Айбат - коомдук-саясий гезити №52

Биз сєз эркиндигин Биз сєз эркиндигин муунтпашыбыз муунтпашыбыз кереккерек

Коомдук–саясий гезит

Жигит єз энесин бычак менен сайып жиберген 11

ТАВАККУЛ (ТОБОКЕЛ) ДЕГЕН ЭМНЕ?

МЕНДЕН БАШКАСЫ БАРДЫГЫ ПРОФЕС-СИОНАЛДУУ АКТЁРЛОР

ДЇЙНЄДЄГЇ ДЇЙНЄДЄГЇ АБДАН АБДАН ТААСИРДЇЇ ТААСИРДЇЇ БИЗНЕСМЕНБИЗНЕСМЕН

Али БЕКЕРЕЖИ:

Нуриза САБЫРЖАН кызы:

5

11

13 12 16

Жаратканым жар болсун!

9

• [email protected] •• ¹ 52 ¹ 52 •• 8-íîÿáðü, 2013 8-íîÿáðü, 2013

КЫРГЫЗ ЭЛИ МЕНЕН ТЇРК ЭЛИНИН ДИНИ, ДИЛИ, ТИЛИ БИР

"Ата-журттун" "Ата-журттун" тєрт мїчєсї соттолдутєрт мїчєсї соттолду

Чыныбай ТУРСУНБЕКОВ:

Коомддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддддууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууккккккккккк–сааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяясий гезит•• aybatkg@maybatkg@m

МАРКУМ МАРКУМ ДЕПУТАТ ДЕПУТАТ РУСЛАН РУСЛАН

ШАБАТОЕВДИН ШАБАТОЕВДИН ТУУГАНДАРЫ ТУУГАНДАРЫ

УУРДАЛДЫУУРДАЛДЫ

6

8-ноябрь, 2013-жыл

22 СЄЗ ЭРКИНДИГИ

Гезит ээси:"Айбат Аймак" коомдук фонду

Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер.Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу.Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде

катталган,

Каттоо № 1853Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды

Гезит келишим баада.

Буйрутма №2734 Нускасы: 2000

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Веб-редактор: Бектур БАЙМОЎОЛОВ

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: [email protected]

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Редакциялык жамаат:Акинай АЙДАРОВАТєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВАМирбек АСАНАЛИЕВ (0777 15 99 45 Жумгал)

Самара САЛАМАТОВАРыскїл ТЫНЫБЕК кызы (03943 43679 Ыссык Кєл)

Жооптуу редактор:Мелис АРТЫКОВ

Менеджер:Чолпон АСАНОВА Тел: 0772 75 45 49

Редактордун орун басары:Улукбек КУТМАНБАЕВ тел: 0707 56 94 88

Галина СКРИПКИНА, ЖК депутаты, КСДП фракциясы:

КОРГООЛ ДОСУ УУЛУНУН 130

ЖЫЛДЫК МААРАКЕСИНЕ

АРНАЛГАН УЛУТТУК АТ ОЮНДАРЫ ЄТКЄРЇЛДЇ

Олжолоп байге алчулар,Ат оюнун мыкты салчулар!Озунуп байге алчулар,Аргымак оюнун салчулар!1-2-3 ноябрда айтылуу ак тандай акын

Коргоол Досу уулунун 130 жылдык маа-ракесине карата Токтогул районунунда улуттук ат оюндары єткєрїлдї.

Кєк бєрї, ат чабыш, кїрєш, эр эўиш, кол кїрєшкє кубє болуп, кыз куумайдын кызыгына батыныз.

Ат оюндарынын жалпы байге фонду 700 000 миў сом болду.

Башкы демєєрчї «Замандаш» Башкы демєєрчї «Замандаш» АссоциациясыАссоциациясы

КОРГОЛ ДОСУ УУЛУ

Коргол Досу уулу жєнїндє сєз болгон-до Кыргыз элинин ХIХ-ХХ кылымдагы даўазалуу инсандарынын, акын, манас-чы, комузчу, куудул, дастанчы жана баш-ка єнєр ээлеринин дайын-даректери кошо айтылат. Ал тиягы Аксы, Анжиян, Кокон, Ташкен, Жизакка, биягы Талас, Чымкен, Чїй, Кєл, Нарын, Кашгарга чейин чоў той, аш, жыйындарда жаагы жок тєкмє акын-дар менен теў ата айтышып, комузда кол ойнотуп, элдик кїїлєрдї чебер чертип жї-рїп, калк ичинде кадыры артып, таанымал болуптур. Эл ичинде булбул ырчы, торгой акын атагына ээ болгон Жеўижок, Ток-тогул, Эшмамбетз алкарлардын, куйкум сєздїї Куйручук менен Бекназар куудул-дардын, комузга тил киргизип, сїйлєткєн Ниязаалы кїїчїнїн шакирти, муундаш ырчылары Барпы, Алымкул, Осмонкул, Калык тєкмєлєрдєн єнєрї ашса ашып, асти кем калбаган, Сарыкунан, Токтосун, Эстебес, Ашыраалы, Тууганбай инилери-не татыктуу устат боло алган экен Кор-гол акын.

Ырчылык, кїїчїлїк єнєргє баш оту ме-нен берилип, ага ємїр бою бек боло алган Коргол акын єзїнєн кийин Кетмен-Тєбє-лїк єнєрпоз муундар жайнап єсїп чыгы-шына єрнєк да, їлгї болуп, зор таасирин тийгизип кетти.

КЫРГЫЗСТАНДА СЄЗ ЭРКИНДИГИНЕ ЭЧ КИМ КОЛ САЛБАЙТЭл єкїлї Галина Скрипкина «Жалган

маалыматтарды массалык маалымат ка-ражаттарында тараткандагы їчїн» жооп-керчиликке тартуу боюнча мыйзам дол-боорун иштеп чыккандыгын жарыя кыл-гандан кийин, бийликке кандайча сєй-кєнєрїн билбей турган оппозициялык маанайдагы басылмаларга жан кирип, бул мыйзам долбоорун «тєє бастыга» алып жыгылышты. Анан адаттарынча «Бийлик сєз эркиндигин муунта баштады» деп ал-дын-ала эле кєбїртїп-жабыртканга єтїш-кєн. Айтор, шылтоого шыноо табылган-дай эле болуп калган. Бїгїнкї кїндє пар-ламенттик-президенттик башкаруу систе-масында жашап жатканыбызды билишсе да, бардык бийлик президенттин эмес, парламенттин колунда турса дагы кыбыр эткен кыймылдардын бардыгын бир гана мамлекет башчысына жармаштыра кал-ганды єнєкєткє айлантышты. ММК бет-териндеги талкуулардан кийин Галина Скрипкина бул мыйзам долбоорун кай-ра аркага алгандыгын билдирип чыкты. Президенттин кеўешчиси Фарид Ниязов дагы бул мыйзам долбооруна президент кол койбойт деп ага чейин эле билдирген. Мына ушундай билдирїїлєрдєн кийин Кыргызстанда сєз эркиндигине эч кан-дай кол салуу болбостугун, кыргыз бий-лиги сєз эркиндигин єтє жогору баалай тургандыгын билдик. Убагында Алмазбек

Атамбаев дагы кыргыз эли байыртадан сєз баккан, сыйлаган, кадырлаган эл экенди-гин айтып, анын эркиндиги ар дайым бо-лушу керек экендигин билдирген.

Саясат талдоочулардын пикиринде бї-гїнкї кїндє сєз эркиндиги боюнча Кыр-гызстан алдыўкы мамлекеттердин ка-тарында турат. «Дїйнєдє сєз эркиндиги боюнча алдыўкы эки мамлекет болсо, анын бири Кыргызстан. Эгерде жалгыз эле болсо ал дагы Кыргызстан» деп мын-дан бир нече ай мурун эле саясат таануучу Бакыт Бакетаев билдирген. Ырасында эле бїгїнкї кїндє єлкє ичинде сєз эркинди-ги болуп кєрбєгєндєй эркиндикке же-тишти. Бакиевдин убагында журналист-терге карата тїрдїї коркутуулар, уруп-сабоолор, ал тургай єлтїрїїгє чейинки аракеттер болуп келгени маалым. Азыр болсо журналисттердин кылы да кыйшай-байт. Бирок, мына ушундай эркиндиктен ашыкча пайдаланып, чымынды тєєдєй кєрсєтїп, «болбогонду болтурган» ушак, имиш маалыматтар да ашкере кєп колдо-нула баштаганы маалым. Мунун бардыгы коомчулуктун башын айлантып, маалы-маттардын кайсы бирине ишенерин бил-бей калышууда. Бир басылмада укмуш-туудай батыр, патриот инсан катары сы-патталган саясатчы, экинчи басылмада жеткен ууру, коррупционер жана саткын саясатчы болуп чыга келет. Айтор, маа-

лымат «согушу» кара пиар, жєн пиар ме-нен шєкєттєлїп келет. Балким бул дагы учурдун талабы болсо керек. Бара-бара кимдин-ким экендиги, кайсыл басылма чындыкты, кайсыл басылма жалаў «єр-дєктєр» батальонун учура бере турганды-гын коомчулук єзї иргеп алат. Андыктан Кыргызстанда сєз эркиндигине кол салуу болууда деп айтууга эч кандай негиз жок. Каалаган жактан каалагандай имиштин «кулагын» чыгара берсеўер болот. Ал їчїн дардалган мыйзам долбоору кайра аркага алынды. Бирок, абийир соту бар-дыгынан жогору турарын, ал кыйноого алса, адам баласынын ичээр суусун эки эссе ылдамдык менен тїгєтє турганды-гын да унутпаш керек.

«АЗЫРЫНЧА МЫЙЗАМ ДОЛБООРУНА БЕКЕМ ТУРУУГА ЖАГДАЙ ЖОК»

КСДП фракциясынын депутаты Галина Скрипкинанын массалык маалымат кара-жаттарындагы жалган билдирїїлєр туу-ралуу мыйзам долбоору коомчулукта кы-зуу талкуу жаратты. Галина Анатольевна єз демилгесинен расмий баш тартып, му-нун себебин кеўири тїшїндїргєн. Тємєн-дє анын пикирине ортоктош болосуздар.

- Мен иштеп чыккан мыйзам долбоору «Жалган маалымат» тууралуу 329-берене-ге єзгєртїїлєрдї киргизїїнї карайт. Анын

ичинде кылмыш жообуна тарта турган иш-терге жалган маалымат берїї, ошондой эле ММК аркылуу таратылган кылмыш-ка айыптаган жалган маалыматтар кирет.

Бул мыйзам долбоору менин кєзкара-шым боюнча акыйкат сєздєрдїн эркин-дигине кол салбайт, абийирдїї журна-листтердин жоопкерчилигин кїчєтпєйт. Бул айрым ММКлар сенсация кылуу їчїн текшерилбеген, чындыкка дал келбеген билдирїїлєрдї берип жаткан агымды ток-тотууга карата аракет. «Жалган билдирїї» їчїн жана анын ММКда жарыяланышы їчїн жоопко тартуу кечээ жакында эле єткєн тарыхый саясый цензура менен эч кандай байланышы жок.

Жогорку Кеўешке берилген ар бир мый-зам долбоору талкууга алынышы керек жана коомдук талкууга алуу, сунуштарды, пикирлерди угуу їчїн парламенттин сай-тына жарыяланат. Сунушталган мыйзам долбоору журналисттердин, эксперттер-дин жана консультанттардын тїшїнбєстїк жана кыжаалат болгон толкунун жаратты. Акыркы жылдарда биринчи жолу мыйзам долбоору чыныгы талкууну жаратты. Жур-налисттер жана бїтїндєй ММК єздєрїнїн корпоративдик кызыкчылыктарына кан-дайча тура ала тургандыктарын кєрсєттї. Жалкоолор гана «Скрипкина сєз эркин-дигине кол салды» деп жазышкан жок. Чыныгы абсурд мыйзам долбоорлорунун бардыгы мындай талкуулардын толкунуна кабылбаганы гана єкїнїчтїї. Бирок, бул талкуулар жакшы жыйынтыгын бере ал-ды. Кайсыл басылмалар ачык эле жалган маалыматтарды жоопкерчилиги жок жа-рыя кылгысы келе тургандары билинди. Айрым басылмалар бул мыйзам долбоору

тууралуу тїйшєлїп да коюшкан жок. Ант-кени алар єздєрїнїн таза иштеп жатканда-рына ишенет.

2007-жылы журналисттердин респуб-ликалык курултайында «Кыргызстандын журналисттеринин этикалык кодекси» ка-был алынгандыгын эске салып кетейин. Анын 8-пунктунда «Журналист кандай шартта болсо да жалган маалыматтарды жарыя кылбашы керек. Журналист эгерде жарыя кылган маалыматы чындыкка шай-кеш келбесе, аны кандай жол менен болсо дагы бардык мїмкїнчїлїктєрї менен оў-догонго милдеттїї» деп жазылып турат. Тилекке каршы бїгїнкї кїндє єзїнє мо-ралдык жоопкерчилик алгандарды эч ким токтотпойт жана айрым басылмалардын беттеринде фактылардын ордуна божо-молдоолор, имиштер, мазактоолор тез-тез пайда болуп турат. Обьективдїїлїк, так-талгандыктын принциптери сакталбайт.

Муну менен бирге їстїбїздєгї жыл-дын март айында британдык парламента-рийлер прессанын їстїнєн кєзємєлдєєчї жаўы комиссия тїзїї тууралуу макулда-шышкан. Бул прессанын ишмердїїлїгїн кєзємєлдєєчї орган болуп калат. Ага 1,5 миллион доллар айып пул салууга жа-на басылмадан официалдуу тїрдє кечи-рим суроону талап кылуу укугу берилген. Демократиябы? Албетте! Эч кандай кы-жаалаттык жок…

Андыктан болуп єткєн талкуулар бул мыйзам долбооруна бекем турууга азы-рынча жагдай жок экендигин кєрсєттї. Бирок, суроо бар, мындан ары дагы ММК єзїнїн этикалык кодексин сактайбы, же жокпу? Бул алардын абийиринде.

Акинай АЙДАРОВА


33УЧУР МАЕК

Бакыт БАКЕТАЕВ, саясат таануучу:

РАВШАН ЖЭЭНБЕКОВ СЇЙЛЄЙ БЕРЕТ...- Бакыт мырза, эл єкїлї Рав-шан Жээнбеков кыргыз тилдїї басылмалардын бирине: «Бату-каевди Кыргызстандан качырган, анын башында турган, уюштур-ган - Атамбаев» деп билдириптир. Мындай пикирди айтканга негиз барбы?- Мына ушунун єзї эле бизде сєз эр-

киндигинин кандай деўгээлде экендигин кєрсєтєт. Сєз эркиндиги ушунчалык єсїп-єнїктї, анын негизинде ар кимибиз оозу-бузга келгенди оттой баштадык. Мындай пикирди билдирїї Равшан Жээнбековдун акысы. Ал оппозициялык маанайдагы сая-сатчы болгондон кийин ошентип айтыш керек. Бирок эл андай сєздєрдїн чын-бы-шыгын єздєрї эле элеп алат. Элди алдаш азыр єтє кыйын. Башынан эки револю-цияны єткєрїп, кимдин-ким экендигин жакшы билип калышты.

- Равшан мырза мындай пики-ри н А л ма з б е к А та м бае в д и н «2003-жылкы «Кумтєр» келиши-мине ошол учурдагы Мамлекет-тик мїлк министринин орун ба-сары да кол койгон. Жетекчисинин уруксаты жок орун басары кол коё албайт» деген пикиринен улам ай-тыптыр. «Эгерде жетекчисинин

уруксаты жок кол алдындагылар эч маселе чечпесе, анда Батукаевди чыгарууда президенттин буйругу-суз укук коргоо органдары эч нерсе кыла алмак эмес» деген логикасына таянгандыгын айткан?- Мен ушундай єўїттє пикирин бил-

дирип жатканын тїшїндїм. Анда Равшан Жээнбековдун бул логикасына таянсак, анда ал 2003-жылкы келишимге жоопкер-чилик тартышы керек экен. Жооп берсин анда. Бул биринчиден.

Экинчиден, 2003-жылкы келишимге анын орун басары кол коюп жатат. Орун басар деген жетекчисине тїздєн-тїз кєз каранды. Ал эми Батукаевди сот чечими менен чыгарып атат. Ага ошол учурдагы Омбудсмен да салымын кошуп атат. Бул жерде эч кандай президенттин катышты-гын эч ким кєргєн жок.

- Бїгїнкї кїндє коррупцияга каршы кїрєш жїрїп жатканын билебиз. Аны Равшан Жээнбеков: «Оппози-ция менен гана кїрєш» деп белги-лептир. Чын эле бир гана оппози-циянын єкїлдєрїнє карата кор-рупция боюнча иш козголуп атабы?- Демек, ал кылмыш иши козголуп ат-

кандардын ичинен жалаў оппозициячыл-дарды кєрїп атса керек. Ал эми Замирбек

Эсенаманов, Учкунбек Ташбаев, «Ата-Ме-кенден» Равшан Сабиров, ИИМдин ал-дындагы Академиянын жетекчиси менен анын орун басарына карата соттун чечим-дерин неге кєрбєй жатат? Же уккан эмес-пи? Албетте, бийликке оппозиция болгон-дон кийин ушундай маанайда сїйлєй бе-ришет. «Бийлик мени куугунтуктап атат» деп айтышат. Бул оппозициянын сєзї. Бирок, мен ага кошула албайм. Анткени азыркы тапта коррупцияга каршы кїрєш абдан жакшы жїрїп атат. Єз натыйжасын кєргєзє баштады. Кыргызстанда акырын-дык менен жылыштар болуп жатат. Сая-сый майдан кайнап атат. Бул дагы жак-шы. Анткени ушундай жол менен ар бир саясатчы єзїнїн жїзїн элге ачып берет. Ким чындыкты сїйлєп атат, ким жєн эле кїйгїлтїккє тїшїп атат билип калышат. Бирок, ошентсе да бїгїнкї кїндєгї оппо-зиция бир аз конструктивдїї, салабаттуу болушса жакшы болмок. Булар жєн эле майда-чїйдє, далилденбеген нерселер ме-нен бийликти сындап жатышат.

- «Кумтєр» боюнча сїйлєшїїлєр маселесинин бардыгын бир гана Атамбаев чечип атат деген да пи-кирин билдирген. Буга кандай ка-райсыз?- Бул маселени Жогорку Кеўеште тал-

куулап жатышса, филармонияда коомдук

пикир угулуп жатса, анан кантип Атамбаев бул маселени чечет? Азыр депутаттарда укук чоў. Оппозициянын да єз трибуна-сы бар. Бирок ал трибунаны, укукту мам-лекетибизге, элибизге пайдалуу иштерге багыттап пайдаланышса жакшы болмок.

«КУМТЄР» КЕЛИШИМИН ДЕНОНСАЦИЯЛАЙБЫЗ ДЕП КЫРГЫЗСТАНДЫ ЖАРГА ТЇРТКЇЛЄРЇ КЕЛГЕНДЕР КИМДЕР?

Эл кєзїнє патриот кєрїнгїлєрї келип, курулай популизм менен Кыргызстанды жарга такоону кєздєп турган саясатчы-лар арбыды. Эзели «Кумтєр» кєйгєйїн тїшїндє да кєрбєгєндєр, мурдагы «Кум-тєр» келишимдерине салымы барлар дагы бїгїн тєш каккылап, айрымдары элди ми-тингге чыгууга їндєп келишет. Буга мисал катары Америкага ат тезегин кургатпай каттап турган, Жогорку Кеўештеги эр-кин депутат аталган Равшан Жээнбеков-ду айтсак болот. Равшан мырза Акаевдин убагында Мамлекеттик мїлк министрли-гин башкарып отурган жылдары, тактап айтканда 2003-жылы «Кумтєр» боюн-ча биринчи келишим реструктуризация болуп, натыйжада 67 пайыз їлїшїбїз 16 пайызга тїшкєн жаўы келишим пайда болгон. Ага кол койгон ошол убактагы єкмєттїн 12 мїчєсїнїн аттары Башкы прокурор тарабынан аталды. Анын ара-сында Равшан Жээнбековдун орун баса-рынын да колу бар.

Ырас, ал «Мен ал келишимге каршы чыгып, кол койгон эмесмин, анан менин жоктугумдан пайдаланып орун басары-ма кол койдуруп алышыптыр» деп жанын жеп кїнєєсїн єзїнє бууткусу келбей туру. Мунусу «ууру тойгончо жеп, єлгєнчє кар-ганат» деген макалга абдан туура келип ту-рат. Эч качан жетекчисинин макулдугусуз анын орун басары эч кандай документке кол коё албастыгын бардык эле эл єкїл-дєрї да, коомдук ишмерлер да айтышууда. Анын їстїнє бул «Кумтєр» маселеси эл аралык деўгээлдеги єтє маанилїї доку-мент болгондуктан ага Равшан мырзанын орун басары эч качан єзїм билемдик ме-нен кол коймок эмес.

Мындан тышкары дагы «Кумтєр» ма-селесин саясый куралга айлантып алган-дар жетишээрлик. Маселен, «Ата-Мекен» фракциясы толугу менен эле элдин бїйї-рїн кызыта тургандай аракеттерди жа-сашууда. «Жок дегенде 67 пайыз болушу керек» деген маселе да ушул фракциядан

чыккан. Бирок, канадалык инвесторлор эч качан бизге 67 пайызды бербей турган-дыгын «атамекенчилер» деле сонун тїшї-нїп турушат. Єздєрї єкмєт курамы менен биргеликте барып, «Центерра» єкїлдєрї менен сїйлєшїїлєрдї жїргїзсє деле бул пайызга жете албай тургандыктарын жак-шы билишет. Анткени ага жетїї реалдуу мїмкїнчїлїк эмес экендигин тажрыйба-луу адистер, эксперттер айтып келишет. Мындан улам «Ата-Мекен» фракциясы-нын кєздєгєнї деле «Кумтєр» эмес экен-дигин баамдасак болот.

«Мародерчулук» темасы аларды учурда-гы бийликтин кїчїн жоготуп, кырдаалды курчутуп, «єткєн иш єттї» кылып «маро-дерчулук» темасын биротоло жаап коюуну

гана кєздєп тургансыйт. Айрым эл єкїлдє-рїнїн пикирине ишенсек, биз 2009-жыл-кы келишимди денонсациялоого барсак, канадалык инвесторлор єздєрї алдыбызга чуркап келип, биз айткан талаптарга моюн сунуп калат экен.

Эгерде бул маселе ушунчалык жеўил чечиле турган болсо, анда каалаган ин-весторлорду ушундай жол менен коркута берсек болот турбайбы? Бирок, бул реал-дуулукка таптакыр жакындабаган логика экендиги айтпасак деле тїшїнїктїї бо-луп турат. Биринчиден, коркутуп койсо эле чуркап келе калгыдай канадалык ин-весторлор бизнес чєйрєсїнє кечээ гана кирише калган мадырабаш балдар эмес. Экинчиден, денонсацияга барсак, бизди

алдыда эл аралык арбитраждык сот тозуп алат. Анан ансыз да єлєсєлїї болуп тур-ган мамлекеттик бюджетибиздин абалы ого беш бетер начарлап, экономикалык катастрофага учурайбыз. Бул боюнча эко-номика илимдеринин доктору Турар Кой-чуев тємєндєгїдєй оюн билдирген: «Де-нонсацияга баруу - туура эмес кадам болуп калат. Анткени ал убагында Кыргызстан-дын президенти, єкмєтї, Жогорку Кеўе-ши тарабынан жактырылып, кол коюлуп калган чечим.

Аны бузабыз десек эл аралык талаш-тартыш болуп кетет. «Эгерде бул кели-шимди туура эмес десеўер, анда убагын-да неге кабыл алдыўар эле?» дешет. Анын негизинде Кыргызстан экономикасын га-на эмес, кадыр-баркын да жоготуп алат». Ырасында эле бул келишимдерди туура эмес деп кимге догурунабыз? Канадалык-таргабы? Же ошол учурда мамлекеттин башында турган єзїбїздїн жетекчилер-геби? Албетте, єзїбїздїн жетекчилерге. Андай болсо ошол келишимди туура эмес тїзїп коюптурсуўар деп ушул кїнгє чейин ошол жетекчилердин бирєє-жарымына кылмыш ишин козгоп, кїнєєсїн далил-деп жоопко тарта алдыкпы? Жок. Анан кантип канадалыктардын кїнєєсїн да-лилдейбиз?

Биз келишимди денонсациялоо менен экономикабызды гана талкалап тим бол-бостон, дїйнє коомчулугунун алдында ка-дыр-баркыбызды, имиджибизди да талка-лап жатканыбызды тїшїнїп жатабызбы? Балким биротоло талкаланган мамлекетке айландыргысы келгендер барбы арабыз-да? Алар келишимди денонсациялоо ме-нен бирге Кыргызстан деген мамлекеттин да жок болуп кетишине тїртїп жатышкан жокпу? Балким, денонсациялоо сунушун киргизип жаткандардын чыныгы максаты ушул болуп жїрбєсїн? Мындайларга Кыр-гызстанда орун болушу керекпи?

Бакыт БЕКТУРОВ


44 КЕЗЕКТЕ КЕЛДИБЕКОВДОН ТЕЗЕК...

БИЗДИН ЇЙДЄ ГАЗ БАР. СИЛЕРДЕЧИ?

- БИЗДЕ ТЕЗЕК...

Учурда Кыргызстан Казакс-тандан миў куб метр газды 224 доллардан сатып алса, єзбек-тердин кєгїлтїр оту їчїн 290 доллардан тєлєп келет. Єткєн жылы єзбекстандык “УзТранс-Газ” анын баасын Кыргызстан їчїн 310 доллар деп сунуштаган. Ошондой эле коўшулар менен газ сатып алууда алдын ала тє-лєє тууралуу келишим тїзїлгєн. Мындай кырдаалга кыргыз тарап аргасыз барган. Анткени, товар єндїрїїчїлєр тарабынан ушун-дай талап болгон. Ошондуктан “Кыргызгаз” карыз алуу менен єлкєгє келип жаткан газга кара-жат тєлєп турган. Ал эми кєгїл-тїр отту каалаганча пайдалан-ган ишканалар менен бюджеттик мекемелердин карызын жыйноо мїмкїн болгон эмес. Ошентип, “Кыргызгаз” карызга баткан.

“Газпром” менен “Кыргызгаз-дын” кызматташуусу єлкє їчїн бир топ пайда алып келери белги-лїї. Аталган ишкананын дїйнєдє-гї беделин эске алганда, аны ме-нен бир катар ири проектилерди ишке ашырууга жол ачылат. Ал-сак, кыргыз тарап Майлуу-Суу IV жана Кєгарт аймактарында гео-логиялык чалгындоолорду жїргї-зїї менен газ жана мунай тарма-гында жаўы кендерди ачууга мїм-кїнчїлїк алат. “Кыргызгаздын” башкы директору Тургунбек Кул-мурзаев эки тараптуу келишим ноябрь айында парламенттен ра-тификацияланат деген ишеничте. “Эки тараптуу келишим боюнча процедуралык эле маселелер кал-ды. “Газпромдун” инвестициясы менен газ тїтїктєрїн жаўылап алууга шарт тїзїлєт. Мисалы, Ош-тогу газ тїтїктєрї 40 жылдан бе-ри жаўыртыла элек. Негизи мын-дай трубалар 20-25 жылга гана эсептелген. Андан сырткары, буга чейинки карыздарыбыз келишим боюнча орусиялык компаниянын мойнуна илинет”, - дейт ал.

Газ тармагы боюнча аталган келишим кєп убакыттан бери парламенттин тиешелїї органда-рында талкууланганы менен аны айрым саясатчылар кайрадан кє-тєрїп, аткаминерлерди чыккын-чы катары сыпаттоодо.

“Америкалыктар менен орус-тарга баарын берели. Андан соў президентти ошол жактан шай-лайлы”, - деди парламент де-путаты Ємїрбек Абдрахманов Бюджет жана каржы комитети-нин жыйынында. “Биринчи ви-це-премьер-министр бул жака келип чыныгы кырдаалды тї-шїндїрїп берсин. Энергетика министрин болсо буга чейин ук-канбыз. Ал керек болсо “Кыр-гызгаздын” канча карызы бар экенин билбейт. Анын 30 млн. доллар карызы бар экенин баа-ры билет”,- деди ал.

Эл єкїлїнїн айтымында, Кыр-гызстан єзбек тарап менен эле сїй-

лєшїїлєрдї жїргїзгєнї оў экен. Бирок, буга чейинки мезгил кєр-сєткєндєй, кычыраган кышта ка-рапайым эл газы жок калганда эм-не болгону белгилїї. Бюджет жана каржы комитетинин тєрагасы Ах-матбек Келдибеков “Кыргызгаз-ды” атайын банкрот кылып жата-сыўар” деп аткаминерлерди айып-тады. Анын ою боюнча аталган ишкана мындай кырдаалга кеп-телбеши керек экен. “Энергетика министри Осмонбек Артыкбаев биз аны бербесек єлєбїз дейт. Эм-

не їчїн байланыш компаниялары банкрот болбойт. Єз активдерин саткан бул кандай мамлекет? Анын ордуна акцияларды саткан акчага карыздарды тєлєп, газ тармагын оўдобойлубу?”, - дейт эл єкїлї.

А.Келдибековдун мындай билдирїїсї анын єкмєт баш-чылыкка умтулган аракети їчїн саясий упай топтоо экени кєрїп турат. “Мурда деле газды єчїр-гєндє эч ким єлгєн эмес. Эгерде керек болсо, азыр дагы биз тезек менен жылынабыз, бирок “Кыр-гызгазды” сатканга болбойт”, - деди Келдибеков.

Анда депутаттын єзїн мисалга алып кєрєлї. Ал жеке турак їйлє-рїн жылытуу їчїн єзї тезек кам-дайбы? Чындыгында, А.Келди-бековдун Ысык-Кєлдє бир нече

пансионаты, Бишкекте элиталык особняктары жана ондогон квар-тиралары бар. Эгер єзї айткандай газ жеткирїїчїлєр кєгїлтїр отту кычыраган чилдеде єчїрїп салса, газдан башка жылытуунун аль-тернативдїї жолу жок жарандар тезек териш керекпи? Кыргыз-дардын орто кылымдардагы не-гизги отуну тезек, кєў болгонун эске алганда, Келдибеков мыр-за ошону негиз кылып жатат. Эл єкїлї мындай билдирїїсї менен мурдагы президент Курманбек Бакиевдин “тезек тергиле” деген сєзїн эске салууда. Албетте, Ах-матбек мырза єзїн мамлекеттик мїлккє жаны кїйгєн адам катары кєрсєткїсї келгени менен орун-суз сїйлєп алды. Эми аны коом-чулук арасында жокко чыгаруу їчїн аракеттенїїгє туура келет.

Келдибековдун мындай бил-

дирїїсї интернет колдонуучу-лар арасында кызуу талкууну жаратып, аларды иренжиткени байкалууда. Кыргызстандын со-циалдык тармактарындагы кол-донуучулар аны кескин сандап, алардын каарына калды.

Келдибековдун бул айтканы биздин сайтка («24.kg») жарыя-лангандан кєп єтпєй эле депу-таттын жардамчысы редакцияга байланышты. Ал мындай маалы-мат Келдибековго жакпай жат-канын айтып, аны алып салууну єтїндї. Чындыгында, эл єкїлдє-рїнє журналисттердин жазганы эч качан жакпайт. Ал эми саясат-чыларга айтар кеўешибиз – кан-дай гана сєздї айтарда ойлонуп туруп сїйлєсє.

24.kg м.а. которулду

«ТЄЛГЄЧЇ» КЕЛДИБЕКОВ ЭМНЕ ДЕЙТ?

«Ата журтчу» Акматбек Кел-дибеков акыркы учурларда єзїн кандай пиар кылыштын жолун таба албай, аргасыздан «кєзї ачыла» баштаганын байкадык. Эгерде ушундай темп менен ке-те берсе, жакын арада «Экстра-сенстер таймашына» да тїшїп калышы мїмкїн. Бул анын мам-лекеттик кызматтан тышкары жаўы «бизнеси» болуп калган-сыйт. Бул «бизнестеги» каймана аты - «Алия» экендиги да шар-дана болду. Тактап айта кетсек, кечээ жакында эле кыргыз тил-дїї гезиттердин бири аты-жыты белгисиз, жадакалса фамилиясы да жок Алия аттуу тєлгєчї айым-дан маек алышып, «Атамбаевден кийин Акмат Келдибеков прези-дент болот» деген темада жарыя кылышыптыр. Эми бул маекти эки єўїттєн карап кєрєлї.

Биринчиден, эгерде чындап эле ушундай тєлгєчї бар болсо, анын фамилиясы да болушу керек эле. Анан дагы тєлгє таш салган кєзї ачык тєлгєчїлєр эч качан саясат-чылардай болуп сїйлєй албайт. Бул маектеги тєлгєчї кудум эле биздин саясатчылардай сїйлєйт экен. Эмоция менен, ошол тєлгє салып жаткан адамдары туура-луу айтып жатканында ага жини келип жаткансып, нанын тартты-рып жибергенсип, айтор кудум эле саясатчы Келдибековдой ке-кээрлїї сїйлєйт. Бул жагын ушу-ну менен токтото туралы.

Экинчиден, кыргыз элин те-зек тердирип коюп, єзї Ала-Тоо аянтында єзбек бийин ой-да бе-рилип бийлегенди сїйгєн Кур-манбек Бакиевчесинен Акмат-

бек мырза дагы кєзї ачыктарга жакын экендигин кєрсєттї. Бул жагынан дагы «аганы кєрїп ини єсєт» дегендей эле КурСалиевич-ти жазбай тарткан экен. Анткени ал дагы кєзї ачыктарга бат-бат-тан каттап турары кєп айтылчу. Эми кептин ток этер жерине ке-лели. Бул гезиттеги маекти окуп отурсаў, тєлгєчї Алия эмей эле, «тєлгєчї» Келдибековдун маегин окугандай болосуў. Ал бул маек-те єзїнє жакпаган саясатчылар-ды колунан келишинче «туздап», жакыныраактарын анча-мынча мактап, айрымдарын мамлекет-теги экинчи деўгээлдеги жетек-чилик кызматка «ылайыктап», анан аягында єзїн президент-тикке алып барып «отургузуп» койгон. Баарыбыз Келдибеков-дон кїткєндєй эле ал Атамбаевди аябай шыбаган, кан досу болгон, кээде далысын салып коюп жїр-гєн Садыр Жапаровду «6-7 айдын ичинде киши колдуу болуп кети-ши мїмкїн» дегендей ишаарат берип, аны дагы бийликке шыл-тагысы келген. Дал ушул маекти берген «тєлгєчїдєн» эми УКМК кызматкерлери «Жапаровго кан-дайча кол салганы жатышканын» такып сурап, иликтєєгє алса бо-лот. Болбосо, кєзї ачыктын аты-на жамынып, кадимки эле бир саясатчы «Тєлгєчї» боло калып жатканы кєрїнїп турат.

Ошол эле маекте дагы бир до-су Камчыбек Ташиевди так єзїн-дєй кылып сїрєттєп берген. Аны мындайчасынан сїрєттєє Кел-дибеков їчїн абдан оўой. Антке-ни алар бала кезинен бери коюн-колтук алышып чоўоюшкан. Ор-гу-баргы кыялы бар экендигин, тууган-уругуна каражат жагынан жардам берип алып, кайра аны-сын милдет кыла бере турган-дыгын Камчыбек Ташиевдин ай-ланасындагылар жакшы билет. Анын ичинде Акматбек мырза бардыгынан жакшы билгени. Бу-га Ташиев абакта жатканда Барпы айылынын баатыр энелерин да-гы кєчєгє чыгарышып, жол тос-турушкандары мисал боло алат. Анан аягында бул «тєлгєчї» Ак-матбек Келдибековду апендинин кызындай мактап, «Сыртынан телегейи тегиз болуп кєрїнгєнї менен чєнтєгї жука» деп сїрєт-тєйт. Мына ушул сїрєттєєсїнє ким ишенет? Кечээ жакында эле мурда катып келген байлыктарын єзїнїн декларациясында аныкта-ды го? Кабат-кабат їйлєрї, жер тилкелери, батирлери, кымбат баалуу автоунаалары анын чєн-тєгїнїн «жукалыгын» кєрсєтєбї? Айтор, Келдибеков эми саясый айдыўга «кєзї ачыктык» кылуу тактикасын киргизгени жатат єў-дєнєт? Анын мындай ыкмасын эч ким билбей кала тургансып, сыр бербей, 5-6 саясатчынын арасына єзїнїн атын жакшынакай кылып кошуп кеткени эле «єзгєчє» баага татыйт. Ушинтип кєзї ачыктарга, же «кєзї ачыктанганга» таянбай, карапайым элге каадалуу кызмат єтєп коюп, анан ошого таянса жакшы болмок. Же коррупцига белчесинен батып калганын эл билип коет деп, «кєзї ачыктык-ка» ооп баратабы?..


Кыргыз чиновниктеринин камкордугу менен бишкектиктер Кыргыз чиновниктеринин камкордугу менен бишкектиктер ырахаттанууга жетишпей калды. Анткени, Орусия менен ырахаттанууга жетишпей калды. Анткени, Орусия менен Кыргызстан ортосундагы єлкєгє газ жеткирїї келишимин Кыргызстан ортосундагы єлкєгє газ жеткирїї келишимин парламент депутаттары четке какты. Аталган келишимде парламент депутаттары четке какты. Аталган келишимде орусиялык “Газпром” компаниясы “Кыргызгаз” ААКнын орусиялык “Газпром” компаниясы “Кыргызгаз” ААКнын баардык активдердин бир долларга сатып алуу менен баардык активдердин бир долларга сатып алуу менен ишкананын миллиондогон доллар карыздарын єз мойнунан ишкананын миллиондогон доллар карыздарын єз мойнунан алмак. Андан сырткары, “Газпром” єлкєнї газ менен туруктуу алмак. Андан сырткары, “Газпром” єлкєнї газ менен туруктуу камсыз кылып, анын баасын тємєндєтїїнї убалда кылган.камсыз кылып, анын баасын тємєндєтїїнї убалда кылган.


55ЄТКЄНГЄ КЫЛЧАЙЫП…

Чыныбай ТУРСУНБЕКОВ, ЖК депутаты, КСДП фракциясы:

Келдибековчо Келдибековчо “туураламай”: “туураламай”:

ЖАПАРОВ СЫРТКА КАЧЫП, ТАШИЕВ

КЫРГЫЗЧЫЛЫГЫН ТАШТАШЫ КЕРЕКПИ?

Бул саясатчыларыў бийликке же-тиш їчїн бардыгына кайыл экени маалым. “Саясатта достук болбойт, убактылуу кызыкчылык болот” де-ген аныктаманы “ата журтчу” Ак-матбек Келдибеков турмуш жїзїндє эчен ирет далилдеди. Ал парламент-тик шайлоодон кийин ЖК тєрага-лыгын аркалаган кезинде бала чак-тан берки досу Камчыбек Ташиевди президенттик шайлоодо колдобой, тескери бурулуп кеткенин билебиз. Эми Ташиев менен Садыр Жапаров-ду биротоло “саясый єлїккє” айлан-дырууга киришкендей. Себеби, ал єзї каржылаган гезиттердин бири аркы-луу Алия аттуу тєлгєчї айымды “сїй-лєтїп”, “бригадалаштарын” “жерден алып кєргє, кєрдєн алып жерге чаап”, “маскаралап”, єзїн болочоктогу пре-зидент кылып кєрсєтїптїр. Бул ин-тервьюга кїмєн санаганыбыз, Алия аттуу тєлгєчїнїн бардыгы кїмєн жа-ратат. Анын їстїнє, ал тєлгєчї эмес, саясатчылардын койнунда жаткан катынындай таасын сїрєттєп жат-пайбы! Бул Алия эмес, А.Келдибеков єзї сїйлєп бергенин айгинелебейби?

Алия айымдын айтымында, Са-дыр Нургожоевичтин ємїрїнє кор-кунуч туулгандыктан, позициясы-нан кайтып, сыртка кете турушу ке-рек экен. Андай кылбаса 6-7 айдын аралыгында кєзї тазаланып калы-шы ыктымал дейт. “Бирєєнїн єлї-мїн тилегиче єзїўдїн ємїрїн тиле” макалында айтылгандай, Акматбек Келдибекович тєлгєчїнїн оозу ме-нен досуна жаман нерсени ниет кыл-ганы эмнеси?

Ошол эле макалада Камчыбек Ташиев тууралуу да айтылат. Алия айым Ташиевдин кыргызчылы-гы бардыгын, оргу-баргы мїнє-зїн токтотпосо ай талаада калышы ыктымалдыгын эскертиптир. “Бул адамдын кыргызчылыгы бар. Тез-тез ооруп турат. Намазга жыгылып баштады. Эми садаганы кєп берсе, келечеги жакшы болот. Бул киши-нин элге, тууган уруктарына жакшы-лык кылганы менен кокус ага каршы сїйлєп алса, уу сєзї менен чагып ал-ган жайы бар экендиги тїшїп жатат” деген Алия айымдын аныктамасы кудум Келдибеков айтып жаткандай таасир калтырган жокпу?

С.Жапаровду качып кетиши ке-рек, К.Ташиевди “жинигип” калды деген тєлгєчї кийинки президент Акматбек Келдибеков болорун ба-са белгилептир. А.Келдибеков гана президент болсо Кыргызстан оўолот имиш. Макаланын накта “кульми-нациясы” ушунда. Єзїн болочокто президент санаган Камчыбек Кы-дыршаевичти кыргызчылыгы бар, анысы кармаганда “элирип” кетет деп кирипке чаптырып, Садыр Нур-гожоевичке “качкын” статусун ый-гарткан Келдибеков єзїн гана прези-денттикке ылайыктуу дедиртиптир. Бул башталышы гана. Эртеўки кї-нї кан досторунун дагы кандай бы-лыктарын чууруп, басма-сєз аркы-луу коомчулукка даўаза кылар экен?

ЄЗЇ ИШТЕБЕГЕН, ЖЕ ЄЗГЄНЇ ИШТЕТКИСИ КЕЛБЕГЕН ИСМАИЛ ИСАКОВ

ЖК депутаты, генерал Ис-маил мырзанын генералдык чинине эч кимдин тийишки-си жок. Албетте, кїздїн сары жалбырагындай сапырылган генералдардын ичинен гене-ралдык чинге татыктуулардын бири десек туура болот. Акаев, Бакиевдердин убагында чын-дыктан тайбай айтып келген, эл ишенген эр азаматтардын бири эле.

Бирок, эмнегедир акыркы убактарда калыстыгынан та-йып, бир эле учурда кайчы пи-кирлерин айтып койгон учур-лары кєп кездешїїдє. Маселен, єткєн жылдын 3-октябрында Ак їйдїн тосмосун ашып тї-шєм деп жатып аласын айры-тып алган Камчыбек Ташиев инисинин «Чыўгызханча» жї-рїшїнє адегенде катуу кейип, «бул деген мыйзамсыздык, ал єзї отурган бийликти єзї ба-сып алгысы келип жатабы?» деп опурулуп чыкты эле. Анан алардын їстїнєн кылмыш иши козголуп, сот процесси баштал-ганда тескерисинче «кылмыш иши туура эмес ачылды» де-гендей тымызын колдоо кєрсє-тїп отурду. Мунусун коомчулук анчалык жакшы аўдай албады. Кайсыл Исаковго ишенерин билбей турду. Кєпчїлїгї жєн эле «кол ийрисине тартат» бо-луп жатса керек деп тим болду.

Эми болсо, иштеп жаткан єкмєттї оппозициялык маа-найдагы саясатчылардын ката-рында туруп алып эле колунан

келишинче шыбамайга єтїп алганы байкалды.

Тактап айтсак, Исмаил мыр-за «жылкы теппей, жылан чакпай» туруп эле, «Жантєрє Сатыбалдиевдин єкмєтї кан-дайдыр бир реформаларды жасоого жєндємсїз» деп чык-ты. Андай болсо, ушул эле Са-тыбалдиевди убагында єкмєт башына алып келїїгє неге кош колдоп колдоо кылды эле де-ген суроо туулат. Же єлкєбїз-дєгї акыркы жылдагы салык-

тын кєлємї, бажы кызматынан тїшкєн каражаттар єлкє бюд-жетин мурдагыга караганда алда канча кєбїрєєк толтуруп жатканын кєрбєй жатабы?

Анан дагы «Бул єкмєттї ке-тирип, жакшы иштей турган башка бирєєнї шайлайбыз» деп опурулат. Ырасын айткан-да, буга чейинки єкмєттєрдї да кєрїп келгенбиз. Кимиси жак-шы иштеп, бир жылдын ичинде бардык реформаларды жасап жиберди эле? Же болбосо Ис-

маил Исаковго чек ара кызма-тын жетектеп бериўиз деп сура-нышканда неге баш тартты эле? Андай кыйын болсо, эли їчїн, мамлекети їчїн сунушталган кызматтан баш тартпай, билек тїрїнїп иштеп бербейт беле?

Айтор, Исмаил мырзанын акыркы кадамдары тїшїнїк-сїз. Же єзї кызмат сунуштал-са иштебейт, же башкаларды иштетпейт. Мындай аракет эч кандай деле єнїгїїгє алып кел-беси бышык го?

БИЗ СЄЗ ЭРКИНДИГИН МУУНТПАШЫБЫЗ

КЕРЕК- Партиялашыўыз Галина Ск-рипкина журналисттерди жал-ган маалымат таратканы їчїн кылмыш жоопкерчилигине тар-туу демилгесин кєтєрдї эле. Кай-ра артка кайтарып алыптыр. Се-беби эмнеде?- Бул маселе фракция жыйынында ка-

ралганда жок элем. Ал эми кечээ чогулуп, єз ара талкууладык. Жыйынтыгында Га-

лина Анатольевна демилгесин артка кай-тарып алмай болду.

Биз сєз эркиндигин муунтпашыбыз ке-рек. Сєз эркиндиги болушу кажет. Бїгїн-кї бийлик басма сєз эркиндигин колдойт. Ошол эле учурда журналисттер дагы эти-каны сакташы зарыл. Бардыгыбыз мый-зам чегинде иш кылсак мамлекетибиз оўолот. Мен ошону каалайт элем.

7-ноябрда Бишкектин эски аянтын-да коммунисттердин митинги болду. Ле-ниндин эстелигинин жанына желектери, транспаранттары, Владимир Лениндин жана Иосиф Сталиндин сїрєттєрї менен 30 киши чогулду.

Чогулгандарды Кыргызстан комму-нисттер партиясынын лидери Исхак Ма-салиев куттуктады.

Ал белгилегендей, ушул жылы Кыр-гызстандын президенти Алмазбек Атам-баев кыргызстандыктарды Улуу Октябрь социалисттик революция кїнї менен кут-туктады.

«Бардыгын тєгїндєгєн мезгил да бол-гон. Совет бийлигин кара тїстє гана таа-нытчу. Бирок, тарых бардыгын єз ордуна коёт деп кайталап келгенбиз. Биздин рес-публиканын єнїгїїсїнє, кыргыз улутунун сакталышына чоў салым кошкон ошол беттер, окуялар бааланат деп айтканбыз, эми президент кыргыз элин ушул улуу кїн менен куттуктаганы кубандырат. Прези-денттин куттуктоосун биз канааттануу менен баалайбыз, баардыгы єзгєрїїдє», - деди ал.

Ошондой эле, И.Масалиев, революция-нын 100 жылдыгы тийиштїї деўгээлде

белгиленет деп їмїт кылаарын билдирди.«25 жыл мурун бул майрам аянтта єт-

кєрїлчї эмес. Бирок, коом єзгєрдї, биз-дин саясатчылар тїстїї болуп калышты. 4 жылдан кийин Октябрь революциясына 100 жыл толот жана аны башкача деўгээл-де майрамдайбыз», - деди ал.

Андан соў, Коммунисттер партиясынын жаўы мїчєлєрїнє партия билеттерин тап-шыруу аземи болду. Ошондой эле, 4 адам Лениндин 130 жылдыгына карата Орусия-да даярдалган юбилейлик медаль алышты.


БИШКЕКТИН ЭСКИ АЯНТЫНДА КОММУНИСТТЕРДИН МИТИНГИ БОЛДУ


66 БУЛ АПТАДА

ДИПЛОМАТТАРДЫН УНААСЫ ЭРЕЖЕДЕН СЫРТПЫ?

МОЛДО ФАЗУЛЛА ТТПнын ЖАЎЫ ЛИДЕРИ

ЭМОМАЛИ РАХМОН ДАГЫ ЖЕТИ ЖЫЛ ПРЕЗИДЕНТТИК КЫЛАТ

КЫТАЙДА КОМПАРТИЯНЫН АЙМАКТЫК КЕЎСЕСИНДЕ ЖАРДЫРУУ БОЛДУАКШ элчилигинин дипломаттык но-

мерлїї унаасы катышкан жол кырсы-гына байланыштуу єлкєнїн тышкы иш-тер министрлиги элчиликтин єкїлїн ка-был алып, кыргыз мыйзамдарын сыйлоо боюнча эскертїї берди. 5-ноябрь кечинде америкалык элчиликке таандык унаа жол эрежесин одоно бузуп, кырсык болгон жерден качып кеткен.

Уюлдук телефонго тартылып, интер-нетке жарыяланган видеодо дип номер-лїї унааны европалыктарга тїспєлдєш айдоочу башкарып бара жатканын жана анын жанындагы жїргїнчї дагы европа тїспєлдєш экенин кєрїїгє болот. Тасмада дипномурлуу унаа кырсык болгон жерден качып бара жатып кырсыкка учурап ток-топ калган башка унааны коюп кеткени кєрїнєт.

“Кырсыкта бир кыргыз атуулу жеўил жаракат алып, доктурларга кайрылган. Азырынча бул кырсыкка ким кїнєєлїї экени аныктала элек, бирок АКШ элчи-лигине таандык унаанын айдоочусу ка-чып кетип мыйзамды одоно бузган”,- дейт Бишкек шаардык жол кайгуул кызматы-нын єкїлї Тилек Оторов.

"Бул Кыргызстан єўдїї чакан мамле-кетти тоготпогондук жана дипломатиялык иммунитетине таянган текеберчиликБул окуяга кириптер болгон айдоочунун аты-жєнїн элчилик ачыктай элек. Деги эле АКШ элчилиги бул боюнча азырынча кан-

дайдыр-бир маалымат берїїдєн карманууда. Єлкєнїн тышкы иштер ми-

нистрлиги болсо, бул окуя боюнча элчи-нин орун басарын чакырып, дипломаттар кыргыз мыйзамдарын сакташы керекти-гин эскерткен.

“Элчилик кабатырлануусун билдирип, келтирилген чыгымдарды тєлєп берїїгє милдеттендирилди”, - дейт тышкы иштер министрлигинин басма сєз катчысы Тур-дакун Сыдыков.

Атуулдук активист Бурул Усманалиева эл аралык уюмдарда иштеп келген. Элчи-лик, эл аралык уюмдардын жергиликтїї дагы, сырттан келген кызматкерлери дагы жол эрежесин одоно бузаарын бир катар мисалдар менен айтып берїїдє:

“Бул - биринчиден Кыргызстандагы жалпы эле жолдо жїрїї маданиятына бай-ланыштуу. Экинчиден Кыргызстан єўдїї чакан мамлекетти тоготпогондук жана дипломатиялык иммунитетине таянган текеберчилик".

Мындан мурдараак эле єзбек элчили-гинин унаасы Бишкектин чок ортосунда-гы “Москва” тїнкї клубунун маўдайында-гы унаа токтоочу жайдан чыгып келе жа-тып, артындагы кыргыз атуулу башкарган “Жигули” менен кагышкан. Бул боюнча кыргыз тарап Ташкентке нота жолдогону менен, дипломатиялык кол тийбестик-тен улам жоопкерчилик маселеси коюл-ган эмес.

Пакистан талиптеринин "Тегрик-е-Та-либан Пакистан" кыймылы (ТТП) єзїнїн ана башы кылып Молдо Фазулланы шай-лады. Ал єткєн жумада АКШнын пилот-суз учагынын чабуулунан єлгєн Хакимул-ла Мехсуддун ордун ээлейт. Кыймылдын командирлеринин бири Жафар Курасани “Азаттык” радиосуна Молдо Фазулла мур-да Сват єрєєнїндєгї талиптердин башчы-сы болгонун айтты.

Фазулла 16 жаштагы активист кыз Ма-

лала Юсуфзайды атканга буйрук бергени мурда маалымдалган. Малаланы былтыр октябрда мектептен келатканда согуш-чандар башына бир нече жолу атып, анын ємїрїн британ доктурлары сактап калган.

Молдо Фазулланын группасы Сват єрєєнїндє єкїм жїргїзїп турган 2007-2009-жылдары эркектер сакалын єстї-рїїгє милдеттендирилген; аялдар жалгыз сыртка чыкпай калган. Шариятты бузду деп айыпталган адамдардын башы алын-ган же аларга эл алдында палак урулган.Пакистандык талдоочу Муштак Юсуфзайдын “Азаттыкка” айтымында, Молдо Фазулла "Тегрик-е-Талибандын" лидери болушу Пакистан єкмєтїнїн тїйшїгїн кєбєйтєт:

- Молдо Фазулланы Сваттан єкмєт кууп чыккан. Анын кєптєгєн шериктери єл-тїрїлгєн, башкалары камакка алынган. Мындай жагдайда Фазулланын ТТПнын лидери болуп шайланганы Пакистан єк-мєтїнїн тїйшїгї дагы кєбєйєт дегенди билдирет.

6-ноябрдагы жалпы элдик шайлоодо Рахмон жеўгенин Тажикстандын БШК-сынын тєрагасы Шермухаммад Шохиён жарыялады:

- Урматтуу Эмомали Рахмон – Тажикс-тан Элдик демократтык партиясынын, Та-жикстан Жаштар союзу жана Тажикстан-дын кєзкарандысыз профсоюздар феде-рациясынын талапкери 3 млн. 23 миў 754 добуш алды. Бул жалпы добуштардын 83, 6 пайызы.

1994-жылдан бери бийликте отурган Рахмон беш анча белгисиз, єзїнє ишеним-дїї талапкер менен шайлоого чыкты. Не-гизги атаандаш болчу оппозициянын єкї-лї катталууга зарыл добуштарды жыйнай албай, кїрєштєн чыгып калган.

Европадагы коопсуздук жана кызмат-ташуу уюму тажик єкмєтї кєзємєлдєгєн маалымат булактарын шайлоого чейин негизинен президент Рахмон менен жолу-гушууларды чагылдырууда деп сындаган.

Шанци провинциясындагы Тайюань ка-лаасында їй шартында жасалган бир нече бамба жарылганын Синхуа агенттиги бил-дирген. Кытайдагы мамлекеттик медиа ка-барлагандай, Коммунисттик партиянын єлкє тїндїгїндєгї кеўсесинде бир катар жардыруу болуп, кеминде бир киши каза тапты. Шанци провинциясындагы Тайюань калаасында їй шартында жасалган бир нече бамба жарылганын Синхуа агенттиги бил-дирген. Кабарда сегиз киши жарадар болуп, эки унаа талкаланганын айтылат. Интер-нетке жарыяланып кеткен сїрєттєрдє окуя

болгон жерде кара тїтїн чыгып жатканы жана бир катар єрт єчїргїчтєр келгенин кє-рїїгє болот. Шанци полициясы жардыруу шаршемби кїнї жергиликтїї убакыт менен 7:40та (Гринвич сааты боюнча 23:40) болго-нун билдирген. Кїбєлєр жети жолу жыры-луунун їнїн угушканын айткан. Жардыр-гыч заттар жол боюндагы гїл себеттерге орнотулганы кабарланууда. Аймактын же-текчилери окуя болгон жерди кєрїїгє ке-лишкен. Полиция єкїлдєрї жардыруунун себептерин иликтеп жатканын айткан.

Айбат пресс

МАРКУМ ДЕПУТАТ РУСЛАН ШАБАТОЕВДИН ТУУГАНДАРЫ УУРДАЛДЫ

Жогорку Кеўештин экс-депутаты (маркум) Руслан Ша-ботоевдин иниси Нурлан Шаботоевдин уулу Ырыскелди Шаботоев жана Нурландын бажасынын баласы 3-ноябрь кїнї Ысык-Ата районунун Ново-Пакровка айылынан бел-гисиз адамдар тарабынан уурдалып кеткен. Гезит басмакан-га берилип жатканда Ысык-Ата районунун Эпкин айылдык Кеўештин депутаты Кемел Асанов билдирди. Анын берген маалыматына караганда 12 жана 6 жашар наристелер Ново-пакровка айылында жашаган тай энесинин їйїндє жїргєн маалында жоголгон. Укук коргоо органдарына кайрылыш-кан. Азыркы кїнгє чейин балдар табыла элек.


77ЄКМЄТТЄ

ЖЕНЕВАДА ИРАН БОЮНЧА СЇЙЛЄШЇЇ БАШТАЛДЫ

Ирандын ядролук программасы боюнча сїйлєшїїлєрдїн жаўы айлампасы Женевада ачылды. Эки кїндїк сїйлєшїїгє Ирандын жа-на P5+1 тобуна кирген АКШ, Британия, Ору-сия, Кытай, Франция, Германиянын єкїлдєрї катышууда. Анын алдында Ирандын тышкы иштер министри Жавад Зариф эгер тараптар катуу аракеттенсе, Иран менен алты чоў єл-кє арасындагы 10 жылдан берки эрегишти токтотчу келишим ушу аптада тїзїлїп калы-шы этимал деди. Зариф мындай билдирїїнї Евробиримдиктин тышкы иштер комиссары Кэтрин Эштон менен кездешкен соў жасады. Дипломаттардын айтышынча, P5+1 тобу эл

аралык санкция бир аз жеўилдетилип, анын ордуна Ирандын ядролук программасын-да айрым чектєєлєргє баруусун каалайт.

МИНИСТР К.САДЫКОВ ЄЗЇНЇН КЇНЄЄСЇ БОЛСО, КЫЗМАТ ОРДУН БОШОТУП БЕРЇЇГЄ

ДАЯР ЭКЕНИН БИЛДИРДИКР билим берїї жана илим минист-

ри Канат Садыков анын кїнєєсїнєн балдар каза болсо, кызмат ордун бошо-туп берїїгє даяр. Бул тууралуу ал кечээ, 6-ноябрда єкмєттїн жыйынында бил-дирди.

Белгилей кетсек, жыйындын жїрї-шїндє єкмєт башчы Жантєрє Сатыбал-диев, Ички иштер министрлиги менен Билим берїї жана илим министрлигинин иши канааттандырбай жатканын айтты. «Балдардын єлїмїнє ким жооп берет, 3-класстын окуучусу єзїн єзї єлтїргєн учур кантип болушу мїмкїн. Силер ар бир баланын єлїмїнє жооп бересиўер», - деди премьер-министр, КРнын ИИМ, Билим берїї жана илим министрликте-ринин жетекчилерине кайрылып.

Ж.Сатыбалдиев, билим берїї минист-рин єзї, єлкєнїн президенти, коалиция-

лык кєпчїлїк колдой турганын айтты. «Бул багытта тийиштїї иш жїргїзїї їчїн сизге дагы эмне керек? Эмне їчїн балдар єлїп жатат?», - деп суроо узатты ал.

Єз кезегинде К.Садыков, мында єзїнїн кїнєєсї болсо, кызмат ордун бошотуп бе-рїїгє даяр экенин билдирди.

«Сизден эч ким сурабайт, зарыл болсо ансыз деле бошотуп коёт. Иштер аткарылбай жатат. Мугалимдердин айлык маянасы аз деп айткансыз, биз аны кєтєрдїк, дагы эмне керек?», - деп нараазы болду єкмєт башчысы.

КЫРГЫЗСТАНДЫН КОММУНИСТТЕРИ МИНИСТР А.АЛЫМКУЛОВДУ КЫЗМАТТАН БОШОТУУ СУНУШУ МЕНЕН ЄКМЄТКЄ КАЙРЫЛУУНУ

ПЛАНДАП ЖАТАТ

САТЫБАЛДИЕВ БАЖЫ КЫЗМАТЫНДАГЫ КАДР МАСЕЛЕСИН ЖЄНГЄ САЛУУНУ ТАПШЫРДЫ

БИОМЕТРИКАЛЫК ПАСПОРТ БЕРИЛЕ БАШТАЙТ

Электрондук-биометрикалык паспорт боюча тїзїлгєн меке-мелер аралык топ ишин жыйын-тыктады.

Ага ылайык, техникалык тап-шырма даярдалды. Эми паспорт басып чыгаруу їчїн эл аралык компанияларды тандоо їчїн сы-нак жарыяланмакчы.

План боюнча, кыргыз єкмє-тї келерки жылдан тарта жаўы їлгїдєгї паспорт бере башта-шы керек. Айрым байкоочулар иш єтє жай жїрїп жаткандык-тан кыргыз жарандары келерки

жылдары айрым єлкєлєргє кере албай калышы ыктымалдыгын эскертїїдє.

Электрондук-биометрикалык паспорт боюнча тїзїлгєн меке-мелер аралык топ жалпысынан тогуз ай иштеди. Топтун жетек-чиси, юстиция министриАл-мамбет Шыкмаматовдун “Азат-тыкка” билдиришинче, маселе ар тараптан талданды:

- Кыргызстанда бул маселе-ге тиешеси бар бардык эксперт-тердин пикирин уктук. Ушундай кылдат караган жакшы болот

экен. Бизге эки ай убакыт берген, бирок биз тогуз айдын ичинде абдан жакшы бышырдык. Бар-дык эксперттер техникалык тап-шырманы талкуулап, жакшы деў-гээлге чыгардык.

Мамлекеттик каттоо кызма-тынын жетекчиси Эрлан Сапар-баевдин айтымында, мекемелер аралык топ иштеп чыккан тех-никалык тапшырмага ылайык инвестициялык сынак жарыяла-нат жана анда тажрыйбасы бар эл аралык компания тандалат:

- Келген компания єзїнїн ка-ражатына керектїї жабдууларды алып берет, паспортко керектїї материалдар менен камсыз кы-лат, биздин адистерди окутат. Жергиликтїї биздин бєлїмдєрдї автоматташтырып берет. Ушунун баарын инвестор єзїнїн эсеби-нен жасайт. Бюджеттин тартыш-тыгын эске алып, биз инвести-циялык сынак єткєрїїнї чечтик.

Антсе да биометрикалык пас-порт боюнча єкмєттї сындаган-дар болууда. Жогорку Кеўеште-ги “Республика” фракциясынан депутат Курманбек Дыйканбаев коррупциялык айла-амалдардан улам, мекемелер аралык топтун ичинде талкуу кєпкє созулганын

айтууда.- Тилекке каршы, аткаруу бий-

лигинде, єкмєттє биометрика-лык паспортко каршы топтор то-гуз айдан бери каршы каттарды жазып, астыга жылдырбай жа-тыптыр. Паспорт, же виза алыш їчїн бизде їч-тєрт мекеме бар. Ошол эле Мамкаттоо, ошол эле ТИМдин Консулдук башкарма-чылыгы, УКМК. Ошолордун баа-ры тыйын-тыпыр алып жїрїп, паспорт берїї “кормушка”, же болбосо “жем жей турган акыр-га” айланган. Ошондой корруп-циялык схемага малынгандар биометрикалык паспортко кар-шы болуп жатышат. Ошондуктан биз бул маселени кабыргасынан коюп, тезирээк чечишибиз керек.

Юстиция министри Алмамбет ШЫКМАМАТОВ мындай дооматтарды четке какты жана биометрикалык паспорт берїї азыркы замандын талабы экенин белгиледи:

- Кээ бирєєлєр єзїбїз эле чы-гара коёлу деп айтып жатпайбы, єзїбїз чыгара албайбыз. Акчаны чыгара албай жатып, паспорт-ту кантип чыгарабыз? Ал жерде

жарандын туулганынан баштап бардык маалыматтар камтыл-ган чиптер болот. Ал єтє татаал процесс. Буга азыр бардык мам-лекеттер єтїп жатат. 2015-жыл-дан тартып ушундай паспорт-тору жок адамдар ажыга бара албай калат. Анткени бул жаўы, заманбап талап. Андан сыртка-ры бул таза, ачык-айкын шайлоо єткєрїї їчїн да єтє керектїї ме-ханизм. Жанагындай, “айлампа” уюштурулуп, бир кишинин беш жолу добуш берген адат артта ка-лат. Анткени шайлап чыккандан кийин Кыргызстандын бардык аймагындагы шайлоо комиссия-ларында бул адам добуш берген деген маалымат чыгып калат. Башкача айтканда, эми баарын компьютер жасайт.

Кыргыз єкмєтї биометрика-лык паспорттор 2014-жылдан тарта бериле баштаарын бил-дирген. Жаўы їлгїдєгї мындай паспорттордо электрондук чип орнотулат, анда жарандын аты-жєнї, туулган жылы, кїнї єўдїї маалыматтан сырткары кєздїн карегинин санарип сїрєтї, бар-мак басым мєєрї киргизилет.

Булак: Азаттык їналгысы

Кыргызстандын коммунисттери эм-гек, миграция жана жаштар министри Алиясбек Алымкуловду кызмат ордунан бошотуу сунушу менен єкмєткє кайры-лууну пландап жатат. Бул тууралуу бїгїн, 7-ноябрда Улуу Октябрь социалисттик революция кїнїнє карата єткєрїлгєн ми-тинг учурунда Кыргызстан Коммунисттик партиясынын борбордук комитетинин биринчи катчысы Клара Ажибекова бил-дирди. Анын айтымында, министрлик-тин айрым майрамдарды жоюу сунушу — АКШнын атайын кызматынын тапшыры-гы. «Министр Алымкулов (КР эмгек, ми-гарция жана жаштар министри Алиясбек Алымкулов) сыяктуу азыркы демократтар АКШнын атайын кызматтарынын тапшы-рыгы боюнча биздин 1-Май – эмгекчидер-дин майрамы, Улуу Октябрь социалист-тик революция кїнї сыяктуу майрамда-рыбызды жоюп салууну каалап жатышат. Советтик мамлекет Кыргызстанга мамле-кеттїлїктї, аймактык бїтїндїктї берди, ал эми алар биздин майрамдарды жоюп салгысы келип жатат. Алар манкуртчулук менен ооруп калышты. Атайын кызмат-тардын тапшырмасын кабыл алышууда. Биз, Алымкуловду жумуштан бошотуу їчїн бийликтин 3 бутагына теў кайрылат окшойбуз», - деди ал.

«Бизге тарыхты билбеген жана атайын кызматтын тапшырмасын кабыл алган, чек-телген, мекенчил эмес министрлердин кере-ги жок», - деп кошумчалады К.Ажибекова.

Эске салсак, КР Эмгек министрлиги 4 майрамды — 23-февраль - Ата мекенди коргоочулардын кїнїн, 1-Май - Эмгек кї-нїн, 5-Май — КР конституция кїнїн жана 7-ноябрь — Улуу Октябрь социалисттик кїнїн жоюп салуу жана бул кыскартылган кїндєрдї 1-январдан 5-январга чейинки жаўы жылдык эс алуу кїндєрїнє которуу демилгеси менен чыккан жана Эмгек ко-дексине єзгєртїїлєрдї киргизїї жєнїндє тийиштїї мыйзам долбоорун даярдаган. Єзгєртїї долбоору коомдук талкууга кою-луп, андан кийин Жогорку Кеўешке жол-доо пландалууда.

Премьер-министр Жантєрє Сатыбал-диев Мамлекеттик салык кызматындагы кадр маселесин жєнгє салууну тапшырды. Ал мындай буйрукту єкмєттїн 6-ноябр-дагы жыйынында билдирди. Анын айты-мында, мекеменин жетекчилиги планды аткарбаган жетекчилерге карата эч кан-дай дисциплинардык чара кєрбєй келет.

"Мамлекеттик бажы кызматында кол тий-бестиги болгон кишилер болбошу керек. Кээ бир бажычылар єздєрїнїн ишин та-кыр эле аткарышпайт. Жыл аягында биз планды аткарбагандарга карата чара кє-рєбїз",- деди премьер.

Айбат пресс


88 ИНФОГРАФИКА

99


КАЙРЫМДУУЛУК

Али БЕКЕРЕЖИ, кєз карандысыз ишкерлер жана єнєр жай ээлеринин "MUSIAD" тїрк ассоциациясынын тєрагасы:

“Кыргыз эли менен тїрк элинин

дини, дили, тили бир”

- Алаби мырза, сиздин Кыргыз-станга келип мечит медреселер-ди куруп калышыўыздын негизги максаты неде?- Кыргызстанга келип калуумдун бир-

ден-бир себебим, тарыхка кєз чаптырып, артка кылчая турган болсок, тїрк элинин тїпкїлїгї кыргызга барып такалат. Биз-дин тарых тастыктап тургандай Тїркияда кыргыз атанын эстелиги турат. Тїркияда байырлап жашап калган кыргыздардан да сурасам тїрк элинин тїбї кыргыздар-дан тарагандыгын айтышты. Ошондо биз бир улуттун єкїлї экенибизди айгинелеп турбайбы? Илгери кыргыз боордошто-рубуз тїрк элине опол тоодой жардамын берген. Биз эми кыргыз туугандарыбызга жардам берїїнї максат кылуудабыз. Бир сєз менен айтканда биз кыргыз тууганда-рыбызга карызбыз, ошол карызыбызды бериш їчїн келдик десек дагы аша чап-кандык болбостур.

Андан сырткары сиз айткандай, барды-гыбыз мусулман элбиз. Мусулманчылык-та, ислам шариятында колуўан келип тур-са Алланын їйї болгон мечит жана илим таануу їчїн медреселерди курса сооп бо-лот делинет. Бир чети ушул максат болсо, экинчисинен кыргыз туугандарыбыз дагы ислам динин тереў тїшїнїп, Аллага жа-кын болушуна єбєлгє болууну туура деп таптык. Биздин максат – бизде эмне болсо кыргыз боордошторубузда да ошол нерсе болсун деген изги тилек.

- Єзїўїз кайсы жылы келдиўиз?- 2002-жылы келдим. Андан бери бї-

тїндєй Кыргызстанды тїрє кыдырып чыктым. Кыргызстандан кєп нерсени тап-тым. Кєп дос таптым... Эў алгач келгеним-де Доктурбек Курбаналиев менен кезде-шип, таанышып калдым. Бизге зор жарда-мын берди. Ыраазымын. Азыр бул дїйнє менен кош айтышкандыгына байланыш-туу куран окуп, дуба берип турабыз. Андан башка да бир топ Кыргызстанга таанымал адамдар менен тааныштым жана достош-тум. Аларга да ыраазымын. Ошентип, Ал-ланын жана Кыргызстандагы досторум-дун жардамы менен медресе, мечит салуу максаттарымды жїзєгє ашыра баштадым. Алгач Бишкекке кыз жана мырзалар мед-ресесин салып, балдар окуй баштады. Ку-дай насип этсе дагы медреселерди ачып, мечиттерди салууну кєздєйбїз.

- Кыргызстанга келгени бир топ чыныгы досторду кїттїм, достуу

болдум деп атасыз. Сизди бир жур-налдан мурдагы Жогорку Кеўеш-тин депутаты, маркум Санжар Кадыралиев менен тїшкєн сїрє-тїўїздї кєрїп калдым. Аны менен кантип таанышып калгансыз жа-на мамилеўиз кандай эле?- Алгач Бишкектен таанышып калдым.

Ал мырзага мечит, медреселерди курат элем, жардам бере аласыўбы деген сунуш киргиздим. Санжар менин бул сунушумду колдоого алып, макулдугун берип, Ошко чакырып калды. Ошко барганымда абдан жакшы тозуп алып, жогорку деўгээлде жардамын кєрсєтє алды. Анын мага кыл-ган кичи пейил мамилелери кєз алдымда элестеп турат. Ажал деген ушу экен, Алла ємїрїн алды, азыр куран окуп турабыз.

- Кыргыз эли менен тїрк элинин окшоштук жактарын баамдаса-ўыз керек?- Кыргыз эли менен тїрк элинин дини,

дили, тили бир. Эч айырма жок. Окшош-туктары ушулар.

- Быйылкы курман айт майрамын-да курманчылык кылып, колунда жок кедей кембагалдарга мал союп

куран окуттуўуздар. (100 кой союп) Кийинки жылы дагы ушул жєрєлгєўїздї улантасызбы?- Албетте, Алла насип этсе мусулман-

чылык парзыбызды аткаруудан баш тарт-пайбыз. Кийинки жылы 300 кой союу-ну пландап жатабыз. Быйылкы жылкы курманчылыкка биздин “Дениз Фенери” кайрымдуулук фонду 100 кой союп, же-тим жесирлерге, колунда жокторго мечит, медреселерге тараттык.

- Илсам шариятына ылайык 40 майда жандыгыў болсо, андан бир жандыгын курманчылыкка союу парз эмеспи. Сиздер 100 кой сой-дуўуздар... ошондо кандай эсептеп калдыўыздар?- Биз мал башына эсептеген жокпуз.

Биздики кайрымдуулук фонд болгондугу-на байланыштуу Тїркиядагы колунан кел-ген жарандардан кайрымдуулук кылуусун сурандык, алар бизге ишенип, союшка ке-те турган акчаларын беришти. Биз болсо

алардын ишенимин актап таратууга гана себепчи боло алдык.

- 20 жылдан ашуун убакыт аралы-гында Кыргызстанда тїрк тилин, маданиятын їйрєтє турган ли-цейден тарта, Жогорку окуу жа-йына чейин ачылып, учурда тїрк тилин жана маданиятын билген кыргыздардын саны оголе кєбєй-дї. Бул кадамды кандай баалайсыз?- Бул абдан жакшы туура кадам дээр

элем. Анткени, кайсы гана улуттун болбо-сун тилин маданиятын билїї кєптїк кыл-баса керек. Ошол эле маалда тїрк тилинен тышкары бир канча тилди їйрєнсє жакшы жетишкендик эмеспи. Канча тил билсеў, сен ошончо кишисиў дегендей, адам ар тараптан єнїгїп туруусу керек. Меним-че бул жерде эч кандай деле жаман нерсе болбосо керек. Ошол себептен ким кимге, жакынына, тууганына колдоонун ар кай-сы тїрїнєн берсе болбосун деген ой келет.

- Кыргызстан Тїркияга кыргыз ти-лин, маданиятын їйрєтє турган орто жана жогорку окуу жайла-рын курса, колдойт белеўиз?- Албетте колдойт элем. Абдан жакшы

болмок. Алла ошону насип этсин.

- Кыргызстан эмнеси менен таў калтырды?- Кыргыз элинин мейман достугу таў

калтырды. Келгениме 11 жыл болду. Ушул жылдан бери аймактарды кыдырып жї-рїп бир дагы мейманканаларга жатпадым. Бардык жерде мейман кылып, коноктоп їйлєрїнїн тєрїндє чоў дасторкондор ме-нен тозуп алып жатышты. Кыргыз тууган-дарыбыздын кеў пейилдигин кєрсєттї. Кыргызстандан башка далай єлкєлєрдї кыдырып кєрдїм. Бирок, мындай мейман-достукту бир да жерден кєргєн жокмун.

- Азыркы тїрк тилдїї мамлекет делинип жїргєн єлкєлєр ортосун-да атайын Европа сыяктуу Тїрк мамлекеттеринин биригишине кандай карайсыз?- Эгерде, ушундай бирдиктїї мамлекет-

терге айлана турган болсо, анын борбору Кыргызстан болушун каалайт элем.

Улукбек КУТМАНБАЕВ


1010 ЭКОНОМИКА

БЮДЖЕТТИК ССУДАЛАР ЖАНА ЧЕТ МАМЛЕКЕТТИК КРЕДИТТЕР БОЮНЧА

РЕСПУБЛИКАЛЫК БЮДЖЕТКЕ КАЙТАРУУЛАР 1,8 МЛРД СОМДУ ТЇЗДЇБюджеттик ссудалар жана чет мамлекеттик кредит-

тер боюнча чарбакер субъекттердин республикалык бюджетке карыздарды кайтаруудан тїшїїлєрдїн ушул жылга божомолу 2 млрд 120 млн 74 миў сомду тїзєт. Бул тууралуу КР Каржы министрлигинин басма сєз кызматы билдирди.

Анын ичинен, негизги карыз – 1 млрд 570,39 млн сом, пайыздар жана айыптар – 550,35 млн сом.

«Божомол кылынуучу кєрсєткїчтєр валюталардын курсуна, коюмдардын кєлємїнє, инфляциянын деў-гээлине тїздєн-тїз кєз каранды жана карыздык мил-деттенмелердин графиктерине ылайык карыздарды кайтаруунун, кїтїлгєн кєлємдєрїн эске алуу менен аныкталат», - деп айтылат маалыматта.

Бюджеттик ссудалар жана чет мамлекеттик кредит-тер боюнча чарбакер субъекттердин республикалык бюджетке ушул жылдын 10 айында зайымдык кара-жаттарды кайтаруулары 1 млрд 836,2 млн сомду тїз-дї, анын ичинен, негизги карыз – 1 млрд 306,64 млн сом, ал эми пайыздар жана айыптар – 529,56 млн сом.

Былтыркы жылдын тиешелїї мезгили менен салыштыргандагы кєрсєткїчтєрї

тємєндєгїдєй: млн сом

Кєрсєткїчтєр

2013-жылдын

10 айын-да кайта-рылганы

2012-жылдын

10 айын-да кайта-рылганы

2012- жылдын

тиешелїї мезгилине % менен

Негизги карыз 1 306,64 1 636,24 79,9

Пайыздар жана айыптар

529,56 520,35 101,8

Бардыгы 1 836,2 2 156,59 85,1

АЙМАКТАР БОЮНЧА ЖАКШЫ МАКРОЭКОНОМИКАЛЫК

КЄРСЄТКЇЧТЄРДЇ КАМСЫЗДОО ЇЧЇН 8 ТОП ТЇЗЇЛДЇ

Єкмєт тарабынан, ушул жылдын жыйынтыгы ме-нен, аймактар боюнча жакшы макроэкономикалык кєрсєткїчтєрдї камсыздоо їчїн 8 топ тїзїлдї. Бул туурасында 6-ноябрда премьер-министр Жантєрє Са-тыбалдиев єкмєттїн жыйынында билдирди.

Єкмєт башчы Бишкекти координациялайт, Чїй об-лусу боюнча Тайырбек Сарпашев, Жалал-Абад облусу боюнча Темир Сариев, Нарын облусу боюнча Осмон-бек Артыкбаев, Ысык-Кєл облусу боюнча Жоомарт Оторбаев, Баткен облусу боюнча Токон Мамытов, Ош облусу боюнча Кубатбек Боронов, Талас облусу боюнча Камила Талиева. «Булар комиссиялардын тєрагалары, жергиликтїї жетекчилерге жеке жооп-керчилик жїктєлєт. Тапшырма - жылдын жыйынты-гы менен жакшы макроэкономикалык, ошондой эле салык жана бажы тєлємдєрїн чогултуу боюнча жак-шы макроэкономикалык кєрсєткїчтєрдї алуу, андан тышкары кїзгї-кышкы даярдыктан жана айыл чарба иштеринен ийгиликтїї єтїї», - деди єкмєт башчы.

БЮДЖЕТКЕ САЛЫКТЫК ТЇШЇЇЛЄР ТЇЗДЄН-ТЇЗ “КУМТЄРДЄН” КЄЗ

КАРАНДЫБюджетке салыктык тїшїїлєр тїздєн-тїз “Кумтєр-

дєн” кєз каранды. Бул тууралуу єкмєттїн жыйынын-да Мамлекеттик салык кызматынын тєрагасы Исхак Масалиев билдирди.

Анын айтымында, айрым беренелер боюнча са-лыктык чогултуулар начар жыйынтыктарды кєр-сєттї. “Биз коюлган максаттарга жеткен жокпуз. Бул їчїн мен сєгїш алдым жана буга каршы эч нерсе дей албайм. Бирок аны менен бирге Кыргызстанда эконо-миканын єсїшї “Кумтєрдїн” жемиштїї ишинен кєз каранды экендигин моюнга алуу керек. Айыл чарба-сы салыктык чогултууларга таасир бербейт. Биз каз-на дыйкандардын эсебинен толот деген ойдон алыс-пыз”-деп тїшїндїрдї И.Масалиев. Премьер-министр Жантєрє Сатыбалдиев “Дордой”, “Кара-Суу”, “Мади-на” базарлары менен маселени эчак эле чечїї керек болгондугун белгиледи. “Ири базар ишканалардан салыктык чогултууларды кєтєрїї керек”, - деди ал

МАМЛЕКЕТТИК САЛЫК КЫЗМАТЫ ЧАРБА СУБЪЕКТТЕРДИН АЙРЫМ КАТЕГОРИЯЛАРЫ

БОЮНЧА МААЛЫМАТ ЧОГУЛТУП ЖАТАТУчурда КР Мамлекеттик салык кызматы чарба

субъекттердин айрым категориялары боюнча маа-лымат чогултуп жатат. Бул туурасында ведомствонун басма сєз кызматы билдирди. Атап айтсак, Мамлекет-тик салык кызматы жер казынасын пайдалануучулар-га жана уюлдук телефондорду саткандарга кызыкдар болду. Басма сєз кызматы билдиргендей, КР аймагы-на уюлдук телефондорду ташып келїї жана аларды сатууда 13 чарба субъекти боюнча тийиштїї маалы-мат бар, анда айрым салык тєлєєчїлєргє салык тек-шерїїлєр єткєрїлїп, 44,5 млн сом кошо эсептелген. Ошондой эле, Башкы прокуратуранын материалдары боюнча учурда тендер боюнча оўдоо-куруу иштерин аткарган 4 чарба субъекти боюнча кєчмє текшерїї аяктагандыгын мамлекеттик салык кызматы билдир-ди. Жыйынтыгы менен, кошумча 11,8 млн сом эсеп-телген. Тоо кендери тармагында иштерди аткарып жаткан кээ бир чарба субъекттеринде салыктык 10 текшерїї жїргїзїлдї. Жыйынтыгында, 246 млн сом кошо салык салынган, анын ичинен 148,5 млн сому тєлєндї. Ал эми тєлєнбєгєн салык суммасы боюнча иш мамлекеттик салык кызматынын жана сот орган-дарынын апелляциялык кароосунда турат. Дары-дар-мек саткан 15 чарба субъекти, анын ичинде биоактив-дїї кошулмалар боюнча салыктык текшерїїлєр жїр-гїзїлїп, 2,6 млн сом кошо салык эсептелди. Азыркы тапта 10 чарба субъекти боюнча салыктык текшерїї белгиленип жатат.

КЫРГЫЗСТАНДА ТОО-КЕН ТАРМАГЫ ЭКОНОМИКАНЫН ТАРМАКТАРЫНЫН

ИЧИНЕН ЭЎ ТАЛАШТУУСУ БОЛУП САНАЛАТ

Кыргызстанда тоо-кен тармагы экономика тармак-тарынын ичинен эў талаштуусу болуп саналат. Бул тууралуу журналисттерге 1-вице-премьер-министр Жоомарт Оторбаев билдирди. Анын айтымында, учурда єкмєткє коюлуп жаткан “доолор” – бул мїм-кїнчїлїктїї уруксат кагаздары 300 сомдон таратыл-ган мурдагы учурдан калган мурас. “Мамлекеттик геология жана минералдык ресурстар боюнча агент-тикте бардыгы “баштан-аяк” коррупциялашкан бол-чу”, - деди Ж.Оторбаев. Ал ошондой эле ведомство-нун жетекчилери же качып, же тергєєдє жїргєндїгїн кошумчалады.

КЫРГЫЗСТАНДА IFC МЕНЕН ИШТЕЙ ТУРГАН КОМАНДА ЖОК

Кыргызстанда Эл аралык каржылык топ (IFC) ме-нен иштей турган команда жок. Бул тууралуу 1-вице-премьер-министри Жоомарт Оторбаев менен жолу-гушууда Эл аралык каржылык топтун єкїлдєрї бил-диришти. IFC глобалдык трасттык фондор боюнча менеждери Уркалый Исаевдин айтымында, єлкєдє мыйзамдык негиз бар, бирок иш тажрыйбасы боюн-ча алар менен иштей турган команда жок. “Биздин милдетибиз мыйзамдык негизден баштап, белгилїї долбоорлорду ишке ашырууга чейин жардам кєрсє-тїї”, - деди ал. Єз кезегинде Ж.Оторбаев IFC єз сая-сатын карап чыгуусу керектигин белгиледи. “Багыт дайыма ири экономикага жїрєт, бирок, тилекке кар-шы жооп жок. Кыргызстанда экономиканын єсїшї байкалууда, мамлекет менен жеке тармактын чекте-шїїсї болбошуна экспорт їчїн документтердин саны кыскарууда”, - деди ал.

КАЗАКСТАНГА ЭКСПОРТТОЛГОН ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСЫНЫН ЭСЕБИНЕН ЄЛКЄГЄ 450

МИЎ ТОННА КЄМЇР КЕЛГЕНКазакстанга экспорттолгон электр энергиясынын

эсебинен Бишкек ЖЭБине 450 миў тонна кємїр кел-ген. Бул туурасында бїгїн КР ТИМде єткєн басма сєз жыйынында Кыргызстандын Казакстандагы ый-гарым укуктуу элчиси Эсенгул Ємїралиев билдир-ди. Белгилїї болгондой, эки мамлекет ортосунда 500 млн киловатт электр энергиясын сатуу боюнча кели-шим тїзїлїп, иш жїзїндє 368 млн киловатт энергия экспорттолгон. “Ал їчїн Бишкек жылуулук борбору кыштан чыгууга жетиштїї кємїр менен камсыздал-ган”, - деп билдирди ал.

ОШТО ИЧКИ ЖОЛДОРДУ ОЎДООГО 18 МЛН СОМ САРПТАЛДЫ

2013-жылы Ош шаарынын 68 чакырым ички жол-дорунун чуўкурлары жамалган. Ага жалпысынан иштерине 18 млн сом сарпталды. Бул тууралуу бїгїн шаардык жол башкармалыгынын техникалык єндї-рїш бєлїмїнїн башчысы Улукбек Жаныбеков бил-дирди.

Анын айтымында, республикалык бюджеттен 3 млн сом бєлїнїп, 800 метр жолго асфальт тєшєлгєн. Быйылкы жылы шаардык бюджеттен жол башкар-малыгына 154 млн сом берилсе, анын 100 млн сому жаўы курулуп жаткан эстакадалык кєпїрєнїн салы-нышына бєлїнгєн.

КЫРГЫЗ-КАЗАК ИНВЕСТИЦИЯЛЫК ФОНДУ АЛГАЧ “ДАТКА-КЕМИН” ЭЛЕКТР ЄТКЄРЇЇ

ЛИНИЯСЫН КАРЖЫЛАЙ БАШТАЙТ Кыргыз-казак инвестициялык фонду алгач “Датка-

Кемин”, “Кемин-Алматы” электр єткєрїї линиясын каржылай баштайт. Бул туурасында КР ТИМде єткєн басма сєз жыйынында Кыргызстандын Казакстанда-гы ыйгарым укуктуу элчиси Эсенгул Ємїралиев бил-дирди. Анын айтымында, жакын арада Кыргыз-казак инвестициялык фонду тїзїлгєн. Фонддун резервинде 100 млн долар каралган, ал эки мамлекеттин кызык-чылыгына туура келген долбоорлорду каржыламакчы. “Ал алгачкы долбоор катары “Датка-Кемин”, “Кемин-Алматы” электр єткєрїї линиясын каржылай баш-тайт. Эгерде курулуп жаткан ГЭСтер иштеп баштаса, ашыкча электр энергиясын Казакстан аркылуу Кытай жана Россиянын тїштїк райондоруна экспорттоого шарттар тїзїлєт”, - дейт Э.Ємїралиев.

Жеўиш ШЕРИПБАЕВ

кыскарууда , - деди ал.

Жеўиш ШЕРИПБАЕВ


1111ИЗКУБАР

“АЛЬФА ТЕЛЕКОМДУН” 2 МЛН. ДОЛЛАРЫ ТАБЫЛДЫ

Бул боюнча Улуттук коопсуздук боюн-ча мамлекеттик комитетинин алдындагы Коррупцияга каршы кїрєшїї кызматы-нын жетекчиси Бектен Сыдыгалиев бил-дирди. Анын айтымында, атайын кыз-маттын кызматкерлери прокуратура жа-на каржылык чалгындоо кызматынын колдоосу менен оффшордук зоналардагы банк эсептеринде кымтылган акчанын изин таап чыгышты. Ага ылайык, "Аль-фа-Телекомдон” уурдалган алты миллион доллардын эки миллиону борбордук Ев-ропада жайгашкан Лихтенштейн князды-гындагы оффшордук банктардын биринин эсебинен чыккан. Эки миллион долларга Бишкектен кеўсе кылууга бала бакча са-тып алынганы аныкталган. Калган сумма-нын кайда кымырылганы азырынча тер-гєєгє белгисиз. Тергєє иштери бїткєн соў Лихтенштейндеги каражатты мамлекетке єткєрїп алууга мїмкїн.

“Альфа Телекомдун” аталган топ-ме-неджменти 2011-жылы 31 миллион дол-ларга уюлдук операторго жаўы жабдык-тарды сатып алуу їчїн кытайлык ZTE компаниясы менен келишим тїзгєн. Тер-гєє учурунда ал келишимде “Альфа Теле-ком” сатып алган жабдыктар єтє кымбат-ка бааланганы аныкталган. Бул їчїн ZTE компаниясы Британ жана Виргин арал-дарында катталган “Альфа Телекомдун” убактылуу жетекчиси Алмазбек Абеков-дун Truth Concept Limited аттуу оффшор-дук компаниясынын эсебине которулган.

УКМКнын Коррупцияга каршы кызма-ты «Мегаком» уюлдук операторлорунун башчылары – «Альфа Телекомдун» баш-кы директору Азамат Мурзалиевди, анын ке ешчиси Алмаз Абековду жана «Новост-рой сервис» ишканасынын башчысы Кен-жебек Аман уулун мамлекет казынасына ири єлчємдє зыян келтирген деп айыптап, камакка алган. Ушул жылдын башында Мурзалиев їй камагына чыгарылган.

"АТА-ЖУРТТУН" ТЄРТ МЇЧЄСЇ СОТТОЛДУ

Жалал-Абад шаардык сотунда бїгїн "Ата-Журт" партиясынын тєрт мїчєсїнє карата єкїм чыкты. Медер Їсєнов менен Жеўишбек Токторбаевди прокурор 10 жылга кїчєтїлгєн тартиптеги абакка ке-сїїнї сурады, бирок сот аларды 6 жылга шарттуу тїрдє эркинен ажыратты. Ал эми Шайырбек Ташиев менен Абсатар Сыр-габаевге мамлекеттик айыптоо 9 жылдан сурады, сот 4 жылга шарттуу тїрдє кести.

Алар бийликти кїч менен басып алган, башаламандык уюштурган деп кїнєєлєн-гєн. Соттолуучулар 31-майда облбийлик имаратын курал-жарак менен ээлеп алуу болбогондугун билдиришкен болчу.

Ушул жылдын 31-майында Жалал-Абадда Кумтєр жана камалган депутат-тар боюнча нааразылык акцияга чыккан-дар облустук акимчиликке кирип барган. Митингчилер Медербек Їсєновду “элдик губернатор” деп жарыялап алган.

САНКТ-ПЕТЕРБУРГ ШААРЫНДА ЄЛТЇРЇЛГЄН КЫРГЫЗСТАНДЫК

ОШ ОБЛУСУНУН ТУРГУНУ БОЛГОНДУГУ АНЫКТАЛДЫ

Орусиянын Санкт-Петербург шаарын-да єлтїрїлгєн кыргызстандык жаран Ош облусунун тургуну болгон. Бул тууралуу Кыргызстандын Орусиядагы элчилиги билдирди.

«Ушул жылдын 5-ноябрында ЖМК-ларда жарыяланган Кыргызстандын 36 жаштагы жаранынын сєєгї табылганды-гы жєнїндє маалыматка байланыштуу элчилик тарабынан Орусиянын ИИМнин Санкт-Петербург шаары жана Ленинград областы боюнча башкармалыгына атал-ган фактты тастыктоо єтїнїчї менен су-роо-талап жєнєтїлгєн», - деп белгилейт дипломатиялык мекеме.

6-ноябрда Санкт-Петербург шаарынын Рихард Зорг кєчєсїнїн №4 їйїндє ушул жылдын 4-ноябрында 08.10.1977-жылы туулган КР жараны, Ош шаарынын тургу-ну М.Х.нын бычак менен сайылган кєптє-гєн жаракаттардын изи бар сєєгї табыл-гандыгы тууралуу маалымат берилди.

Єлїм фактысы боюнча Орусиянын Кылмыш-жаза кодексинин 111-беренеси-нин 4-бєлїгїнє (Адамдын єлїмїнє алып келген, денеге атайылап оор зыян келти-рїї) ылайык кылмыш иши козголду.

Учурда Орусиянын Тергєє комитетинин башкы тергєє башкармалыгынын Санкт-Петербург шаары боюнча тергєє бєлїмї тарабынан тергєє иши жїрїп жатат.

Эскерте кетсек,4-ноябрда таўкы саат 06:00дєр чамасында Орусиянын Санкт-Петербург шаарынын Рихарде Зорге кє-чєсїнїн №4 їйїнїн жанынан 36 жаштагы Кыргызстандын жаранынын бычак менен жаракат алган денеси табылган.

МАМЛЕКЕТТИК САЛЫК КЫЗМАТЫ БОЮНЧА 37 КЫЛМЫШ ИШИ КОЗГОЛДУ, - МСК тєрагасы

И.Масалиев

Єткєн жылы Мамлекеттик салык кыз-маты боюнча 37 кылмыш иши козголду. Бул туурасында 6-ноябрда Мамлекеттик салык кызматынын тєрагасы Исхак Ма-салиев маалымат жыйында билдирди. Анын айтымында, алардын 23 иши токто-тулду же сотто акталды. «Погончон укук коргоо органдары сандардын аркасынан иштерди жасап, кийин сотто далилдей ал-бай калышат. 37 кишинин баары теў таза периштелер деп айтуудан алысмын. Би-рок, бул кызматкерлерди кїнєєсїн сотто далилдей албай калышты, демек, бул жу-муштагы кемчилик», - деди ведомствонун башчысы.

БИШКЕКТЕ ЖЇК ТАШУУЧУ УНАА МЕНЕН КИЧИ АВТОБУС СЇЗЇШЇП,

1 АЯЛ КАЗА БОЛДУ6-ноябрда саат 15:45те Бишкекте жол

кырсыгы катталып, жыйынтыгында бир аял каза болду. Бул тууралуу Биш-

кек ШИИБдин жол кайгуул кызматынын маалымат бєлїмї билдирди. Маалымат-ка таянсак, Ысык-Кєл облусунун тургу-ну 22 жаштагы жигит «КамАЗ» жїк та-шуучу унаасы менен Фучик кєчєсїндє бара жатып, Жибек-Жолу кєчєсї менен кесилишинде №386 «Мерседес» їлгїсїн-дєгї кичи автобус менен сїзїшкєн. Жол кырсыгынын кесепетинен, 34 жаштагы О.Ч. унаанын алдыўкы айнегинен чыгып кетип, алган жарааттарынан улам ошол жерден жан берген. Ооруканага «Мерсе-дестин» айдоочусу 25 жаштагы Б.А., жїр-гїнчїлєр — 32 жаштагы О.Л., 49 жаштагы А.К. жеткирилди. Учурда автоунаалар ата-йын жайга токтотулуп, бардык чогултул-ган материалдар Бишкек ШИИБдин жол кырсыктарын тергєє башкы башкармалы-гына єткєрїлдї.

КЫМБАТ БААЛУУ АВТОУНААСЫН ОЎДОТУП АЛЫП АКЫСЫН

ТЄЛЄБЄЙ ЖЇРГЄН УКТ МЇЧЄСЇ КАРМАЛДЫ

Жайыл РИИБнин кылмыш иликтєє кызматкерлери кымбат баалуу «BMW x-5» їлгїсїндєгї автоунааны оўдоп-тї-зєєсїнє акча тєлєбєгєн Кара-Балтанын тургунун кармашты.

Чїй ОИИБден билдиришкендей, шаар-дык автосервистердин биринин жумуш-чусу 41 жаштагы жаран милицияга арыз менен кайрылган. «Жапа чеккен адам 5-ноябрда саат 11:00дєр чамасында анын ишканасына бир жаран келип, унаасын-дагы айрым тетиктерди алмаштырып бе-рїїнї єтїнгєндїгїн айткан. Жумуштар бїткєндєн кийин кардар унаанын толук кандуу оўдолгонун текшерїї їчїн бир аз айдаш керек экендигин айткан. Бирок, ал унаага отургандан кийин акчасын тєлє-бєстєн белгисиз багытты кєздєй айдап кеткен», - деп айтылат маалыматта.

Ыкчам-иликтєє иштеринин жїрїшїн-дє, Жайыл РИИБнин кылмыш иликтєє кызматкерлери тарабынан бул кылмыш-ка шектїї Жайыл районунун тургуну 26 жаштагы А.Урмат кармалды.

Тергєєдє, кармалган жигит уюшкан кылмыштуу топтун активдїї мїчєсї ката-ры тизмесинде турары аныкталды.

Учурда факты боюнча кылмыш иши козголуп, кармалган жаран убактылуу кармоочу абакка алынды. Тергєє иши уланууда.

ЖИГИТ ЄЗ ЭНЕСИН БЫЧАК МЕНЕН САЙЫП ЖИБЕРГЕН

6-ноябрда Бишкек тез жардам станция-сында 567 чакыруу тїшкєн. Анын ичи-нен 431и аткарылып, 122 адам оорукана-га жаткырылды. Алсак, тез жардам кыз-матына жол кырсыгы боюнча 4 чакыруу тїштї: Алма-Ата жана Жибек Жолу кєчє-лєрїнїн кесилишинде болгон жол кырсы-гында 25, 30 жана 41 жаштагы 3 адам жа-быркап, аларга баш мээси чакалган жана денесин ооруксунуп калган деген диагноз-дор коюлду. Ошондой эле, 2 криминал-дык кырсык катталды. Жигит 39 жашта-гы энесин бычак менен сайып жиберген. Мындан тышкары, 4 єлїм катталып, анын ичинен 1 клиникалык, ал эми 3 биология-лык болду.

Бишкек ШИИБ: Бишкек ШИИБ:

БЇГЇНКЇ КЇНДЄ ТЄРЄТ ЇЙДЇН БАРДЫК КЫЗМАТКЕРЛЕРИ

СУРАККА АЛЫНУУДА

Бишкек шаарындагы №4 тєрєт їйдєн уурдалган ымыркайды издєєгє Октябрь РИИБнин жана Бишкек ШИИБдин бар-дык ыкчам єздїк курамы тартылды. Биш-кек ШИИБдин басма сєз кызматы бил-диргендей, бїгїнкї кїндє тєрєт їйдїн бардык кызматкерлери суракка алынууда. Эске салсак, мурда маалымдалгандай, Бишкектин №4 тєрєт їйїндє 5-ноябрь кї-нї саат 00:25те ымыркай уурдалгандыгы тууралуу маалымат тїшкєн. Ымыркай кыз ушул жылдын 10-октябрында тєрєлїп, тє-рєт їйдє энеси жок калгандыгы белгилїї болду, анткени энеси 1975-жылы туулган А.М. ден-соолугуна байланыштуу Улут-тук госпиталга жаткырылган. Бул факты боюнча перинаталдык борбордон ком-ментарий берїїдєн баш тартууда.

ТОКТОГУЛ РАЙОНУНУН МИЛИЦИЯ КЫЗМАТКЕРЛЕРИ

18 КЫЛМЫШТЫН БЕТИН АЧЫШТЫ

Кылдаттык менен жїргїзгєн оператив-дик-иликтєє иште-ринин натыйжасында 2013-жылдын июль айынан ноябрь айы-на чейин белгисиз жагдайда жасалган 14 уурулук, 1 тоноо жана 3 автоунаалар-ды уурдап айдап кет-кен кылмыштардын бети ачылды. Бул тууралуу Жалал-Абад облустук ИИБнын басма сєз кызматы билдирди. Алынган маалыматка караганда, бул уурулуктар белгисиз кылмышкерлер тарабынан Ток-тогул районунун Токтогул шаарчасында-гы менчик їйлєрдєн жасалса, Кара-Кєл шаарынан офистен сейфти буюмдары жана акчасы менен уурдап кетишкен. Ал эми автоунааларды уурдап айдап кеткен кылмыштар Бишкек шаарынан, Соснов-ка айылынан жана Кара-Кєл шаарынан болгон. «Бул кылмыштарды жасашкан ууру топтор Токтогул шаарынын тургун-дары 1995-жылы туулган Єскєнбай уулу Н., 1995-жылы туулган Жаныбеков А., 1994 жылы туулган Айбеков У., 1996-жы-лы туулган Айбеков А., жана 1996-жылы туулган Алтынбеков Н. жасашкан кыл-мыштарын моюндарына алышып, камак-ка алынды. Бул боюнча азыркы убакта ал-дын ала тергєє иштери Токтогул РИИБи тарабынан жїргїзїлїїдє», - дейт басма сєз кызматы.

Жыргал БЕРДИБЕКОВ


1212 ИСЛАМ

ТАВАККУЛ (ТОБОКЕЛ) ДЕГЕН ЭМНЕ?

Аллаху таалага жакындагандардын єтє турган тепкичтин бири бул -

таваккул. Анын даражасы єтє жогору. Ал эми, таваккулду їйрєнїї єтє кыйын. Аны орундоо андан да кыйын. Анткени, ким-де-ким иштеринде Аллаху тааладан баш-ка бирєєнїн таасири боло тургандыгына ишенсе, ал адамдын таухидинде (бир Ал-лахка ишенїїсїндє) кемчилик бар. Эгер-де эч кандай себеп керек эмес деп айтса, Ислам дининен чыгат. Эгерде себептерди арага кою кажет эмес десе акылга да кайчы болот. Эгер кажет десе себептерге таваккул кылган болуп, бул болсо, таухидде кемчи-лик болот. Демек, таваккулду акылга, Ис-ламга, ары таухидге ылайык тїшїнїш ке-рек. Ал їчїн тереў илим кажет.

Таваккулдун фазилети: Аллаху таа-ла бардык адамдарга таваккул кы-

лууну буюрган. "Таваккул – ыймандын шарты”, -деген аят ушул буйруктардын бири. "Маида” сїрєсїнїн 23-аятында: "Эгер ыйманыўар бар болсо, Аллаху таа-лага таваккул кылгыла!”, "Али Имран” сїрєсїнїн 159-аятында: "Аллаху таала та-ваккул кылгандарды албетте сїйєт” -деп билдирилген. "Талак” сїрєсїнїн 3-аятын-да: "Ким Аллаху таалага таваккул кылса Аллаху таала ага жетиштїї болот”, -деп билдирилген. Ушундай маанидеги кєптє-гєн аяттар бар.

Расулуллах мындай деген: "Їммє-тїмдїн бир бєлїгї мага кєрсєтїлдї.

Алардын єтє кєп экендигине таў калып, кубандым. "Кубандыўбы?” - деп сурады. "Ооба”, - деп айттым. "Булардын бир гана жетимиш миўи сураксыз Бейишке кирет”, - деп айтты. "Алар кимдер?” - деп сурага-нымда: "Иштерине сыйкыр, пал сыяктуу нерселерди аралаштырбай, Аллаху таа-ладан башкага таваккул кылбагандар, Аллахтан башкага таваккул кылбаган, сїйєнїп ишенбегендер”, - деп жооп бер-ди”. Угуп отургандардын ичинен Укаша (радиаллаху анх) туруп:"Я Расулуллах! Дуба кылыўыз, мен дагы ошолордун би-ри болоюн”-дейт. Расулуллах: "Я Раббим! Муну ошолордун катарына кош!” -деп дуба кылат. Дагыбирєє туруп ошондой дуба тилегенде, Расулуллах ага: "Укаша сага караганда ылдамыраак аракет кыл-ды”, - дейт.

Бир хадисте: "Аллаху таалага толук таваккул кылсаўар, куштарга ырыс-

кы бергени сыяктуу силерге дагы жиберер эле. Куштар таў эртеў ачка чыгышат. Ке-чинде болсо тоюп кайтышат”, - деп бил-дирилген. Дагы бир хадиси шарифте:"-Кимде-ким Аллаху таалага сїйєнсє, Ал-лаху таала анын бардык иштерине жар-дам берет. Кїтпєгєн жерден ага ырыскы жиберет. Кимде-ким дїнїйєсїнє ишенсе аны дїнїйєсї менен жалгыз калтырат”, - деп кабар берилген. Капырлар Ибра-хим алейхиссаламды отко ыргытабыз деп жатканда: "Хасбияллаху ва нимал ва-кил (Мага Аллахым жетет. Ал эў жакшы камкор - єкїл)”, - дейт. Отко тїшкєн кез-де Жабраил алейхиссалам келип:"Тиле-гиў барбы?” - деп сурайт. Ал:"Бар, бирок, сенден эмес”, -деп жооп берет. Ошентип "хасбиаллах” сєзїндє тургандыгын кєр-сєттї. Ушуга байланыштуу "Ваннажми” сїрєсїнїн: "Сєзїндє турган Ибрахим”, - деген аяты менен макталган. Аллаху таала Давуд алейхиссаламга: "Ким бардык нер-седен їмїтїн їзїп, бир гана Мага ишенсе, жер бетиндеги жана асмандагы бардык нерсе ага каршы чыкса, зыян келтирїїгє аракет кылса да Мен аны куткарамын”, - деген аятты жиберет.

Улуу олуя Ибрихим Эдхем (куддиса сиррух) бир поптон: "Кантип кїн

кєрїп жїрєсїў?” - деп сураганда, поп: "Кайдан жибериле тургандыгын ырыскы

берїїчїдєн сура, мен билбейм”, - деп жооп берет. Бир адамдан: "Кїн бою Аллахка ибадат кыласыў, эмне жеп-ичесиў?” - деп сурайт. Ал жооп катары тишин кєрсєттї. Б.а.: "Тегирменди жасаган анын суусун да жиберет”, - демекчи болгон.

Харем бин Хаййан Вейсел Карани-ден: "Кайсы жакка барайын?” - деп

сурайт. "Шамга (Дамаск)”, - деп жооп бе-рет. "Шамда тиричилик кылуу кандай?” - деп сураганда Вейсел Карани: "Ырыскы-сына шектенген жїрєктєргє єкїнїчтєр болсун. Аларга насаат пайда бербейт”,- дейт.

Таваккул, б.а., тобокелчилик – бул жїрєктїн аткара турган иши, ал ый-

мандан пайда болот. Ыймандын да тїрлє-рї бар. Ал эми, таваккул эки нерсеге тая-нат. Алар таухидге ыйман келтирїї жана ырайымдуулук менен Аллахтын мээрими-нин чексиздигине ынануу.

Таваккул жїрєктє таухидге жана Ал-лаху тааланын мээримдїїлїгїнїн

чексиздигине ишенїї аркылуу пайда бо-лот. Бул абал адамдын чын жїрєктєн єз єкїлїнє толук ишенїї жана аны менен кє-ўїлїнє тынчтык берїї деген сєз. Мындай адам дїнїйє мїлкїнє таянбайт. Дїнїйєлїк иштеринин бузулуусуна убайымданбайт. Аллаху тааланын кайдан болсо да мил-

деттїї тїрдє ырыскы жибере турганды-гына ишенет. Ошол абалда болгон адамды тємєндєкї мисал менен оўой тїшїнїїгє болот: Бир адамга жалаа жабылып, сот-ко тартылса, ал єзїнє адвокат жалдайт. Їч нерседе адвокатка толук ишенсе, ал адамдын кєўїлї тынч болот. Биринчиси, адвокаттын жалпы жагдайды, жабылган жалаа тууралуу бардык окуяны жакшы тїшїнгєн болуусу. Экинчиси, билгенде-рин тїшїндїрїп берїї їчїн чындыкты айтуудан тартынбоосу жана ачык сїйлєй билїїсї. Їчїнчїсї, адвокаттын ал адамга мээримдїїлїк кылып, анын укугун кор-гоого чын пейилден киришїїсї. Адвока-тына ушундай чексиз ишенсе, єзї да адво-каттан бєлєк бул маселе менен алектенип убара болбойт. "Али Имран” сїрєсїндєгї: "Аллаху таала бизге жетиштїї. Ал кандай жакшы камкорчу - єкїл”, - деген 173-аят-ты жакшы тїшїнгєн адам:"Бардык нерсе-ни Аллаху таала жасайт. Андан башка эч ким эч нерсе жасай албайт”, -деп, Анын илиминде, кудуретинде кемчилик жок-тугуна жана рахматынын чексиздигине ишенген адам чаралар менен себептерге таянбайт.

"Ырыскы бєлїнгєн, жазылган, убакты келгенде мага да жетип келет. Аллаху

таала єзїнїн улуулугуна, ырайымдуулугу-

на жарашкан иштерди кылат”, - деп эсеп-тейт. Мындай ишенген адам кєп экенди-гине карабастан, кєпчїлїгїнїн ичинде кандайдыр бир убайым, коркунуч, їмїт-сїздїк болот. Дагы да кєп адамдар болот. Алар бир нерсеге ишенет. Бирок, табият-тары ишенген ыйманына эмес, убайымда-ган кїмєнї жакка оолак болот. Дал убайы-мынын, кїмєнїнїн туура эместигин, орун-суздугун билип туруп ошолорго баш ийет. Таваккул їчїн кїчтїї ыйман жана кїчтїї жїрєк керек. Ошондо гана жїрєгїндє эч кандай кїмєн калбайт. Эгер ишеним менен єзїн єкїлїнє тапшыруу ишеним-дїїлїгї толук болбосо таваккул да толук болбойт. Анткени, таваккул – жїрєктїн ар кандай иште Аллаху таалага єзїн то-лук тапшыруу жана кїмєнсїз ишенїї бо-луп эсептелет.

Ибрахим алейхиссаламдын ыйма-ны, ишеними толук эле. Бирок,

жїрєгїнїн тынычтануусу їчїн: "Эй, Раб-бим! Єлгєндєрдї кантип тирилтесиў? Мага кєрсєтчї”, - дейт. Бакара сїрєсїнїн 260-аятында билдирилгендей: "Ишенген жоксуўбу?”– деп суралганда. Ибрахим пайгамбар:"Ишендим. Бирок, жїрєгїм тынчтык тапсын”, -деп айтат. Бирок, жї-рєгїндє ыйманы, ишеними бар болчу. Ал жїрєгїнїн ыракат болуусун, тынчтык та-буусун каалады. Анткени, жїрєктїн тынч-тык табуусу алгач сезим менен кыялга баш ийет. Андан соў жїрєк да ошол якиинге (жакындоо) баш ийип, ачыктан-ачык кє-рїїгє муктаж болбойт.

СЫРАТ КЄПЇРЄСЇ

Сырат кєпїрєсї - бул акыйкат. Алла-ху тааланын буйругу менен Тозок-

тун їстїнє курулат. Адамдардын бардыгы-на ошол кєпїрєдєн єтїї буюрулат. Ошол кїндє бардык пайгамбарлар: "Эй, Раббим, амандык бер!” - деп жалбарышат. Бейиш-ке бара тургандар кєпїрєдєн оўой єтїшєт. Алардын кээ бири чагылгандай, кээ бири желдей ылдам жана кээ бири чапкан ат-тай тез єтєт. Сырат кєпїрєсї кылдан ич-ке, кылычтан єткїр. Бул дїйнєдє Исламды кармануу да ушуга окшош. Исламды то-лук карманууга аракет кылуу – Сырат кє-пїрєсїнєн єтїї сыяктуу. Бул жерде напси менен кїрєшїп, анын азгыруусуна берил-бей, ошол кыйынчылыктарга сабыр кыл-гандар сыраттан оўой жана жеўил єтїшєт. Ислам динин туура карманбай, напсине баш ийгендер Сыраттан кыйынчылык-тар менен єтїшєт. Ошондуктан, Аллаху таала Исламдын билдирген туура жолун "сырати мустаким” деп атаган. Аталыш-тардын бири-бирине окшоштугу Ислам жолун кармануу Сырат кєпїрєсїнєн єтїї сыяктуу экендигин кєрсєтєт. Тозокко ба-ра тургандар Сыраттан єтє албай, Тозок-ко тїшїшєт.

Сырат кєпїрєсї дегенде дїйнєдєгї кєпїрєлєрдї ойлобоо керек. Ми-

салы: "Класстан класска єтїї їчїн сынак кєпїрєсїнєн єтїї керек”, - деп айтылат. Ар бир окуучу сынак кєпїрєсїнєн єтїїгє милдеттїї болгондугу їчїн биз муну кє-пїрє дейбиз. Ал эми сынактын кєпїрєгє окшоштук жагы албетте, жок. Сынак кєпї-рєсїнєн єткєндєр боло тургандыгы сыяк-туу єтє албай кулай тургандар да болот. Бирок, бул кулоо кєпїрєдєн сууга кулоого таптакыр окшобойт. Сынак кєпїрєсїнїн кандай экендигин ал жерден єткєндєр би-лет. Сырат кєпїрєсїнєн да адамдардын бардыгы єтєт. Кээ бирєєлєрї болсо єтє албай Тозокко кулайт. Демек, бул кєпї-рє, ал жерден єтїї, Тозокко кулоо дїйнє кєпїрєлєрїн менен сынак кєпїрєлєрїнє окшобойт.

www


1313КЫЗЫКТАР ДЇЙНЄСЇНДЄ

Кытай: Кытай:

ЄРДЄК ТУМШУКТУУ ДИНОЗВАРДЫН ИЗИ ТАБЫЛДЫ

Кытайлык окумуштуулар Тїштїк Кы-тай аймагындагы Гуандун провинциясын-да табылган таманы їч ача болгон єрдєк тумшуктуу динозаврга (Гадрозаврлар) тиешелїї болгон жаныбардын изин та-бышкан. Ал Жерде мындан 70 млн. жыл мурда жашаган деп айтышууда.

Табылган Кытай геологиялык универ-ситетинин аспиранттары Наньсюн шаа-рында сентябрда изилденип чыкты деп билдиришкен Синьхуага. Издин диамет-ри 10дон 60 см.ге чукул, тереўдиги 2ден 8 см. чейин болгон. Изилдєєчїлєрдїн айт-кандарына караганда, табылга 8-10 метр чамасындагы же андан кичирээк жаны-барга таандык.

Гадрозаврлар учурунда суу алдындагы єсїмдїктєр менен тамактанган. Негизи-нен сууда жїрїп, кургакка чыкканда арткы эки буту менен секирип жїрїшкєн.

АКШнын ИЛЛИНОЙСУНДА БИР ЖЫНЫСТУУЛАРДЫН НИКЕСИН

МЫЙЗАМДАШТЫРЫШТЫ

Иллинойс штатынын башкы ассамблея-сынын тємєнкї палатасы католик менен протестанттык чиркєєлєрдїн каршылы-гына карабай, бир жыныстуу никелерди легалдаштыруу боюнча добуш берди.

АКШнын азыркы президенти Барак Обама саясий карьерасын баштаган штат, аталган мыйзамды єлкєдє он бешинчи бо-луп колдоду.

Документти палатанын 61 єкїлї жак-тырды, бул талап кылынган добуштан бирге кєптїк кылды. Ал эми каршы чык-кандар 54 болду.

Штаттын сенаты бул ишти їстїбїздє-гї жылдын февралында колдогон. Азыр мыйзам губернатор Патрик Куинндин кол коюусуна жєнєтїлдї деп маалымда-ды Би-би-си.

"ФОРБС" ЖУРНАЛЫ ДЇЙНЄДЄГЇ АБДАН ТААСИРДЇЇ 12

БИЗНЕСМЕНДИН АТЫН АТАДЫТандоодо, 2013-жылы кєп суммадагы

каржыны контролдогону жана кеўири ау-диторияга таасири тийе турган чечимдер-ди кабыл алгандарына басым жасалган.

Bill & Melinda Gates Foundation фондунун теў тєрагасы

Байлыгынын баасы: $72 млрд58 жашта. Жашаган жери: АКШ

Ларри Пейж менен Сергей Брин. Google компаниясынын негиздєєчїлєрї.

Байлыгынын баасы: Бириники: $24,9 млрд Экинчисиники: $24,4 млрд

40 жашта. Жашаган жери: АКШ

Марк Цукерберг. Facebook ту тїптєгєн, диреторлор кеўешинин тєрагасы жана Башкы директору.

Байлыгын баасы: $19 млрд29 жашта. жашаган жери: АКШ

Майкл Блумберг. Нью-Йорк шаарынын мэри.


Масайоши Сан. Softbankтын Башкы директору

Байлыгынын баасы: $9,1 млрд56 жашта. Жашаган жери: Жапония

Элон Маск. Space Exploration Technologies Corp. тїзїїчїсї жана Башкы директору.

Байлыгынын баасы: $6,7 млрд42 жашта. Жашаган жери: АКШ

Терри Гу. Hon Hai Precision Башкы директору.

Байлыгынын баасы: $4,8 млрд63 жашта. Жашаган жери: Тайвань

Ларри Эллисон. Oracle Башкы директор.


Робин Ли. Baiduнун тїзїїчїсї жана Башкы директору.

Байлыгынын баасы: $11,1 млрд44 жашта. Жашаган жери: Кытай

Алико Дангот. Dangote Group тун Башкы директору

Байлыгынын баасы: $16,1 млрд56 жашта. Жашаган жери: Нигерия

Рид Хоффман. Greylock Partners фондунун Партнеру.

Байлыгынын баасы: $4,4 млрд46 жашта. Жашаган жери: АКШ

Мохаммед Ибрагим. Mo Ibrahim Foundation фондунун тїзїїчїсї.

Байлыгынын баасы: $1,1 млрд67 жашта. Жашаган жери: Великобри-

тания

Томск: Томск:

ТЄРТ ТЇСТЇЇ КАРТОШКА ЄСЇРЇЛЇЇДЄ

Мындай ар кыл тїстєгї картошка-ларды єстїрїї иши Томск аймагындагы Колпашево шаарчасында жїргїзїлїп ке-лет. Экзотика эле эмес, пайдалуу деп да эсептелген бул азыктар балким, аз санда 2014-жылдын башында сатыкка тїшєт. Улуттук Илимдер Академиясынын Сибир-деги бєлїмї беш жылдан бери ушул иш-ти колго алышкан. Селекционерлер тєрт: кїлгїн, кєк, кызгылт сары жана кызыл тїстї тандашкан.

Окумуштуулар азыр муну єстїрїп кє-рїї, сыноо їчїн жеке чарбаларга жана илимий институттарга берип жатышып-тыр. Адистердин айтымында, єнєр жай-да кеўири пайдалануу 2020-жылдан ки-

йин гана болот. Ага чейин тїстїї картош-калар конкурстан жана мамлекеттик сы-ноодон єтїшї керек. Маалыматты РИА ру таратты.

ГРЕК ИНЖЕНЕРИ МУСУЛМАНДАР ЇЧЇН ЄЗГЄЧЄ SIM-КАРТА ЖАСАП

ЧЫКТЫ.

Компас намаз окуй турган учурда Кы-быланын кайсыл тарапта экендигин кєр-сєтїп берет.

Кесиби боюнча инженер-электрик Ян-нис Хацопулост мусулман дїйнєсїн, деги эле программисттерди абдан таў калтыр-ды. Себеби, ал мусулмандар їчїн єзгєчє SIM-карта жасап чыкты.

Сим карта єз ичине кадимки эле ком-пастын функциясын камтыйт. Ал компас намаз окуй турган учурда Кыбыланын кайсыл тарапта экендигин кєрсєтїп бе-рет. Ошондой эле, Сим картанын дагы бир таўкалдыруучу функциясы бул,- намазга жыгылуу маалын так аныктайт. Булардан сырткары, намаз окуп жатканда телефон автоматтык тїрдє "чырылдабай" калат. Яннис Хацопулостун айтымында дагы бир топ кошумча кызматтары камтылган. Алардын арасында Мусулмандардын ай санагына кирїїгє болот.

Сим картанын функцияларын колдо-нуучу, єз каалоосуна жараша активдеш-тирип же єчїрїп сала алат.

Ушул сыяктуу сим картаны буга чейин эле башка компаниялар иштеп чыгышкан. Алардын арасында, LG, кєбїрєєк мээнет сарптаган. Бирок, Грек инженеринин иш-теп чыккан Сим картасы смартфонго да, жєнєкєй уюлдук телефонго да салып кол-донууга ыўгайлуу экени менен єзгєчєлє-нєт. Маалыматты таркаткан басылманын баамында африка менен азия рыногунда учурда биз колдонуп жаткан жєнєкєй сим-карталарга ойго келбес атаандаштыкты жаратып коюшу толук ыктымал.

Бул сим картанын бет ачаары 14-ноябрь кїнї, Тїштїк Африка Республикасынын Кейптаун шаарында єтє турган AfricaCOM массалык коммуникациялар конгрессин-де болот.

ВЬЕТНАМДА 90-МИЛЛИОНУНЧУ АДАМ ЖАРЫККА КЕЛДИ

1-ноябрь кїнї Ханойдогу 90 миллио-нунчу болуп тєрєлгєн бєбєккє вьетнам бийлиги Тхюи Зунг деп ысым берди. Кыз-дын салмагы 3,2 кг., саламаттыгы жакшы дешти акушерлер.

Ошентип, Вьетнам калкынын саны боюнча дїйнєдє 14-орунга, ал эми Тїш-тїк-Азия аймагы боюнча 3-сапка чыкты деп маалымдады Интерфакс.

Єлкєнїн мамлекеттик статистика баш-кармалыгынын жетекчисинин айтымын-да, Тхюи Зунг жана тїнкї 0дєн баштап таўкы саат бешке чейин тєрєлгєн дагы 9 ымыркай вице-президент Нгуен Тхи Зоан-дын колунан эстелик белектерин алышат. Вьетнам борборунун бийлиги жаўы тє-рєлгєн ымыркайлар їчїн "Вьетнамды сїйгєн 90 миллион жїрєк" деген аталыш-тагы музыкалык майрам уюштуруп жатат.

www


1414- Ырыс кыйды аялсыў ээ, Шарипа. Биз-

дин кїйєєлєрїбїз алтын такмак турсун, талпайышып мойнубузда отурушат. Кє-чєгє чыкса арак ичишет. Карызын биз тє-лєйбїз. Абыке, тос бетиўди.

Салия мени кучактап алып бетимен єєп алып, мас болсо дагы селт эте тїшїп, єзїн тарта берди. Аялдын кєздєрїнєн бир жылт этип, таў болгон, чочуган бирдемени бай-кап калдым. Айкан менен Айманайдын айтканы чын экен да. Салия менден баар-дык эле эркектен жолуктура бербеген, аял-затын тартып турган эркектин жагымдуу кудуретин сезип, коркуп кеткенин сездим. Шарипа жєн жерден кызганбайт окшойт.

Салия алаар акчасын алды да, жайылган даамга карабастан жєнєп кетти. Биз менен отургусу келди эле, айнып калганы эмнеси.

Жок дегенде нан ооз тийсеў боло. Сен їчїн дасторкон жайып атсам.

Салия нандын четинен бир їзїм оозуна салды да минтип калды:

- Бизге окшоп базарда пияз, сабиз сатып тиричилик кылбаган сенин бактыў тоодой экен, - деди да мени бир кызыктай карап алып, чалыштаган бойдон чыгып кетти.

Шуулдап келди да, шуулдаган бойдон кетти. Шарипа мени жемелеп жатты:

- Ага эмнеге акча бердиў! Эми андан ала албайсыў, айылдын баарына карыз. Ошондуктан ага эч ким карыз бербейт.

Менин болсо ал мастык менен дєєдї-рєп ийбесин дегенимди Шарипа кайдан билсин.

- Мейли, бирєєгє бир жакшылык кыл-саў, мен сага он жолу жакшылык кылам дейт экен Алла дагы.

Салия ошондон кийин эмнегедир эле биздикине кєп келчї болду. Дайыма ча-ла кызуу келет. Жїрєгїмдїн тїпкїрїндє бир шектенїї бар. Бул эмнеге ичип алган-да мастыкка салымыш болуп, жалжактап келе калчу болду. Менден акча чыгаарын билип, зарыкканда алып турайын деп жа-сакерленгениби, же Шарипанын кызган-чаагын билген неме баягыны айтам деп, мени коркутуп, акча єндїрїп тургусу бар-бы. Эмнеси болсо дагы, аялдын кайсы ай-ласынын бири болду экен. Бул аялдан алыс болуп, сак жїргїн деп сезимим шыбырайт. Їйгє келген немени кантип кет дей аласыў. Дасторкон їстї жайнаган даамдан тайраў-дап жеп, мастыгын Шарипа жактырбай ат-канын сезип турса дагы тоготуп койбостон кайра жинине тийет.

- Битиребей кєптєн эле койсоў. Абыкеў азык-тїлїктї кеўири алып келет го. Биз-

дин эркектерден тєєлїк єйдє. Аларга ок-шоп, качан базардан бирдеме таап келээр экен деп, акыйып кїтпєйт. Мына мен му-рун иччї белем? Эмнеге азыр ичип кеттим? Жашоомдун оордугун кєтєрє албай ичип кеттим. Кїнїгє райондун базарына барып картошка, пияз саткандан жададым. Бал-дарым жесин деп кїнїмдїк оокатты араў тапкандан жїдєдїм. Жанагы єлїксїз ата сєрєй болсо колунан бок келбей їйдє оту-рат. Соодага чыкса эптей албай банкрот болот, же тапканын ичип алат. Ушул дагы кїйєєбї, ушундай дагы ата болобу? Сен Абыкеўди тєбєўє гана кєтєрїшїў керек.

- Кой, Салия, андай дебе, кантсе дагы тєрт балаўдын атасы, - деди Шарипа, анын келжирегенинен жадап.

Салия маўдайкы тиши тїшїп калган оозунан сїйлєсє шилекейи чачырап, ал-дындагы даамдан аймайт.

- Ох! Кєптєн бери оозум толуп, єзїм тоюп эт жей элек элем.

Мастыгы менен оюндагысы айтылып кетти окшойт. Бул аял мындай эмес эле. Жашоосунун оорлугун аз болсо дагы уну-туп, алаксыйын дейби, ичип алат. Чын ай-

тат – жадады. Кышында суукта титиреп, жайында ысыкта акактап, жаз, кїздє жам-гырда шємтїрєп базарда отурганы отур-ган. Єзї айткандай, тамагына араў таап, жамап кийип, деги эле жарыбай коюш-ту. Балким, кїнїмдїк санаркоону унутуш їчїн, аздан иче коюп жїрїп, ичкилик-ке берилип кеттиби байкуш. Эми ыйлап кирген ага боору ооруп кеттиби, Шарипа балдарыбыздын кийилбеген кийимдерин, тамак-аштан салып берип їйїнє араў ке-тирдик.

Акманай деген сулуунун менин кумары-ма мас болуп, мени жан дили менен сїйгєн ошол аял болбосо айлам кандай болот эле. Эркектик намысым козгололуп, шуу їшкї-рїп алдым. “Эмне экен, мен анын акчасын карызга албадымбы. Айлантып алып бе-рем да. Бербей коймок белем” деп єзїмдї тынчыттым.

Ошондон кєп єтпєй бир кызыктай окуя-га туш болдум. Салиянын эмнеге їйгє келе бергенине єзї айтканда гана башым жет-ти. Андан муну угам деп, їч уктасам тї-шїмє кирмек эмес. Бул Салия эмнеге їйгє тез-тез келип шыйпаўдап калды десе, ою

ушундай беле. Алкаштын кыска акылын кара. Кїлкїў гана келет. Кїлкїў келбей, шылдыў кылбай турган жорукпу. Мас бо-лумуш болуп, кєўїлїндєгїсїн, жїрєгїндє-гїсїн айттыбы оўбогур. Мени менен кє-ўїлдєш боло коюп, акчасын пайдаланайын деген кыска ою го. Жаман оюнда ушинтсем эле макул боло койот деп, машинама бекер тїшїп, чардагысы келдиби, же чындап эле мага берилип калганбы. Аялдын оома сы-рын ким билсин. Уялбай аял башы менен єзї биринчи айтууга оозу кантип барды. Намысын, уятын арак менен кошо ичип салган тура. Айылдаш болсок, Шарипанын кызганчаагын билсе, жеткен жїрєнєєк эркек болсом дагы аял десе эле кете бере турган мен бекемин. Таксичи болсом дагы кандай аялдар менен мамиледе экенимди эч ким биле бербейт. Билгизип жинди бо-луптурмунбу. Бирєє билсе – баары билет. Жєнєкєй эле таксичи болсом дагы, мен кєўїлдєш болгон, ак маралдай керилген аялдар менен мына бул єсїп кеткен тырма-гынын асты кирдегенинен кєгєрїп ирен-житкен, колдору жарылып жїдєгєн, ичкич аялды салыштырып шылдыўдай кїлдїм. Салия баятан бери мастыгы менен эмне деп дєєдїрєп, тантып атат. Акманай менен салыштырып, талааны жаўырта каткыр-гым келди. Кайра аядым, жеткен акылы ошол болгон оюна кїлкїм келди. Аяганым – кєртиричилик деген балээ бул аялды эзе берип, ичкичке айлантты. Шылдыўдага-ным болсо тїшїнїктїї.

- Жап жаагыўды! Тїш машинага азыр кїйєєўдїн алдына барабыз. Сенин аябай таяк жегиў келген экен.

Мен Салияны кємєлєтє койдум. Аял озондоп ыйлап, жалынып ийди:

- Абыке, сен мени тїшїнчї. Жададым ушул жашоодон.

Аялдын ичкенин, оозунан арак буркура-ганын деги эле жактырбайм. Ачуум аябай келгенинен дагы бир койбоюн деп єзїмдї кармана бурк эттим:

- Жадаган сен болсоў менин кандай тиешем бар?! Карасам жол боюнда сере-йип жалгыз турасыў. Айылга ала кетейин деген...

- Салия соо боло тїшкєндєй ого бетер оозумду ачыра быдылдап кирди, чамасын-да кєптєн бери ойлоп жїргєнбї:

- Сен эмнени сезмек элеў. Ошол сен ку-чактап єпкєн кїндєн бери жан дїйнєм дїрбєлєўгє тїштї. Сенде аялды тымызын тартып турган, денеўдин жагымдуулугу укмуш экен.

Катылган Катылган героиндин сырыгероиндин сыры

СЕРИАЛ

(Сандан санга)

БУРУЛ БАЯН

АК-ТАЛААЛЫК ЭКИ БЄЙРЄГЇНЄН ЖАБЫРКАГАН АДИЛЕТКЕ КОЛДООЛОР БАШТАЛДЫ

Нарын облусунун Ак-Талаа районунун Ак-Талаа айылынын Э.Карасартов атын-дагы орто мектебинин 9а-классынын окуучусу, 1998-жылы 24-мартта туулган Муха-медильич уулу Адилет бєйрєгїнєн гломерулонефрит оорусу менен жабыркап келет.

Ак-Талаадан жаштар уюмунун тєрагасы Жаныбек Жолдубаев «Баракелденин» аймактык кабарчысына билдиргендей, ушул жылдын октябрь айынын аягында Англиядан келген врачтар тарабынан бєйрєгї алмаштырылат. Буга байланыштуу операцияга жардам сурап колунда бар жана кайдыгер карабаган инсандардан кол-доо сурап келет.

Кечээ 6-ноябрь кїнї, Бишкек шаарында жаштар иштери боюнча билим деўгээлин жогорулатып жаткан Нарын, Ысык-Кєл жана Чїй облустарынын аймактарынан келген жаш активист Адилеттин Бишкек шаарында турган туугандарынын їйїнє барып аз да болсо да каражат жагынан жардам берип келишти.

"Биз учурда жер-жерлерди кайрымдуулук акцияларын уюштурган жатабыз. Ади-леттин операциясына керектелїїчї каражатты кайдыгер карабаган инсандардан колдоо сурап келебиз. Учурда колунда бар инсандардан колдоо сурап социалдык тїйїндєр жана маалымат каражаттары аркылуу кайрылуу кат жана билдирїїлєр-дї жазуудабыз. Биздин тилектер бирге орундалат деп ишенебиз" - дейт Адилетке жардам берїїнї каалаган жаш активистер.

Эске салсак, Адилеттин эки бєйрєгї теў кургап калгандыктан, атасы Медербе-ков Мухамедильич сол бєйрєгїн Адилетке берет. Буга 12 миў америка доллары сарпталат. Адилет беш бир туугандын улуусу, турмуш шарты орто, ата-энеси эч жерде иштебейт, дыйкан чарбасынын мїчєсї, социалдык жактан жардамга мук-таж. Операциядан кийин дагы ден соолугу калыптанышы їчїн дагы 200 миў сом акча керектелет.

Андан сырткары азыркы убакытта жумасына эки жолу гемодиализ Андан сырткары азыркы убакытта жумасына эки жолу гемодиализ аппаратынын дарысына 10 миў сомдон акча сарпталып турат.аппаратынын дарысына 10 миў сомдон акча сарпталып турат.

Эгерде жардам берїїнї каалагандар болсо тємєнкї банктык эсепке Эгерде жардам берїїнї каалагандар болсо тємєнкї банктык эсепке которсоўуздар болот.которсоўуздар болот.

Банктык реквизиттер:Банктык реквизиттер:Р/счёт № 1290262120020012 И-333РСК Банктын Ак-Талаа филиалыБИК 129026Жээнбаева Токтобїбї Жыргалбаевна

Телефондор:Телефондор:0778 80-36-630773 14-67-730778 59-04-57

БЄЛЄМ ЇЧЇН ЄЛЄМБЇ...Кыргыз Республикасынын Жогор-

ку Кеўешинин депутаты Ыргал Кады-ралиева ушул жылдын 22-октябрын-да Социалдык саясат боюнча комитет жыйынында уруулар ортосундагы ни-келешїїнїн айынан їй-бїлєдє майып балдар тєрєлїп жатканын айтып, єзї-нїн уруусунун ичинен гана кїйєє ба-ла кїткєндєр жана келин алгандар бар экенини билдирген.

Депутат кєтєргєн бул маселе абдан актуалдуу, бирок ушул кєйгєй боюнча азыноолак иликтєє иштери менен алек болгон окумуштуу катары тактоо кир-гизїїнї чечтим.

Бул жерде бир уруу деген тїшїнїккє кичине кайрыла кетели. Бїгїнкї кїн-дє уруу ичиндеги никеге тыюу салуу єтє кыйын, анткени уруу мїчєлєрї єтє кєп, Кыргызстандын туш тарабына аб-дан жайылган. Мисалы, саруу, кушчу, бугу, мундуз, ават ж.б. Бул уруулар сан жагынан да кєп, анан буларда тїпкї ата-дан бери канча муундар алмашкан. Ал эми жакын туугандар ортосундагы нике тууралуу маселе такыр башка.

Кыргыз Республикасынын Їй-бїлє кодексинин 15-беренеси жакын адам-дар ортосундагы никеге тыюу салат. Бирок анда «жакын туугандар» деген категорияга бєлєлєр, таяке, жээндер, башкача айтканда бир туугандын бал-дары кирбей калган. Ошон їчїн биз-де бир туугандар ортосундагы кудала-шуулар бїгїн дагы эле орун алып келе

жатат. Єткєн кылымдын 80-жылдары айылдык кыргыз їй-бїлєлєрїн изилдєє учурунда мындай фактылардын айрык-ча тїштїк аймакта, тагыраагы Баткенде кєбїрєєк орун алганына кїбє болгон-буз. Бул кєрїнїш союз ыдырагандан ки-йин дагы жанданып, кєбєйє баштаган, анткени турмуш абал оордоп, уул їй-лєнтїї, кыз берїї салтын шартына ыла-йык жасоо їчїн адамдарга туугандар менен тил табышкан жеўил болгон. Бир туугандардын уул, кыздарынын баш кошуусунан тєрєлгєн балдар арасында майыптар, оорулуулар кєп учурайт, ал чындык. Бирок ага карабастан бїгїнкї кїндє да уулунун же кызынын эркине каршы ата-энелер ушундай кадамдар-га дагы эле барып жатышат. Бир туу-гандардын балдары ортосунда бирин бири сїйїп баш кошкондор єтє сейрек.

Ушундан улам Кыргыз Республика-сынын Їй-бїлє кодексинин жогоруда айтылган 15-беренесине толуктоо ка-тары «жакын туугандар» категориясы-на бир туугандын балдарын да кийи-рїї тууралуу кошумча кабыл алыны-шы керек. Жакын туугандар ортосун-дагы никелешїї тууралуу єтє аярлуу, принципиалдуу маселени стратегиялар же программалар менен чечїї кыйын. Ага мыйзам жолу менен гана тыюу са-ла алабыз.

Топчугїл ШАЙДУЛЛАЕВА, гендердик маселелер

боюнча эксперт


1515СКАНВОРД


16 ЖАЎЫ КИНО

2013-жылдын 10-ноябрында борбор калаабыз Бишкектеги Манас кинотеатрында “Участковый” аталыштагы жаўы тасманын ачылышы болот. Эскерте кетсек бул кїнї участковыйлар їчїн кош майрам десек жарашат. Себеби 10-ноябрь – участковыйлардын кесиптик майрамы. Тасманын ачылышында тартип сакчыларына жана тасмага келген кєрєрмандарга белек-бечкектер берилет. Бул тасма башкалардан эмнеси менен єзгєчєлєнєт? Кандай тарбиялык мааниси бар? Тємєндє ошол тууралуу сєз болмокчу.

Акыркы жылдары ка-рапайым калк арасында милиция кызматкерлери-не болгон ишеним тємєн-дєп бараткансыйт. “Бир кумалак - бир карын май-ды чиритет” болуп айрым бир тартип сакчыларынын жосунсуз жана мыйзамсыз жоруктары бїтїндєй кыр-гыз милициясынын атын булгап жаткандай... Аны-сы аз келгенсип акыркы кыргыз тасмаларында да милициянын жалаў жа-ман жактарын чагылдыруу кєбєйдї. Ал эми тїн уй-кусунан калып, жада кал-са майрам кїндєрї май-рамдоонун ордуна кызмат ордунда турган милиция кызматкерлери да бар эке-нин, алардын ак эмгегин кєпчїлїк кєргїсї келбей кєз жумуп жаткандыгы ке-йиштїї жагдай. Биз ушун-дай жол менен кыргыз ми-лициясынын деўгээлин кє-тєрє алабызбы? Канткенде кыргыз милициясы оўо-лот? Жамандап эле артка тарта берїїнїн ордуна эл-дин милицияга болгон кєз карашын, ой-пикирин жал-пы коомчулук жапа тырмак киришип оўдосок болбой-бу? Балким, маданият тар-магы аркылуу карапайым калктын тартип сакчыла-рына болгон оюн, кєз кара-шын єзгєртсєк болот чыгар деген їмїт менен жакында “Участковый” аталыштагы жаўы тасма жарык кєргєнї турат. Эскерте кетчї жагдай бул тасма – кыргыз мили-циясы тууралуу тартылган тасмалардын алгачкысы. Тасма Чїй ОИИББинин де-милгеси менен тартылган-дыктан аталган ведомство-нунун басма сєз кызмат-чысы, тасманын продюсе-ри Нурбек Токтосуновду кепке тартканыбызда ал тє-мєнкїлєргє токтолду:

- Тасманы тартканыбыз-дын себеби кыргыз мили-циясынын аброюн кєтєрїї.

Тасма аркылуу биз карапа-йым калктын кєз карашын єзгєртєбїз деген ой болду. Милиция тармагына ємї-рїн арнаган ардагерлер, ге-нералдар региондорго чо-гулуш уюштурушуп “Эмне їчїн бїгїн милиция начар, элдин ишениминен чыгып кеттик” деген сєздєр бол-ду. Ардагерлердин айты-мында алар сыналгыдан, ар кандай жаўылыктардан пара алган милицияларды кєрїшїп кадимкидей жї-рєктєрї ооруйт. Алар: “Ил-гери Союз учурунда ИИМ-дин академиясына тапшы-рам дегендер сєзсїз тїрдє аскердик кызмат єтєшчї. Ошондон кийин гана аскер-дик билет менен ИИМдин академиясына тапшырып, 4 жыл академияда казарма-лык абалда окушчу. Андан соў милициянын ылдыйкы даражасы участковыйдын жардамчысынан генерал болгонго чейин жеткен-биз” дешип, милиция туу-ралуу тарбиялык мааниси бар жакшы тасма тартуу керектигин сунушташкан. Ошол жерден Чїй ОИИБ-Бинин жетекчиси Капар Турусбекович Батырканов мага тасма тартуу керек-тигин айтып, тапшырма берген. Ошентип “Участ-ковый” тасмасын тартууну жаш режиссёр жана опера-тор Санжар Абдыжапаров колго алган эле. Аталышын “Участковый” деп атаганы-быздын себеби алар эл ме-нен иштешип, элге жакын болушат. Милиция менен элдин мамилесин, иш про-цессин ушул тасма аркы-

луу кєрсєтєлї дедик. Биз болсо тартуу убагында ре-жиссёрго милициялардын жашоосуна тиешелїї, ми-салы: формасы кандай бо-лот, кантип иштешет, ушул сыяктуу кеп-кеўештери-бизди айтып, кєзємєлдєп турдук жана техникалык жактардан жардам кєр-сєттїк.

Тасманын сюжетин кєп жылдык тажрыйбасы бар участковыйлардын башы-нан єткєн чыныгы окуя-ларынан алдык. Кинолор коомго кєп таасирин тий-гизет. Биз ушул тасма ар-кылуу коомдун милицияга болгон кєз карашын анча-мынча болсо да єзгєртєлї деген ой-максат болду.

Ал эми тасманын режиссеру жана оператору, таланттуу режиссёр Эрнест Абдыжапаровдун уулу Санжар АБДЫЖАПАРОВ тасма тууралуу мындай пикирин билдирет:

- Режиссер катары бул 3-тасмам. Сценарийин атам жазып берди. Мын-дан тышкары Чїй ОИИББ жана “SEA” студиялары чоў жардам, колдоо кєрсєтїш-тї. Милициялардын жа-шоолору кандай оор экен-дигин, кєптєгєн кыйынчы-лыктарга туш келишерин тасма аркылуу кєрсєткїм келди. Алардын жумушу оўой эмес, сыйлайлы деген мааниде. Милицияларды мактап эле тартты окшойт деп ойлобоўуздар, жаман жактарын да сєзсїз чагыл-дырдык. Тартуу учурунда бир аз кыйынчылыктар болбой койгон жок. Участ-ковыйлар эмне кылышат, кантип жашашат, алардын сферасын билбей тартуу бир аз кыйынчылык жа-ратты. Бирок, бул жагынан Чїй ОИИББинин кызмат-керлери єз кеўештерин ай-тып, жардамын беришти. Экинчиси башкы каарман-дар Эркин Їсєнбаев менен Нуриза Сабыржан кызы тасмада алгачкы ирет роль

жаратып жатышат. Алар менен башында иштешїї бир аз кыйынчылык жарат-каны менен жыйынтыгы жакшы болду деп ойлойм. Себеби, алар жакшы образ жаратып беришкенин мон-таж убагында байкадым. Калган актёрлор єз ишин мыкты билишкен профес-сионалдар болгондуктан иштешїї оўойго турду. Тар-туу иштери Бишкек шаа-рында жана Кашка-Суу айылында болду.

Тасмада башкы каарман, айылдык Сейил аттуу кыздын образын ачып берген Нуриза САБЫРЖАН кызы:

- Тасмага кастинг аркы-луу келгем. Башкы каар-мандын ролун алгачкы жо-лу аткарып жаткандыктан тартылуу учурунда мага Санжар Абдыжапаров, Ас-кат Сулайманов байкелер жакшы кеўештерин бериш-ти. Тартуучу топ мага жак-ты, кызыктуу окуялар кєп болду. Буюруса жыйынты-гы жакшы болуп, тасма эл-дин купулуна толот деген ойдомун. Менден башкасы бардыгы профессионал-дуу актёрлор. Тасмада мен айылга жаўы келип иштей баштаган участковыйдын жардамчысы Эркиндин сїйлєшкєн кызы болуп ат-карам.

Бул шайыр тасма ч ы нд ы к т ы а лд ы -га коюп, милицияны уяткара турган да-гы, милицияны сый-мыктандыра тур-ган дагы окуялар ме-нен камтылган. Жаш участковыйдын кєзї єзї жаўыдан иштеп баштаган айылдык сулуу кызга тїшїп калат да, ал кыз кыл-мыштуу їй-бїлєдєн болуп чыгат. Ал эми тасма эмне менен бї-тєєрїн, сиз 10-ноябр-дан баштап бардык кинотеатрлардан кєрє аласыздар!

Самара Саламатова

УЧАСТКОВЫЙУЧАСТКОВЫЙ

À÷ûëûøû: 10.11.2013

Àòàëûøû: Ó÷àñòêîâûé

ªëêºñ¿: Êûðãûçñòàí

Óðààíû: ÌÈËÈÖÈß ÆÀÊØÛ ÈØÒÅÑÅ, ÊÛÍÛÐ ÈØ ÄÀÐÎÎ ÁÈËÈÍÅÒ!

Ðåæèññåðó: Ñàíæàð Àáäûæàïàðîâ

Ñöåíàðèéèí æàçãàí: Ýðíåñò Àáäûæàïàðîâ

Æàíðû: Êîìåäèÿëûê äåòåêòèâ

Áàøêû êààðìàíäàð: Ýðêèí ¯ñºíáàåâ æàíà Àñêàò Ñóëàéìàíîâ

ÁËÈÖ ÀÍÊÅÒÀ

Documents

Айбат - коомдук-саясий гезити №52