www.aibat.kg

Коррупцияга каршы күрөшүп келген Салянова коррупционерге барып кошулдубу?

Урматтуу биздин айымдар! Жаздын жылуу илеби менен чогу кирип келген 8 -март майрамыңар менен чын жүрөгүбүздөн куттуктайбыз. Сиздерге кааларыбыз ар дайым жашооңуздар күндүн нурундай жарык, өмүрүңүздөр арчадай узун, жүзүңүздөр роза гүлүндөй көрктүү болсун. Ар дайым Курманжан Датка апабыздай жашоонун оор сыноосунда сабырдуу, Акмөөр апабыздай сулуу болуп жүрүшүңүздөрдү каалайбыз.

Кут болсун 8-март майрамыңар,Кызыл гүлдөй ааламга жайнадыңар.Силер бар бул жашоонун көркү да бар,Силер жок эркектерге заманы тар

Силерсиңер дүйнөнүн сулуулугу,Силерсиңер жан дүйнөнүн жылуулугу.Аманчылык өмүрлөрдү сүргүлөчү,Бул жашоонун жакшылыгын көргүлөчү.

Айбат гезитинин жамааты

3-бет.

2-бет.

Садыр Жапаров Варшавада эмес, Венгриядабы?

Адам өлүмүнөн саясат жасаган оппозиция

3-бет.

5-бет.

"ЖУРНАЛИСТТЕР СӨЗ ЭРКИНДИГИН

СЫЙЛОО МЕНЕН КАТАР

ЖООПКЕРЧИЛИКТИ ДАГЫ

УНУТУШПАСА"

Дүйнөнүн эң бай адамдары - 2015Forbes журналынынрейтинги

Эмил Токтогонов, Кулатуу

федерация президенти:"Буйруса дүйнөнү кыргыз

жигиттери спорт менен багынтат"

8-бет.

9-бет.

АЛБАСТЫ... 12-бет.

оппозиция 5-бет.

Индира Жолдубаева, башпрокурор:

Башпрокурор Индира Жолдубаева жергиликтүү агент-тиктердин бирине курган маегинде жалган маалымат та-ратып, жалган жалаа жапкандарга карата колдонулуучу мыйзамга карата пикирин билдириптир. Анын айтымында, бул мыйзам жарандардын эркиндигин жана сөз эркинди-гин чектебейт. «Жалган маалымат деген эмне? Менин көз карашымда, жалган маалымат коомчулукта ишенимсиз-дикти жаратат. Ошондой эле акыйкатсыздыкты» дейт ал.

Сөзүн андан ары улаган Индира айым жалган маалы-мат адамдын укугуна жана абийирине, беделине доо ке-тирет. «Журналисттер бөлөк жарандар сыяктуу эле өздө-

рүнүн иши үчүн жооп бериши керек. Адамдын абийирин, ар-намысын тебелөөгө жол берилбеши керек. Адамдын абийири жана ар-намысы – баа жеткис» деп маегин жы-йынтыктады башпрокурор. Анын сөзүнө караганда, бул мыйзам журналисттердин оозун буубастан, тескерисинче, абийирдүүлүк менен өз ишине жоопкерчилик менен мами-ле жасоого үндөйт.

Журналисттер демократия, сөз эркиндиги десе эле чек-тен ашып кеткенибизди кантип танабыз? Андыктан сөз эркиндиги – жоопкерчилик экенин түшүнүп, оозубузга келгенди оттогонду токтотсок!

-МАРТ МАЙРАМЫҢЫЗДАР МЕНЕН УРМАТТУУ АЙЫМДАР!

№1186-март, 2015 ж.

Гезит 2010-жылдын27-августунан бери

басылат

Баасы келишим түрдө.

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

2 АЙБАТ ПРЕСС

Гезит ээси:"Айбат Аймак" коомдук фонду

Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер.Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу.Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде

катталган,

Каттоо № 1853Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды

Гезит келишим баада.

Буйрутма №547 Нускасы: 1500

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: redactor@aibat.kg

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Редакциялык жамаат:Акинай АЙДАРОВАРахатбек РЫСАЛИЕВТєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВАДамир ЭСЕНГУЛОВМирбек АСАНАЛИЕВ

Коммерциялык директор:Бектур БАЙМОЎОЛОВ (0772) 16 11 00

КЫРГЫЗСТАНДЫК АЯЛ АНТАЛИЯНЫН ШААРДЫК КЕЎЕШИНЕ ЄЗЇНЇН ТАЛАПКЕРЛИГИН КОЙДУ

Àçèìáåê ÁÅÊÍÀÇÀÐÎÂ:

«МЫНДАЙ АЛСЫЗ ОППОЗИЦИЯ БОЛГОН ЭМЕС»

ЖУРНАЛИСТ АДАМ ЄМЇРЇНЄ КОРКУНУЧ ЖАРАТСА ДАГЫ МЫЙЗАМ

АЛДЫНДА ЖООП БЕРБЕШИ КЕРЕКПИ?

ЛУКАШЕНКОНУН КАБИНЕТИНЕН КУРСАЛИЕВИЧ НЕГЕ КУБАНЫП ЧЫККАН ЖОК?

Кыргызстандык Тынар Улусой Ан-талиянын (Тїркия) шаардык кеўешине єзїнїн талапкерлигин койду. Бул туу-ралуу кечээ, 4-мартта «Хаберлер» тїрк басылмасы маалымдады. Анын маалы-маты боюнча, Тынар Анталияга азыркы кїйєєсї Фуркан Улусойго 10 жыл мурда тийген жана азыркы учурда 31 жаштагы аялдын эки баласы бар.

Тынар Тїркияга бєйрєк оорусунан улам баргандыгы, Тынардын апасы Ай-гїл Абжанбекова бєйрєгїн кызына бер-гендиги маалым болду. Операция Акдениз

университетинде ийгиликтїї єткєн. «Мен Тїркияга ыраазымын. Єлкєнїн єнїгї-шїнє салым кошкум келет. Мен депутат болуп, партиянын саламаттыкты сактоо жана чет элдик жарандарды колдоо чєй-рєсїндєгї реформаларын уланткым ке-лет», - деди ал. Тынардын кїйєєсї Фур-кан єзїнїн аялын колдойт жана анын талапкерлигин башкалар да колдойт деп ишенет. «Анталиянын жашоочулары чет элдик келинин жакшы кєрїшєт, мындан кийин кантип депутат болбой койсун», -деди ал.

Коомдук ишмер Азимбек Бекназаров «Азаттык» радиосуна агынан жарыла маек куруптур. Учурдагы кырдаал, пар-тиялардын ирилешїїсї жана Конститу-ция тууралуу пикирин ортого салган Ази-

ке оппозицияга таасын баасын бериптир. Анын айтымында, бїгїнкї оппозиция улуттук деўгээлге кєтєрїлє элек. «Мен 25 жылдан бери оппозициядамын, андык-тан, мындай алсыз оппозицияны кєргєн эмесмин. Оппозиция алигиче кїч топтой алган жок жана шайлоого чейин дагы топ-той албайт» дейт ал.

Азимбек Анаркулович єзїн оппози-ция лидерлеринин бири санаарын биле-биз. Оппозицияны ичинен билгени їчїн ушундай баасын берип атса керек. Бий-лик «абысыўдарынын» деўгээлине кєзї жеткен соў чыркыраган чындыкты айтка-нына оппозиция терикпеши керек. Теске-рисинче оўолуу жолуна тїшїп, бийликти курулай сындабай, альтернативалуу суну-шун айтканы оў.

«Азия Ньюс» гезитинин баш редактору Аслан Сартбаевдин 2 айга абакка камалы-шы оппозициячыл маанайдагы саясатчы-ларды, журналисттерди жана батыштын сєзїн сїйлєгєн «жаўы муунчуларды» чууга салып туру. Мисалга кече маалымат бор-борлорунун биринде «Жаўы муун» кый-мылынын мїчєлєрї тегерек столдун чети-не топтолушуп, Сартбаевдин камалышына бийликти кїнєєлєп, сєз эркиндигине ка-рата жасалган кысым катары сыпаттап жиберишти. Бул жерде кайдагы кысым тууралуу айтууга болот? Иштин тєркїнї таптакыр башка нукта болуп жатпайбы? Тилекке каршы аны ойлогон эч ким жок. Кєрїнгєндї сындап жазам деп коркутуп, акча таап кєнгєн Аслан Сартбаев бу сапар єзїнїн эле досу болуп жїргєн жеке иш-кер Самсаалы Четимбаевдин чыкыйына травматикалык тапанчасын такап корку-туп атып, байкабай атып алганын єзї деле мойнуна алды. Дагы жакшы, ок Самсаалы

мырзага эмес, алар отурган авто машине-нин арткы орундугуна тийген экен. Эгерде тапанчанын огу чындап эле Самсаалы мыр-занын чыкыйына тийгенде эмне болмок? Бул деген адам ємїрїнє коркунуч тууду-руу болуп жатпайбы? Же жалганбы? Анан муну сєз эркиндиги менен байланыштыруу канчалык логикага сыят? Же журналист-тер їчїн адам ємїрїнє коркунуч туудурса деле, мыйзам иштебеши керекпи?..

Дээрлик беш жылдан бери карай кол-тугуна кысып, корголоп келаткан Ба-киевдердин чындыгында ким экенди-гине Белоруссия президенти Александр Лукашенконун эми чындап кєзї жетип калгандай. Бул туурасында орус тилдїї басылмалардын бири єтє кызык маалы-мат берди. Андагы маалыматка ылайык їстїбїздєгї жылдын 21-февралында Лу-кашенко Курманбек Бакиевди кабинетине чакырып алып, бир сааттан ашыкча катуу

«ийлегендей». Кыязы Минскиде єлтїрїл-гєн кримтєбєл Алманбет Анапияевдин єлїмїнє анын иниси Жаныш Бакиевдин катыштыгы бар экендиги кызуу талкууга алынса керек. Мына ушундай жолугу-шуудан соў Батьканын кабинетинен Кур-манбек Бакиев кабагы салыўкы тартып, катуу ойлонуп чыкканын кєргєндєр бар экен. Лукашенко болсо аны мурдагыдай бажактап кабинетинин оозуна чейин уза-тып дагы келбептир. Кыязы, сїйлєшїїнїн аягында «чыгып кет» деп эле ишаара кы-лып койсо керек. Анан ошол кїнї кечин-де КурСалиевичтин їйїндє иниси канкор Жаныш, уулу Марат болгон жана башка туугандары, санаалаштары чогулуп «ма-силет» курушуптур. Эмне темада «ма-силет» курушканы азырынча белгисиз. Бирок Минскидеги Бакиевдер єздєрїнїн башынан дагы кара булут каптап калга-нын сезип атышкандай. Кеч болсо да эси-не келип, эл аралык деўгээлде азыноолак кадыр-баркын сактап калууну ойлогон Лукашенкого баракелде деп туралы. Кал-ганын эми кєрє жатарбыз.

Ñèçäåðäè Êûðãûç Ðåñïóáëèêàñûíûí Æîãîðêó Êå¢åøèíèí ÊÑÄÏ äåïóòàòòûê ôðàêöèÿñûíûí æàíà ºç¿ìä¿í àòûìäàí æàçäûí àëãà÷êû ê¿íäºð¿ ìåíåí êîøî êåëãåí 8-ìàðò Àÿëäàðäûí ýë àðàëûê ìàéðàìû ìåíåí ÷ûí äèëèìäåí êóòòóêòàéì!

Майрамдын келип чыгыш тарыхы да кызыктуу. Алгач аялзатынын социалдык-

экономикалык жана укуктарын жакшыр-туу, коргоо їчїн башталган иш чаралар 1857-жылы 8-мартта, андан соў 1908-жылы 8-мартында АКШ да кенен орун алган. Акыры келип 1910-жылы Копен-гагендеги Социалисттик аялдардын II эл аралык конференциясында Германиянын социал -демократиялык партиясынын сол канатынын жетекчилеринин бири Клара Цеткиндин демилгеси менен бул майрамга "эл аралык" деген статус берилген.

Кыргызстандын социал-демокртия-лык партиясы да биздин кїндєрдє аял менен эркектин теў укуктуулугу, аларга коомдо бирдей шарттардын тїзїлїшї ал мамлекеттин ийгиликтїї єнїгїшїнїн бир жолу экенине ынанат. Кыргыз Рес-публикасынын тарыхында аялдар єлкєнї башкарууда, эмгек менен бийик тепкич-терге жеткени маалым. Учурда алардын татыктуу эмгегин улантуучулар ааламда-шуу заманында ишкерликте, илимде де-геле баардык тармактарда жаратмандык менен иш алып барышууда.

Аялдарга туруктуулугу жана чыдамкай-лыгы, акылкєйлїгї жана тїшїнїктїїлїгї їчїн тереў таазим этебиз. Сиздерге чыў ден соолук, їй-бїлєлїк зор бакыт-таалай, жаркын маанай каалайм жана ойлогон ой-максатыўыздардын ишке ашышына тилектештигимди билдирем!

Урматтоо менен,

КСДП депутаттык фракциясынын лидери

Ч.А. ТУРСУНБЕКОВ

УРМАТТУУ МЕКЕНДЕШ АЙЫМДАР!

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

3АЙБАТ ПРЕСС

«КЫЗЫР» КАЛГАНДАР «БИРИМДИККЕ» БАШЫН ТЫГАБЫ?

С.ЖАПАРОВ ВАРШАВАДА ЭМЕС, ВЕНГРИЯДАБЫ?

НАРГОЗУЕВ ЖЭЭНБЕКОВДУ «ЖЭЭРИЙБИ»?

А.АНАПИЯЕВДИН СЄЄГЇН ЄМЇРБЕК БАКИРОВ ТОСУП АЛДЫБЫ?

БАЖЫ БИРИМДИГИНЕ КАРШЫ ЖЇРЇШТЄРДЇН «КУНУ»

3 МЛН. ДОЛЛАРБЫ?

КОРРУПЦИЯГА КАРШЫ КЇРЄШЇП КЕЛГЕН АИДА САЛЯНОВА

КОРРУПЦИОНЕРГЕ БАРЫП КОШУЛДУБУ?Ушул айдын он тогузунда борбордо-гу мейманканалардын биринде «Кыр-гызстан Бажы биримдигине каршы» кыймылы жыйын єткєрмєкчї. Ага ка-тышкан эркин депутат Ємїрбек Абдрах-манов, БОКтун лидери Равшан Жээнбеков «Биримдик» аталыштагы жаўы кыймыл тїптєлгєнїн жар салышы ыктымал. Ага «Кыргызстан Бажы биримдигине кар-шы», «Бир Эл – Жаштар», «Жаўы муун», Ємїрбек Суваналиевдин «КККсы» сыяк-

туу кыймылдар, Садыр Жапаров менен Мелисбек Мырзакматовдун «Мекенчил» партиясын кошуу планы бар экен. Бул кыймыл сымактар, партиялардын ли-дерлери ар кайсы партияга «тийип чыга» берип, «салынды катындай» кейипти ки-йип калышканы маалым. Эми «кызыр» калгандардан куралган «Биримдиктен» бактысын табышабы же биротоло «сая-сый импотенцияга» тушугушабы?

«Мекенчил» партиясынын кєшєгє артындагы кожоюну Садыр Жапаров їй-бїлєсї менен Варшавада жашап ат-канын айтып келет. Ал эми турмуш жї-зїндє Венгриянын Будапешт шаарында кїн кечирип атыптыр. Далил кана десе-ўер, Kalempir.kg сайтынын редактору Эр-нис Кыязовго кайрылгыла. Кесиптеши-биз жакында эле Будапешттен Жапаровго жолугуп интервью уюштурганын, бардык чыгымды «фантаст жазуучу» кєтєргєнїн, БОКчу Равшан Жээнбеков да кол кабыш кылганын жашырбаса керек.

Мурдагы «ак жолчу» депутат, учурда-гы оппозиционер Бегалы Наргозуев БОК лидери Равшан Жээнбековго ишенбейт экен. Ал Нарындагы «ОБОНдун» тєра-йымы Бактыгїл Жумабаева менен болгон жолугушууда агынан жарылып, Р.Жээн-бековдун оппозициянын радикалдуу ка-дамдарга баруусун колдобой жатканын айтып, ал эгер майлуу-сїттїї кызмат су-нушталса «аный» дебей кете бериши ык-тымалдыгын баса белгилептир. Жалпы коомчулуктан, єзї таянган АКШдагы ко-жоюндарынан колдоо таппаган Равшан Бабырбекович санаалаштарынын ише-ниминен чыга баштаса, иштин бїткєнї ушул турбайбы.

Минскиде канкор президенттин ини-си Жаныш Бакиевдин колунан єлтїрїл-дї делген Алманбет Анапияевдин сєєгї жерге берилди. Анын сєєгї 27-февралда Москва-Ош аба каттамы аркылуу ордо-луу Ошко жеткирилип, аны тосуп алууга 100дєн ашуун адам катышты. Алардын арасынан «ата журтчу» Ємїрбек Баки-ровду дагы кезиктирдик. Бакыйган эле депутаттын кримавторитеттин тажыя-сында кызмат кылып жїргєнї кєзгє єєн учурайт экен. Же ал дагы «кара дїйнє» менен тыгыз алака тїзїп жїрєбї? Андай болсо парламентте эмес, кылмыш чєйрє-сїндє «ишмердїїлїк» кылбайбы?

Кыргызстандагы бейєкмєт уюмдар Бажы биримдигине (ББ) каршы ар кыл єўїттєгї акцияларды єткєрїп келишет. 19-мартта «Достук» мейманканасында єтїїчї иш-чарада ушул тема талкуулан-макчы. Эмне эле бейєкмєтчїлєр ББга кастарын тигип, тегерек стол, конферен-ция, акцияларды уюштуруп калды десе, АКШнын мамдепартаменти бул жаатта 3 млн. доллар бєлїптїр да. Тыйын де-генде мекенинин кызыкчылыгын кечип салгандар 3 млн. долларды кєргєндє эм-неге гана барышпайт дейсиў. «Жегенде-ри аш болсун» дейбиз, ошентсе да, Кыр-

гызстандын ББга кошулуудан бєлєк жолу жоктугун элибиз жакшы билет. Биз їчїн элибиздин ишеними жогору турушу ке-рек эмеспи.

Кадимки жєє чечен саясатчы Адахан Мадумаровдун: «Бийликтен четтетилсе эле оппозицияга єтє качышат» деп айт-каны бар. Анын сыўары, кечээ эле бїгїн-кї бийлик менен бир кайыкта сїзїп ке-латкан экс-баш прокурор Аида Салянова кїйєєсїн кылмыш жоопкерчилигинен коргоп калуу максатында бийлик ордо-сунан тїптїз эле оппозиция айдыўына аттай качты. Албетте, бийликке жетсем дегенде эки кєзї тєрт болуп турган оп-позициячыл саясатчылар Салянованын мындай кадамын кол чаап, кубануу ме-нен тосуп алышты. Мурда аны їстєккє-босток тепкиге алып келгендер коргомуш этип да чыгышты. Айтор, бїгїнкї кїндє башы бириге албай, он талаа болуп бє-лїнїп жїргєн оппозициячылдардын ар кимиси Аида айымды єз «короосуна» тартууга далалат урушту. Мына ошончо сунулган колдордун арасынан Салянова мурда-кийинки ишмердїїлїктєрїндє бир эмес, бир нече кыўыр иштери бар, экс-перт чалыш Расул Умбеталиевдин «ко-роосуна» барып тїштї. Болгондо анын 2005-жылы каттоодон єткєзїп, бирок иштете албай келген партиясынын бо-согосун аттап, анын лидери болуп чыга келди. Анын келгенине Расул Умбеталиев корстон болуп, 19-февралда маалымат жыйынын єткєрїп тєшїн кайра-кайра каккылап да алды. «Мурдагы башпро-курор Аида Салянова «Кїчтїї Кыргыз-стан» партиясын тандап алды. Анткени, мен тазамын жана абийирдїїмїн» деп мактанганын жамы журт укту.

Макул, бул экєєнїн саясый «баш ко-шуусуна» эч ким деле каршы эмес деўиз-чи. Бирок кечээ эле коррупцияга каршы айыгышкан кїрєш жасап келаткан Аида айымдын артында толтура мыйзамсыз

иштери бар, коррупционер деген «наам-га» толук талапкер боло алчу Расул мыр-зага кошулуп алганы неси деп элибиздин эси чыгып отуру. Сєзїбїз кургак болбо-сун їчїн, Умбеталиевдин мыйзамсыз иш-аракеттеринин айрымдарын гана мисалга тартып коелу.

Ал 1995-жылы «Таш-Кємїр» ишка-насынын директорунун орун басарлык кызматын ээлеп турганда бир топ ката-чылыктарды кетирип, ага байланыштуу кылмыш иши козголгон. Бирок ал ке-тирген кемчиликтеринин натыйжасында келтирген зыяндарын тєлєп бергени їчїн кылмыш иши жабылган экен.

Андан кийин ал «Кєк-Жаўгак» иш-канасын жетектеген. Анда да жєн иште-бей, «Тегене» ишканасынын директору А. Султанов менен жеў ичинен сїйлє-шїп алышып мамлекеттен 7 миллион сом кредит алышат. Анан анын 37 миў сомун максатсыз пайдаланышканы билинип ка-лат. Муну да кємїскєдєгї сїйлєшїїлєр менен тым-тым кылышат. «Кыргыз кє-мїр» ишканасын жетектеп турганда «Ас-пект» аттуу ишканага 1,7 миллион сомдук жабдууларды мыйзамсыз бергени їчїн кылмыш иши ачылат. Ошентип биринин артынан бирин чабыштырып жїргєн Ра-сул Умбеталиев бїгїн таптаза киши болуп сїйлєп атканына таў берсеў болот. Ан-дан дагы ошондой адамга барып кошу-луп алган Саляновага не дээриўди бил-бейсиў. «Балыкчы балыкчыны алыстан тааныйт» деген ушулбу дээриўди билбей же «окшошконго мушташкан ушул тура» деп алакан жаярыўды билбей шїк оту-руп калат экенсиў мындайда. А.Жеўиш-бековнанын ишенген адамы Умбеталиев болсо, анда жыргаптыр. Узакка барбайт го мындай кадамы менен…

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

4 ЇЛГЇ

Êûðãûç-òàæèê ÷åê àðàñû áîþí÷à ñ¿éëºø¿¿ ºò¿¿äº

***

Áèøêåêòå àÿëäàðäûí èñëàì äèíèíäåãè ðîëó òàëêóóëàíàò

***

Îø øààðûíûí ìýðèÿñûíà êàðàòà 7 êûëìûø èøè êîçãîëäó

***

Îøòî øààðäûê òºðºò ¿é¿í¿í äàðûãåðèíå êûëìûø èøè

êîçãîëäó

***

Ìèíèñòð: “ªëêºäº æåòèøåðëèê ºë÷ºìäºã¿ äèçåëü ìàéû áàð”

***

Æîëäîøåâà "Ñåáàò" ëèöåéëåðèí æàáóóíó ñóíóøòàäû

***

Äåïóòàò áàðäûê ìåêåìåëåðäèí àøêàíàëàðûí òåêøåð¿¿í¿

ñóíóøòàäû

***

Ýøåê ÷ûðû Ò¿ðêèÿãà ÷åéèí æåòòè

***

Áèëèì áåð¿¿ ìèíèñòðëèãè 2015-æûëû ìåêòåï ôîðìàñûíûí

æåòèøñèçäèãè áîëáîéò äåãåí íèåòòå

***

Áèëèì áåð¿¿ ìèíèñòðëèãè ßïîíèÿäàí 250 ìëí äîëëàðäàí

àøûê êàéòàðûìñûç æàðäàì àëàò

***

Òàø-ʺì¿ðäº æåð ñåìèðòêè÷ ÷ûãàðóó÷ó çàâîä êóðóëñà,

Æàëàë-Àáàä îáëóñóíà æåòå òóðãàí ãàç äà àëûíàò

***

Äûéêàíäàðãà àðçàí êðåäèò áåð¿¿ ìàñåëåñè óøóë æóìàäà ÷å÷èëåò

***

Öàðíàåâ Áîñòîíäîãó æàðäûðóóíó æàñàãàíûí ìîéíóíà àëäû

***

Áàòûø Óêðàèíàäà îê àòóó òîêòîáîñî æà¢û êàäàìäàðãà

áàðàò

***

Ñààêàøâèëè ÀÊØäàí Óêðàèíàãà êóðàë áåð¿¿í¿ ºò¿íä¿

***

Èðàíäà 6 ñóííè ýðêåê ºë¿ì æàçàñûíà òàðòûëàò

***

Ñíîóäåí ìåêåíèíå êàéòûøû ì¿ìê¿í

***

Ïàêèñòàí îîãàí êà÷êûíäàðûí ê¿÷òºï êàéòàðóóäà

***

Àâñòðàëèÿ êàìàêòàãû íàðêîäèëåðëåðäè àëìàøóóíó

Èíäîíåçèÿãà ñóíóøòàäû

***

Àçåðáàéæàíäà òåððîð÷óëóêêà øåêòåëãåí àëòû àäàì êàìàëäû

***

Ñàõàëèí îáëóñóíóí ãóáåðíàòîðó êàìàëäû

***

ТАМЧЫ КАБАРИСЛАМ УКУК ТААНУУЧУСУ КАДЫР

МАЛИКОВДОН ЇЛГЇ АЛСАЎАР

ЖЕР-СУУ АТТАРЫНДА КАТЫЛГАН ЭСКИ СЄЗДЄР

Жаўырган жаз айынын биринчи кї-нїндє борбор шаарыбыздын Токомбаев кєчєсїнєн єтє катуу мас абалында “BMW” їлгїсїндєгї автоунааны айдап бараткан жаранды ислам укук таануучусу Кадыр Маликов кєрїп калып, аны андан ары дагы жолдо жїрїїнїн эрежелерин єтє одоно бузуусунан алдын алгандыгы маа-лым болду. “1-мартта Токомбаев кєчє-

сїндє саат 12:30дар чамасында “БМV” їлгїсїндєгї автоунаа єтє чоў ылдамдык-та баратып жєє жїргїнчїлєр єтїїчї жер-ден араўдан зорго адамдарды сїзїп ала жаздап барып токтоду. Анан андан ары ал жолун улап кете берди. Токомбаев жана Советский кєчєлєрїнїн кесилишинен светофордун кызыл жарыгы кїйїп кал-ганда гана мен аны кууп жетип, машине-сине жакын келип, анын айдоочусу єтє ка-туу мас абалында экендигин кєрдїм. Анан мен аны андан ары дагы айдап кетпеши їчїн машинесинен алып чыктым. Мен аны жол кырсыгы болбошу їчїн карма-дым жана ал катуу каршылык кєрсєткєн-дїктєн жакын турган адамдардан жардам сурадым” дейт Кадыр Маликов. Ырасын-да эле, эгерде ал айдоочуну андан ары бош кое бергенде жол кырсыгына кабылышы толук мїмкїн болчу. Андан жалгыз гана єзї эмес, башка бейкїнєє адамдар дагы жапа чекмек. Андыктан Кадыр мырзанын бул жасаган кадамы чыныгы адамгерчи-

лик сапатты кєрсєтїп турат. Ислам дини бул адамдарды ыймандуулукка, тазалыкка їндєйт. Чыныгы мусулман мына ушундай коопсуздуктарды алдын алууга ашыгы-шы керек. Эгерде башка бирєє болгондо балким кайдыгер мамиле жасап коймок. Андай кайдыгерликтин арты трагедия ме-нен бїтїшї дагы кеп эмес эле. Мусулман-чылыктын парздарын бекем карманган Маликов бул кадамы менен андай траге-диянын алдын алды десек болот. Мына ушундай кадамдар гана динди оў жагы-нан таанытат. Болбосо азыр диндин атын жамынып алып, арабдардын кийимдерин кыргыздарга таўуулап жїргєндєр арбын. Динди єтє татаалдаштырып, кыргыздын їрп-адаттарынан да баш тартууга чакы-рып жїргєндєр жок эмес. Мындай кєрї-нїштєр диндин кандай тїрї болсо дагы ага жакшы упай алып келбейт. Ал эми Кадыр Маликовдун кадамы бул чыныгы мусулмандын кадамы болду...

Мурда башка мааниде колдонулуп жїрїп, кийин башка мааниге єтїп кеткен сєздєр да тилибизде арбын учурайт. Мисалы, кыргыздар “товарды - мал” деп коюшкан. “Алар Анжияндан келгенден кийин дїкєнїн малга толтуруп койду” дейт. “Дїкєнїн товарга толтуруп койду” деген маанини билдирет. Бїгїн мал дегенди кыргыз товар деп тїшїнбєйт. Мал десе тєрт тїлїктї: уйду, койду, жылкыны, тєєнї тїшїнєт.

Кыргыз тилиндеги “ор, ороо, аў, аў-гек” сєздєрї менен монгол тилиндеги “нур, нура” сєздєрї уўгулаш, тїбї бир. Монгол тилиндеги “нур, нура” деген сєз-дєр “жар, туўгуюк, тїпкїр” дегенди тї-шїндїрєт. Мисалы, “нор, ор, ус, суу” деген “урап тїшкєн тереў суу” дегенди тїшїндїрєт. Ушул сєзгє “нура, нурак” деген сєздєр жана Орто-Нура, Чет-Нура, Баш-Нура деген жер аталыштары уўгу-лаш. “Мєрєн” деген сєз монгол тилинде деўизге куя турган чоў сууну билдирет. Эми “Кєкє-Мєрєн (Мерен)” десек “Кєк суу, Кєк дарыя” дегенди билдирет. “Муз-Булак, Муз-Тєр, Ак-Муз, Мура, Амур” деген аталыштардын уўгулары “мєр, мур, муз” болуп, этимосу “суу, дайра, єзєн” дегенге барып такалат. Мисалы, Ак-Буура дарыясын айрым илимпоздор “Ак тєєгє - Ак буурага" салыштырган. Бирок дїйнєгє анык далилдїї эмгек-тери менен атагы чыккан тїркологдор “буура” сєзїнїн суу менен эч кандай байланышы жоктугун, мындай этимо-логия илимге жакындабай турганын, ал эми тїндїктє жашаган эвенк элинде “бура” деген сєз “суу, єзєн” дегенди тї-шїндїрєрїн, Ак буура деген Ак дарыя, Кара буура деген Кара дарыя дегенди тїшїндїрєрїн далилдешкен. Ошондой эле Буура-Сай, Ак-Буркан, Бурган деген жер-суу аттары да бар.

Азыркы убакта айрымдар таўуулап жїрїшкєндєй Енисей дегенди Эне-Сай же Эне-Суу деп тїшїндїрїї элдик нуку-ра чындыкка жакындабайт. “Ене” деген “чоў суу”, сай деген суу ага турган жер. "Енисей – Чоў суу, Чоў дарыя” дегенди тїшїндїргєн эле сєз”.

Азыркы унутулган сєздєрдїн кєбїн жер-суулардын аттарынан табууга бо-лот. Анткени ал аталыштар чындык-ты жаап-жашырбай, болгонун болгон-дой кылып айтып берїї касиетине ээ. Мисалы, Кыргызстандагы Кызыл-Суу Тажикстанга жеткенде “Сурхоб” болуп єзгєрїп кетет. Анткени тажикча “сурх-кызыл, об-суу” деген сєз.

Кєгарт, Кызарт деген аталыштарда-гы “арт” деген єзїбїздїн тилде “ашуу” дегенди билдирет. Же “Кєктєгї ашуу”,

“Бийик ашуу” деп тїшїнсєк болот. “Арт” деген сєз азыр деле айтылып, колдо-нулуп келет. “Алар тиги кєрїнгєн бел-ди артып кетишти” дейт же “Артуу, ар-туу бел экен” деп коет. Ал эми “Кызарт” дегендин “кыз” дегени “кыз” эмес, кыр дегендин эле бир тїгєйї деген маанини берип келгени окумуштуулар тарабынан аныкталган. Демек “Кызарт” – Кыр ашуу, Кєкарт - Тоо ашуу” дегенди билдирет.

Эми “Чїй” дегенге келсек. Чїй казак-ча–Шїй. Суй - Иран тилинде суу деген-ди билдирет.

Ал эми кыргыз тилиндеги - “суюк, сугар, супсак, сууса, суусундук” деген сєздєрдїн баарынын уўгусу “суу” де-генден таралат.

Шайлообек ДЇЙШЕЕВ

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

5САЙ-САТ

АДАМ ЄЛЇМЇНЄН САЯСАТ ЖАСАГАН ОППОЗИЦИЯ

Бїгїнкї кїндєгї Кыргызстандагы оппозиция єтє майдачыл жана эч кандай конкреттїї программасы жок экендиги туурасында ички саясат таануучулардын бардыгы бир ооздон айтып келатышат. Ырасында эле ошондой болууда. Кыргызстанды кантип єнїктїрєбїз деген маселенин тегерегинде баш ооруткандын ордуна эптеп эле бир кынтык издей калып, анын арты менен кыйкырып чыга калууну кєздєп келишет. Бул жолу дагы ошондой болду. Россия Федерациясынын Москва шаарында оппозиция єкїлї Борис Немцовдун киши колдуу болушу Равшан Жээнбеков башында турган БОКчулар їчїн табылбай турган шылтоо болуп бергенсиди.

Маселен, кече аптанын биринчи кїнїндє оппозициячылдар Россия Федерациясынын Кыргызстандагы элчилигинин алдына топ-толушуп, элчиликтин имаратына Немцовдун сїрєтїн илишип, гїл коюшуп, шам жагышты. Равшан Жээнбеков Немцовдун єлїмїнє Рос-сиядагы тїзїлгєн режим кїнєєлїї деп бил-дирди. Анан дагы ал «бул саясатчынын єлїмї - мурунку постсоветтик аймактагы оппози-ционерлердин бардыгына жеке кайтарууну кїчєтїї муктаждыгы жаралгандыгы тууралуу сигнал болду» дейт. Немцовдун єлїмї боюн-ча америкалык “RAND Corporation” корпора-циясынын президенти Збигнев Бжезинский єз пикирин маалымат булактарынын бирине билдирген эле. Анда ал бул жерде АКШ Рос-сиянын ички саясый кырдаалын курчутуу їчїн ушундай ишти жасагандыгы тууралуу айтылган. Тактап айтканда Немцовду Ук-раинанын АКШ їчїн кызмат кылган атайын кызматтарынын адамдары «жайлашкан».

Эске сала кетсек, Немцов єзї убагында Америка саясатын колдогон саясатчы ка-тары катуу белгилїї болгон. Андыктан бул жерде Немцовдун єлїмїнє Россия бийлигин кїнєєлєгєндїн ордуна, абалга туура баа бер-

ген оў. Себеби Американын ырын ырдап жїр-гєн Немцов ажалын ошол тараптан табаарын мурда билбесе керек эле. Ушул жагынан алып караганда Равшан Жээнбеков єзї дагы єтє эле батышчыл болуп кеткенинен абайлашы керек. Экинчиден, Россия бийлиги Немцов-дун кєзїн тазалаганга эч кандай кызыкчы-лыгы жок болчу. Себеби Немцов оппозиция-нын деўгээлин эч кандай кєтєрє алган эмес.

Дээрлик 90 пайыз россиялыктар дагы деле Путин башында турган бийликти колдошот. Їчїнчїдєн, Равшан Жээнбеков башында тур-ган оппозиция эмнегедир бир кїн кечигип Немцовду «жоктоп» отурушат. Болбосо мын-дай «жоктоолор» башка єлкєлєрдє Немцов каза болгон кїндїн эртеси эле башталган. Биздин оппозиция болсо, адегенде ММК бу-лактарында кандай пикирлер айтыларын кїтїшїп, андан кийин гана Россия элчили-гинин алдына келип отурушат. Эгерде булар Немцовдун єлїмїнє чындап эле кайгырып турушса, кабарды угаар менен «жоктошот» эле. Бул бїгїнкї кїндєгї адам єлїмїн сая-сатташтыруунун бир мисалы.

Экинчи мисалы Минскиде киши колдуу болгон кримтєбєл Алманбет Анапияевдин єлїмї тууралуу болууда. Анын єлїмїнє єз кєзї менен кїбє болгон жан сакчысынын айтымында буга Жаныш Бакиев жана анын эки жан-жєкєрїнїн тїздєн-тїз катыштыгы бар болгон. Мына ушундай ишенимдїї вер-сия айтылаары менен эле маалымат булакта-рынын бирине Алманбет Анапияевдин бир тууганы Калмамат Анапияевдин маеги жарык кєргєн. Анда «Гїлжигит Абдулазизовдун айт-кандары 99 пайыз калп. Буга Бакиевдердин эч кандай тиешеси жок» деп жазылган. Би-рок, мындай маекти бербегендигин, деги эле эч кандай маалымат булактарына єз пикирин айта электигин Калмамат Анапияев єзї Ош шаардык милициясына билдиргендиги маа-лым болду. Анда сїйлєбєгєн адамды сїйлє-тїп, айтпаган адамды айттырып аткандар ким болушу мїмкїн? Балким Бакиевдердин жакындарыбы?..

Єткєн жумада Онтарио соту “Цен-терра” компаниясындагы Кыргызстанга таандык 6,5 млн. акцияны камакка алды. Канаданын бул соту латвиялык ишкер Ва-лерий Белокондун арызынын негизинде ушундай чечим кабыл алганы айтылууда. Буга чейин эле аталган компаниядагы Кыргызстандын 77 млн. акциясынын 47 миллиону Канада соту тарабынан камакка алынган болчу. Stans Energy компаниясы-нын арызы себеп болгон. Андан сырткары буга чейин тїркиялык Sistem Muhendishlik Insaat Sanayi ve Ticaret компаниясынын арызы боюнча да акциялар тоўдурулган. Ошентип Кыргызстандын чет єлкєдєгї жападан-жалгыз акцияларынын кєпчї-лїк бєлїгї камакка алынды. Адистер бул

кєрїнїш Кыргызстандын экономикасына гана эмес инвестициялык климатына да терс таасирин тийгизерин айтууда. Ми-салы, єткєн жылдын октябрь айындагы мындай кєрїнїштєн кийин президент Ал-мазбек Атамбаев атайын кайрылуу жасап Кыргызстандын активдерин сактап калуу їчїн колдон келген аракеттерди жасоо зарылдыгын белгилеген.

А.Атамбаевдин бул билдирїїсї коом-чулукта тїрдїї божомолдорго жем ташта-ган. Мисалы, парламенттеги президент-ке жагынгысы келген айрым депутаттар єлкє башчысынын мындай билдирїїсїн туура эмес тїшїнїп алып, президент “Кумтєрдї” улутташтыруу тууралуу ай-тып жатат деген ойго келген. Бирок, єлкє

башчысы аталган билдирїїсїндє “Кум-тєр” мамлекет їчїн иштеши керектигин айтып, эгерде Биргелешкен ишкана тї-зїлсє мамлекеттин бардык сырткы актив-дери Кыргызстандын юрисдикциясынын алдына єтєєрї тууралуу мїмкїнчїлїк болгон.

“Тилекке каршы канадалык азыркы єнєктєштєр болгон Centerra Gold inc. ме-нен єз ара пайдалуу консенсуска жети-шїї боюнча Кыргыз Республикасынын кийинки аракеттери азыркы кїндє биз каалаган жыйынтыктарды бербей жатат. Кыргыз Республикасы сот системасынын ишинин принциптерин урматтайт, бирок азыркы пайда болгон тенденция Єкмєт-тїн алдына Кыргызстандын активдерин

коргоо жана мындан ары мындай корку-нучтарды алдын алуу боюнча кыйла таа-сирдїї механизмдерди пайдалануу мил-детин коюп жатат”, - деп айтылат єлкє башчысынын бул кайрылуусунда.

Чындыгында Кыргызстандын Центер-радагы акцияларынын камакка алынышы эки тараптуу сїйлєшїїлєрдїн ийгиликтїї жїрїшїнє тоскоол болот. Бирок, депутат-тар менен єкмєт єлкєнї ушундай абалга жеткирбей, канадалык инвесторлор ме-нен сїйлєшїїлєрдї мурдатан тездетиши керек эле. Кєпчїлїк адистер Биргелешкен ишкана бїгїнкї кїнгє чейин тїзїлїп кал-ганда мындай кєрїнїштєр болбой турга-нын айтууда.

ПРЕЗИДЕНТТИН КЫРГЫЗСТАНДЫН АКТИВДЕРИН КОРГОО ТУУРАЛУУ БИЛДИРЇЇСЇН, «КУМТЄРДЇ» УЛУТТАШТЫРУУ КЕРЕК

ДЕП ТЇШЇНЇП АЛГАНДАРГА ЖОЛ БОЛСУН!?..

МЕКЕНЧИЛДЕР ЭЛЕТТЕ ЖАШАШАТ

Учурда патриоттуулук сезим ар кимибизде эле боло бербесе керек. Мындай адамды борбордон 600 чакырым алыстыкта жайгашкан Аксынын Аркыт токой чарбасынын тургунунан кезиктирдик. Тоонун бийик чокусуна мамлекетибиздин желегин єз каражатына жылда илип, жаўыртып, ошого курсант болуп жашаган Смандай мырза менен кыска - нуска маек курдук.

- Смантай мырза, тоонун чоку-суна желекти илишиўизге эмне себеп болду? - Он жыл болду. Мен желекти єтє баа-

лайм. Желек – бул, мамлекеттїїлїгїбїз-дїн эгемендигин ырастаган белгилердин бири. Спортсмендер кайсыл єлкєдє тай-машка катышпасын желекти кєтєрїп чыгы-шат. Башка кесиптин ээлери спортсмендер сыяктуу єз мамлекеттерин желек кєтєрїп чыгышып, тааныта алышпайт. Спорт канал-дардан Кыргызстандын желегин издей бе-рем. Тилекке каршы биздин мамлекетибиз спортко кєп кєўїл бурбайт эмеспи.

- Спорт менен машыгасыўбы?- Мектепте жїргєндє жеўил атлетика

менен машыккам.

- Даяр желекти сатып келип, коёсуўбу? - Тууга ылайыктуу материалды Биш-

кектен алдырып келип, бычып єзїм жа-сайм.

- Канча убакта алмаштырып турасыў?- Жылда бир жолу алмаштырып турам.

Он жылдан бери бир топ каражат сарп-тадым. Бирок, мен ал каражатка деле ке-йибейм. Кыргыздын желеги ар бир жа-раныбыздын жїрєгїндє болушу керек. Азыр мына айрыкча жаштар эли, жерин, мамлекеттин сїйїї эмне экенин унуту-шуп калды. Биздин учурда аскерге бар-байсыў десе ыйлачубуз. Патриоттуулук сезим болбосо мамлекетибиз єнїкпєйт.

Уурулуктун, коррупциянын кїчєп жат-каны ошондон.

- Даяр желек жарабайт бекен?- Даяр желекти да алып келип, илип

кєрдїм. Бир жылдын ичинде эле оўуп кетет экен. Эми темирден жасатсамбы деген ой келип жїрєт.

- Саясатка кызыгасыўбы?- Саясатка мурда элдин агымы менен

кызыккам. Бирок, куру сєздєн башка эч нерсе чечилбейт экен. Канча бийлик ал-машты жер, электр энергиясын сатмай токтогон жок. Андан кийин кызыкпай калдым.

- Азыр эмне жумуш менен алек-тенесиў?- Буга чейинки ємїрїмдї союздун учу-

рунан калган кудайга ишенбєє сезими менен жашагам. Жашым 55 ке таяп кал-ганда акыл – эсимди башка жакка бу-руп, кудайга кулчулук кылып, беш убак намазымды окуп жатам. Токой чарбада жумуш деле жок. Їй тиричилиги менен алекмин.

Акинай АЙДАРОВА

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

666 АЙЫЛ КЄЙГЄЙЇ

ПРОФСОЮЗДУК ЖАШ ДЫМАК

Советтик доордон бери, Кыргыз жер-гесинин калкы айыл-чарба менен тыгыз байланышта болуп, анын экономикасы-нын єнїгїшїнє зор салымын кошуп келе жатышат. Бїгїнкї кїндє айыл-чарбасы болбосо, бир мезгилдерде атагы алыска жеткен кыргыз завод-фабрикалары жокко учурагандан кийин, аймактарда мал ме-нен талаадан башка иш деле жоктой кє-рїнєт. Ар бир эле адам, алыскы Орусия-га, же андан ары Батыш єлкєлєрїнє бара албайт экен, айылда жерди иштетип, мал курап, ошону менен оокат кылган заман-даштарыбыз калкыбыздын салымдуу бє-лїгї. Бул албетте абдан жакшы кєрїнїш. Бирок ошону менен бирге, айыл-чарба тармагында эмгектенген баардык адам-дардын малы, же жери бар эмес, айрым-дарында андай да жок, алар эмне кылып турмуш кылышат? Кєпчїлїгї, жалданма жумуштарда эмгектенип, жаўы шарттар-да «фермердик» менен иш кылган ишкер-лердин колунда. Тилекке каршы, баардык жерде эле, айыл-чарба кызматкерлерине адилеттїї мамиле кылышпайт, жалдан-ма жумушчу болгондуктан иш берїїчї тарап менен тїшїнбєстїктєр жок эмес, карапайым калк кєп учурда коргоосуз калып, кимге кайрылаарын билбей тур-ганда, айыл-чарба кызматкерлеринин тармактык профсоюзу укуктук жардам берип жана кайрылган адамдарды толук коргоого алып кызмат кылып келїїдє.

Биздин редакция ушул санда, респуб-ликабыздагы бирден-бир болгон айыл-чарба кызматкерлеринин тармактык профсоюзунун Борбордук комитетинин тєрагасы, жалпы эле Кыргызстандагы профсоюздар арасындагы эў жаш (35 жаш) ишмерлердин бири, Жээнбек Ос-моналиев менен айыл-чарба профсою-зу жєнїндє маектешкенди туура кєрдї.

- Жээнбек Чыныбекович алгачкы суроону бїгїнкї кїндєгї айыл-чарба кызматкерлеринин проф-союзунун акыбалы боюнча баш-тасак.Жетекчилик милдетти жана чоў жооп-

керчиликти биздин тармактык профсоюз-дун кїжїрмєн мїчєлєрї жана баштапкы уюмдардын тєрагалары мага жїктєгєн-дєн кийин, менин орун басарларым ме-нен чогуу элдин бїгїнкї профсоюзга бол-гон мамилесин, маанайын билиш їчїн, профсоюз менен элдин ортосундагы ка-рым катнашты билїї, байкоо їчїн, айыл жергесиндеги абалды кєрїї їчїн, єлкє-бїздїн 7 дубанын кыдырып келдик. Жы-йынтыгында, элдин профсоюзга болгон тїшїнїгї илгерки советтик кездегидей боюнча калгандыгын байкадык. «Проф-союз азыр деле барбы» деп, таўкалгандар

деле болбой койгон жок. Жаштардын кєбї болсо билбейт экен.

Ошондо профсоюздук жумушту жал-пы, калк арасында жандандырыш керек экендигин туюп, профсоюз бул элдин эмгек кызыкчылыгын тїздєн-тїз кор-гой турчу уюм экендигин элге жеткирїї їчїн, алдыбызга максат коюп, план иштеп чыкканбыз. Жылдан-жылга профсоюз мїчєлєрїнїн саны азайып бара жатат эмне себептен, канткенде биз кайра кїч-тєнєбїз, анализдеп, пленумда талкууга алып бир топ чечимдерди кабыл алдык. 3 кїндїк кеўешмеде, баарыбыз чогулуп, єзїбїздїн беш жылдык стратегиябызды белгилеп алганбыз. Негизги багытта-рыбыздын бири: жаштардын арасында профсоюз жєнїндє маалыматты тара-туу менен бирге, профсоюзга жаштарды тартуу максатын коюп эки семинар єт-кєрдїк. Тїндїк жергесинде, Ысык-Кєл, Нарын, Талас, Чїй областтарында жана Тїштїк жергесинде -- Ош, Жалал-Абад, Баткен областтарында биздин баштапкы уюмдарда иштеген жаштарды чогултуп профсоюз эмне экендигин, кандай максат-ты кєздєйт деген сыяктуу тїшїндїрмє-лєрдї бердик. Азыркы учурдагы, жазга чейин деп коюлган максатыбыз; эки се-минардын жыйынтыгы боюнча єзїнїн активдїїлїгїн кєрсєткєн жаштарды чо-гултуп, Республикалык деўгээлде форум єткєрїї. Профсоюздун жаштар кеўеши деп тїзїлгєн топту, жандуу орган катары иштетели деген ниет бар.

- Акыркы учурларда жалпы эле эл-аралык тажрыйбада проф-союздун саны кыскарып ат-кан кєрїнїш бар, ошол эле кезде Кыргызстандагы профсоюздарга да жалпы тенденция таасирин тийгизди. Ошол процесстерге байланыштуу кандай иштерди жїргїзїп атасыўар? - 1985 жылы 600 миўден ашык мїчє-

лєрїбїз бар эле, бїгїнкї кїндє болсо 80 миўдин эле тегерегине тїшїп, кескин тїр-дє азайып кеткен. Анализ кылып кєрсєк 90 жылда агрардык жер реформасы жїр-гєндє, колхоз, совхоздорду майдалап бы-тыранды кылып, жеке їй-бїлєлїк дыйкан чарбаларды тїзїп, баардык айыл чарба мїлкї таратылып салынган, ошол учурда профсоюз мїчєлєрдїн саны кескин кыс-карып кеткен. Профсоюздун коомдогу орду бул жумуш берїїчї менен жумушчу-нун ортосундагы адвокат, ортомчу катары иштей турган уюм эмеспи. Айтылган ре-формадан кийин, профсоюз тїшїнїксїз акыбалга дуушар болгон. Ошол учурда, жеке дыйкан чарбалар профсоюздан баш тартып чыгып кетишкен. Турмуш кєрсєт-

кєндєй алган мїлктї, туура пайдаланып сактап кайра кєбєйткєндєр бїгїнкї кїндє айыл жергесинде байып чоў фермерлер-ге айланып кете алышкан. Тескерисинче, рынок мамилелерин тїшїнбєгєн, айыл жергесинде жашаса дагы, дыйканчылык, фермердик иш жєнїндє маалыматы жок болгон жарандарыбыз мїлкїн сактап кала алган эмес.

Малын, жерин, сарайын сатып, айыл жергесинде жумуш жок деген шылтоо ме-нен эмгекке жарамдуу калктын кєбї миг-рант болуп кетип калышты. Бїгїнкї кїн-дє айыл жергесинде чоў ажырым пайда болду - бай менен кедей деп. Байлардын чарбасы кеўейип, жумушчу жок болгон-дон соў єзїнїн айылдаштарын жалдап иштетип атат, бирок ошондой учурлар-да, эмгек мамилелерин кєзємєлдєй тур-чу эмгек келишими тїзїлгєн эмес. Фор-малдуу эмес экономика кулачын жайып жатат. Азыр, Кыргызстанда «кулчулук-тун» єзїнчє бир жаўы формасы тїзїлїп атат, ушул жерде профсоюз єзїнїн актив-дїїлїгїн кєрсєтїш керек. Демек, иш бе-рїїчїнїн жана жумушчунун ортосундагы мамилени формалдуу тїргє алып келїї, эмгек келишимин тїзїї жана социалдык кызмат кєрсєтїїлєрдї жєнгє салуу зарыл-чылыгы келип чыкты . Мындай кєрїнїш-тїн баардыгы, жалданып аткан жумушчу єзїнїн укугун билбегендигин тїшїндїрїп турат. Ушул кєрїнїштєрдї жєнгє салуу їчїн, формалдуу эмес экономиканын терс кесепеттеринен арылыш їчїн, формали-зация кылыш керек. Бул, бїгїнкї кїндє чоў багыттарыбыздын бири. Ушунун не-гизинде, биз, январь айында эл-аралык уюмунун жардамы менен чоў семинар єт-кєргєнї жатабыз. Ал республиканын жети областынан єкїлдєрдї чакырып, конк-реттїї иш-чараларды белгилєє. Айыл чарбасындагы формалдуу эмес сектордо эмгектенген жумушчулардын аныктап, жергиликтїї єзїн-єзї башкаруу орган-дары менен тыгыз иштешип, андай жу-мушчуларды тизмеге алуу, деген сыяктуу кадамдарды белгилеп алып, комплекстїї иш-чараны жїргїзєлї деп турган учур.

Формалдуу эмес экономика, бїт дїйнє жїзїндє олуттуу проблемалардын бири болуп эсептелинет. Анткени, мындай кє-рїнїштєн улам канчалаган адамдардын турмушу, келечеги, ємїрї белгисиз бо-луп турат. Мен ишенем, баардыгы сєз-сїз ишке ашат. Айыл-чарба министрлиги менен эки тараптуу келишим тїзгєнбїз, ал келишимде формалдуу эмес экономи-када эмгектенген айыл-чарба кызмат-керлеринин мамилелерин жєнгє салуу боюнча пункту бар, демек министрлик менен тыгыз байланышта иштешип, бул пунктарды ишке ашырышыбыз абзел. Кыргызстанды, кризистен чыгаруунун бул дагы бирден бир жолу.

- Азыркы убакытта, Сиз жетек-теп келе жаткан тармактык профсоюз, єлкєбїздїн баардык аймактарында єкїлчїлїктє-рї барбы жана жогоруда белги-леген иш-чаралардан тышкары кандай иштерди алып бара жа-тасыўар?- Республиканын алты облусунда об-

ласттык комитеттерибиз бар, Чїй чєл-кємїндє, райондук комитеттерибиз бор-бордук комитетке тїздєн тїз бай ийет. Бирок, бїгїнкї кїндє профсоюздук кадр маселеси бизди кыйнап турат. Єзгєчє алыскы райондордо профсоюз кадрла-

рыбыз жок болуп кетти, анткени жаш-тардын профсоюзга болгон кызыгуусу такыр эле жок. Себеп, биздин жумуш тїй-шїктїї жумуш. Жаштарыбыз болсо оўой кызматтарда отурганды каалашат. Кээ бир алыскы жана жакынкы райондордо профсоюздук комитеттерибиз жокко учу-рап кеткен эле, убакыт менен бара-бара аларды жандандырып жатабыз. Мисалы Аламїдїн районунда биздин профсоюз-дук комитет жок болуп кеткен. Улам жер-гиликтїї єзїн єзї башкаруу органдары менен сїйлєшїп, кадрларды тандап атып, райондук комитетти тїздїк, ал жанданды жана жарым жылдын ичинде эле проф-союздук жаўы 9 баштапкы уюм тїзїлдї. Єткєн эки жыл ичиндеги эў чоў жетиш-кендиктерибиздин бири структурабызды жєндєп, кадрларыбызды толуктаганга жетиштик деп айтсам жаўылышпайм. Мисалы, Єзгєн, Кара-Суу, Токтогул, Чїй, Ысык-Ата, Бакай-Ата, Ак-Суу аттуу ра-йондордо профсоюздук комитеттер иш-терин жандантты.

Албетте кемчиликтер бар, бирок биз ал кемчиликтердин да їстїнєн иштеп жа-табыз. Жер жердеги акимчиликтерге, об-ласттык администрацияларга, айыл-чар-басында эмгектенгендердин акыбалы боюнча каттарды жєнєтїп атып, жогор-кудагылардын кєўїлдєрїн бура алдык деп эсептейм.

Профсоюздардын ишмердигинин не-гизги багыттары бул анын мїчєлєрїнїн татыктуу, коопсуз жумуш орду менен кам-сыз болуусуна жана эмгек акы алуусуна кємєкчї болуусу. Бул багытта эмгек мый-замдарынын сакталышына карата олутту кєўїл бурулуп, тиешелїї иш аракеттер жїргїзїлїїдє. Мисалы, 2014-жылы Бор-бордук Комитеттин эмгекти коргоо бє-лїмїнє эмгекчилердин эмгек убагында тєлєбєй эмгек мыйзамдарын одоно бу-зуп жумуштан бошоткондугу жана баш-ка маселелер боюнча жїздєн ашуун кат кабарлар келип тїшкєн. Алардын кєп-чїлїгї жеринде текшерилип, тиешелїї жооптор берилди. Ал эми мыйзамсыз иштен четтетилгендер биздин жєрєлгє менен иштери сот органдарында кара-лып, айрымдары сот чечимдери менен мурунку иштеген орундарына коюлушту.

- Эл арасында профсоюз эмгекчи-лердин эс алуусун уюштуруучу уюм катары кеўири белгилїї. Бул жаатта дагы сиздин проф-союзда жумуш жїрїп жатабы?- Албетте. Бїгїнкї кїндє биздин проф-

союздун балансында турган 2 санаторий-профилакторий жана Ысык-Кєлдїн жээ-гинде орун алган «Телтору» пансионаты, ошондой эле 11 балдардын эс алуу бор-борлору, айыл-чарба кызматкерлеринин жана алардын їй-бїлєсїнїн ден соолугун чыўдап, толук кандуу иштеп жатышат. Андан тышкары, Кыргызстан Профсоюз-дар Федерациясынын карамагындагы баардык санаторий-курортторго, эс алуу жайларына, лагерлерге жолдомолор бери-лїїдє. Мисалы 2014-жылы биздин проф-союз аркылуу миўден ашуун айыл чарба кызматкери санаторий курортторго, эс алуу жайларына акысыз жолдомо алса, бир жарым миўден ашуун єспїрїм бал-дар лагерлерге барып ден соолуктарын чыўдашты.

- Маек куруп бергениўиз їчїн чоў рахмат!

Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

7ИНСАН

Ñûäûê Êàðà÷åâ (1900 - 1937)

Туўгуч калемгер

СЫДЫК КАРАЧ уулу

Сыдык Карачев чейрек кылымдан ашык убакыттан бери жамы журтчулугубуз гана эмес, адабият кїйєрмандарынын арасында да дарексиз, кабарсыз болуп келди. Арадан отуз жыл убакыт єтїп, Сыдык жалган жалаадан, саясий айыптан толук арылгандан кийин гана ал жєнїндєгї алгачкы маалыматтар басыла баштады. Айрыкча демократия менен айкындуулуктан кийин бул белгилїї инсандын чыгармачылык жолун иликтєєгє ыўгайлуу шарт тїзїлдї.

ЄМЇР БАЯНЫУлуттук жазма адабияттын, журналис-

тика жана котормо єнєрїнїн жерпайын тїптєшїїдє кадыресе орду бар туўгуч калемгер Сыдык Карач уулу Тїп району-нун Жылуу-Булак айылында 1900-жылы туулган. Ал, жетим калып жаштайынан татар-кожоюндун эшигинде малай жїрєт. Эс тарткан чагында баштапкы татар мек-тебинен бир аз окуп кат тааныйт. Ошон-дон баштап жаш Сыдык кєркєм адабият китептерин сїйїп калат.

СЫДЫКТЫН ЭМГЕК ЖОЛУ"Эркин-Тоодо" Сыдык Карачев алты

жыл иштеп, 1930-жылы Оштогу "Кызыл пахтачы" газетасына жооптуу катчы бо-луп которулду. Кыскасы, 1924-жылдан баштап анын бїт ємїрї басма жана чы-гармачыл иштер менен байланышта єттї. Мына ушинтип, "ємїрїнїн мерчемдїї муунактары белгилїї болсо да, Сыдык-тын жеке адамдык жана калемгердик таг-дырына тиешелїї фактылар али бїдємїк. Маселен: ал кандай їй-бїлєдєн чыккан, Караколго кантип келип, татар мектеп-тин канчанчы классына чейин окуган, уруулаштары менен чет элге їркїп бар-ганбы же жокпу, кызыл аскердин ката-рында кандай милдет аткарган, аскердик окуу жайын эмне себептен таштап ийген, "Кємєк" газетасында кызматкер болгону ыраспы же жоромолбу? Бул суроолорго азырынча бир жаўсыл жооп табуу мїм-кїн эмес".

З. Мамытбеков С. Карачевдин биринчи ыры 1918-жылы татар тилиндеги "Шуро" гезитинде жарык кєргєнїн, адегенде жа-лаў татар жана казак тилинде жазганын, 1919-жылы "Кємєк" газетасында "Сїйгє-нїнє кошула албады", "Їйлєнїїдєн кач-ты", ал эми 20-жылдардын башында ар тїрдїї темалардагы "Армандуу эки жаш", "Алданган нур кызы", "Кїкїк менен Зей-неп", "Ысык-Кєл боюнда" деген аўгемеле-ри басылганын жазат.2 Буга С. Жигитов кошула албай С. Карачев бардык алгач-кы чыгармаларын дээрлик татар тилин-де жазган деген толук бойдон чындыкка дал келбегенин, 1919 - 1924-жылдары Сыдык кєркєм аўгемелерин баштан-аяк

татарча, ал эми айрым макалаларын жана ырларын кыргызча эле жазганын айтып келип, "Сыдыктын 1924-жылга чейинки поэзиялык туундулары кандайдыр бир идеялык оош-кыйыштардан таза деп бол-жолдоого негиз жоктугун, ошол кездеги єтє эле єгєйчїл, жаасы катуу идеология-нын ашкан кыраакы, ашкере активдїї жоокери Аалы Токомбаев курулай жокту бар кылып, жєнсїз, жїйєсїз эле С. Кара-чевдин чыгармаларын айыптабаганын, Сыдыктын татарча жарыяланган бирин-экин ырларында жаўылыш идеялык жа-ўырыктардын бар экенин" да кєрсєтєт.

Арийне, качанкы бир кездерде жаздым басып, жаўылыш жазылган "Ах, милле-тим", "Єткєн кїндї сагынып" деген ырла-ры, прозалык чыгармалары їчїн "улутчул, феодалчыл, майда байчыл, контррево-люциячыл" деген саясий айыптардын Сыдыкка коюлушу жалган жалаа экени бїгїн аныкталды. Чынында да бул ыр-ларда єткєн мезгилде єз элинин бирєєгє кїнкор болгонуна, сабатсыз тїркєйлїгї-нє кейїї же тээ бир заманда паразаттуу, нускалуу карыялар, баатыр, ары айкєл эр азаматтар єткєнїнє, элинин мурдагы тарыхына сыймыктануу бар. Бирок єт-кєн кїндїн оўунан чыкпаган иштерине наалып же мактанч менен белгилей тур-ган даўазалуу жактарына сыймыктанып койсо эле, андан "улутчулдук менен фео-далчылыкты", "чыккынчылыкты" кєрє коюу бїгїнкї кїндє акылга сыйбачу иш.

ЖАРЫК КЄРГЄН ЧЫГАРМАЛАРЫ

С. Карачев "Шаўдан жїрєк", "Аялдар салтанаты", "Айылдагы курбума", "Досу-ма", "Эл сагынуу", "Кїзгї тїн", "Эркин-Тоого", "Май", "Жаўы турмуш - жарык кїн", "Эл менен бїгїн биргебиз", "Эм-гек таўында", "Кїрєш учкундары", "Неге алдадыў?", "Єткєн ємїр - бир єлїм" де-ген граждандык жана махабат ырларын жазган. Алардын бардыгы ошол кездеги бири-бирине окшош ырлардан кескин айырмаланбаганы менен эстетикалык жагынан али жармач экенине карабастан, акын аталган туундуларында тап душман-дарынын айыгышкан кїрєшїн туура сї-рєттєєгє, жаўы замандын артыкчылыгы менен жеўиштерин, эркиндик алган элдин кєўїл кїїсїн, эркин эмгегин даўазалоого аракеттенет. С. Жигитов саналган ырлар-дын кєпчїлїгїн мисалга тарта отуруп, Сы-дыктын поэзиясындагы жылт эткен жа-ўылык-табылгаларды, оош-кыйыштарды да таасын кєрсєтїптїр. Ырасында да бул ырлардын айрымдарында "...Сыдык баш-ка акындар жылаўач бойдон тїз эле ай-тып таштаган идеяларды санжыргалап, єзгєчєлєп, кайманалап, жаўыча троптук каражаттар, ритмикалык курулуштар, ст-рофалык уюшмалар аркылуу туюндурууга далбас кылган. ...Кыргыз ырын жаўыча ритмикалык алкактарга салып, жаўыча уйкаштыруу ыктарын колдонуп, бир кый-ла татаал формада сїйлєтїїгє кїч їрє-гєнї таасын байкалат. ...Жыйынтыктап айтканда, Сыдык Карачев 20-жылдары акын сыпатында да басма сєздє кєрїнїп, улуттук жазма поэзиябыздын тїптєлїшї-нє аздыр-кєптїр кол кабыш кылган. Би-

рок бул жагынан анын ийгиликтери анча бараандуу да, орошон да эмес."

ПРОЗА ЖААТЫНДАС. Карачев тунгуч прозаик катары

чоў аброй кїткєн. Кээ бир маалыматтар боюнча 1918 - 1919-жылдарда ал "Кємєк" газетасында "Окуу керек!", "Биз качан адам болобуз" аттуу макалаларын жа-рыялаган. Изилдєєчїлєр "Эркин-Тоонун" 1924 - 1934-жылдардагы сандарында Сы-дыктын ар кандай темадагы макалалары, фельетондору, очерктери жарыяланып, ал эми "Кара чаар менен болдомочун иттик кылды" жана "Бєдєнєнїн бєйрєгїнєн, торгойдун толорсугунан" сыяктуу жа-нытмалары кадыресе публицистиканын деўгээлине жеткенин жазып жїрїшєт. Бирок С. Карачевдин прозаик катары ада-бий чєйрє менен журтчулукка тааныткан "Їйлєнїїдєн качты", "Сїйгєнїнє кошу-ла албады", "Эрик таўында" аўгемелери, бєтєнчє "Эрксиз кїндєрдє" повести бол-ду. Булардын ичинен "Эрксиз кїндєрдє" (1928-ж.) менен "Эрик таўында" (1929-жылы) єзїнчє китеп болуп чыккан.

Єз ємїрїндє ал їч пьеса жазган. Анын биринчиси "Борч"2 деп аталып, качан жа-зылганы, канча кєшєгєдєн турганы бел-гисиз, кол жазмасы да дайынсыз. Жаш-тардын демилгеси менен анын Караколдо коюлганын калемгердин замандашта-ры эскеришет. Ал эми "Теўдик жолунда" жана "Тєрага Зейнеп" пьесалары 1928 - 29-жылдары удаа басылган. Эки эле жылда ( 1928 - 1929) С. Карачевдин тєрт китеби жарыяланганы 20-жылдардын ая-гында анын жаратмандык эмгегинин єтє єндїрїмдїї болгонун айгинелейт. Сы-дыктын котормолору да арбын. Ал Л. Н. Толстойдун "Шалпаў кулак" аўгемесин, А. П. Чеховдун "Талаа" повестин, Н. И. Островскийдин "Болот кантип курчуду" романын, Брет Гарддын "Самед кызы" жана Ромен Ролландын "Жан Кристоф" деген романдарынын їзїндїлєрїн котор-гон. А. С. Пушкиндин "Бекетчи" аўгемеси менен "Дубровский" повести Сыдыктын котормосунда 1937-жылы єз алдынча китеп болуп чыккан. Бул анын акыркы эмгеги. Ошентип, жїрєктїн їшїн алган саясий айыптар Сыдыктын жаратмандык кендирин кесип, оригиналдуу чыгарма жазуудан алыстатты да, ємїрїнїн акы-рында жалаў котормо иши менен алек болуп калды.

Арийне, анын поэзиясынан, прозалык жана драмалык чыгармаларынан кыргыз профессионал адабиятынын жаўыдан кєз жарып, жаралуу мезгилине мїнєздїї бирин-экин изденїї, саамалыктар, жак-шы жышаандар менен бирге жаза баскан жаўылыштыктар, кемчилик-мїчїлїштєр - кыскасы, оош-кыйыштар ачык эле кє-рїнїп турат. Бирок ал єзїнїн калемдеш-теринин арасынан суурулуп, бєлїнїп чы-гып, эки жылда тєрт китепти жазып да, жарыялап да жибергенин кєрмєксєнгє са-луу адилетсиздик болор эле. Бєлєгїн айт-паганда да элибиздин тарых-тагдырын-дагы туўгуч газетабыз "Эркин-Тоонун" жарык кєрїп, жаралышына бїт акыл-эсин, жєндєм-шыгын пайдаланып, топ-тогон тажрыйбасынын чыпчыргасын кал-тырбай жумшап, жанын їрєгєнї їчїн,

дегеле газета, журнал, ар кандай басыл-маларды чыгаруу єнєрїнє биринчилер-ден болуп чыйыр салып, жол-жобосун кєрсєткєндїгї їчїн Сыдык Карачевге чоў милдеткербиз. Дал ушундай практикалык иштер, кїндєлїк кєйгєй менен колу бай-ланып, оригиналдуу чыгарма жаратууга чолосу тийбей жїрїп анын кырчын ємї-рї єтїп жатты.

Эми кесиптик камылга кєрїп, тажрый-ба топтоп, чыгармачылыгы кадыресе бир нукка тїшїп келатканда тигиндей кут-карбас кара балаага кабылып, азаптуу, армандуу айлар, жылдар башталды. Сы-дык кїнєєсї жоктугун билип турса да, ушундай кылсам бир айласы табылар деп Кыргызстан жазуучуларынын I курулта-йы ачылар алдында: "Эгер партия Бор-бордук Комитетинин адабият уюмдарын кайра куруу жєнїндєгї 1932-жылкы ток-томуна чейин мен майда буржуазиячыл маанайдын туткунунда жїрсєм, кийинки учурларда улутчул кєз караштарыма ка-туу, катаал карап, андан биротолдо кол їздїм", - деген маанидеги интервью бе-рип далбастады. ("Советская Киргизия", 1934, 21-апрель) Бирок бул далбастан эч нерсе чыкпады, кайта айыптын їстї-нє айыптар кошулуп кєбєйє берди. Эми Сыдык калем кармоодон заарканып, жї-рєгї даабай, чыгармачыл иштен кєўїлї калып, кайт боло берди. Анан адилетсиз-дик менен аксымдыкка жаны кашайган кайран киши чыгарма жазууну биротоло токтотту. Анын себептери жєнїндє маа-лымат болжолду С. Жигитовдун аталган китебинен табууга болот... (61 - 62-бет)

Убагында Сыдыктын бир дагы чыгар-масы калыс иликтенип, єз баасын ала албады. Єлєр-єлгїчє, ал гана эмес кєзї єткєндєн кийин да, чейрек кылымдар-дан ашык убакыттын аралыгында анын атын атоого тыюу салынды. Эки жылда тєрт китеп чыгарган єрєпкїгєн демин єчїрїп, дымагын басып, ышкы отуна суу сээп, кєкєлєгєн кєўїл кушунун кош кана-тын кайрып, жекече жаратмандык иши-нин кендирин биротоло кесип таштоо, эў негизгиси жаш жандын жазыксыз кыйы-лышынан кабар берген айдыўдуу саясий айыптар - Карач уулунун єз алдынча чы-гарма жаратууга кєўїлї жар бербей ка-лышынын башкы себептери болду. Эгер эчен жылдар бою ыбырсыган практика-лык иштер менен убараланып, убактысы-нын кєбїн журналистика жумуштарына кетирбегенде єтє оор саясий айып кою-луп, куугунтук жеп, кїнїмдїк оокаттын айынан акыркы бїт ємїрїн котормочулук менен єткєрбєгєндє, акыры 1937-жыл-дын калайман капшабына кабылып, ак жерден мезгилсиз атылып кетпегенде, балким, Сыдык бараандуу да, орошон-омоктуу да оригиналдуу чыгармаларды жаратат беле, ким билсин… Бирок эмне болгондо да кыргыз профессионал ада-биятынын жанрларынын салааларында эмгектенип, поэзия, проза, драманын, улуттук журналистика жана котормо єнє-рїнїн жерпайын тїптєшїп, жаралышына єз салымын кошкон Сыдык Карачев кыр-гыз адабиятынын, журналистика жана котормо єнєрїнїн тарыхында єз ордун ээлєєгє арзыйт.

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

8 ТЫЙЫНДАН ДЇНЇЙЄ КУРАЛАТ

9

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

“Шапак”спорт клубунун башкы машыктыруучусу Байыш АШЫМОВ:

Эмил ТОКТОГОНОВ, кулатуу кїрєш федерациясынын вице-президенти:

СПОРТ МАЕК

БУЮРСА ДЇЙНЄНЇ КЫРГЫЗ ЖИГИТТЕРИ СПОРТ МЕНЕН БАГЫНТАТ

БАЛДАРДАН ЇМЇТЇМ АБДАН ЧОЎ

Кыргызстандын желегин чет мамлекеттерде желбиреткендердин бири болуп бул биздин спортсмендерибиз болуп саналат эмеспи. Ал спортсмендерди машыктырып аларга туура жолду кєрсєтїп жаткан бул ата-энелеринен кийин эле алардын машыктыруучулары болуп саналат. Бїгїнкї биздин коногубуз эрежесиз эр мушташка балдарыбызды даярдап, машыктырып жаткан Байыш мырза конокто.

- Байыш мырза эрежесиз эр урушка кантип келип калдыўыз эле?- Эрежесиз эр урушка башын-

да Эмил Токтогонов баштаган “Тай бокс” федерациясында ма-шыкканбыз. Андан кийин “Вале туда” федерациясы болуп калды ошонун аркасынан биз ошол фе-дерацияда машыктыруучу болуп иштеп калдым.

- Сиздин кол алдыўыздан єткєн окуучуларыўыз кандай ийгиликтерди арттырып кайсы мел-дештерге барып жатат?- Биздин мыкты спортсмен-

дерибиз бар, 2 жылдын ичинде Кыргызстандын булуў бурчунда болгон мелдеш-терге барып, жак-шы ийгиликтер-ди арттырып келе жатабыз. Мисал катары алсак На-

рынга 3 жолу барып 15 балабыз чемпион болду, ал эми Каракол-го 1 жолу барып 11 чемпиондук жеўишке жетишип келдик. Булар клубдук деўгээлде, ал эми чет мамлекеттен болсо Казакстан-дын Караганда шаарына панк-ратион федерациясы тарабынан чакыруу алганбыз. Ал чакырууга Кыргызстандын намысын кор-гогонго тєрт балабыз тандалып алынып, анын їчєє биринчи-ликти алып келишти, бул дагы биздин сыймыгыбыз, эмгегибиз десек болот.

- Эрежесиз эр урушка чыккан балдар канча жаштагылар?- Биздин намысыбызды кор-

гогон балдарыбыздын арасында окуучу балдар да, чоў балдарда бар, эрежесиз эр мушташка чык-кан балдарыбыздын салмактары 35 кг дан 75 кг чейин.

-Кыргыздын намысын коргоп эки жакка чык-канда биринчи кєйгєй болуп бул акча каража-ты болуп саналат эмес-пи. Сиздер бул маселени кандай жол менен чече-сиздер?-Биздин бул маселебизди че-

чиш їчїн балдардын ата-эне-

лери жардам берет жана биз да ата-энелик кызматта да болуп калаабызда, жардам сурап ко-лунда бар байкелерге кайрыла-быз. Биздин “Бос-салкын” ка-фесинин негиздєєчїсї Камчы байкебиз кєп жардам берип ке-лет. Андан сырткары классташ-тарымды айта кетпесем болбос. Эми аракет кылып бул кєйгєйї-бїздї жардам сурап чечкенге аракет кылабыз.

- Федерациянын прези-денти Эмил Токтогонов кандай жардамдарды кємєктєшїп турат?

- Эмил Токтогонов абадан кєп эле жардамдарды берип ту-рат. Биз Бишкекке кєп барабыз турнирлерге, барып келген жол киребизди, жаткан жерибизди даярдап, жардамын берип ту-рат. Биздин жаштарга їлгї боло алчу инсан.

- Биздин жаштарыбыз-

дын спортко тартылы-шы, кызыгуусу кандай?- Спортко кызыккан бал-

дарыбыз абдан арбын, баары баягы эле акчага келип така-лат. Акчанын айынан балда-рыбыз машыгуу залына келе албай жана машыгып жаткан жерден акча табабыз деп жу-муш издеп кетип, ошол бойдон келбей калган балдарыбызда жок эмес. Менин залымда 30дай бала машыгат, алардын ичинен 13 бала чет жакка чыгып єнєр-лєрїн кєрсєтє алышат, калган-дары акчанын айынан чыга ал-бай калат.

- Єзїўїздїн кол алды-ўызда машыгып жаткан балдарыўыздан кайсы балдарыўыздан келечек-те чоў їмїт кїтєсїз?- Балдарыбыздан їмїтїм аб-

дан чоў, кєбїнчї 15,16 жашта-гы балдар абдан кызыгуу менен машыгып жатышат. Булардын

келечеги алдыда. Бул балдарды жакшы машыктырса келечекте булар европага чейин барып ке-леринен шегим жок.

- Муштумдун артын-дагы ойлоно жїрїшї ке-рек эмеспи. Муну айтып жатканымдын себеби азыр балдар муштум менен маселени чечип алса болот экен деп кє-бї крим чєйрєсїнє ара-лашып жатышат, ый-манга кантип тарбия-лайсыздар?- Ооба, бул айтканыўыз туу-

ра. Азыр кєбї акчанын тар-тыштыгынан улам їй бїлєсїн багыш їчїн крим чєйрєсїнє ара-лашкандарда бар. Биздин бал-дар утуш їчїн утулушу да керек экендигин билип, алар ызааны да жеўе алышат жана жашоодо крим чєйрєсїнє аралашпай эле акча тапса боло турганын би-лишет.

- Келечекте пландары-ўыз кандай?- Келечектеги пландарым

абдан чоў, мыкты балдар-ды машыктырып, кыргыздын байрагын дїйнєлїк аренада жел-биретїїгє аракеттеримди жум-шоо.

- Жаштарга болгон кеўе-шиўиз?- Жаштарга айтарым ден-

соолуктун чындыгын кааласа-ўар анда спорт менен машыгып, єзїўєрдїн жаркын келечегиўер їчїн кїрєшкїлє демекчимин.

Акмат РААТКАН

99

Дїйнєлїк улуттук кулатуу кїрєш федерациясынын вице-президенти, ”Вале Тудо жана грепплинг” федерациясынын президенти.Бир нече азия, евроазиялык чемпионаттарын багындырган “шаман “каймана аты менен таанымал спортчубуз Эмил Токтогонов менен ат жалында маек

-Сиздин федерациянын жер жер-лерде клубдары барбы?-Биздин Республикалык федерацияга

караштуу кєп клубдарыбыз бар. Ар бир областтарда машыгуу залдарын ачканбыз. Азыркы тапта да ачылып жатат жана ке-лечекте да ачабыз деген ойдобуз.

- Силерде машыгып жаткан балдардын саны канчага жетип калды?- Бизде спортко кызыгып машыгып

жаткан балдарыбыз кєп. Єткєндє рес-

публикалык чемпионатка 350 спортсмен келип катышты, бул эмнеден кабар бе-рип жатат? Албетте кїн санап балдар-дын саны кєбєйїп жаткандыгы, биздин «Кулатуу» спортубуз жаштардын кы-зыгуусун арттырып жаткандыгын ай-гинелеп жатат.

- Кулатуунун спортунун келече-гин айта кетсеўиз?- Кулатуунун келечеги абдан чоў.

Улуттук Кулатуу дїйнєлїк федерация-да ачылып, єз кучагына Россия, Амери-ка, Грузия, Бразилия жана башка єлкє-лєрдї кызыктырып жатат. Бул биздин улуттук Кулатуу спортунун єнїгїшїнїн бир себептери.

- Алдыдагы пландарыўыз?- Кудай буйруса 14-мартта WEF 2 бо-

лот. Улуттук Кулатуу эр таймаштын 2 турнири болот, ошого катуу даярдыктар-ды кєрїп жаткан учурубуз. Ал турнирге

Грузиядан, Россиядан, Татарстан, Чечния, Казакстан, Узбекистан, Таджикстан жана башка єлкєлєрдєн келишет. Бул турнир абдан кызыктуу болот деген ойдомун.

- Єсїп келе жаткан жаштарды спортко тартуу кандай жїрїп жатат?- Єсїп келе жаткан жаштарга азыр-

кы учурда 2 программа менен иштешип жатабыз. 18 жашка чейинки жаштарды согуштурбай “Грепплинк” деген вер-сия ачылган. Бул спорттун бир тїрї, мусулмандардын спорту болуп саналат. Бул спортто согуу, уруу ыкмалары жок, мында кїрєш, колун кайруу, муунту ык-малары бар, бул эрежесиз мушташтын эле уруу, согуу ыкмаларын алып сал-ган. Жаштарга тилегибиз, спорт менен машыгып, єздєрїўєрдїн ден -соолугу-ўуздарды чыўдоого жакшы болот. Би-ринчиден єзїўдї коргонууда да пайда-сы бар, экинчиден кїч структурасына

кирип калса экзамен тапшырууда кы-йынчылыктарды туудурбайт. Башкысы жемиўди жедирбейсиў башкаларга. Кыр-гыздын балдары качан жатып ичерлер эле. Буюрса бїт дїйнєнї кыргыз жигит-тери єнєрлєрї менен багынтат. Кочкор районунан келген “Шапак” спорт клубу жаш болсо дагы ийгиликтерди багынтып жатат. Башкы машыктыруучусу Ашымов Байыш Жасыновичге жана Ашымов Же-ўишке ыраазычылык билдире кетейин. Окуучулары республикалык жана кошу-на мамлекеттерге барып ийгилик менен келип жатканы кубандырбай койбойт. Жаштарды баўгиликтен, бекерчиликтен, кылмыштуулуктан алыс кармоонун жолу бул- спорт.

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

10 МААГИЛЇЇ МАЕК

Олим САФАРОВ

Кыргызстан менен Тажикстандын позициясы бир топ маселелерде бир

Этникалык кыргыз Олим Сафаров Тажикстан парламентине экинчи жолу шайланып, Элдик-демократиялык партиянын тизмеси менен єткєн 16 депутаттын бири болуп келди. Ал Жерге-Тал районунда туулган, бир топ жыл мамлекеттик кызматтарда иштеген.

Тажикстандагы шайлоодо парламентке Элдик-демократия-лык партия да єтїп, анын ката-рында кыргыз улутундагы Олим Сафаров да экинчи ирет депу-тат болуп келди. Ал буга чейин-ки IV чакырылышта да депутат болгон. Sputnik маалымат сайты мекендешибиз менен байланы-шып, анын депутаттык ишмер-дїїлїгї, Тажикстанда жашаган этникалык кыргыздар жана эки єлкєнїн алака-катнашы боюнча маектешти.

Биздин каарман 1961-жылы Тажикстандын Жерге-Тал ра-йонунда тєрєлгєн, 1985-жылы Душанбе шаарындагы Политех-никалык институтту аяктап ин-женер-куруучу адистигин, кийин Россиядагы Мамлекеттик кыз-мат боюнча Академиянын мам-лекеттик жана муниципалдык башкаруу факультетин аякта-ган. 88-89-жылдары Жерге-Тал районунда партиялык-мамле-кеттик кызматтарда иштеп жї-рїп, курулуш тармагына єткєн. 2002-2011-жылдары мамлекет-тик кызматка кайтып келип, 9 жыл Жерге-Тал райакимдин би-ринчи орун басары болуп эмгек-

тенген. Мындан тєрт жыл мурда партиялык тизме менен парла-менттин IV чакырылышында де-путат болуп келген. Сафаров эми экинчи жолу шайланып, азыр Элдик-демократиялык партия-нын тизмеси менен єткєн 22 мандаттын ичинен 6-тизме ме-нен келди.

Олим Сафаров тєрт жылдык депутаттык ишмердїїлїгїндє бир нече мыйзамдардын иш-телип чыгышына катышса, эки мыйзам долбоорунун авторло-рунун бири болгон. Биринчиси, тоолуу региондор боюнча, экин-чиси, транспорт каражаттары-нын экологиялык кооптуулукту камсыздоо жаатындагы мыйзам.

Ал Тажикстандын тємєнкї палатасындагы активдїї депу-таттардын бири, Кыргыз-Тажик парламенттеринин достук жана кызматташтык тобунун мїчєсї. Ал депутаттык ишмердїїлїгї ме-нен тїпкї мекени, Кыргызстанга каттап турат. Биз менен болгон маегинде жаран катары, депутат катары эки єлкєнїн єз ара ма-милелерине дурус деген баасын берип, акыркы учурда кєбїрєєк кездешип жаткан чек ара боюнча тїйїндїї маселелер жєнгє салы-нат деген ишенимин билдирди.

"Жакында силер (КР — ред.), май айында Евразиялык эконо-микалык биримдикке кирсеўер, андан кийин биз (Тажикстан – ред.) да ушул биримдикке ко-шулсак, чек ара кєйгєйлєрї да чечилип баштайт деп ишенем. Бул маселе боюнча єкмєттїк комиссия канча жылдан бери

иштеп келет. Чек ара маселесин чечїїнї бирден-бир туура жолу – дипломатиялык жана комп-ромисске баруу жолу. Кыргыз-дар менен тажиктердин єз ара мамилеси жаман эмес, бир эле мисал, эки эл аралашып кеткен, Жерге-Тал районунда ынтымак-та жашап келет. Кыргыз балдар тажик кыздарына їйлєнгєн, же тажик жигиттер кыргыз кызда-рын алышкан. Негизи эле Жер-ге-Тал районунда мындай кєй-гєй таптакыр кезикпейт. Бир гана – Баткен менен чектешкен аймактарда чыгып кетип жатат. Келечекте бул тїйїндїї маселе-лер чечилет. Албетте, кызыкдар болгон їчїнчї кїчтєр да болу-шу мїмкїн. Дїйнєнї кєрїп жат-пайбызбы, Украина жана башка жактарды кєрїп жатабыз. Ан-дыктан, бизге тынчтык баалуу", — дейт Сафаров.

Ал депутат катары Кыргыз-стан менен Тажикстандын эконо-микалык позициялары дээрлик окшош деген пикирин билдирди.

"Эки єлкєнїн президенттери-нин да мамилеси жакшы. Эси-ўиздерде болсо, Кыргызстанда да, Тажикстанда да чыр-чатактар болгондо, бири-бирибизге кємєк кєрсєттїк. 1992-1997-жылдагы биздеги болгон тополоўдордо жалаў гана Кыргызстандын чек арасы ачык болуп турду. Ал эми Оштогу окуяда Тажикстан чек арасын жапкан жок. Андыктан, биз кылымдардан бою бир туу-ган бою келгенбиз, бул ымала келечекте да уланат деген ише-нимдемин. Анын їстїнє биздин

экономикалык маселелерде, бул энергетика жана башка бир топ жагдайларда позициябыз бир. Ынтымакта, биргеликте болбо-сок, дїйнєнї кєрїп жатпайбыз-бы", — деди депутат Сафаров.

Анын айтымында,Тажикстан-да акыркы маалыматтар боюнча 56 миўге чукул этникалык кыр-гыздар жашайт, алар негизинен компактуу жайгашып, Жерге-Тал жана Мургаб райондорунда отурукташкан. Кыргызстанда да ушул санга чукулдап барган эт-никалык тажик туугандар жа-шайт.

Олим Сафаров кєп балалуу їй-бїлєдє тарбияланган, 83 жаштагы энеси азыр анын ко-лунда.

"Єзїм Жерге-Тал районунда туулгам, атам кєп жылдар бою совхоздо экспедитор болуп иш-теген, кєзї єтїп кетти. Апам азыр 83 жашта, менин колумда. 7 бир тууганбыз, мен їйдє экин-

чимин. Бир туугандарым да жо-горку билимдїї, райондо ар кыл кесиптерде иштешет. Їй-бїлєм, беш балам бар ", — деп айтып берди ал.

Сафаров орус, тажик тилде-рин мыкты билет, андан сыртка-ры тїркий тилдерди єздєштїр-гєн. Спорттун тїрїнєн волейбол менен шахматты жакшы ой-ноорун, музыкага кызыгаарын кошумчалады.

Тажикстандын тємєнкї пар-ламенти 63 депутаттан турат. Ага депуаттардын 22си партиялык тизме, калганы бир мандаттуу округдар менен шайланып келет. Бул сапаркы, тактап айтканда V чакырылышта 22 мандаттын 16сын Элдик демократиялык партия алса, биздин каарман ма-жилиске биринчи ондукта, тиз-меде алтынчы болуп келди. Де-мек, Олим Сафаровдун алдында дагы беш жылдык депутаттык ишмердїїлїк турат.

"Ии-ий, балам жолдон єтїп мектепке кирдим дегиче жаным жай албайт. Сарсанаа болуп утуру чалам. Деги ушу бизде жол коопсуздугу качан оўолоор экен!?" - дейт уулун мектепке жєнєткєн эжем.

Телефондон сїйлєшкєнїбїзгє далай убакыт єтсє да эжемдин їнї кулагыма жаўырат. Дагы канчалаган ата-энелер ушундай жїрєк заада менен жашаар экен? Тїштїк Кореяга келип элдин жа-шоосу їчїн кєп ыўгайлуу шарт тїзїлгє-нїн байкап эх, бизге да ушундай качан

жетээр экен деп тымызынан кыялданам. Чет элдин маданияты, тамак-аш, кийим-кечеги элибизди эчак эле аралап кетти. Анда эмнеге башкасын да алып келсе болбойбу деген ой келет. Интернеттен жол салынып жатат, инвестор табылып-тыр деген маалыматтар кездешип калат. Анда жол менен кошо жол коопсуздугу боюнча маселелер эмнеге каралбайт деп єзїмє суроо берем.

Тїштїк Кореяга жаўы келгенде эў биринчи эле жолдору кєзгє учураган, айрыкча кызыл тїскє боёлгон жолдор. Кєрсє, ал ар бир мектеп, бала бакча жана карылар борборунун тушуна коюлган “Балдарды коргоо аймагы”, “ылдамдык саатына 30 чакырымдан ашпаш керек” деген эскертїї белгилери экен. Буга ко-шумча, баарынан кызыгы, сабак баш-талаарга жарым саат калганда мектепке карай жолдун туш тарабында желек кє-тєрїп, светофордун кїйгєнїнє тууралап, балдарды жолдон этият єтїп кеткенин кєзємєлдєгєн улуураак муундун адам-дарын кєрїп ичиў жылып ыраазы бо-лот экенсиў. Биздегидей мектепти бой-лото автоунаалардын токтоп туруусуна

да уруксат берилбейт. Ал эми балдардын мектептен їйлєрїнє кайтаар маалында мугалимдер жол коопсуздугу жєнїндє атайын сабак єтїп турушат. Мындай кє-рїнїштєр чоў шаар болобу, кичинекей айыл жергеси болобу, айтор бирдей те-гиз тараган.

Бул макаланы окуп кимдир бирєє “мындай кур бекер сєздєр айтыла берет” деши мїмкїн. Бирок ар бирибиз ар бир окуучуну єз балабыздай ойлоп мектеп-тин айланасында “менин баламдай бирєє капыстан жїгїрїп чыкпасын” деп этият болсок, жолду кызыл менен боебосок да, ата-энелик, ага-эжелик сезимибиз менен абайлап айдасак жол кырсыгы кайсы бир деўгээлде кыскарар беле. Мекендештер, айдоочулардын жана жєє жїргїнчїлєр-дїн жол эрежесин балдарыбызды сак-тагандай, кєздїн карегиндей сактайлы! Бул ар бирибиздин їй-бїлєбїздїн кооп-суздугун, бїтїндїгїн жана бейпилдигин сактаганга барабар эмеспи?!"Абайлап айдап, алыска баралы!"

Тїштїк Кореядан Чолпон KАДЫРМАМБЕТОВА

АБАЙЛАП АЙДАП, АЛЫСКА БАРАЛЫ!

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

11ЖЕРГИЛИКТЇЇЖАЎЫЛЫКТАР

ПАРЛАМЕНТ МУФТИЯТТЫН 26 МЛН СОМ

КАРЫЗЫН КЕЧЇЇНЇ ЖАКТЫРДЫ

5-мартта Жогорку Кеўештин отурумун-да, Кыргызстан мусулмандар дин башкар-малыгынын карызын жоюу жактырылды. Мурда маалым болгондой, бїгїнкї кїн-дє карыздын суммасы 26 млн 160 миў сомду тїзєт.

Кыргызстан мусулмандар дин баш-кармалыгынын жетекчисинин орун ба-сары Равшан Эратов бул сумма кандай-ча пайда болгондугун тїшїндїрдї. «Бул сумма 2011-2012-жылдардагы ажылык-ты уюштуруу учурунда тїзїлгєн. Антке-ни командировкалык чыгымдар эмгек акы катары ката эсептелген. Андан бери тєлєбєгєндї їчїн туум кєбєйїп кеткен. Бїгїн муфтияттын карызы 26 млн сомду тїзєт. Биз мурда мындай сурануу менен кайрылган эмеспиз.

Азыр биз бул маселелер боюнча тартип орноттук. Биз карызды кечїїнї сурай-быз. 2014-жылдан баштап биз Соцфонд-го штаттык режимде камсыздандыруу тє-лємдєрїн которобуз», - деди ал. Мыйзам долбоорду «Ата Мекен» фракциясынын 15 депутаты демилгелеген.

Добуш берїїнїн жыйынтыгында ка-рызды жоюуга «макул» 94 депутат, «кар-шы» 6 депутат добуш берди. Добуш берїї учурунда 100 депутат катталган

ЖК ДЕПУТАТЫ ТЄРАГА А.ЖЭЭНБЕКОВДОН МУРДАГЫ ДЕПУТАТ ТЇЛЕЕВДИН ИШИН ЖЕКЕ КЄЗЄМЄЛГЄ АЛУУНУ

СУРАНДЫДепутат Жылдызкан Жолдошева («Ата

Журт»), тєрага Асылбек Жээнбековдон мурдагы депутат Нариман Тїлеевдин ишин жеке кєзємєлїнє алууну суранды. «Тїлеевдин иши боюнча айткым келге-ни, азыр Нариман Тїлеевдин атасы сал-ган їйлєрдї да алып коюп жатышат. Мен муну акыйкатсыз деп эсептейм», - деди ал 5-мартта парламенттин отурумунда. Депутат Т.Бакир уулу Кыргызстандагы дарылардын кымбаттыгына кыжырдан-ды: Биздин кызматтар эшек такалап жа-тышабы? Депутат Турсунбай Бакир уулу («Ар-Намыс»), Кыргызстандагы дары каражаттарынын кымбат баасына кы-жырданды. 5-марттагы парламенттин отурумунда депутат, аны премьер Жоо-март Оторбаев менен экономика минист-ри Темир Сариев радиодон угушуна їмїт кыларын айтты.

«Сариев, Дары-дармектер менен кам-сыздоо департаменти, антимонополия кызматы эмне кылып жатат? Эшек така-лап жатышабы? Бизде ансыз деле эшек-тер калган жок. Бир бєлїгїн кытайлар, калган бєлїгїн биз жедик. Эмне їчїн да-рылар Кыргызстанга келгиче 3 эсе кым-баттайт? Эгерде алар бекерчилик менен отурса. анда мындай адамдарды иштен айдаш керек», - деди ал.

Ýøåê ìàñåëåñè: БИШКЕКТЕГИ БИР КАТАР

КАФЕЛЕР ЖАНА «БЕРГУЛ» КОЛБАСА ЧЫГАРУУЧУ ЦЕХИ

ЖАБЫЛДЫМамветинспекция, эшектерди «усту-

кандоо» боюнча цех табылгандан ки-йин текшерїїлєрдїн жыйынтыгында,

бир катар кафелердин жана Бишкектеги «Бергул» ЖИнин колбаса чыгаруучу цех-тин ишин токтотуп койду. Бул тууралуу 5-мартта ведомствонун басма сєз кызма-ты билдирди.

Ашканалардын жабылышы ветери-нардык жана санитардык талаптардын сакталбашы менен тїшїндїрїлдї. Андан тышкары, їч кафеде муз тоўдуруучу жай-лары эттерге тийиштїї документтери жок болгондуктан чаптап коюлду. Мамветинс-пекциядан билдиришкендей, бїгїнкї кїн-дє Бишкек боюнча 150 коомдук тамакта-нуучу жайлар жана базарлар текшерилди. Тїзїлгєн комиссия бардык мал союлуучу цехтерди карап жатат. Эгерде Кытай ме-нен Аргентинада тєє буурчактын тїшїмї аз болсо, Кыргызстандын дыйкандары аны кымбатыраак сата алышат

Эгерде Кытайда жана Аргентинада тєє буурчактын тїшїмї азыраак болсо, анда бул жылы Кыргызстандын дыйкандары аны кымбатыраак сата алышат. Бул туу-ралуу 5-мартта КРнын мамлекеттик ан-тимонополдук жєнгє салуу агенттигинин директору Болсунбек Казаков билдирди. Анын айтымында, азыр тєє буурчактын баасы 1 кг 35 сом, єткєн жылдары мын-дан жогорураак баалар болгон. Маман-тимонополиянын жетекчиси, тєє буурчак биржа аркылуу сатылаарын айтып, эч ким таасир бербешин, жана эч ким болжол-дуу эч нерсе айта албасын кошумчалады.

КЫТАЙ КЫРГЫЗСТАНДАН ЭТ САТЫП АЛУУГА КЫЗЫКТАР

Кытай Кыргызстандан эт сатып алууга кызыктар. Бул тууралуу 5-мартта КРнын айыл жана суу чарба министри Таалай-бек Айдаралиев «Биринчи радионун» тїз эфиринде билдирди. Анын айтымын-да, учурда эт комбинатында оўдоп-тї-зєє иштери жїрїп жатат. Єкмєт азыр, бюджетте ашыкча акча жок болгондук-тан жаўы эт комбинатын кура албайт. «Фитосанитардык лабораториялар боюн-ча, учурда активдїї иштер жїрїп жатка-нын айта алам. Азырынча лаборатория-да аппараттар жок, азыр лабораторияны комплектештирїї жїрїп жатат. Жакын-да продукциялар ушул лабораториядан аккредитацияны єтїшєт деп ойлойм. Биз лабораторияларды активдештирїї менен иштеп жатабыз, бирок муну баары эле байкашкан жок», - деди ал.

КЫРГЫЗСТАН БИЗНЕС ЇЧЇН МОДАЛУУ ЖАЙГА АЙЛАНДЫ, - Ôåäåðàëäûê áàæû êûçìàòûíûí

áàø÷ûñû À.ÁåëüÿíèíîâБиз командабыздын бешинчи мїчєсїн

чыдамсыздык менен кїтїп жатабыз жана КРнын Бажы биримдигине кирїїсї їчїн бардык тиешелїї процедураларды аяк-тоого мїмкїнчїлїгїбїз бар. Бул тууралуу пикирин 3-мартта Орусия Федерация-сынын Федералдык бажы кызматынын башчысы Андрей Бельянинов билдирди.

Анын айтымында, Кыргызстан бизнес їчїн модалуу жайга айланды жана ар кайсы єлкєлєрдєн келген потенциалдуу инвестор-лор бар. «Алдын ала макулдашуу боюнча КРда биздин єлкєлєр арасында стратегия-лык кызматташуунун кїчєшї боюнча єзгє-рїї жок. Бизде єтє майнаптуу кыргыз-та-тар бизнес-форуму пайда болду. Ошондой эле, биз актуалдуу эки тараптуу маселелер-ди талкуулагыбыз келет», - деди премьер. Кыргызстан Бажы биримдигине толугу менен кирїї алдында бир катар жолугу-шууларды жана сїйлєшїїлєрдї жїргїзєт.

КЫЛМЫШ ЖАНА КЫРСЫК

ЖАЛАЛ-АБАД ОБЛУСУНДА 35 ТОННА МАЙ ТАРТКАН

МАШИНА АВАРИЯГА УЧУРАДЫ

Жалал-Абад облусунун Токтогул ра-йонунда 35 тонна майы менен бензовоз оодарылып кетти. Бул тууралуу Єзгєчє кырдаалдар министрлигинин басма сєз кызматы билдирди.

Анын маалыматы боюнча, жол кырсы-гы кечээ саат 15:38 де Бишкек-Ош унаа жолунун 246 км чакырымында болгон. “35 тонна май ташыган машина борбор калаадан багыт алган. Жогоруда кєрсє-тїлгєн участкада жїк ташуучу унаанын тормозу иштебей, жыйынтыгында оода-рылып кеткен. Болжолдуу маалыматтар-га караганда 20 тонна май тєгїлгєн, би-рок жакынкы аралыктагы єзєнгє жеткен эмес”,-деп билдирди ЄКМ. Жабыркаган-дар жок. Келген куткаруучулар майдын калганын сактап калышкан.

БИШКЕКТЕГИ ОШ БАЗАРЫНДА ОК АТЫЛДЫ

Бишкек шаардык ИИБинин басма сєз кызматынын маалыматы боюнча, бїгїн эртеў менен Ош базарында мас абалында-гы жигит досу менен уруша кетип, пнев-матикалык тапанчадан бир нече ирет ас-манга ок чыгарган. Жабыркагандар жок. Учурда ок аткан жигит Ленин раймили-циясында кармалууда.

КОСТАНАЙДА КРнын ЖАРАНЫ БАЎГИ ЗАТЫН

МЫЙЗАМСЫЗ САКТАГАНДЫГЫ ЇЧЇН 17 ЖЫЛГА ЭРКИНЕН

АЖЫРАТЫЛДЫКостанай облусунун кылмыш иштери

боюнча адистештирилген райондор аралык соту Кыргызстандын жаранын баўги затын мыйзамсыз сактагандыгы їчїн 17 жылга эркинен ажыратты. Бул тууралуу zakon.kz сайтында бїгїн, 4-мартта маалымдалды.

Билдирїїгє ылайык, 46 жаштагы Сыр-гак Саралаев Казакстан Республикасынын 2-беренесинин 59-бєлїгїнїн 3-пункту-на, 250-бєлїк, 4, 24-бєлїк, 3 250-бєлїк, 4 боюнча (баўги заттарын мыйзамсыз сактоо, ири єлчємдє бажы жана мамле-кеттик чек арадан бажы жана чек ара кє-зємєлїнєн жашыруун єткєрїї) ылайык кылмыш иши козголду. Маалым болгон-дой, Саралаев Бишкектен сатуу макса-тында 23 кг 492 гр героин сатып алган. Ал аны 48 баштыкка бєлїп, унаасына ка-тып, Караганда, Акмола аркылуу Коста-най облусуна алып келген. Ал «Кайрак» чек ара кєзємєлїнєн кармалган.

АФГАНИСТАНДАГЫ ОПЕРАЦИЯНЫН ЖЇРЇШЇНДЄ,

КЫРГЫЗСТАНДЫК ОНДОГОН СОГУШЧАНДАР ЄЛТЇРЇЛДЇ, –

ЖМКАфганистандын Забуль тїштїк провин-

циясынын аймагында улантылып жаткан ири операциянын жїрїшїндє, кыргыз-стандык ондогон согушчандар єлтїрїл-дї. Бул тууралуу Афганистан.ру. порталы маалымдады.

Анын маалыматы боюнча, Афган улут-тук армиясынын 205-корпусунун жетек-чиси, генерал Абдул Хамид азыркы учур-да єлтїрїлгєн согушчандардын саны 47 адамга жете тургандыгын. Алардын ичин-де, 3 командир бар экендигин маалым-даган. Каза тапкан согушчандар Кыр-гызстандын жарандары болгон. Генерал согушчандардын кєбї єз ара орус тилинде сїйлєшєрїн белгилеген.

«Забуль провинциясындагы чет элдик согушчандардын катарында, эў аз дегенде кыргызстандык эки аял болгон. Алардын бири аз убакыт мурда єлтїрїлгєн. Экин-чиси согуштук аракеттер учурунда жара-кат алган жана азыркы учурда ал бийлик кєзємєлдєгєн госпиталда жатат», - деп жазылат сайтта.

3 АЙЛЫК БАЛАНЫ САТУУГА АРАКЕТ КЫЛГАНДАРГА КАРАТА

КЫЛМЫШ ИШИ КОЗГОЛДУ

Биринчи май РИИБдин кызматкерле-ри ыкчам иликтєє иш-чараларын жїргї-зїїдє 3 айлык баланы сатууга аракет кыл-ган 50 жаштагы дарыгер-педиатр Ш.А., 40 жаштагы Тез жардам кызматынын мээр-

ман айымы Т.А., жана ымыркайдын апасы 25 жаштагы Ж.А.ны акча алып жатышкан жеринен кармашты.

4-мартта Бишкек ШИИБдин басма сєз кызматы билдиргендей, Биринчи май РИИБ тарабынан аталган факт боюнча КРнын Кылмыш кодексинин 124-берене-синин 3-4-беренелерине (адам сатуу) ыла-йык кылмыш иши козголду. Учурда кар-малган адамдар №1 тергєє изоляторунда камакта. Тергєє амалдары улантылууда.

МОСКВА РАЙОНУНУН САДОВОЕ АЙЫЛЫНДА

БАТИРДЕН ЄРТ ЧЫГЫП, 61 ЖАШТАГЫ ЇЙ ЭЭСИ ТЇТЇНГЄ

УУЛАНЫП КАЗА БОЛДУ

Москва районунун Садовое айылын-да Совет кєчєсїнїн 401-їй, 1-батир да-регинде жайгашкан їйдїн бєлмєсїндє 2 чарчы метр жыгач полу жана їй эмерек-тери кїйгєн, деп билдирет ЄКМ басма сєз кызматы 5-мартта.

Маалыматка ылайык, єрттїн кесепети-нен їйдїн ээси 1954-жылы туулган Малов Борис Пантелеймоновичтин жансыз де-неси табылган (тїтїнгє ууланган).

Єрттїн келип чыгышына электр жаб-дууларын техникалык пайдаланууда эре-женин бузулушу себеп болгон. Їй ээси-нин жансыз денесин Москва районун аймактык оорукананын моргуна алып кетишкен.

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

12 КЫЗЫК ЭКЕН

Албасты – бул тїрк элдеринин жана кээ бир кавказ элдери менен жакынкы тїштїк элдериндеги жамандык кылуучу персонаж. Адатынча ал тїрї суук жылаўач, чачы сары аялдын кейпинде кєрїнєт. Кээде албарстынын образын їчїнчї кєзї менен узун тырмактары толуктайт.

Кєптєргє белгилїї окуя бар. Бир киши токойдо албарстыга жолугуп калат. Ал ки-шини албасты эмчектери менен сабап сал-ган. Киши їйїнє бїт денеси кєгала болуп келген. Їч кїндєн кийин жанагы киши єлїп калган. Чынында, бул окуя кєптєр їчїн кїлкїлїї болушу мїмкїн. Бирок, бул чын-дыкка эў жакындарынын бири. Албастыны мындай абалда кєргєндєр да аябай кєп.

Албасты жаш балдарды єлтїрєт. Ал жаш балдардын жалгыз калганын издейт. Эгер, жалгыз калганга чейин кїтсє, анда аны эмизип кетет. Андан соў жаш бала єлїп калат. Албасты зыян келтирбеши їчїн ар кайсы эл ар кандай ырымдарды колдонуп келишкен. Мисалы, кээ бирлер наристе-нин жаздыгынын астына бычакты коюп коюшса, кээ бир элдер ар кандай форма-дагы темирлерди коюп коюшат. Дагы би-рєєлєрї темене же ийнени жаздыгынын астына єткєрїп же сайып коюшат. Ошон-дой эле албасты кош кабат аялдарга да зыянын алып келет. Илгери, боюнда бар-ларга атайын астына темене єткєрїлгєн кєйнєктєрдї кийгизилчї.

Албастыны кыргыздар албарсты деп да айтышат. Ал кєптєгєн элдерде кездешет. Мисалы: тїрктєрдє, крымдык жана батыш Сибирдик татарларда, чу-ваштарда, казактарда, башкирлерде (ал-басты), тувиндерде (албасти), алтайлык-тарда, уйгурларда (алвасти), єзбектерде (алвасти), тїркмєндєрдє (ал, албассы),-каракалпактарда, ногойлордо (албаслы), азербайжандарда (хал, халанасы), кумык-тарда (албаслы къатын), балкарлар менен карачайларда (алмасты), тажиктерде (ал-басти), ягнобтордо (олбасты), лезгиндер-де (ал паб), грузин элинде (али), тат элин-де (ол), талыштарда (ала жен), уд элинде (hал), курддарда (hал анасы, алк), белуж-дарда (алг, мерак), армяндарда (алы, алк), ингуш жана чечендерде (алмазы), монгол-дордо (алмас), якуттарда (абаасы, Илбис), удмурт жана кээ бир башка элдерде.

Тувиндер менен Алтайлыктардын мифологиясында “Албыс” деп аталып, аны жезкемпир катары эсептешет. Албыс эр-кекке жолукканда аялдын, аялга жолукса эркектин кейпин кийип алат. Анан дагы ал каалаган адамга айлана алат. Айрыкча аўчылардын аялдарына кєп айланышат. Єздєрїнїн кейпинде болсо, алардын эм-чектери желкесинен артына ашыра ала турганчалык узун болот. Чачтары сары, їстїнкї эриндери кесилген болуп кєрїнєт да кээде жез тырмактуу жана жез тумшук-туу болуп кєрїнєт. Албыс аўчыга ийгилик алып келет. Ошондой эле ага аялы болуп кєрїнїп, тамак аш, эт - єзїнїн кабырга-сынан алынган, сїт – єзїнїн эмчегинен саалган, алып келет. Адамдын ичине ки-рип кетсе адам оорулуу болуп калат. Эгер аны атып салса ал, эчкинин жїнїнєн жа-салган кездеменин кичине бир бєлїгїнє

айланып, жерге тїшїп калат. Албарсты кыргыз фольклорундагы

эў табышмактуу фигура эмес, тескерисин-че эў баарына белгилїї фигура. Кимден сураба анын кандай экенин айтып берет. Тємєндєгї окуя Жалал-Абад облусуна ка-раштуу Аксы районунун Караван айылын-да болгон.

Айылдагы бир кишинин беш жашар кызы бир кїнї жоголуп кетти. Аны изде-шип, эч жерден таппай коюшат. Жер жу-туп алгандай жок. Бир жума издешип, эч жерден таппай коюшкан. Кийин бир чабан тоодон келе жатып бир кызды жанында бир тїрї суук аял менен турганын кєр-гєнїн айтып келди. Ал аял койчу кишиге анча жага бербей,шектїїдєй кєрїнїп,аны урушуп салыптыр. “Бир аз тазараак болсоў боло, желмогуздай болгон тїрїўдї ура-йын!”-деп урушуп салган экен,ошол замат экєє теў кєздєй кайым болушуптур. Муну айтканда айылдагылар кыз жоголоор ал-дында аябай чоў тїлкїнї кєрїшкєнїн ай-тышты. А тїлкї болсо – албарсты эў кєп айлануучу жаныбар катары эсептелинет. Мындан кийин элдер кызды албарсты уур-дап кеткенин тїшїнїштї. Элдер топтолуп алышып, мылтыктары менен тегеректе-ги тоолорду тытмалап издєєгє киришти. Албетте, ар кандай жандыкка айлана ала турган нерсени табуу єтє кыйын. Бирок, соўунда кызды табышты. Ал аябай арык-тап кеткен экен. Кийимдери да тытмала-нып айрылган. Аны табышкан кишилердин айтымында тиги кыз алар менен кеткиси келбей, бул жерде жалгыз эместигин ай-тып: “Апам менен жїрєм. Апам азыр ке-лет, бир аз кїтїп турушум керек!” -дептир. Ага тамак аш сунушса жебейм, апам кур-сагыў ачканда жейсиў деп таштап кеткен нерселер бар деп, колундагы чийки этти кєрсєткєн экен. Кєрсє албарсты аны ушул нерсе менен багып жїрїптїр. Кызга болсо албарсты берген чийки эттер жакшы эле тамактай кєрїнчї экен. Издеген кишилер ошентип турушса эле бир кезде тиги кыз: “Тигине апам! Апам келе жатат!”- деп кый-кырып кириптир. Кишилердин бири да эч нерсе кєрє албаптыр. Караса, таштын артында тїлкїнїн куйругу чыгып турган экен, дароо атып салыптыр. Бирок, тийбей калып, тїлкї ал жерден жок болуп кетип-тир. Жыйырма биринчи кылым. А эшик-те тїлкїгє кубулушуп кетїїчї нерсе жаш балдарды уурдап кетип, аларды чийки эт менен багып жїрєт. Ишенїїгє кыйын окуя. Албарстынын эў жакшы кєргєн иши – бул адамдарды уурдап кетїї деп эсептелинет. Бирок, албарсты єзї каалаган нерсеге ай-лана алат дегендер да кєп. Мисалы тїлкї-гє гана эмес, адамга, шыпыргыга же жєн гана бир боорукер таанышыўа айланып алышы да мїмкїн.

Таластык бир киши бир жолу кїн баткандан кийин їйїнє кайтып келе жа-тыптыр. Айылга кетчї жол жалгыз болуп, жолдун эки жагын талаа ээлеген. Ошол жолдон бара жатып, тээ ыраакта от жагып алышып, оттун тегерегинде шишкебек бы-шырып жеп олтурушкандарды кєрєт. Кы-зыгуусу кїч алып, аттын башын ошолор тарапка буруптур. Жанына барса, баары учурашып, жылуу тосуп алышыптыр да, дасторкон четине олтургузушуп ар кандай тїркїн тамактар менен сыйлашыптыр. Чай ичип бїткєндєн кийин байкаса эч кимиси дуба кылганга шашпайт имиш. Мындай-ды кантип унутушкан деп, бул каталыкты єзї оўдоого киришет. Анан колун жайып: “Аллаху акбар! Оомийн!” -деп, колу менен жїзїнєн сылап, колун тїшїрїптїр. Кєзїн ачып эле караса бир жалаўда єзї жапжал-гыз олтуруптур. Анын жанагы жолдоштору эў ой жеткис жол менен жок болуп кети-шиптир. Бирок, анын алдында аябай кєп чийки куруган эт менен канализациялык калдыктар калыптыр. Козунун эти менен боорсоктордун ордуна ушуларды жеп ол-туруптур. Албетте, мындай ачылыштан кийин окшуп-окшуп кусуп салган. Бирок, аягында дуба кылбаганда мунун баары

башкача бїтмєк да! Балким албарстылар єздєрї менен эрчитип кетип, кул кылып алышмак?!

Албарсты жєнїндєгї аўгемелер Кыргызстандын тїштїк тарабында єтє популярдуу. Ош, Жалал-Абад, Баткен, Та-лас тарапта. Тїндїк менен батыш тарапта Ыссык-Кєл, Бишкек, Чїй, Нарын тарапта материалдык ныктуулугун жоготуп, жєн гана арбак катары эсептелинет. Уктап жат-кан адамдарды муунтуп, идиш-аяктарды сындырып талкалайт. Кээде ойгоо олтур-ганга да кєрїнїшї мїмкїн. Буга далил ка-тары Жылдыз Усенбаева деген Бишкектик эжекебиздин айтканын окуп кєрєлї. “ Їйдє жалгыз болчумун. Мен муну абдан жакшы билем. Бирок, негедир таў калган да жок-мун, байкемдин досун жанымда турганын кєргєндє. Аны менен саламдашып, ага сы-лык эле сїйлєп, їйдє байкемдин жоктугун тїшїндїрїп жаткам. Ал болсо їнсїз мени угуп тура берди. Бир кезде колун кєтєрдї да, мен жакка сунду. Колу уламдан улам узара берип, менин тамагыма чейин жетип келди да, мени муунтуп кирди. Андан ары эмне болгонун билбейм. Ата-энем жумуш-тан келип, менин жерде жаткан абалымда табышыптыр!”

Албарсты уйку маалында да кєп ба-сып, муунтат. Мындан кутулуунун бир эле жолу бар. Ал жатаар дубасын окуп жатуу. Ким эгерде акылдуулук, куулук менен ал-барстыны алдап, чачынан кесип алса, ал адам їчїн албасты кул болуп берет. Эў кыйын тїйшїктєрдї чечкенге, байып кет-кенге аябай жардам берет. Мындай окуя Баткендин Бужум айылынын тургуну Ма-мажунус байке менен болгонун єз оозунан айтып берели. “Бир топ жыл мурда, бизден бир айыл нараакта жашаган досум уулун їйлєп калды. Той аябай сонун болду. Той-дон эртеси калган коноктор менен бир аз ичип алып, аларды їйлєрїнє жеткирип кайра келе жаткам. Мингеним “жигули 06” болчу. Кайра досумдун їйїнє бара жатсам, берки айылдан чыга бериште эки їч аял бир эки жаш баласы менен жолдун жээ-гинде турушуптур. Кычыраган кыштын кїнї. Эшик суук. Тигилер кол кєтєрїштї. Токтосом, бири: - Иним, бизди жеткирип койчу. Биз жаўы эле жїгєрї оруп кайт-тык эле. Мына бул мака паяларды артып ал! -деди. Карасам азыр эле жїгєрї оруп, аларды боолоп алышкан экен. Бирок не-гедир биринин да жїзїн жакшылап кєрє албадым. Алардын кийингендери да баш-кача эле, самсаалашып... - Мен азыр бир жерге барып келейин, беш мїнєттє келем!- дедим да зуу койдум. Досумдун айылына киргенден кийин акылыма бир нерсе кылт этти! Ызгаарлуу кыштын кїнїндє кайдагы жїгєрї?! Кайдан орушу мїмкїн? Заматта машинени токтоттум да кайра артка кайт-тым. Жанагы жерге келсем, баягы аялдар олтурган жерде эч ким жок. Жїгєрїнїн боолорунан бир чаўы да карга тїшпєптїр. Дароо албарстыны эстеп кеттим. Мурда-кийин элдерден эки айылдын ортосунда кєп ушундай окуялар болоорун угуп жїр-чїмїн. Дароо келме келтирип, їйгє кетип калдым!” Жогорудагы окуянын каарман-дарын кєптєр албарсты эмес азыткы деп аташат. Анткени, кєпчїлїк учурларда бу-лар ар кимге окшошуп алышып адамдар-ды азгырып, эрчитип кетишет.

Мите менен азыткы. Мите менен азыт-кы Кыргызстандын тїштїгїндє албарсты-нын дагы бир тїрї катары эсептелинет. Азыткыга азгырылган адамдар албарсты-га жолуккандардан бир топ эле кєп. Мисал катары тємєндєгї окуяны сунуштайлы. Баткендик чабандан: “Тоодо мал багып жїрєм. Кечкисин малдарды короого ка-мап, короодон бир аз ары жакта зым ке-ребетте жаткам. Тїн жарымда керебеттин башына бир мал келип алып, кулагымдын тїбїндє маарап жатыптыр. Ойгонуп кетип карасам бир ак улак короодон чыгып ке-типтир. Аны айдап алып барып короого киргизип келдим. Эртеси кїнї да ошондой болду. Эшикти жакшылап бекемдем жап-

канымды билем. Башка жагынан чыгып кетїї мїмкїн эмес эле. Сїйлєнїп барып, кайра камап келдим. Їчїнчї кїнї кїндї-зї дагы бир чабан менен жолугуп калып, насвай чегип сїйлєшїп олтуруп ак улак жєнїндє айтып берсем, єўї бузула тїштї. Эмне болду десем: - Бїгїн да келсе, эптеп карма дагы, жїнїнєн кесип ал! -деп коюп, малын айдап кетип калды. Тїн ортосунда башымда бир улак маарап турат. А мен ойгоо болчум. Алдын ала даярдап алган бычагым бар эле. Укмаксанга алып жата бердим. Жакыныраак келип эми маара-ганда бутунан кармап алдым. Бычак менен жїнїнєн кесип алдым да бычакка ороп, кынына салып койдум. Кызыктын баары ошондо башталды! Кєрсє ал менин жалгыз-дыгымдан пайдаланып азгырып кетїїнї каалап жїргєн экен. Ошондон тартып ар тїнї келип, башымда маарай берчї болду. Акыркы кїндєрї адамча сїйлєп: “Менен чачымды бер! Айтканыўды кыламын!” -дей баштады. Элдерге айтсам, баары эле бербе, куран китепке салып кой дешет. Бир жолу аябай курсагым ач олтуруп, єзїм да билбей калдым кантип “Ак улак!” -деп кыйкырып, аны чакырып алганымды. Карасам замат-та маарап келип калды. “Курсак ачты, нан алып кел!” -дедим. Эки мїнєт да єткєн жок, жайлоодо таштын ары жагынан нан кєтєр-гєн бир жаш бала кирип келди. Тїсї адам баласына окшобогон, ушунчалык жагым-сыз жандык турду. Нанды алдыма акырын таштады да: “Чачымды берчи?”- деди. Бар, колуўду жууп башка нан алып кел!- десем, ары басып кеткен. Артынан туруп карасам, колуна сийип, сийдиги менен жууп жатып-тыр. Сєгїп салдым. Кийин єзїм дасторкон жайып, чай ичїїгє кириштим. Ары жакта тигил алып келген нан бар эле. Аны же-гим келбей, єзїмдїн нанымды бисмилла-ни айтып жей баштадым. Чай ичип болуп, дасторконумду жыйнап алайын деп жат-сам тигил алып келген нандын ордунда малдын тезеги туруптур. Чочуп кеттим. Кайра-кайра келе берип тажатты. Акыры чачын кїйгїзїп, кїлїн асманга сапырып салдым. Ошондо акыркы жолу келип, жаш баладай ыйлап олтуруп, кетип калган эле. Андан бери кєрїнбєй калган.”

Басырык. Албарстынын аналогундагы дагы бир руханий жандык бар. Ал басырык деп аталат. Басырык кєбїнчє уйку учурунда басат. Уктап жатканда їстїўє бирєє чыгып алгансып же оозуўдан бекитип, дем алдыр-баганга аракет кылып єлтїргїсї келишет. Ал ар бир їчїнчї адам менен болуп турат. Эгерде тїн жарымында ойгонуп кетип, жа-ныўыздагы адам уйку учурунда кыйналып жатканын байкап калсаўыз дароо келмени келтирип, аны тїртїп ойготуп коюўуз. Бул учурда басырык дароо ал жерди таштап, жок болуп кетет. Кээ бир адамдарды бас-канда бїт денеси шал болуп, кыймылдай албай калат. Аябай кыйкырса да эч кимге угулбайт. Кыйкырып-кыйкырып, эми коюп жибергенде їнї сыртка угулуп кетиши мїм-кїн. Андыктан, тїшїркєп жатат деп кєўїл бурбай койбостон, акырын ойготуп : “тїз жат!” же “бир аз жылып алчы?” –деп кой-гон оў. Басырыктын басышынан качуу їчїн жатаар алдында уйку дубасын окуп жатууну адатка айландыруу кажет. Ал дуба оўой эле: “Аллохумма бисмика амуту ахьяа” же “Єз атыў менен єлїп, єз атыў менен тирилебиз, оо аллахым!” -деген котормосун окуп кой-со да болот. Мына ушундай. Бїгїнкї кїндє ар кандай коркунучтуу окуялар кїн сайын планетабыздын ар кайсы бурчтарында бо-луп турат. Албарсты, азыткы, мите, жин, жезтумшук, басырык, жезкемпир, їй ээси, арбак, рух, шайтан ушулардын баары жо-мок эмес чындыктан алынгандай. Сиздер-ди, бизди, малдарды, куштарды, данектен дарактарды, деўиздерди деги эле бїтїндєй он сегиз миў ааламды жараткан Алла Таа-ланын колунан мындай нерселерди жара-тып коюу да албетте келет! Эў негизгиси ,биз Алладан гана жардам сурап, ага гана таандык экенибизди унутпайлы!

Интернет булагы

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

13ПАЙДАЛУУ КЕЎЕШ

КИР САМЫНДЫН КАСИЕТТЕРИ КЄПСАМЫН жасоодо негизги сырьё мал

жана єсїмдїк майлары, синтетикалык май кислоталары, жегичтер жана баш-калар болуп эсептелет. Пайдаланышына карата кир самын жана атайын (мисалы, дарылоочу) ошондой эле катуу, суюк жана кїкїм тїрїндє болот. Кир самын (чала кургатылган катуу) їй шартында колдо-нуу їчїн май кислоталары 70—72� кошу-луп жасалат. Ал май аралашмасынан (кїн карама, пахта, буурчак жана башкалар), єсїмдїк майларын гидрогендеп алынган катуу май, синтетикалык май кислотала-рынан, суюк єсїмдїк майынан жана ка-нифолдон жасалат. Самын эритмесинде дайыма аз єлчємдє жегич (шакар) болуп, ал кир жууганда жїн жана жибек (жа-салма жана накта) жипти жеп жиберет, ошондуктан жїн жана жибек кездемени синтетикалык каражаттар менен жууган ылайык. Кир самын менен колду, денени жана башты жуушка болбойт. Атыр самын (катуу) 77—78� жогорку сапаттагы май-дан алынган жана синтетикалык май кис-лоталардан туруп, ага жыттуу заттар, боёк-тор, атайын кошумчалар кошулуп жасалат. Атыр самын менен жуунганда терини кургатып дїїлїктїрєт, ошондуктан анын кээ бир тїрїнє майлоочу заттар кошулат. Мындай самындарга «Косметическое», «Лесная сказка», «Элегия», «Зодиак», «Консул», жана башкалар кирет. «Детс-кое», «Малышам», «Ну, погоди!» жана «Чебурашка» Самындарына ланолинден башка терини дїїлїгїїдєн сактоочу бор

кислотасы кошулат. Катуу атыр самын-дын дарылоочу жана дезинфекциялык касиетке ээ атайын тїрлєрї да чыгарылат. «Сульсеновое» Самыны менен себореяны дарылайт (врачтын кєрсєтмєсї боюнча гана), «Дегтярное» сос-тавында кара май болгондуктан ар кандай тери ооруларын (се-борея, экзема жана башкалар ) дарылоо їчїн, «Карболовое» карбол кислотасы болгондуктан дезинфекциялоочу жана жагым-сыз жытты кети-рїїчї каражат ка-тары колдонулат. Ийне жалбырак-туу дарактардан (карагай, арча) алынган «Лесное» самын да-

рылык жана дезинфекциялоочу касиетке ээ. Чачты жууш їчїн хна кошулган Самын «Гаяне» чыгарылат.

КИР САМЫН КОСМЕТОЛОГИЯДА

Чачты коюулантат. Эгерде башы-ўызды кир самын менен жуусаўыз чачы-ўыз коюу болот, какачтары жоголот жана сынбай калат. Бирок, мындан тери кур-гап кетиши мїмкїн. Ага жол бербєє їчїн жуугандан кийин бир аз уксус же лимон ширеси кошулган суу менен чайкап туру-ўуз. Максатка жетїї їчїн кир самындын кочкул єўдїїсї гана сунушталат.

Бет терисин жакшыртат. Жумасы-на бир жолу кир самын менен бетиўиз-ди жууп турууну сунуш кылышат адис-тер. Мындай жуунуудан кийин бетиўизге балдар креминен коюп алууну унутпаўыз. Терини жагымдуу кєрсєтїїдє мындай ыкма кымбат баалуу косметикалык ка-ражаттарга караганда натыйжалуу дешет.

Терини жашартат. Мончого барганда кир самындын суусуна малынган кайыў шыпыргысы менен денени чапкылоодо тери тазаланып, жашарат.

Без еткиден арылтат. Кир са-мынды идиштеги сууга салып жак-шылап кєбїгїн чыгарасыз. Ушул кєбїктєн 1 чоў ка-

шыкты алып, 1 чай кашык туз менен ара-лаштырасыз. Бул аралашманы таза жуул-ган бетиўизге сїртєсїз. Эскерте кетїїчї нерсе, бетиўиз аябай ачышат. Бирок, дал ушул ачышканы - дарылоо процессинин жїрїп жатканы. Масканы жарым саат кармоо зарыл. Мындан кийин бетиўиз-де кургак туз гана калат. Тузду сїртїп са-лып, бетиўизди муздак суу менен жууйсуз. Мындай дарылоону кїнїнє 2-3 жолудан 2-3 жума жїргїзїї зарыл.

Жарылган согончокту айыктырат. Согончок жарылып кеткенде 2 литр ысык сууга 1 чай кашык соода жана 1 чоў ка-шык кырылган самынды кошуп, ага бу-туўузду салып отурасыз.

КИР САМЫНДАГЫ ПАЙЫЗДЫК САНДАР ЭМНЕНИ БИЛДИРЕТ?

72�, 70�, 65� - бул майлуу кислота-нын курамынын пайызы. Андагы сандар канчалык чоў болсо, самындын кир кети-рїїчї сапаты ошончолук жогору болот.

КИР САМЫНДЫН ДАРЫЛЫК КАСИЕТТЕРИ

Мурун бїткєндє. Кир самындын суусу менен мурун бїткєндє аны ачууга болот. Ал їчїн кебезди кєбїк сууга малып, аны мурундун тешигине салып мурдуўузду тазалайсыз. Алгач бир аз жагымсыз бол-гону менен 2-3 процедурадан кийин эле мурдуўуз ачылып кетет.

Ит тиштегенде. Ит тиш-теген учурда инфекция кирип кетїї коркунучунан кир самын сактайт. Кан бир аз аккандан кийин (кан менен кошо бакте-риялар, иттин шилекейи агып кетсин) кир самындын кєбїк суусуна чыланган бинтти тиш-

телген жерге коюп, їстїнєн байлап са-луу керек.

Ооз кєўдєйї жагымсыз жыттанганда. Мындай учурда самын сууга тиш щёткаўыз-ды салып, тїнї менен коюп коюўуз. Эртеў менен андагы бактериялар жоголуп калат.

Бут жагымсыз жыттанганда. Кїн-дїн ысыгында грибоктун айынан бут жа-гымсыз жыттана баштайт. Мындай учурда кїн сайын бутту кир самын менен жууп, анан салаалардын арасына, таманга йод-дон сїйкєп алуу керек.

Кїйїктє. Жалынга же кайнак сууга кїй-гєндє дененин ошол жерине кир самындан сїртїп, кургатыўыз. Мындан кийин кїйїк бат айыгат жана андан так калбайт.

Гинекологиялык ооруларда. Гине-кологиялык оорулардын айрым тїрлє-рїн, мисалы, молочницаны дарылоодо да кир самын натыйжалуу. Жыныстык органды кир самын менен тез-тез жууп туруу бул оорунун батыраак айыгышы-на єбєлгє тїзєт.

Шишикте. Кир самынды сууга салып эзип, ботко тїрїндєгї бул аралашманы жаракат алган жерге сїртїп турууда ши-шиктен жана кєктєн арыласыз.

КАНДАЙ ТЇСТЄГЇ КИР САМЫН САПАТТУУ БОЛОТ?

Кир самындын курамы натрий тузунан жана єсїмдїктєрдєн, жаныбарлар-дан алынган майлуу кислотадан ту-рат. Ага эч кандай боёктор, консер-ванттар кошулбайт. Бирок, айрым єндїрїїчїлєр жагымдуу жыт бе-рїїчї жана сырткы кєрїнїшїн жак-шыртуучу кошулмаларды кошуп са-лышат. Андыктан, эў жакшы жана

пайдалуу кир самын болуп кїрєў тїстїї самын эсеп-телинет.

www

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

кислотасы кошулат. Катуу атыр самын-дын дарылоочу жана дезинфекциялык касиетке ээ атайын тїрлєрї да чыгарылат. «Сульсеновое» Самыны менен себореяны дарылайт (врачтын кєрсєтмєсї боюнча гана), «Дегтярное» сос-тавында кара май болгондуктан ар кандай тери ооруларын (се-борея, экзема жана башкалар ) дарылоо їчїн, «Карболовое» карбол кислотасы болгондуктан дезинфекциялоочу жана жагым-сыз жытты кети-рїїчї каражат ка-тары колдонулат. Ийне жалбырак-туу дарактардан (карагай, арча) алынган «Лесное» самын да-

Без еткиден арылтат. Кир са-мынды идиштеги сууга салып жак-шылап кєбїгїн чыгарасыз. Ушул кєбїктєн 1 чоў ка-

Ит тиштегенде. Ит тиш-теген учурда инфекция кирип кетїї коркунучунан кир самын сактайт. Кан бир аз аккандан кийин (кан менен кошо бакте-риялар, иттин шилекейи агып кетсин) кир самындын кєбїк суусуна чыланган бинтти тиш-

Гинекологиялык ооруларда. Гине-кологиялык оорулардын айрым тїрлє-рїн, мисалы, молочницаны дарылоодо да кир самын натыйжалуу. Жыныстык органды кир самын менен тез-тез жууп туруу бул оорунун батыраак айыгышы-на єбєлгє тїзєт.

Шишикте. Кир самынды сууга салып эзип, ботко тїрїндєгї бул аралашманы жаракат алган жерге сїртїп турууда ши-шиктен жана кєктєн арыласыз.

КАНДАЙ ТЇСТЄГЇ КИР САМЫН САПАТТУУ БОЛОТ?

Кир самындын курамы натрий тузунан жана єсїмдїктєрдєн, жаныбарлар-дан алынган майлуу кислотадан ту-рат. Ага эч кандай боёктор, консер-ванттар кошулбайт. Бирок, айрым єндїрїїчїлєр жагымдуу жыт бе-рїїчї жана сырткы кєрїнїшїн жак-шыртуучу кошулмаларды кошуп са-лышат. Андыктан, эў жакшы жана

пайдалуу кир самын болуп кїрєў тїстїї самын эсеп-телинет.

www

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

14 АСЫЛЗАТ

(Сандан санга)

ЧЫЎГЫЗ АЙТМАТОВ

(КЫЗКАЙЫП)

Роман

(КЫЗКАЙЫП)

Тоолор кулаганда

Эркектик намыс талаш кармашын-да кордоло жеўилген Жаабарс тукум кєбєйтїї вазийпасыпан алакан жууп, їйїрдєгїлєргє суутумшук болуп басы-нып, ошол кїндєн ушул кїн муў-аза-га муунуп жашап келатат да, кєнїмїш табиятына таянып тагдырына тайман-бай каршылык кылып, багындым дебей, бир кездеги кїч-кубаты кайрылып кай-ра келсе деп самап, анан ошо эўсєєнїн айынан бу тагдырга баш чайкап, нааразы болуп єкїнчї. Анан кантсин, їйїрдєгї кєўїлї тїшкєн канчыктардын бири ме-нен жыт алыша жакындашууну ичинен тїтєй кєксєєчї. Кєксєгєн менен майнап жок, канчыктардын бїт бардыгы бош эмес, эўсегенин эч капарга алышпайт. Анткен менен ал делебе-кумар кїчїнє чыдай албай, атаандашка эч аянбай кол салып, алкымына азуу батырсам деген кармаштар да болду, а бирок андай теў чыгыш ага жан бирге таап берген жок. Кыскасы, кыял-аракет деген тїш болуп, канчык илбирстер аны карамак тїгїл Жаабарстын бар экенин таптакыр кєзгє илбей калышкан. Ошондуктан ал олжо болчу алданеге кол саларда да жазгана басынып, барстардан тартына чет жа-калай чуркоочу. А мындай абал ага то-зоктун азабындай сезилчї. Башка тїшсє баарын кєрєт экенсиў, кай бирде баш-калар ысык каны менен аптыга ашап жаткан олжого калчылдаганына карабай шилекей агыза чыдап, алардан артчусун кїтїп калчу. Анткен менен ал баштагы-дай эле кєрїнчї; кєздєрїнєн жалын кї-йїп, желкесине жер батып, казанбактай башы бар, куйругу болсо шаа кылыч, де-неси аска ташындай айбаттуу, айтор, ал сыртынан сырттандыгын жогото элек, а бирок соўку турмуш аны кордуктун ко-луна салып берди.

Їйїрдєгїлєр да анын бар-жогун бил-бей калышты. Жанкумарын кандырчу їйїгїш маалында жаны бирге болгон-дор телегейин текши кылган канааттануу жыргалынан улам аны алданеге айыптуу санап, колдон келсе жеп жиберчїдєй ка-рашып, андан четтеп, ал эми анын мур-дагы ємїр-тагдыр арнаганы Жаабарстан жаа бою качып тааныбай, кєз кєрїнєє дене кумарына берилип, кезегинде тє-шїн сылаган, жыт аўкыган куйругун аны тиктетип туруп тигинисине єйдє кєтє-рїп, кєзїн сїзє, тил сунуп, дїйнє уну-тар абалга батып, анан анын алдынан кєўїлдєшїнє дене тийгизип, кєлєкєдєн

єткєнсїп єтїп кетчї болду. Мына ушун-дай чїнчїгєн турмуш жа- кында эле, атам замандан бери кар жамынган Теўир-Тоо койнунда, тоолор менен капчыгайларда жашаган барстар арасында, кечээ эле їйїр башында жыргап-куунап жїргєн Жаабарстын тагдырына туш келбедиби. Ошону айтсаў, їйїр жашоосунан куба-ланган ал байкуш єз алдынча кашкулак, момолой чычкан, дагы да ушул сыяктуу майда-барат макулуктарды, кээде коён дегенин да баса калчу, айтор, ага сырт-тандык турмуш сыртын салып койгон. Ооба, мурдагыдай олжого тунуп, оозу-нан ысык кан кетпей, ооматы ооп тур-

баса да азырынча ачкалыктан анча жа-быр тарта элек.

Ал їйїр турмушунда катарда жок кал-ганы менен азырынча намыс-арын эч кимге тебелете элек, кыр кєрсєткєндїн алдында куйругун кыпчып бїжїрєп да турган жок, абалкы сырттан сынында. Антпесе тигилердин кєзїн карап, чєгє-лєп жашоо тагдырын тапмак. Ушундан уламбы, айтор, анын ички дїйнєсїн-дє мындай турмуш мыйзамына багын-боо ишеними кїн сайын кїчєп, акыры ал анын жырткычтык табиятынын жек кєрїїсїнє айланды да, анан ушул сезип-туюлар керт башында кыйчалыш тагдыр турганына карабастан ага буга чейин бир да жолу болбогон кандайдыр бир жеўилгис, єз дилинен єзїнє буйрук, та-лап берген кїч жаралды, ал Жаабарска бул аймакты, мына бул канына сиўген, а бирок буга каргаша-тагдыр тартуулаган тоолор менен кокту-колотторду тезинен таштап, башкалар барып кєрє элек бє-тєн дїйнєгє кайра кайрылбас болуп жи-тип кетїї сезими эле, а ал энсеген башка аалам жа- йынча жетип баргыдай жакын жерде эмес, аскасы асман тиреген, тїбє-лїк ак кар уктаган тоолордун жылдызга жакын бийик ашуусунун ары жагында, жырткычтардын буту жете элек жерде болчу. Ал жерге жай толгон кездин бел-гилїї бир кїндєрїндє гана, ошондо да тобокелге бел байлап барса болот, ант-кени кыраан учса кайыккан, їзєўгїлєш тоо каркыраларынын ортосу ошол са-маган жер. Аны биякка тагдыры менен диларманына айланган кандайдыр бир ишеним кїчї, санаасын жеген кусалык тартып туруп алды, анын їстїнє Жаа-барс бир убакта ал жерде болгон эле, мєгдїрєтє мїлжїгєн ушу азыркы тра-гедиясына ошондо кабылган.

Äèí æàðûê ÷ûãàð÷ó êî¢óçäàðãà îêøîø: æàðûê ÷ûãàðûø ¿÷¿í àëàðãà êàðà¢ãûëûê êåðåê.

Артур ШОПЕНГАУЭР.

Æàðàòòû ìåçãèë äàðûëàéò.

МЕНАНДР.

Æåêå êûçûê÷ûëûê êîîìäóí êûçûê-÷ûëûãûíàí êèéèí òóðóø êåðåê.

Кенже ПЛИНИЙ.

Èäåàëû æîê ýðêèíäèêòèí çûÿíû êºï.

Артуро ГРАФ.

Êàïàñòàãû êàíàòòóó - êàíàòûíàí àæûðàãàí æàíäûê.

Генри БИЧЕР.

Êàïàñòà áóëáóë ñàéðàáàéò.

Томас ФУЛЛЕР.

Êåäåéäè êåìñèíòêåíäåí àðòûê àéáàí÷ûëûê æîê.

Шарль НОДЬЕ.

Êåäåéëåð àêûéêàòòû èçäåï æ¿ð¿øñº, áàéëàð àêûéêàòòàí êà÷ûï æ¿ð¿øºò.

Бертольд БРЕХТ.

Êºç¿ à÷ûêòàð ýìíåíè àéòûøïàñûí, áààðû áèð äåêàáðü ìåíåí æûë á¿òºò.

Лопе де ВЕГА.

АПАКЕМДИН АЛМАСЫ Амансыўбы, айланайын кичинем,Алаксытып койдум бекен ишиўен. Эмне берип жиберейин" -дегенде, Мээримиўиз керек- деймин ичимен.

Кїйпєлєктєп кыйшык байлап жоолугун, Кїндє эстеп жатса керек жоругум. Дїйнєдєгї таттуулардын ичинен, Наныўыздын даамын таппай оорудум.

Салганыўыз келди жарып булутту, Сезимиме чачылгандай тунук суу. Ємїрїмдї узартчудай сезилди, Єрїк кагы, таза балы, куруту.

Сагынычтан кєтєрїлїп “кан басым”, Суусаганда жуткум келди жармасын.Апакемдин тийген їчїн колдору, Айылымдын жуубай жедим алмасын.

АПА Тїйшїгїн кошо тартып ушул жаштын, Тїмєн ой, тїйшєлтсє да утулбассыў. Тогуз ай кєтєргєнїў їчїн эле,Тїбєлїк карызымдан кутулбасмын.

Убакыт шашат жолдон єзгєрє албай, Кыйналдым мага жакын кєз табалбай.Кыдырып бїт Ааламды єтєт окшойм,Єзїўє теў келїїчї сєз табалбай.

Сиз эккен термелїїдє эркин терек, Сезимде єнгєн гїлїм тергим келет. Баш ийбес тагдыр менен макулдашып, Бїтїндєй ємїрїмдї бергим келет.

Тер менен кошо жууруп турмуш демин, Биз їчїн барын таштап жумуш дедиў. Жылмайган жїзїўїздєн сызык кєрсєм, Тїшкєнсїйт жїрєгїмє бырыш менин .

Тєрєлсєм да кызыл эт, чала бойдон. Эс тартып, сїтїўїздєн адам болгом . Мезгилдин тизмегинде улгайсам да, Мен сизге кала берем "бала " бойдон.

Мелис МАМАТЖАНОВ

БИЗ-АЯЛБЫЗ!Биз аялбыз! Кабыргадан жасалган,Алла Тала каарына кабылган.Бейишинен тозогуна жакындап,Бул турмушта нечен ирет жаўылган.

Биз аялбыз! Издей берип бакытты,Жаш кєлдєтїп, бирок аны таптыкпы.Шарап ичип, кїнї-тїнї шарактап,Жок болдук го сууга чєккєн жаш сындуу.

Биз аялбыз! Бары-жокко асылган,Кєрїп, кєрбєй тїшкєн аўга казылган.Кимге айтасыў кайгыў менен арманды,Болбойт ага капаланып басынган.

Биз аялбыз! Сїйїїлєрдї сїрдєнткєн,Кармап алып аптабына кїйгїзгєн.Кєпєлєктєй ары-учуп, бери учуп,Ушактарды уудай айтып жїргїзгєн.

Биз аялбыз! Бизге эч ким теўелбей,Амалыбыз кырк эшекке теў келет.Таў калтырып нечен укмуш жаратып,Аялдарга аял гана теўелет.

Биз аялбыз! Сїйгєн жарбыз, энебиз,Дїйнє жїзїн суктандырып келебиз.Тынчтык їчїн бул жашоодон аябай,Мейли алсын, жаныбызды беребиз.

Биз аялбыз! Дїйнє жїзїн башкарган,Баркыбызды билип, билбей таў калган.Колду шилтеп таштап кетсин, бары бир,Бирок чындык, кайра бизге кайрылган.

Биз аялбыз! Кїндїн нурун тараткан,Каргаса да Алла бизди жараткан.Карай берип, каректерди талытып,Карачы эми, кайра аппак таў аткан.

Биз аялбыз! Шыўгыр булак кїлкїсї,Тепсебегин гїлдєй берсин гїлдєсїн.Балким бирєє небак єлгєн сулуунун,Турпагынан єсїп чыгып жїрбєсїн!Биз аялбыз!

Кадыр КУБАТ

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

15СКАНВОРД

№ 118 • 6-март, 2015-жыл

16

УРМАТТУУ ОКУРМАН!"АЙБАТ" гезитине

жазылуу жїрїп жатат!

Жазылуу почта кызматын кошкондо:

- 1 айга – 49 сом 50 тыйын- 3 айга – 148 сом 50 тыйын- 6 айга – 297 сом 00 тыйынЖазылуу республиканын, бардык

почта бєлїмдєрїндє чектєєсїз жїргїзїлєт.

СЇЙЇКТЇЇ ГЕЗИТИЎИЗГЕ ЖАЗЫЛЫЎЫЗ!

Жазылуу индекси: 68546

ШОУ МАЕК

Ырчы болгон соў єзїўдїн єнєрїўдї, кїчїўдї

текшерип туруш керекЖаўыдан жылдызы жанып, чоў сахнадан єз ордун издеп жаткан жана келечекте кєптї їмїттєндїргєн жаш ырчы мырзабыз Санжар Тєрєгулов бизде конокто

- Санжар мырза кайсы тоолорду боорлоп, кайсы суунун агымында алтындай балалыгыўыз калды?- Менин балалык жытым 1991-жылдан

баштап Жалал-Абад областынын Базар-Коргон районунда єтїп, ошол эле район-до окуу билимимди да аяктадым. Менин балалыгым абдан кызыктуу жана бакты-луу кїндєргє бай єттї десем жаўылыш-пасам керек.

- Ар адамдын таянары бул анын їй бїлєсї демекчи, канча бир туугансыў?- Мен кудайыма шїгїр бир туугандар-

га баймын. 7 бир туугандын кичїїсїмїн, 5 уул 2 кыз. Ата энем айылда эле туру-шат. Мен мектепти аяктап канатымды кагып айылдагы уядан учуп Бишкектеги Калый Молдобасанов атындагы улут-тук консерваторияга келип конуп, ушул жакта 6 жыл билимимди окудум. Менин алгачкы устатым болуп Улукмырза По-лотов агай болду. Ал адам мага экинчи аталык мээримин тєгїп мени билимдїї кылып чыгарды. Ал кишиге абдан тереў ыраазычылыгымды билдирем.

- Єзїўдїн жеке жашооў жєнїндє айта кетсеў?- Менин жеке жашоом азырынча эрме

чєл, эч бир жан кєрїнбєйт. Эми жалпак тил менен айтканда азырынча бойдок-чулук заманда жашап жаткан учурум де-сем болот. Бир кїнї бул жалгыздыктан да айрылып єзїмдїн кичи мекеним пай-да болот эгер кудайым ошол кїндєрдї буйруп берсе.

- Ырчылыкка болгон кызыгууўа кимдер тїрткї болушту?- Ырчылыкка болгон кызыгуум менин

кичине кезимден эле пайда болгон. Менин таекелерим жана улуу агам комуз, аккор-деондор менен ырдап калышчу, ошолор-дун ырдагандарын кєрїп менде ырчылык сезимим ойгонду болуш керек. Мен алгач

комуз менен ырдап жїрдїм андан кийин аккордеон кармап мектептерде ырдап жїрдїм ошентип акырындан баягы ыр-чылык дїйнєгє кадам шилтеп обон созо баштадым.

- Сен кайсы жааттагы ырларды ырдайсыў?- Мен элдик ырларды ырдоо жаатында

ырдап келем, бул єзїмдїн тандоом бол-гон мен жаўы келгенде ушул Улукмырза агайымдан окуп калганыма абдан куба-нычтамын.

- Кайсы музыка шаймандарында єнєрїў кїч?- Мен єзїбїздїн сыймыгыбыз болгон

комузубузда ойной алам, андан тышка-ры аккордеонду ойноп ырдап калам жана фортепианодо ойной алам десем болот.

- Санжар мырза ар бир ырчы єзїн текшерип, такшалтыш їчїн ар кандай кароо сынактар-га барып єзїн сынап кєрїш керек эмеспи, сиз кайсы кароо сынак-тарга катыштыўыз?- Албетте, ырчы болгон соў єзїўдїн

єнєрїўдї, кїчїўдї текшерип туруш керек бул кароо сынактар келечегибизге чоў сабак жана жаўы жолдор болуп саналат. Мен эл аралык кароо сынактарга каты-шып жїрєм. “Ыссык-Кєл Кадыр тїнї” ка-роо сынактарына, “Тогуз кайрык” кароо сынактарына жана башка сынактарга ка-тышып алдыўкы орундарды алып келгем.

- Єзїўдїн репертуарыўдагы, башкача айтканда сандыгыўда

канча жана кандай ырларга бай?- Менин казынамда биздин кыргыз

элинин эски жана элдик ырларга бай. Мен кєбїнчє фольклордук менен эстрада ыр-ларынын айкалыштагы ырларды ырдап келем. Оркестр менен кыргыздын клас-сика ырларын ырдап чыгам.

- Оркестр менен ырдап калам деп сєз кылып кеттиў. Азыркы учурда кайсы оркестр менен ыр-дап жатасыў?- Буга чейин Бакыт Тїлегенов агай

жетектеген Бишкек шаарынын мэрия-сынын алдындагы эл аспаптар оркест-ринде 3 курстан баштап ырдагам. Азыр-кы учурда Карамолдо Орозов атындагы оркестрде ырдап жїрєм.

- Санжар мырза жогорудагы ба-сып келе жаткан жана мындан да ары баса турган кадамдары-ўызда жалаў ийгилик коштосун. Бизге келип конок болуп кетке-ниўизге тереў ыраазычылык.

Рахатбек РЫСАЛИЕВ