгон окуялардын їстїнєн ойго ба-тып, ойлонуп калган кезде жаралат мен-де. Анда да бїтїндєй чыгарма эмес, ошол чыгарманын єзєгї, ядросу десем туура болот го. Ошол кезде кармап жазып кал-саў чыгарма жеўил кетет. Эгер мїмкїн-чїлїк болбой калып, эсиўде сактап анан жазам десеў, супсак жазылып калгандай сезилет єзїмє.

- Сен їчїн сулуулук эмне?- Мен їчїн сулуулуктун єзї башкалар-

га бакыт тартуулоочу фактор. Айырма-сы жок, ал кыймылдуу нерсеби же кый-мылсызбы. Ал табияттын сулуулугубу же адамдар тарабынан жасалган жасалма-бы. Анткени сулуулук бул кооздук, ал эми кооздукту кєргєндє ар бир адам кєз ир-мемге болсо да жылмайып, суктанып алат. А бакыт деген кєз ирмемдерден гана турат эмеспи. Ал эми аял затынын сулуулугу, бул деле жогорудагыдай кєрїнїш, бирок муну ар коом ар тїрдїї баалайт сыягы.

Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА

1313

бийчи, сїрєтчї болгум келчї”бийчи, сїрєтчї болгум келчї”кесип болгондуктан, бул кесипке аттан-ган жана аркалап келе жаткан бардык кесип болгондуктан, бул кесипке аттан-ган жана аркалап келе жаткан бардык кесип болгондуктан, бул кесипке аттан-

кесиптештериме ийгилик гана каалар

- Купулга толгон ыр сапта-рын кулпуртуп жазып ка-

- Акындын алгачкы саптары ак сїйїїгє арналат эмеспи. Се-нин алгачкы саптарыў кимге

- Мїмкїн. Бирок мен алгачкы

Сїрдїї, сулуу, ажарлуу, мукам їндїї 5-каналдык диктору Айтурган Сатиева менен бир чай кайнам отуруп маек курдук. Кєрсє, диктордун жїрєгїнїн тїпкїрїндє укмуш сырлар жатыптыр...

17-январь, 2014-жыл

1414

Кубаттарымдын демине эч нерсе теў кел-бейт. Сагындым силерди. Телефондон бал-дарымдын аталап чурулдаган їнї баарын унуткарды. Эч кандай бєтєн аял жок, бал-дарым гана бар. Келгенимди билсин деп, тєшєгїмдї жыйбай, дасторконду чачкан бойдон калтырып, шашып жолго чыктым.

Суусамыр аппак болуп карга чулган-ган. Чычкан капчыгайындагы карагай-лар, майда бадалдардан бери бубак басып, зыўкыя каткан. Жїргїнчїлєрїм бака-ша-ка тїшкєн шайыр жигиттер экен. Россия-га барып иштеп, кєўїлдєгїдєй акча менен келе атышыптыр. Ал жакка баргандагы кыйналгандарын, алдангандарын, анан кєнїп калышкандан кийинки кїлкїлїї жоруктарын айтышып, каткырган бойдон Ошко кирип келдик.

Келгенимди уккан Алымбек їйгє келип, оюма келбегенди айтты.

- Атабызга барып келдим, аке. Аялы кайтыш болгонуна їч жыл болуптур, ан-дан эки кызы бар экен. Экєє теў турмушка чыгып кеткенден кийин, єзї жалгыз бир їйдє калыптыр. Жашоосу оор, ооруп, тє-шєктє жатыптыр. Ары караса карайт, бери болоор тїрї жок.

Мен эмне болуп турам? Дайынын ук-канга кайдыгер болуп, ооруганын аяныч сезими болгон жок.

- Кайсыл жерде жашайт экен?- Сары-Челек тарапта.- Оо уу, ушундай алыска барып кел-

диўби?- Алыс болсо эмне болуптур. Атамды

кєрсєм деген арманым...- Кыздары келип каралашат бекен?

Ошончо эле жашоосу жаманбы?- Ооба. Эми алар бирєєнїн бїлєєсї да.Бул ой башыма кайдан келе калды:

“Бизди таштап кеткенинин азабын бал-ким ошентип тартып жаткандыр”. Ушу-нумду Алымбек билип кала тургансып, уяла тїштїм.

- Барып келели, аке. Бизди кєрїп куба-нып калсын.

Бурк эттим:

- “Кєрїп алгын, таштап, карабай кеткен балдарыў бизбиз, табышып алдык” деп табалаганыбы?

Алымбек саамга таў кала карап калды. Кєзїндє “ушундай таш боор белеўиз” де-ген кєз караш.

- Аке, кечиримдїї болгон жакшы. Ємїрдї таштап, єлїмгє баш койгон пен-дени тїшїнїўїз. Єлєєрїнє кєзїм жетпесе, їйгє алып келип бакмакмын.

- Эмне, эмне?! Ата болуп єзї бизди ба-гып коюптурбу?

Атабызга келгенде экєєбїз тил табыша албаганыбыз менен ак кєўїл, барбаўдага-ны менен жїрєгїмє жакын.

Чайдан кийин кой десем болбой, жал-быракка толгон короону єзї эле шыпы-

рып кирди.- Балдарыўыз кичине, жеўем жаш бала-

сы менен колу тийбейт. Сиз болсо тиричи-лик деп, талаалап жїрсєўїз. Мен шыпыр-баганда ким шыпырмак эле.

- Кой дейм, єзїм эле шыпырам. Кошу-налар кєрсє уят эмеспи. Сен менин мей-манымсыў.

- Алар менен ишим эмне. Шыпырсам акемдин їйїн шыпырып жатам да.

- Жолдо келе жатсам Суусамыр, Ала-Белде, Чычкан капчыгайында кадимкидей кыш. Бизде болсо кар тїшє элек.

Ал жооп берейин дегиче болбой теле-фону шыўгырады. Сїйлєшїп атып эле їрєйї уча тїштї. Анын кебетесинен эле сездим. Иш бїткєн экен. Эми эмне болот?

Жїрєгїмдєгї муз эрийби? Алымбек телефонун єчїрїп, кєзїнєн

жаш куюлуп кетти.- Эмнеге жаныўда калбадым. Абалы

оорун сезип туруп эле їмїттєнбєдїмбї. Сиз менен табышканымды айтып, сизди ээрчитип келем деп сїйїнтпєдїм беле. Єлєєр алдында балдарын кєрїп калсын дебедимби. Жанында кала берсем болмок экен, - деп зээни кейий берди.

Єзїм болсо эмне болуп турам? Чын эле ушунча таш боор белем? Атамдын ааламдан єткєнїнє эмес, Алымбекти єзїмдїн кайдыгерлигим менен зээнин кейиткениме, мени ээрчитип келем деп, макул болбой койгонума капаланганына боорум ооруду.

- Мен кеттим, аке. Атамды кємїш уул-дук парзым.

Мурункудай “атабыз” дебеди, “атам” де-ди. Мелтейгенимден улам атайыладыбы, же байкабадыбы – тїшїнє албадым. Ти-рїїсїндє барам дебедиў, эми єлгєнїндє бармак белеў дедиби, жїрї дебестен, таа-рынычы ичинде болуп, шашылган бойдон жєнєп кетти.

- Жеўе, мен кеттим, жакшы калыўыз, - деди їйдєн чыга калган Шарипага.

- Мен тїнєйт го десе. Мынча шашылып...- Анын себебин акем айтат, єзї билсин,

- деди да короодон чыкты.- Ал эмнеге шашылып кетип калды?- Атабыз єлїптїр, телефонуна чалыш-

ты, - деп кїўкїлдєдїм.- Эмне? Каерде? Качан?Аздан кийин менин барбайм, атам ма-

га эмне кылып коюптур дегенимди уккан Шарипа катуу жемеледи.

- Барасыў, сен атаўдын єлгєнїн угуп ту-руп, топурак салбай койгонуўа элге кепке кемтик, сєзгє сєлтїк болгуў келеби!

Кєзїм ачыла тїштї, эмнеге ушул жагын ойлобой, таарынычымды эстеп туруп ал-дым. Жїрєгїмє їўїлсєм - ачышуу жок. Ээ, жашооў тїшкїр, ата мээримин, тарбиясын кєрбєгєндїн кесепети ушул да. Шарипа болсо жебирей берди:

Катылган героиндин сыры

СЕРИАЛ

(Сандан санга)

БУРУЛ БАЯН

Бар балакет чатактын баары салмагы кє-бєйсїн дешип колдон-колго єтїп жаткан-да бир нерсени кошо койгондон кырчыл-дашмайлар башталат. Мунун жыты сасык болгону менен акчасы жыттуу эмеспи. Бе-шєєнїн кєз алдына героин эмес эле їймє-лєктєгєн акчалар кєрїндї. Акча эмей анан. Чек ара кєзємєлїнєн аман-эсен єткєрїп алышса болгону. Оштогу жашыруун ала тургандар дагы ишеничтїї акчалар даяр. Ана акча деген. Кандай кылып эки єлкє-нїн чек ара кєзємєлїнєн аман-эсен, жи-гин билгизбей єткєрїї жолун дагы Давлет менен Гїлсара ойлоп табышкан. Чек ара-дан аман-эсен єтїп алгандан кийин Ошко жеткириш экєєнє эч нерсе эмес. Аз-аздан ташып болсо дагы їч жолу Ошко алып ба-рышты. Бул эки аялдын кыйындын кы-йыны экенине Нурдан баа берди. Кантип алып єтїштїн жолу экєєнєн чыккан акыл. Бул экєє болбосо эркектер чек арадан бил-гизишпестен єткєзє алышмак эмес. Їчєє болбосо Давлет менен Гїлсара дагы мын-дай кєп акчаны таба алышпайт. Ушулар афгандардан жашыруун тїрдє алып келип жатышпайбы. Кыскасы, бешєє бир жип-ке байланышкан. Ошко баргандан кийин жагдайы жеўил. Ала тургандар ишенич-тїї болгонуна кєздєрї жетип калышкан. Алар ишеничтїї болушпаса минтип би-ригип отуруша алмак эмес. Акчаны бешєє теў жакшы эле табышты. Эми дагы Ошто кїтїп жатышат. Кантип жигин билгизбей єтїштї деги билишет. Ошентсе дагы текше-рип жатканда героинди катчу жерден таап алышпаса экен деп жыш ийненин їстїндє отургандай болушуп миў єлїп, миў тири-лишет. Ошол ички толкунданууўду, алаў-даганыўды, коркконуўду билгизбей коюу, бейгамдай туруу, калп ырсайып жалпаў-даш кандай гана оор. Аа Кудайлап, колго тїшїрє кєрбє деп жаратканга миў бир ирет жалынышып кыл їстїндє, бычак мизинде болуп жан дїйнєсї тыбырчылайт. Героин катылган жер алоо болуп єрттєнїп, ошол єрттї билгизбей єтїш Давлет менен Гїл-сарага азап. Ушул жолу бекитилген жер-ден таба алышпай аман-эсен єтїп алсак

экинчи ташыбай калалы деп тообо келти-ришет. Чек арада колго тїшпєй аман-эсен єтїп алышкандан кийин баягы жыш ийне-нин їстїндє отургандай коркунуч жоголуп, анын ордуна таўгакталган акчалар элестеп, акча колго тийгенден кийин кайра эле та-шый беришет.

Гїлсараны болсо Нурдан дегеле тїшїнє албай келет. Артисттин эле єзї. Жїдємїш болуп кийинип алып, келесоочалыш бо-луп тура берет, момурап алганын кантесиў, бир байкуш, тиричилик деп келип жатпай-бызбы деп маўыроо боло калат. Ошентип ыйлап ийчїдєй болуп келесоолонуп боор ооручудай болуп турса ким шектенмек эле. Кара курсактын айынан жїргєн бир бече-ра дешет. Шектендирбес їчїн бечера бо-лумуш этип иштин баарын ошол жайлайт. Катчу жерге катып жигин билгизбей коё алышат. Акчасы кєп, ишенимдїї байла-

нышка чыккан дагы Гїлсара. Анын ошол бечера болгон маскасын сыйрып алсаў эм-не деген гана айлакер ургаачы чыга келет. Акча дегенде їзїлїп тїшєт. Бул тєр кары кызды дагы тїшїнїї керек. Акча таппаган-дан башка бир кара башынын тїйшїгї га-на бар. Кээде їчєє їй ээлерине билгизбей анча мынча ичип коюшат. Ошондо Гїлса-ранын тили сайрап калат. баягы чек арада келесоо чалыш болгон неме арактын кїїсї менен бугун чыгара булкулдап алат.

– Мен єзгєрдїм, мен мурун мындай эмес элем, мени бир туугандарымдын: «Келе мага», – дегени єзгєрттї. Эми єзїм їчїн га-на жашайм. Аларды мен бере берип жаман кєндїрїптїрмїн. Жанымды оозума тиш-теп кантип акча тапканым менен иштери жок. Жашоомо керектїїлєрдї сатып ала-мын дагы анан болду, Памирди, героинди желкемдин чуўкуру кєрсїн. Жалгыз башы-

ма жетет тапканым. Ушинтип булкулдап жатканда Нур-

дандын чындап эле боору ооруйт. Давлет экєєнїкї башка. Жол азабын тартып чар-чап барышканда чуркурап балдары тосуп алышканда бардык кыйынчылык «їф» де-гендей жок болот. Жашоонун кумары жан шериги анан балдар эмеспи. Бул бечарада болсо жан шериги, баласы жок. Аялдын бактысы їй-бїлє менен эмеспи.

Бешєє ошентип героинди тазабы же аф-гандар таза деп коюшуп дагы бирдемесин аралаштыра салыштыбы дешип аябай тек-шеришти. Фольга кагазынын їстїнє кїй-гїзїлгєн героиндин тогологунан эч нерсе калбай кїйїп кетти. Таза экен. Аман-эсен чек арадан єткєзїп алышса кєп акча бол-чудай. Їй бетин кєрбєй Памирде темселеп жїргєндєрїнє жараша балээ болсо дагы кєп акча табыш керек. Єл-тирил, ал-жул акча таап калыш керек болуп калды бешєєнє. Келечеги, тиричилиги, кєп акчалуу болуп баюунун жолу ушул ак тоголокторго бай-ланышкан. Сасык ак тоголоктор жей турган наны, самандай сапырылган акчалар эмес-пи. Карамшо менен Сухраб дагы їч кыргыз-ды таап алгандан бери жашоолору оўолду, малдары кєбєйдї. Буйтка жолдор менен чек ара кайтаргандарга жигин чыгарыш-пай афгандарга єтїп келишет. Їч кыргызга аябай ишенишет. Ошуна барып келбей кой-чулардан эмес. Алар деле кєп акчадан кан-тип качышсын. Бая кїнї бир имиш угушту. Эми чек арадан ары бери каттагандарды ге-роинди жыттап таба турган ит менен текше-ришет имиш. Антпесе Ошто наркомандар, аны саткандар кєбєйїп кылмыш, уурулук ушунун айынан кєп болуп жаткан имиш. Чек ара кєзємєлїнє героинди жыттап таба турган итти алып келишкенче їлгїрїп калуу керек. Кокустан ит келип калса шору куруш-каны ошол. Кой ити курусун, ушуну єткєрїп алышкыча келбесин деп тилешти. Ошо жол-ку героинден аябай жакшы пайда табыш-ты. Накта тазасы, эў єтїмдїїчї «їч тогуз» экен. Хорогдо акча жок саткан товарыбыз сары майга алмашып келе жатабыз, – деп текшергендерге улар этин таштап єтїштї.

НАРКОТАШЫГЫЧТАР

(Сандан санга)

БУРУЛКАН БАКЕЕВА

Íàðêî ñîîäàãà àðàëàøóóíóí ýêè ãàíà æîëó áàð. ªë¿ì æàíà

ò¿ðìº. ¯÷¿í÷¿ æîëó æîê. Íàðêîçàòûí êîëäîíãîí äàãû, ñàòêàí äàãû ºç¿

àòàéûëàï æàð êûðûíäà òóðóï àëûï àæàëûíà áîé òàøòàãàí ìåíåí

áàðàáàð.

17-январь, 2014-жыл

1515СКАНВОРД

17-январь, 2014-жыл

16 ШОУ

СЫР СЄЗДЇ ЧЕЧМЕЛЕП, СЫЙЛЫК АЛ

Óðìàòòó îêóðìàíäàð!Сиздерге конкурс сунуштап жатабыз. Тємєндє

берилген QR-коддо эмне жазылганын ким биринчи табып, ал сєздї 0772-16-11-00

номерине QR-код деген сєздї кошуп SMS жазып жиберсе, ошол абонентке сыйлык

катары 200 бирдик салынат!*Бул сандын жообу, кийинки санда жазылат.

Єткєн сандын жообу: Айбат

Бишкек

Ош

Баткен

Жалал-Абад

Нарын

Талас

Каракол

Аба ырайы

МИРБЕК АТАБЕКОВ ЖУБАЙЫ МЕНЕН АЖЫЛЫКТА ЖЇРЄТ

Жакында эле бирге тїтїн булатып баш кошкон тї-гєйлєр Мирбек Атабеков жана Мээрим Тєлєпберген учурда ажылык парзын аткарып Меккеде сыйынып жїрїшєт. Алар кыргыз шоу бизнесинин кєрїнїктїї єкїлї менен кошо Бакыт Байсариев да жубайы ме-нен ажылыкта жїрєт. Буюрса ушул айдын ортосунда Кыргызстанга келишээрин социалдык тармактарда билдиришти.

КЫЗ-БУРАКТЫН КЫЗДАРЫ АК КАЛПАК КЇНЇНЇН ГИМНИН ЫРДАШТЫ

Тал чыбыктай ийилген, келбети сулуу келишкен ыр-кы кыздар Кыз-Бурак тобу 5-март Ак калпак кїнїнє карата ГИМН ырдап чыгышты. Бул ыр кыргыз элинин патриоттуулук сезимин абдан кїчєткєн ыр болуптур. Буюрса жакында радиолордон чогуу тыўдап калабыз.

КЫРГЫЗСТАНДЫК ДИЗАЙНЕРЛЕР ЭЛ АРАЛЫК FASHION BRIDGE ФЕСТИВАЛЫНА

КАТЫШЫП АТЫШАТКыргызстандык дизайнерлер 13-24-январда Бер-

линде єтїп жапкан Эл аралык фестивалга катышып жатышат. Fashion Bridge жаш дизайнерлер їчїн мода жана стиль боюнча эл аралык фестиваль. Фестивалдын башкы максаты дїйнє жїзїндєгї дизайнерлер менен тажрыйба алмашуу жана карьеранын єсїшїнє кємєк кєргєзїї. Мавлюда Жумабаева «Араби» коллекциясы менен, Зура Турдубаева «Экспрессия этно», Акинай Кушбакова «Чыгыш ыры», Гїлнур Исраилова «Заман-бап тарых» аттуу коллекциясы менен Кыргызстандын атын коргоп келгени Берлинге аттанышкан.

НЭНАнын КЫЯЛЫНДАГЫ КИМ? Ырдаганы да, жїргєнї да башкалардан єзгєчє бол-

гон ырчы айым Нэна жакында эле єзїнїн “Кыялымда” аттуу ырына клип тартып, клибинин бетачары борбо-рубуздагы соода борборлорунун биринде болуп єттї. Нэнага белгилїї бийчилер жардам беришти.

NON STOP ТОБУ СЇЙЇШКЄНДЄР КЇНЇНЄ КОНЦЕРТ БЕРЇЇГЄ ДАЯРДАНУУДА

Жаштардын арасында популярдуулукка жеткен Non Stop тобу жыл сайын 14-февраль сїйїшкєндєр кїнїнє карата концерт берїїнї адатка айлантып алышкандай. Бул жылы да дал ошол кїнї концерт берїїгє даярда-нып, чуркап жїрїшєт. Алар жакында эле орус тилинде “Лед и пламя” аттуу ырын чыгарып, кїйєрмандарын дагы бир жолу сїйїнтїштї.

Самара САЛАМАТОВА