• redactor@aibat.kg • ¹ 76 • 2-ìàé, 2014

«БИР БОЛДУН» КАТАРЫНДА КРИМИНАЛДАР БАРБЫ?

4

www.aibat.kg

redactor@aibat.kg redactor@aibat.kg 2-ìàé, 2014 2-ìàé, 2014

Мен саясатты ыплас нерсе деп ойлочумун...

Ичкен кудугуна тїкїргєн Исмаил Исаков

9

22

Темирбек КЫЛЫЧБЕКОВ:

Ємїрбек ТЕКЕБАЕВ, «Ата мекен» фракциясынын лидери:

«БЄДЄШ МАМЫРОВА УУРУГА ШЕКТЕЛГЕН АДАМДЫ

КОРГОП АТАТ»

САРУУЛУКТАР ЖАШТАРДЫН КЫЛЫКТАРЫ ЇЧЇН КЕЧИРИМ

СУРАШТЫ

ЖУРНАЛИСТЕР ОЎОЛМОЮН, КООМ ОЎОЛБОЙТ

«Ата мекенчи» Ємїрбек Текебаев жергиликтїї агент-тиктердин бирине курган маегинде абактагы Акматбек Келдибековго байланыштуу пикирин ортого салды. Жур-налисттин: «Эмне себептен парламенттин єткєн жумада-гы жыйынында депутат Бє-дєш Мамырова менен уруша кеттиўиз? Эмнеге аялдар ме-нен уруша бересиз? Бийлик оппозиционерлерди эле ууру деп камай береби?» таризинде суроо узатканда, Текебаев: « Бєдєш эже тїрмєдє жаткан, уурулукка шектелген адамдарды колдоп атат. Ошо колдогонуўуз туура эмес, уялбайсызбы деп айттым. Ким уурдаган болсо ал жазасын алышы керек. Муну менен элдин баары макул. Бєдєш эжебиз буга макул болбой атат» деп А.Келдибековдун жєн жай эле тїрмєдє жатпага-нын кыйытты.

28-апрелде Ысык-Кєл облусундагы єкмєттїн ыйгарым укуктуу єкїлї Эмилбек Каптагаев са-руулуктар менен жолу-гушту.

Каптагаев Саруунун жаштары соттолуп ке-тишин каалабастыгын, бирок алар саясый кїч-тєрдїн куралы болуп кал-ганын билдирди. “Менде Саруунун жаштарына эч кандай дооматым жок, алардын жоопкерчилигин сот карасын. Ошондой эле мени барымтага алган-дардын артында тургандар да жоопкерчиликке тартылышы керек болчу”, - деди Каптагаев. Єз ке-зегинде саруулуктар жаштарынын кылган аракет-тери їчїн кечирим сурашып, балдарын кайтарып берїїнї єтїнїштї.

Саруулуктардын єкїлї Кайрат Качаганов белги-легендей, жаштар Кумтєр боюнча єкмєт кыймыл-дабай койгондуктан, ушундай кадамга барышкан.

Кыргызда салтка айланып бара жаткан жакшы кеп бар, “Журналист-тер оўолмоюн, коом оўолбойт” деген, анысыўардай жалпы журналисттер-дин атын жамынып алып, иш кылып жїргєн абийиринен айрылгандар дагы жок эмес. Аларга баары бир акча бер-се болду, акты кара кылып, караны ак кылып кєєлєп да коюшат, бирєєнїн артынан ушак аўдышып, жугундусун жалмалап жїргєндї єзїлєрїнє эп кє-рїп алышкан. Мурдагы журналисти-канын дєє шааларынын айтымында, эсил кайран журналистика эле болду окшойт деп эсептешїїдє. Чынында эле азыркы массалык маалымат каражатында иштегендердин беттери тїгє-нїп калгандай. Єткєндє белгилїї бир Кыргыз элине аттын кашкасын-дай эле таанылып калган, мыйзамды семичкедей чаккан, азыркы конс-титуциянын атасы болуп калган, кадыр-баркы чоў эле кишини кайран акчанын кїчїбї айтор, же їстїндєгї чоўдор катуу шыкактаган окшо-бойбу айтор мойнуна ак жерден туруп кара кылып коё жаздады. Биз деле ойлоп калдык, бери жакта угуп- кєрїп отуруп, аа ушинте берсе эле болот турбайбы деп. Ушу биз маалымат берїїчїлєр азда болсо бир жа-ўылык берээрде иликтеп, чын-бышыгын тактап койсок кєптїк кылбас эле. Жок дегенде журналисттик этикаларды карап, окуп койсок аттиў.

"Айбат пресс"

ЭЛДИН ЇЛЇШЇ ЭЛГЕ...

Астра ИСМАИЛОВА:

Апам Гїлсайра башка адамга турмушка чыгып кетиптир... 10

2-май, 2014-жыл

2 САЙ-САТ

Гезит ээси:"Айбат Аймак" коомдук фонду

Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер.Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу.Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде

катталган,

Каттоо № 1853Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды

Гезит келишим баада.

Буйрутма №1061 Нускасы: 1500

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: redactor@aibat.kg

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Редакциялык жамаат:Акинай АЙДАРОВАРахатбек РЫСАЛИЕВТєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВАДамир ЭСЕНГУЛОВМирбек АСАНАЛИЕВ (0777 15 99 45 Нарын)

Рыскїл ТЫНЫБЕК кызы (03943 43679 Ыссык Кєл)

Жооптуу редактор:Мелис АРТЫКОВ

Коммерциялык директор:Бектур БАЙМОЎОЛОВ (0772) 16 11 00

БИР КОРРУПЦИОНЕР ЇЧЇН РЕВОЛЮЦИЯ ЖАСОО МАКСАТТУУБУ?

ИЧКЕН КУДУГУНА ТЇКЇРГЄН ИСМАИЛ ИСАКОВ

«БИР БОЛДУН» КАТАРЫНДА КРИМИНАЛДАР БАРБЫ?

Àëãà ÊÛËÛ×ÅÂ, ñåðåï÷è:

«ЭМГЕК ЫРЫН ЫРДАЙ ТУРГАН УБАК КЕЛДИ»

Оппозициялык маанайды карманган ба-сылмалардын эки сєзїнїн бири эле «рево-люция» болуп жатканын кєрїп келебиз. Єздєрїн каржылап аткан оппозициячыл-дар бийликке барып калса, алардын арты менен дагы бир кызматка барып калабыз-бы деп їмїт арткан журналисттер да жок эмес. Мына ушундай басылмалар корруп-цияга шектелип камакта жаткан Акматбек Келдибековду сїттєн ак кєрсєтїї менен алектенип келишет. Ырасын айтканда анын таза мээнети менен мультимиллионер болуп алганына єздєрї деле ишене алышпайт. Би-рок, анын туугандары менен їзєўгїлєштєрї тараптан келип аткан финансылык каржы-лоону акташ їчїн бийликти колдорунан ке-лишинче шыбап келишет. Эске сала кетсек кече жакында эле парламент отурумунда Башкы прокурор Аида Салянова Акматбек Келдибековго тагылып жаткан айыптар не-гиздїї экенин конкреттїї фактылар менен бекемдеп айтып берген. Албетте, муну менен ал Келдибековду толук кїнєєлїї деп айт-кан эмес. Болгону тагылып аткан айыптар-дын негиздїї экендигин ырастаган. Бирок, Келдибековго жан тартымыш болуп аткан саясатчылар менен басылмалар куру сєз менен эле аны ак кєрсєтїшїп, бирок кай-

дан келген каражаттарга ал кабат-кабат хан сарай, катар-катар кымбат баалуу машине, гектар-гектар жер тилкелерин, 14 коттедж-ди сатып алганын аныктап айта албай ке-лишет. Анын мамлекеттик кызматта туруп алган айлыгынан 2-3 эсе кєп тапкан базар-дагы мекендештерибиз деле 20 жылдан бери бир їй менен бир машине алганга гана араў жетишип отурушса, эч кандай бизнеси жок Келдибеков кантип ченебей байып кетиши мїмкїн эле? Азыр аны коргоо їчїн тїзїлгєн комитетти, «бошоткула» деген талап менен чыгып келишкен митингдерди каржылоого эле канча каражат кетти. Акчасы жок киши ушундай кыла алат беле? Бул бир. Экинчи-ден, кыргыз тилдїї басылмалардын бири болгон «Майдан» гезити «Келдибековду бошотуу їчїн сєзсїз эле революция жасаш керекпи?» деген суроо коёт. Албетте, бул гезиттин ээси ким экенин жакшы билебиз. Тактап айтсак, Келдибековдун досу, Чыў-гызхандын «шакирти» Камчыбек Ташиев-ге тиешелїї. Бирок, досунун гезити болсо дагы, бир адамдын кызыкчылыгын жалпы элдин кызыкчылыгынан жогору койбошу керек эмеспи? «Бир коррупцияга шектелген адамды камап коюптур, жїргїлє революция жасап жиберели» деп чыгуунун єзї жеткен макоолук эмей эмне? Журналистика бул коомдун кїзгїсї болушу керек. Тилекке кар-шы мындай басылмалар кєлчїктєгї ылай суудан тїрдїї кєрїнїштєрдї коомчулукка чагылдыргысы келет. Бир гезитти чыгарып алса эле, элди келесоо ойлоп, бир адамдын кызыкчылыгы їчїн бїтїндєй єлкєгє чаў-тополоў салып жибергиси келгендерди ким деп атоого болот? Эл душмандары эмеспи? Мындай чолок ойлонгон адамдарды акы-лына келтириш їчїн эмне кылыш керек. Єздєрїнїн тили менен айтканда «сєзсїз эле камаш керекпи?».

Парламенттин 30-апрелдеги жыйынын-да КСДП фракциясынын лидери Чыныбай Турсунбеков менен ушул эле фракциянын єкїлї Исмаил Исаковдун ортосунда кайым айтышуу болду.

Чыныбай Акунович єз сєзїндє Исаковду фракция курамынан чыгып кетїїнї чакыр-ды. «Сиз їчїнчї ирет коалицияга кирип жа-тасыз, бирок, фракциянын ишине аралаш-кан жоксуў. Эгер сизге фракциянын иши жакпаса, анда фракциядан чыгып кетиўиз. Сиз кичине сый мамиле кылсаўыз жакшы болмок» деген Турсунбековдун кебине те-риккен генерал фракция курамынан кет-пей тургандыгын жана кааласа, Чыныбай Турсунбеков єзї чыгып кетишин билдирди.

Исмаил Исаков чын-чынына келгенде КСДП фракциясынын курамында болгону менен єзїн оппозициячыл депутаттай алып жїрєт. Тилекке каршы, мамлекеттин бїтїн-дїгї, єнїгїї, партияны бекемдєє жана анын аракетин кубаттоонун ордуна Исаков трай-балисттик маанайларга алдырып, акыркы

убакта же єзгє эмес, же єз эмес болуп жїрєт. Бакиев тарабынан куугунтукталып, камакка алынганда ким колдоп, ким тїрмєдєн сууруп чыкканын унутуп калгандай. Кимдин арка-сы менен депутат болуп отурганын билеби? Келдибеков, Мамырова же Нарматова ошол кыйын кезеўде Исаковду карап койду беле?

Ошондуктан кыйналбай эле фракциядан чыгып кетпейби? Ичкен кудугуна тїкїрбєй.

Чоў саясатка «Ак жол» партиясынын аты-нан аралашып, апрель окуясынан кийин «Республиканын» туусу алдында депутаттык мандат тагынган Алтынбек Сулаймановду кимдер билбейт. Башында «Челюсть», ки-йинчерээк «Алтындай жигит» атка конгон Сулайманов «Республика» фракциясынын лидерлигине чейин жетти. Ошол мезгилде финансы полиция кызматы, «Темир» иш-канасы, «Манас» аэропорту сыяктуу меке-мелерге кєздєй кишилерин дайындатып, «ити чєп жегенин» жазбаган гезит калган жок. «Адам болгон сайын болсо дейт» де-ген чын белем, Алтынбек Турдубаевич мын-дай ийгилигине ыраазы болбой, «Бир бол» аталыштагы жаўы партия тїптєдї. «Биздин партияда таза, жаўы адамдар болот. Жаш, илим-билимдїї, жаўыча ой жїгїрткєн жаш-тарды партиябызга тартабыз» деген уба-да сєз жїзїндє калганы турмуш жїзїндє далилденїїдє. Буга 13-апрелде Токтогул

шаардык кеўешине єткєн шайлоонун жы-йынтыгы тирїї мисал. Шаардык кеўеште-ги 21 орундун їчєє «Бир болдун» энчиси-не тийди. Партиянын тизмесинде 11-сапта турган Єзїбеков Аманбек Бїркїталиевич баарынан єзгєчєлєнїп, кєзгє дароо чалды-гат. Бул жигитти кетментєбєлїктєр жакшы таанышат. Окурман журтчулугу їчїн кепти башынан баштайлы.

Кыргыз «криматалыгы», маркум Рыс-пек Акматбаев 2005-2006 -жылдары аябай катуу чыгып, ал кездеги єкмєт башчысы Феликс Куловдун отставкасын талап кы-лып, Ак їйдїн алдында митингге чыкканы маалым. Ошондо Акматбаевди Аман, Эсен аттуу токтогулдук эгиз балдар кайтарып жїргєнї «дїў» дей тїшкєн. Муну тастык-тоочу сїрєттєр, тасмалар интернет булак-тарында толтура. Р.Акматбаев окко учкан соў Аман, Эсен Россияга качып кетишкен-дей болушкан. Арадан жылдар єтїп, Аман, Эсен мекенине кайтып келишти. Баарынан жакабызды карматканы, булар тынч жаша-гандын ордуна минтип «Бир болго» кирип, шаардык кеўешке депутат болууга ашыгып жатышат. Эмдиги жылы парламенттик шай-лоо єтєт. Мына ошондо Аман Бїркїталие-вич дагы Жогорку Кеўешке депутат болом деп чамынбайбы? Алтынбек мырза балким Аман Єзїбековдун таржымалынан кабар-дар эместир, андыктан, буга єзгєчє кєўїл буруп, конкреттїї чечим кабыл алганы оў. Болбосо ал келечегине кедергисин тийги-зиши толук ыктымал…

- Алга мырза, 1-Май эмгекчилердин эл аралык майрамы. Сиздин оюўуз-ча бул майрамдын маани-маўызы учурдагы биздин коом їчїн канча-лык керек болуп турат?- Бул суроо учурдун суроосу болуп турат.

Ачыгын айтканда элибиз кєптєгєн жыл-дардан бери карай эле жазда жарышып жер айдап, эгин эгип, кїздє мол тїшїм жыйноо аракеттерин кєрбєй калды. Албетте, эмгек-тенип аткан мекендештерибиз бар. Бирок, тилекке каршы аз. Мунун башкы себеби, коомубуз єтє саясатташып кеткенинде бо-лууда. Кайда барсаў да, саясатты сїйлєп отургандарга жолугасыў. Бирок, саясат де-ген нерсе єлкєнї єнїктїрїп, адамдардын жашоосун оўдоп жибербейт экен. Ошентип биз ондон ашуун жылдарды жєн эле курулай саясатка алдырып жибердик. Эми кайрадан колго кетмен кармап, эмгектин ырын ырдай турган убак келди. Болбосо саясый оюндар менен алпурушуп жїрє берсек, мамлекети-бизди да жоготуп алышыбыз мїмкїн. Ар бир жаран єзїнїн кесибине жараша эмгек кылып, маўдай терин агызса ошол єлкєгє кошкон салымы болот. Мен элибизди ал-дыда келе жаткан эмгекчилердин майрамы менен куттуктап, бардыгын эмгектенїїгє чакырып кетет элем

- Саясатты таштап, эмгекте-нїїгє єтїї їчїн кандай аракет кы-лышыбыз керек?- Биринчи кезекте элим-жерим деген сая-

сатчыларыбыз єздєрїнїн саясый оюнда-рына карапайым элди курал катары колдо-нууну токтотуулары керек. Ошондо элибиз єздєрїнїн жумуштары менен алек болот. Экинчиден, ар бирибиз єзїбїздїн жана єл-кєбїздїн келечегин маўдай тер менен тап-кан эмгек аркылуу тїзє турганыбызды тї-шїнїшїбїз зарыл.

Дамир ЭСЕНГУЛОВ

2-май, 2014-жыл

3ММК

Кубан АБДЫМЕН, саясат таануучу: Мар БАЙЖИЕВ, КР эл жазуучусу:

ММК БУЛАКТАРЫ САЯСЫЙ ОЮНДАРДЫН КУРАЛЫ БОЛБОШУ КЕРЕК

Жогорку Кеўештин депутаты Э. Кочкарова сунуштап жаткан «Кылмыш жасагандыгы тууралуу жалган маалымат тараткандыгы їчїн» мыйзам долбоору коомчу-лукта тїрдїї пикирлерди жара-тууда. Айрымдары муну ачык эле сєз эркиндигине кысым кєрсєтїї катары кабылдап, коомчулукка да ошондой пикир жаратууга далалат жасап келет. Єзгєчє оппозиция-лык маанайдагы басылмалардын ээлери «чырпыктан чынар терек

єстїрїп чыгуу» менен алек. Биз бул мыйзам долбоорунун бїгїнкї кїндє канчалык маанилїї экенди-гине токтолуудан мурда, учурдагы ММК булактары берип келе ат-кан тїрдїї маалыматтардын кїў-гєй-тескейине кыскача кєўїл бу-руп кєрбєйлїбї? Маселен, айрым басылмалар, телеканалдар кайсы бир саясатчы, же коомдук ишмер тууралуу єтє оор кылмыштарга айыптаган маалыматтарды тар-тынбастан эле, тактабастан туруп

чыгарып жиберишїїдє. Айрым-дары «биздин угушубузга кара-ганда ушундай имиш» дешип ал тагылып жаткан айыптын факты эмес экендигин єздєрї эле ачыктап коюшат. Бирок, маалымат булак-тары бул коомдук пикирди тїзїїчї бирден-бир курал болгондуктан маалыматта берилген адамдын кї-нєєсї жок болсо дагы эл арасын-да тескери пикир жаралып калат. Анан ал саясатчыны, же коомдук ишмерди єзїнє оппонент катары эсептеген башка саясатчы єзїнє караштуу басылма аркылуу саясый беделин тїшїргїсї келсе, ошого окшогон ушак-имиштердин бар-дыгын пайдаланып, кеўири ма-кала кылып жарыялатат. Айтор, ачыгын айтканда азыркы тапта саясатчылар ортосунда маалымат согушу жїрїп келет. Ал эми алар їчїн бирден-бир негизги курал – бул журналист журтчулугу бо-луп калууда. Албетте, карапайым эл єзї деле кимдин-ким экенди-гин билип, кайсыл басылма чын-дыкты жазаарын, кайсыл басыл-ма кимдин заказын аткараарын

жакшы аўдап калышты. Бирок, жалган маалыматты деле кайра-кайра кулакка куя берсе, ал акы-рындык менен кандайдыр бир таа-сирин сєзсїз берет эмеспи? Мына ушул жагынан алып караганда бул мыйзам долбоору учур їчїн єтє маанилїї болуп турат. Качанкы-га чейин сєз эркиндигин жалган маалымат, ушак, имиш, кєралбас-тык, бут тозуулардын куралы ката-ры колдоно беребиз? Экинчиден, бул мыйзам долбоорунун аты эле айтып тургандай кимдир-бирєє-нї кылмыш кылган деген жалган маалымат їчїн гана жоопкерчи-лигин тартууга багытталган. Мына ушундай жалган маалыматты тар-катып коп, анан «Мындай маа-лыматты кайдан алдыў эле, кан-тип аныктайсыў, аныктап берчи» деген суроолор жаралса эле, «Сєз эркиндигин кысып атышат, менин укугумду бузуп атышат» деп чыга калуунун єзї цивилдїї єлкєдє жа-шаган адамдын айтаар сєзї боло-бу? Ошол маалыматты таркатып аткан адам биринчи кезекте єзї кимдир-бирєєнїн атын жєнї жок

каралап, укугун бузуп атканын тї-шїнїшї керек. Бардык эркиндик-тин чеги болушу керек. Ошол эле учурда сєз эркиндигинин да. Сєз эркиндиги деп каалаганындай сїй-лєй бергенде болбойт. Ал сїйлєн-гєн сєздєр, маалыматтар башка бирєєнїн укугун бузбай турган-дай болушу шарт. Андыктан бул мыйзамды кабыл алсак, маалы-матты берген адам дагы, аны тар-катып аткан журналист дагы маа-лыматтын аныктыгын иликтеп, анан чындык экенине кєз жетсе, чыгарып калат. Экинчиден, бул мыйзам долбоору журналисттер-дин сасык саясаттын куралы болуп калышынан сактайт. Эў башкы-сы эгерде журналист єзїнїн про-фессионалдуулугуна ишенсе, так маалыматтарды гана бере турган болсо, бул мыйзам долбоорунан эч кандай коркууга негизи жок. Болгону єзїнїн жазып аткан маал-матынын чындык экенинен шек санагандар гана каршы чыгышы мїмкїн.

Чолпон КОЧОРКУЛОВ

«КОЧКАРОВАНЫН МЫЙЗАМ ДОЛБООРУ ЧЕКСИЗ ЭРКИНДИКТИ ТУУРА ЭМЕС ПАЙДАЛАНГАН ЖУРНАЛИСТТЕРГЕ ПАЙДА АЛЫП КЕЛЕТ»

«САЯСАТТЫ АРТКА ТАШТАП, ЭМГЕКТЕНЕ ТУРГАН УЧУР КЕЛДИ»

- Кубан мырза, бїгїнкї кїндє ММК булактары саясый оюндардын ку-ралы болуп жатканына кандай ка-райсыз?- Саясый оюндардын куралы бир эле мас-

салык маалымат каражаттары эмес, айрым саясатчылар єздєрї да болуп келет. Чын-дыгында акыркы учурларда бир тараптуу каралаган, же бир тараптуу гана мактаган басылмалар кєбєйдї. Буга албетте тескери кєз караштамын. Журналист журтчулугу бардык жагдайларга теў салмакта караган,

чындыкты гана чагылдырган кїзгї болушу керек. Эгерде айрым саясатчылар єздєрїнїн колунда кандайдыр бир маалымат булагын кармагысы келсе, аны каржылап турса бо-лот. Бирок, ал басылманын журналистте-рине атайын тапшырма берип, «ушундай кылып жазгыла» деп минип алганы туура эмес. Андай болсо, Кыргызстанда ММКнын деўгээли єспєйт. Басылмалар кайсы бир сая-сый топтун куралы болуп гана кала берет.

- ЖК депутаттары кабыл алган «Кылмыш жасагандыгы тууралуу жалган маалымат таратканды-гы їчїн» деп аталган мыйзам дол-бооруна пикириўиз кандай?- Кыргызстанда биз єзїбїз жетишкен эки

нерсени кєздїн карегиндей сакташыбыз ке-рек. Биринчиси, демократиялык багытта бара жаткан жолубузду. Экинчиси сєз эр-киндиги. Бирок, тилекке каршы бизде сєз эркиндиги єтє чексиз болуп кеткендиги кє-рїнїп атат. Кимдир-бирєєлєрдїн їстїнєн жалган айыптарды таккан маалыматтар, макалалар чыгып атат. Ошондон улам де-путаттар жалган маалыматтарды токтотуу їчїн аны таратып жаткандардын акыл-эси-не келишин кїтїп отура бергенде болбой тургандыгына кєздєрї жетти. Ошого бай-ланыштуу ушул мыйзам долбоорун кабыл алып жатышат. Албетте, мунун терс жагы да болушу мїмкїн. Бирок, эгер аны туура колдоно билсек, анда чексиз эркиндикти туура эмес колдонуп аткан журналисттерге пайда гана алып келет. Коомубуздун кооп-суздугуна коркунуч келбей калат.

- Мар мырза, алдыда 1-Май эмгек-чилердин эл аралык майрамына карата элге эмне каалоо айтат элеўиз. Бул майрамдын маани-маўызы бїгїнкї биздин коом їчїн канчалык зарыл болуп турат?

- 1-Май эмгекчилердин майрамын дїй-нєнїн кєптєгєн єлкєлєрїндє єзгєчє шаў менен белгилешет. Май айынын келиши менен адам баласы жаўыча жашоо баштап, жер айдап, эгин эгип, айлана-тегеректи та-залап, айтор тынымсыз эмгектенїїгє єтєт. Тилекке каршы биздин єлкєдє кєптєгєн жылдардан бери карай эле жаздын келиши менен эмгектенїїгє єтпєстєн, ар кандай ба-шаламандыктарды єткєрїїгє гана кам уруп калган адамдар кєбєйдї. Бул мактана турган кєрїнїш эмес. Ошондой адаттардын айынан жашоо-шартыбыз дагы деле оўолбой келе аткандай болууда. Саясат деген нерсе бор-бордон айылдарга чейин барып алды. Мурда саясат менен саясатчылар гана алектенип, башкалар єз кесиптери менен эмгектенип келсе, азыр бардыгы саясатчы. Андыктан эми ошол саясатты артка таштап, кайра-дан эмгектенїїгє єтїшїбїз керек. Эмгек саясатын жїргїзєлї. Ошондо гана биз ар бирибиз єз єлкєбїз їчїн пайдалуу салым кошкон болобуз

- Эмгек саясатын кантип жїргї-зє алабыз?- Муну ар бир адам єзїнєн баштаса эле

жїрє баштайт. Жыйырма жылдан ашуун убакыт жакшы эле бекерпоздукка алдырдык. Ал ортодо бийлик талашкан саясатчылары-быз элибизди да саясатчы кылып бїтїштї. Бирок, жалаў саясат менен мамлекеттин экономикасын, элдин жашоо-шартын оў-доого мїмкїн эмес экендигин билдик. Ан-дыктан эми ар кимдин тилине алданбай, єзїбїзгє тиешелїї жерлерди иштетип, эм-гектенип баштасак эле акырындык менен алдыга жыла баштайбыз. Болбосо, артка карай жол жок калды.

Акинай АЙДАРОВА

2-май, 2014-жыл

4 МАЕК

ММКнын «БЕШ ЄРДЄКЧЇ» ЖУРНАЛИСТТЕРИНЕ КАРШЫ «АНТИ ЄРДЄК» ФЛЕШ-МОБУ ЄТЄТ

Кыргыз журналистикасынын айдыўын-да «имиш» аттуу жаўы терминдин пайда болуп калганына кєптєгєн жылдар болду. Бирок, анын кызыкчылыгы аркада калып, эл аныкталган, так маалыматтарга гана муктаж болуп калганына карабастан, «Беш єрдєк» учуруудан башка журналистика тармагына салым кошо албаган журна-листтер дагы деле толтура. Кызыгы жаш, жаўыдан чыгып келе аткан журналисттер-дин арасында да «имиштен» башы чык-пагандар кєп. Мына ушуга байланыштуу Басма сєз эркиндигинин эл аралык кїнїнє карата «Антиєрдєк» флеш-мобу єткєрїлє турган болууда. Кыргыз журналистикасын-дагы ушак-айыўдардан, жалган маалымат-тардан арылууну кєздєгєн бул флеш-моб 3-май кїнї Журналисттер аллеясында єтєт. Бул иш-чараны «Журналисттер» коомдук бирикмеси, «Жаш журналисттер кыймы-

лы», «Єркїндєє» кыймылы, «Медиа кон-салт» жана «ЖМКны колдоо борбору» коомдук фондулары уюштурууда. Ал иш-чарада символикалык тїрдєгї єрдєктєр єрттєлєт. Мындан улам сєз эркиндигин «єрдєк учуруу» деп тїшїнїп алган журна-листтер кимдердин «єрдєктєрїнїн» сим-воликалары єрттєлїп жатканын єздєрї эле тїшїнїшєт болуш керек. Андыктан жур-налистика тармагында эмгектенип келе аткан бардык кесиптештер Чапаев жана Айни кєчєлєрїнїн кесилишиндеги Жур-налисттер аллеясына келишет деген ой-добуз. Ырас, єрдєк учуруп гана жан бак-кан журналисттердин ал жерден карааны кєрїнїшї кыйын болсо керек. Журналист журтчулугу ушинтип єзїбїздї єзїбїз таза-лабасак, жакынкы жылдарда сєз эркинди-гин биротоло «базар ушак» эркиндигине айлантып алчудайбыз.

ЭЛДИН ЇЛЇШЇ ЭЛГЕ...

- Саламатсызбы Темирбек байке, би-ринчиден єзїўїздї тааныштырып кетсеўиз?- Мен Кылычбеков Темирбек Асанкано-

вич, Жайыл районунун Фёдеровка айылынан келдим. Фёдеровка айылы болсо мурунку Сары-Коо айыл єкмєтїнїн аймагында жай-гашкан. Мурунку “Достук” бириккен дыйкан чарбасынын мїчєсї, 1994-1996 -жылга чейин башкармалык кызмат єтєгєм.

- Сиз кєтєрїп жаткан маселе жєнїн-дє айта кетсеўиз?- Азыркы кїндє Фёдеровка, Жекен, Жоон-

Арык айылдарына тиешелїї мїлктєрдїн мыйзамдарын бузуп, 1021 кишинин менчик їлїштїк пайын жасалма документ менен эл-ден тартып алышты. Бул иш боюнча 2005-жылы 25-октябрда Чїй областтык проку-ратурасы тарабынан иш козголгон. Бирок, аны Чїй областтык прокуратура иш козгоп коюп, аны Жайыл районунун прокуратура-сына жиберген. Жайыл районунун прокура-турасы бул ишти ар кандай шылтоолор ме-нен 9 жолу жабышкан. Бирок, биз акыркы жолу 2012-жылы апрель айларында кайрадан башкы прокурор Салянова Аида Жеўишбе-ковнага кат жазып, токтотулган иштердин баарын жокко чыгартканбыз. Азыркы кїн-дє Чїй областтык прокуратурасына “кайра-дан текшерилсин” деп Аида Салянова буйрук берген. Чїй областтык прокуратурасы бул ишти кайрадан Жайыл районунуна жибе-рип, аякта бул ишти тергєєчї Насипбеков 6 ай кармап, эчтеке жыйынтык чыгарбагандан кийин, биз арыз жазып, кайра Чїй област-тык прокуратурасына, Чїй областынын Чїй ИИБсына алып келгенбиз. Ошондон бери 2012-жылдын июнь айынан бери мына эки жылга жакындап калды Чїй ИИБсы эчтеке иш кылбай кармап жатат.

- Темирбек байке сиздин талабыўыз-ды айтсаўыз?- Менин талабым элдин мїлкїн элге кай-

рып берсин. Себеби, биздин чарбада 28 трак-

тор, 32 машина, 13 эгин чапкан комбайн жана ар кандай техникалар бар эле. Ошолордун барын 1300 сомдон, 1700 сомдон сатылып кеткен. Эмнеге мындай арзан сатылгандын себеби, єкмєттїн 1995-жылкы 442-номери менен негизги фонддун кайрадан баалоону атайын кылбай койгон. Мына бул жєнїн-дє жогорку кеўештин токтому бар, ал жерде “эгерде їлїшкє болгон укугу бузулса, ошону кайрадан кайрып берилсин” деп жазылып башкы прокурорго бекитип беришкен.

- Ошондо бул иштерге кимдер кїнєє-лїї болуп жатат?- Буга кїнєєлїї мурунку башкарма Сатаев

Нурдин Асанбекович, мурунку айыл єкмєтї Жумабаев Нурадил Бейшенович, мурунку агро департаменттин башчысы Исаев Автандил. ОсОО “Жеўиш” агрофирманын президент-ти Шут Александр Сергеевич анан нотариус Бекбаева мына ушул беш киши документ-терди жасап, элдин мїлкїн тартып алышкан.

- Ошол тартып алынган жерлер азыркы учурда кимге тиешелїї?- Ал жерлер азыркы учурда Шут Александр

Сергеевич баарын 1 миллион 600 миўге са-тып алган. Убагында менден кийинки жетек-чи Шатаев Нурдин Асанбекович 23-октябрь 1995-жылкы єкмєттїн 442-номериндеги не-гизги фонддун кайрадан баалоону атайын кылбай койгон. Анткени, 28ден 30 миллион-го баалана турган мїлктї алар 1 миллион 600 миўге сатып жиберген. Жарымын єзї алып жарымын Исаев Автандилге саткан. Ага азыр Шут Александр ээлик кылат.

- Азыр ошол “Жеўиш” агрофирмасы иштеп жатабы?- Ооба, ал азыркы учурда иштеп жатат,

анын жетекчиси Шут Александр. “Жеўиш” агрофирмасында биздин 1021 кишибиз жал-данып иштеп жатат.

- Мындан аркы кадамыўар кандай болот?- Мындан аркы кадамдарыбыз, мына си-

лер аркылуу чындыкты издєє менен бирге ушул ишти ачык элге жазып берсеўер анан ушул ишти аягына чейин єкмєткє укугубуз угулса деген єтїнїч. Бир журналистти биз-ге кошуп, ошол ишти єз кєзї менен кєрїп, элдерден сурап, чындыкты жазып чыксаўар жакшы болот эле. Эў негизгиси чындыкты чыгарып, элге тиешелїї мїлктєрдї элге берїї.

P.S. Ооба, эгемендїїлїктї алганда кєптєгєн кишилер єз кызыкчылы-гын ойлоп, карапайым элдерди алдап, єз курсактарын тойгузушкан. Алар-дын кылмыштары азыркы кїнгє че-йин ачылбай жаткандары бул адам-ды кейитет. Бирок, акыры бардыгы ачыкка чыгып єз ордуна келет деген тереў ишенимибиз бар. Биздин газе-табыз Жайыл районундагы мындай ыплас иштерди аягына чейин илик-теп элдерге жана бийлик єкїлдєрїнє кабарлап турабыз.

(Иликтєєбїздїн жыйынтыктарын ки-йинки сандарыбыздан

окуй аласыўар)

Рахатбек РЫСАЛИЕВ

Кыргызстан эгемендїїлїктї алгандан кийин, мамлекеттик їлїштєрдї менчиктештирїї жїрїп жаткан кезде, кээ бир адамдар элдин їлїштєрїн жасалма документтерди жасап алып, элге тийген їлїштєрдї тартып алган учурлар кездешпей койбойт. Мына ушундай кєрїнїш Чїй областынын Жайыл районунда болгонун Кылычбеков Темирбек байке тастыкталган документтерин кєтєрїп биздин редакция кайрылган.

ЭМГЕК ГАНА АДАМ БАЛАСЫН ИЙГИЛИККЕ ЖЕТКИРЕТ

Биз бала кезде кїн жылымдап жаз мезги-ли келгенден тарта эле айлана-тегерек шаўга бєлєнїп, адамдардын маанайы жаркып, бє-тєнчє бир майрамдагыдай маанай жаркырап турар эле. Айыл жерлеринде айдоо аянттары кудум майрамдык аянтчага окшоп, таў ат-кандан кїн батканча шаўга бєлєнїп турчу. Талаа жумушуна тартылбагандар жок де-генде єзїнїн короосунун тегерек-четин та-залап, чакан бакчасына арыктарды чаап, суу жїгїртїп, таўдан кечке бош болушчу эмес. Мектептин жогорку класстарынын окуучу-лары, ЖОЖдордун студенттери айыл жер-лерине барып колхоз-совхоздорго жардам беришчї. Мунун баары кандайдыр бир мой-нунан байлап алып иштетип жаткандай тїр менен эмес, чын дилинен, чын ниетинен жа-салып жатканы байкалчу. Ага жараша элдин жашоо-турмушу да бардарчылыкта болуп, эртеўки кїнїнєн санааркаган адам болчу эмес. Тилекке каршы ал доордун (СССР) кыйрашы менен єз алдынча мамлекет бол-гон єлкєбїздє мына ушул эмгектенїїнїн майрамдык шаўы жоголду. Єзгєчє акыркы 10 чакты жылдан бери карай жаз айларын эмгек шаўы їчїн кїтпєстєн, дагы кандай башаламандык болуп кетээр экен, дагы ки-миси кандай митинг єткєрїп, кайсыл жол-ду тозуп салаар экен деген кооптонуулар менен тозуп калдык. Мурда бийликке ким-дин келип, кимдин кетип атканы менен иши жок карапайым эл гана эмес, бешиктен бели чыга элек бала да саясатты саймедирей тур-ган болду. Айтор, бир учурда кайнап турчу эмгек саясаты жоголуп, бийлик їчїн гана кїрєшкєн саясат бїтїндєй єлкєбїздї тумоо оорусундай эле каптап алды. Биз менен ка-тарлаш эле эгемендикке ээ болгон Казакстан, Єзбекстан мамлекеттери 1990-жылдардын башында экономикалык жактан биз менен бирдей деўгээлде болуп келсе, арадан 20 жыл єтїп чаўында калтырды. Бул албетте коўшулаш єлкєлєрдє саясый оюндардын аз болуп, эли саясатчылардын куралына ай-ланбастан, жаратмандык иштер менен алек-тенгенинин натыйжасы болду. Дїйнє мам-лекеттеринин таржымалына саресеп салсак, кайсыл мамлекеттин эли тынымсыз эмгек менен алпурушуп аткан болсо, ошол мамле-кеттин экономикасы гїлдєп єнїгїп, элинин жашоосу да жалган дїйнєнїн бейишиндей болуп баратканы байкалат. Ошондон улам эми биз єзїбїзгє-єзїбїз «ушунча жылдан бери саясаттын кара казанын кайра-кайра кайнатып атып, кандай натыйжа таптык?» деген суроону берчї мезгил келип жетти. Кечээ эле биздикиндей абалда турган боор-дош казак эли 20 жылда бизге салыштыр-малуу космостук ылдамдык менен алдыга кетти. Кытай Эл Республикасы экономика-лык кєрсєткїчтєрї боюнча дїйнєдє экинчи орунду ээлеп отурат. Єзбекстан, Тажикстан мамлекеттери да бизди азыр теўине алба-гандай карап турушат. Мунун себеби эм-

неде? Себеби – биз єзїбїздїн ата-бабадан келе жаткан нарк-насилибизди жоготуп, демократиянын эпкини менен Батыштын бардык терс кєрїнїштєрїн єлкєбїзгє ки-йирип алып, аны адатка айлантып, азабын тартып жатканыбызда. Митинг, пикет, жол тосмой, басып алмай єўдїї єнєкєттєр ме-нен биз єзїбїздї єзїбїз «муунтуп» жатабыз. Єзїбїздїн келечегибизди, урпактарыбыздын келечегин туўгуюкка кептеп барабыз. Кеп-теп отуруп жардын кырына алып келдик. Андыктан эми ушул саясатка уттурган 20 жылдан ашуун убакытты сабак катары кабыл алып, мындан ары биримдик, ынтымак ме-нен эмгектенїїчї кез келди. Уюткулуу кыр-гыз эли илгертеден «Эл эмгегин жер жебейт» деп айтып келген. Биз дагы бир жыйырма жылды саясатка уттурсак, анда жаныбызда турган эле Казакстандын караанын да кєрє албай калабыз. Биз кыргыз эли єзїбїздї єзїбїз шылдыўга алып келгендей жалкоо калк эмеспиз. Кыргыз эли илгертен эмгекти сїйгєн эл болгон. Буга биздин кєркєм ада-биятыбыздын оозеки чыгармаларындагы эмгек ырлары бирден-бир мисал. Маселен, «Оп майда» ыры.

«Орой-орой басканыў майда,Ороо толсун оп майда.Кырча-кырча басканыў майда,Кырман толсун оп майда», - деп ырдап

келишкен ата-бабаларыбыз. Бул дыйкан-дардын, жер бетин тытып иштеген эмгек-чилердин ыры болгон. «Шырылдаў» ат-туу ырыбыз бар. Муну жайлоодо тїн ката жылкы кайтарган жылкычы жигиттер ыр-даган. Айтор эмгек ырлары єтє кєп ырдал-ган. Андыктан кыргыз эли илгертеден эле эмгек гана элдин ырыскысы экендигин бил-ген. Советтер союзуна куралганга чейин эле кыргыз эли эмгекти шаўга бєлєп, аны ыр менен айкалыштырганды билген. Андык-тан, кайрадан ошол єзїбїздїн ата-бабалар улап келген эмгектин байрагын кайрадан кєтєрїп, єлкєбїздїн єнїгїшї їчїн эмгек-тенїїнї шаўга бєлєй турган кез келди. Сая-саттын казанында боркулдап кайнап аткан митинг-пикет єўдїї башаламандыктарды тєгїп таштап, анын ордуна ата-бабаларыбыз ырдап келген «Оп-Майда» ырын ырдайлы. Эмгек гана адам баласын ийгиликке жетки-рет. Эмгек гана єлкєнї кїчтїї кыла алат.

ФЕРМЕРЛЕРГЕ ЖАНА АЙЫЛ ЧАРБА АЗЫКТАРЫН КАЙРА ИШТЕП ЧЫГУУЧУЛАРГА 3 МЛРД СОМДОН АШУУН КРЕДИТТЕР БЕРИЛДИ

Бїгїнкї кїнгє карата “Айыл чарбасын каржылоо-2” долбоорунун алкагында рес-публиканын фермердик чарбаларына, айыл чарба азыктарын кайра иштетїїчїлєр-гє 3 млрд 3 млн 64 миў сом жалпы суммадагы 9 799 жеўилдетилген кредит берилди.

Учурда аймактар боюнча кредит берїїнїн абалы тємєнкїчє:Чїй облусу - 1 771 кредит 759 021,0 миў сомго.Ысык-Кєл облусу - 1 396 кредит 367 409,0 миў сомго.Талас облусунда 1 074 кредит 309 912,0 миў сомго. Нарын облусунда 976 кредит 255 373,0 миў сомго.Ош облусунда 1 732 кредит 502 938,0 миў сомго.Жалал-Абад облусунда 2 016 кредит 582 155,0 миў сомго. Баткен облусунда 834 кредит 226 256,0 миў сомго.Муну менен биргеликте єлкє боюнча єсїмдїк єстїрїїгє жалпы суммасы 298 281,5

миў сомду тїзгєн 1 255 кредит, мал чарбачылыгын єнїктїрїїгє 2 452 225,0 миў сом-го 8 498 кредит бєлїнїп берилген.

Урук себїї, мал єстїрїї чарбалары жана айыл чарба кооперативдери 252 558,0 миў сомдук 46 кредит алышты.

2-май, 2014-жыл

5

МАДАНИЯТ ЖАНА ЄКЇРЇК

Єткєн аптада жалпы журтчу-луктун кєўїлїн жапырт бурган бир окуя болуп єттї. Аны теледен жана интернеттен кєрїп отуруп, бир чети таў калсак, экинчи жагы-нан жаканы кармадык. Таў калып, жаканы кармаганга олуттуу эле дегидей себеп болду: маданият-ка кїйєм, коргойм деген жакшы ниети бар жоон топ эркек Єкмєт їйїнє “Эсил кайран, маданият, эми кайдан кєрєйїн” деп, тамаша же азил эмес, кадимки эле єкїрїк-ый менен боздоп келишсе боло-бу... Колдор бєйрєктє, кєздєрдє болсо чолок жаш дегендей. Алар єўгїрєгєн єкїрїктї Єкмєт їйїнє жеткенден кийин да бир нече мї-нєткє “чоюшту”.

Эми эмне їчїн таў калдык де-ген сєзгє келели. Таў калтырга-ны - ошол маданиятты сактайлы жана коргойлу деген жакшы ниет же адал демилге эмес, ошол ниет-демилгени азыркы бийликтин ку-лагына жеткирїїнїн ыкмасы же формасы болду. Эске тїшїрєлї-чї: Єкмєт їйї, анын жанындагы жоон топ журналисттер, ошо маал-да алыстан їн салып, єўгїрєгєн єкїрїк менен боздоп келе жаткан жоон топ маданият ишмерлери…

Аларды карап туруп, денеси їрк-кєн, дагы эмне болуп кетти деп элейген эл-журт… Ырасын айта-лы - єтє эле копол кєрїнїш бол-ду. “Маданият майданына тиешем бар” деп санаган жигиттерибиз-дин ошол жоругу, тилекке каршы, тескери эффект жаратты. Кандай караганда деле коошпогон, єтє эле осол, орунсуз окуя кєз алдыга тартылды.

Кудай бар, ошол протестти, ошол нааразылыкты коомчулукка жеткирїїнїн кєп эле формалары, ыкмалары бар эле. Коллективдїї кат, пикет, пресс-конференция, ал да аз болсо ачкалык, нааразылык маршы, д.у.с. Керек болсо мамле-кет башчысына кирип, арай кєз чарай сєз айтып, андан соў єкмєт башчысына барып, алка-жакадан алып, спикерди тєбєлєп деген-дей. Бирок єкїрїк... Ошол кїнкї истерика, єлїк єлгєнд]кї єкїттїї жосунду тирїїлєй жасоо, экстре-мизм…

Ырас, азыркы бийликке наара-зы боло турган, кадр саясатындагы караманча алгылыксыз иш-ара-кеттерди сынга ала турган себеп-тер толмок тургай, ашып-ташып кетти. Кайда караба, жанды ка-

шайткан компетентсиздик, саясий фракциялардын єз ара “соода-са-тыгы”, Ак їйдєгї саясий Дордой, регионалисттердин Баткен базары.

Адилеттик їчїн айта кетели: єў-гїрєгєн єкїрїккє єбєлгє болуп, биздин жигиттердин жинин кел-тирген, кыжырына кайнаткан ма-селе - маданият тармагынын ба-шына Камила Талиеванын келгени болду. Чынын айтсак, кантсе да ма-даният тармагына далайдан бери аралашып, бир чети жазуучу, экин-чи чети драматург катары кєрїнїп калган Султан Раевди орун бошо-туш їчїн ачыктан-ачык “жыга ча-буу” кєп эле кишиге жаккан жок. А бирок ошол нааразылыкты билдирїї їчїн ансыз да эки колу жакасында турган (айрыкча кєз кєрїнєє ушаланып бара жаткан Украина менен аннексияланган Крымдан кийин) калайык-калкты караманча маданиятсыз, жосунсуз жорук менен їркїтїїнїн эч бир зарылдыгы жок эле деп ойлойм. Чакалайдын чак тїшїндє мамле-кетибиздин символу болгон Єкмєт їйїнє келип ый жасаган, єкїрїк салган адамдардын жосуну бери болгондо талаш туудурган нерсе болду.

Эми маданиятыбыздын маселе-лерине келели. Жан кашайткан ма-селелер чынында да арбып кетти. Маселен, опера театры єтє кыйын акыбалда. Кемпирдин ыштанын-дай чаар-ала матага жазылган ке-синди кулактандыруулар шамалга тим эле “чоў жеўишке” жеткенсип желбирейт. Эч кандай эстетикасыз чампаланган жарнак-кулактанды-

руулар кайран театрыбыздын ке-бете-кешпирине же бир жарашса-чы. Кечкисин карасаў, ээнсиреген театр караўгынын кучагына батып, элсиз эўгирейт. Орус драма теат-ры болсо жегичтер менен крими-налдардын айынан кебетеси би-ротоло кетип бїттї. Айрыкча ага жабыштыра салынган бир эмес, їч кафе маданият сарайынын эмес, кадимки “колхоз” клубунун бел-гисин берїїдє. Биздин “ишкерлер” эми опера театрына, керек болсо Ак їйгє да жабыштыра там салып, кафе менен ресторандарга бизди “тундура” турган сыяктуу.

Айтор, айта берсек арман кєп. Жогоруда биз кеп кылган наара-зылык акциясынын бир эле жак-шы жагы болду - канткен менен маданиятыбызга жаны кейиген

адамдарыбыз арабызда арбын. Канткен менен дымактуу жаш-тарыбыз, маданият майданында кєзгє кєрїнгєн бир иш жасап кет-сем деген таланттуу инсандарыбыз четтен чыгат. Демек, уучубуз кур эмес. Келечегибиз, кудай буюрса, бар. Бир эле каалоо - маданият-сыздарга маданияттын єрнєгїн кєрсєтсєк. Экстремизмдин эч бир формасына жол бербей, элди їркї-тїп, жаман жоруктан алыс болсок. Анткени биз - маданияттын адам-дарыбыз. Демек, башкалар бизди карап єзїн алып жїрсїн, бизден таалим алсын.

“Жакшыга жанаш бол, жаман-дан азат бол” деген накыл сєз ошондон улам жаралган эмеспи.

Осмонакун ИБРАИМОВ, “Азаттык”

Маданиятты коргоо, сактоо жана ага кам кєрїї - мамлекеттин эле эмес, жалпыбыздын жарандык милдетибиз, мында эч бир талаш жок. Ошону менен бирге, маданиятты коргойм деген азаматтардын єзї да маданияттуу болушу, маданиятсыздарга адеп менен ахлактын, жакшы жосун менен таасын тарбиянын їлгїсїн кєрсєтє жїрїїсї ар дайым милдет экени айтпаса да тїшїнїктїї иш го. Улуу философ Карл Маркстын кара кылды как жара айткан сєзї бар: “Тарбиячы адегенде єзї тарбиялуу болушу керек”…

КР СОТТОР КЕЎЕШИ СУДЬЯ А.КАМБАРАЛИЕВАНЫ МЄЄНЄТЇНЄН МУРДА КЫЗМАТЫНАН БОШОТУУ ТУУРАЛУУ ЧЕЧИМ КАБЫЛ АЛДЫ

КЫРГЫЗСТАН ТЫШКЫ ИШТЕР МИНИСТРЛИГИ УЛУУ БРИТАНИЯНЫН ЭЛЧИСИНЕ НОТА ТАПШЫРДЫ

Кыргызстандын Соттор кеўеши ушул жылдын 24-апрелинде Бишкек шаарындагы Октябрь райондук сотунун судьясы Айнура Камбаралиеваны мєєнєтїнєн мурда ээлеген кызматынан бошотуу тууралуу чечим ка-был алды, деп билдирди бїгїн, 30-апрелде аталган Кеўештен АКИpress агенттигине. УКМКнын маалыматы боюнча, 2013-жыл-дын ноябрь айында УКМКнын Антикорруп-циялык кызматы тарабынан Октябрь район-дук сотунун судьясы А.Камбаралиеванын мыйзамсыз дайындалышы тууралуу мате-

риалдар Судьялар кеўешине жєнєтїлгєн.Материалда айтылгандай: «Мунун себе-

би, КР президентине караштуу сот акыйка-ты боюнча Улуттук кеўештин сунушунун негизинде, КР президентинин 2007-жыл-дын 29-августундагы жарлыгы менен судья Камбаралиева ишиндеги кемчилиги їчїн ээлеген кызматынан мєєнєтїнєн мурда бо-шотулганы тууралуу маалыматтар болду». Бирок, УКМКнын материалдарында кєрсє-тїлгєндєй, 2010-жылдагы окуядан кийин, КР президентинин 2010-жылдын 11-ав-густундагы жарлыгы менен Камбаралиева мурунку ээлеген кызматына кайрадан да-йындалып, бул кызматты ээлеши КР «КР судьяларынын статусу жєнїндє» 17-бере-несинин 3-бєлїмїндєгї 2-пунктуна каршы келген. Аталган берене боюнча кемчилиги-нен улам мурда ээлеген кызматынан бошо-тулган судья КР жергиликтїї сотунун судь-ясы болуп дайындала албайт.

Учурда КР Соттор кеўеши тарабынан Бишкек шаарынын Октябрь райондук соту-нун судьясы Айнура Камбаралиеваны мєє-нєтїнєн мурда ээлеген кызматынан бошо-туу тууралуу чечим чыгарылды.

Кыргызстандын Тышкы иштер министр-лиги 30-апрелде КРдеги Улуу Британиянын элчиси Джудит Фарнвортго нота тапшырып, анда биргелешкен кызматташтыкка болгон даярдыгын жана мыйзамсыз чыгарылган активдерди тоўдуруу жана кайтарып алуу маселелери боюнча кылмыш жоопкерчили-ги жаатында активдїї кызматташуу даяр-дыгын билдирди.

Дїйнєлїк ММКларда жана Улуу Британия менен Тїндїк Ирландиянын Биргелешкен

Королдугунун єкмєтїнїн сайтында жазыл-гандай, Улуу Британия украиналык корруп-ционер делген адамдар уурдап чыккан кара-жаттарды издєєдє жардам кыла баштаган. 2014-жылдын 29-апрелинде Улуу Британия-нын Олуттуу алдамчылык менен кїрєшїї боюнча Башкармалыгы 23 млн АКШ дол-ларлык активдерди тоўдуруу жана иликтєє боюнча иштерди баштаганын билдирген.

«Буга байланыштуу Министрлик Кыр-гыз Республикасынын К.Бакиевдин кыл-мыштуу режимине тиешелїї жана кыргыз соту тарабынан соттолгондорду кылмыш жоопкерчилигине тартуу, баш паанек бер-бєє, мыйзамсыз чыгарылган активдерди тоўдуруу жана кайтарып алуу жаатында Улуу Британия тарабынан убагында жооп болбогонуна тереў нааразычылыгын бил-дирет», - деп министрликтин билдирїїсїн-дє айтылат.

Анда белгиленгендей, Кыргызстан ТИМ британ тараптын кош стандарттуулугуна таў калуусун билдирип, адилеттїїлїк талабын эске алуу менен британ тарап дал ушун-дай аракеттерди Максим Бакиевдин жана анын жакындарынын каражаттарын тоў-дуруу боюнча активдїї аракеттерин кєрєт деп їмїттєнєт.

Акинай АЙДАРОВА

2-май, 2014-жыл

6 УКУК

ЖЕРГИЛИКТЇЇ КЕЎЕШТИН ДЕПУТАТТАРЫ УКУГУЎАРДЫ

БИЛИП АЛГЫЛА!

Суроо:

Жергиликтїї кеўештин депутаттарынын ыйга-рым укуктары кандай?

Жооп: Кыргыз Республикасынын

«Жергиликтїї єз алдынча баш-каруу жєнїндє» мыйзамынын 21-беренесинин 1-пунктуна ыла-йык жергиликтїї кеўештер - ушул Мыйзам, шайлоо жєнїндє жана жергиликтїї кеўештердин депу-таттарынын статусу жєнїндє мый-замдар менен белгиленген тартип-те 4 жылдык мєєнєткє тїзїлїїчї жергиликтїї єз алдынча башка-руунун єкїлчїлїктїї органдары. Кыргыз Республикасынын «Жер-гиликтїї єз алдынча башкаруу жє-нїндє» мыйзамынын 31-беренеси-нин 2-пунктуна ылайык

Шаардык, айылдык, райондук кеўештин сессиясында тємєнкїдєй маселелер чечилет:

1) жергиликтїї маанидеги ма-селелерди башкаруунун тартибин белгилєє;

2) жергиликтїї бюджетти жана анын аткарылышы жєнїндє от-чётту бекитїї, ошондой эле бюд-жеттин аткарылышынын жїрїшї жана бюджеттен тышкаркы фонд-дордун пайдаланылышы жєнїндє маалыматты угуу;

3) аймакты социалдык-эконо-микалык жактан єнїктїрїїнїн жана калкты социалдык жактан коргоонун программаларын беки-тїї жана алардын аткарылышын контролдоо;

4) жергиликтїї салыктарды, жыйымдарды жана жеўилдиктер-ди киргизїї, ошондой эле Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын-да каралган учурларда алар боюн-ча ставкаларды аныктоо;

5) жергиликтїї жамааттын му-ниципалдык менчигин пайдала-нуунун жана ага ээлик кылуунун тартибин аныктоо, анын ичинде муниципалдык менчиктин объ-ектилерин менчиктештирїї прог-раммаларын бекитїї жолу менен аныктоо, муниципалдык менчик-тин пайдаланышына контролду ишке ашыруу;

6) жергиликтїї єз алдынча баш-

каруунун тиешелїї аткаруу орга-нынын иши жєнїндє отчётту угуу;

7) мыйзамдарда белгиленген учурларда депутаттардын ыйга-рым укуктарын мєєнєтїнєн мур-да токтотуу;

8) жергиликтїї жамааттын ус-тавын бекитїї;

9) тиешелїї мамлекеттик бий-лик органдарына киргизїї макса-тында администрациялык-аймак-тык тїзїлїш боюнча сунуштарды иштеп чыгуу;

10) кеўештин тєрагасын, анын орун басарын шайлоо, аларды кызмат орундарынан бошотуу, кеўештин тєрагасынын Кыргыз Республикасынын мыйзамдары-на карама-каршы келїїчї чечим-дерин жокко чыгаруу;

11) кеўештин регламентин ка-был алуу;

12) єз чечимдери аткарылышы-на контролдук кылуу;

13) Єкмєт тарабынан аныкта-луучу типтїї ченемдердин неги-зинде жергиликтїї єз алдынча башкаруунун аткаруу органынын штаттык сан-эсебин жана тїзїмїн бекитїї;

14) муздак сууну, канализация-ны, жылуулук менен камсыз кы-лууну пайдалангандык, ошондой эле Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык катуу ти-ричилик таштандыларын жыйна-гандык, ташып чыгаргандык жана жок кылгандык їчїн тарифтерди бекитїї;

15) алкоголдук ичимдиктер-ди жана тамеки буюмдарын са-туунун, ырым-жырымдарды єт-кєрїїгє тыюу салганга чейинки чектєєлєрїн аныктоо;

16) ирригациялык тармактар-ды, їйдєгї жана їй жанындагы участкаларды кїтїїнїн тартибин аныктоо;

17) жергиликтїї жамааттын ус-тавына жана Кыргыз Республи-касынын мыйзамдарына ылайык башка маселелерди чечїї.

Айылдык кеўештердин сессия-ларында кошумча иретинде тємєн-дєгїдєй маселелер чечилет:

1) айыл єкмєтїнїн башчысын шайлоо;

2) ушул Мыйзамда белгиленген тартипте айыл єкмєтїнїн башчы-сына ишенбестик билдирїї;

3) тиешелїї район їчїн мый-

замдарда базалык ставканын ба-засында эсептелген айыл аймагы їчїн белгиленген жер салыгынын жалпы суммасынын чегинде топу-рактын бонитетинин баллдарын эсепке алуу менен айыл чарбасы-на жарактуу жерлерди пайдалан-гандык їчїн салыктын жиктелген ставкаларын аныктоо;

4) Айыл чарбасына жарактуу жерлердин Мамлекеттик фонду-нун ижарага берїїнїн тартибин аныктоо;

5) талап кылынбаган жана пай-даланылбаган жайыттарды пай-далануу.

Суроо:

Жергиликтїї маанидеги иштерге кайсыл иштер кирет?

Жооп: Кыргыз Республикасынын

«Жергиликтїї єз алдынча баш-каруу органдары жєнїндє» мый-замынын 18-беренесинин 1-пунк-тунда жергиликтїї єз алдынча башкаруу органдарынын кара-магына жергиликтїї єз алдынча башкаруунун тємєнкї маселелери таандык кылынат:

1) тиешелїї аймактын эконо-микалык єнїгїшїн камсыз кылуу, ошондой эле инвестицияларды жана гранттарды тартуу;

2) муниципалдык менчикти башкаруу;

3) жергиликтїї бюджетти тїзїї, бекитїї жана аткаруу;

4) калкты ичїїчї суу менен жаб-дуу;

5) калктуу конуштарда канали-зация жана тазалоочу курулма-лардын тутумунун ишин камсыз

кылуу;6) калктуу конуштардагы му-

ниципалдык жолдордун иштешин камсыз кылуу;

7) жашты пайдалануудагы жер-лерге жарык берїїнї уюштуруу;

8) кєрїстєндєрдїн иштешин жана ырасым кызматтарынын кєр-сєтїлїшїн камсыз кылуу;

9) жалпы пайдалануудагы жер-лерди кєрктєндїрїї жана жашыл-дандыруу;

10) парктардын, спорттук ку-рулмалардын жана дем алуу жай-ларынын иштешин камсыз кылуу;

11) турмуш-тиричилик калдык-тарын жыйноону, ташып кетїїнї жана керектен чыгарууну уюш-туруу;

12) муниципалдык транспорт-тун иштешин камсыз кылуу жана калктуу конуштардын чегинде коомдук транспорттун иштешин жєнгє салуу;

13) жергиликтїї маанидеги та-рыхый-маданий мурастарды кор-гоо жана пайдалануу жагындагы контролдоо;

14) жергиликтїї маанидеги ки-тепканалардын ишин уюштуруу жана камсыз кылуу;

15) жер пайдалануу эрежеле-рин белгилєє жана шаар куруу ме-нен архитектуранын ченемдерин жана эрежелерин сактоону кам-сыз кылуу;

16) тиешелїї калктуу конуш-тун аймагында жарнакты Кыргыз Республикасынын мыйзамдары менен белгиленген тартипте жай-гаштыруу;

17) коомдук тартипти сактоого кємєктєшїї;

18) элдик кєркєм чыгармачы-лыкты єнїктїрїї їчїн шарттар-ды тїзїї;

19) бош убакытты єткєрїїнї уюштуруу їчїн шарттарды тїзїї;

20) балдар жана жаштар менен иштєє боюнча иш-чараларды жї-зєгє ашырууну уюштуруу;

21) дене тарбиясын жана масса-лык спортту єнїктїрїї їчїн шарт-тарды камсыз кылуу;

22) єзгєчє кырдаалдардын ал-дын алууга жана кесепеттерин жоюуга кємєктєшїї.

Суроо:

Айылдык кеўештин сес-сияларына катышканга укугубуз барбы?

Жооп: Жергиликтїї кеўештин сессия-

лары коомчулук їчїн ачык. Ар бир жаран жергиликтїї кеўеш тара-бынан бекитилген регламентке ылайык сессияларга катышууга укугу бар.

Жергиликтїї кеўеш, эгерде ка-ралуучу маселе мыйзамдарга ыла-йык мамлекеттик сырга таандык болсо, жабык сессияны єткєрїї жєнїндє чечим кабыл ала алат.

Жергиликтїї кеўеш сессия-лардын датасы жана кїн тартиби жєнїндє жарандарды алдын ала кабардар кылуу боюнча бардык чараларды кєрїїгє, алардын сес-сияга кириши їчїн бардык шарт-тарды тїзїїгє, ошондой эле кєрїл-гєн чаралар тууралуу жергиликтїї жамаатка маалымдоого милдеттїї.

Акжолтой БАЗАРОВ Укук жана бизнести єнїктїрїї фондунун

Жергиликтїї ачыктуулук жана кызматташуунун

демилгеси» долбоорунун консультанты

Укук жана бизнести єнїктїрїї фондунун жана Борбор Азиядагы Евразия Фонду тарабынан «Жергиликтїї ачыктуулук жана кызматташуунун демилгеси» долбооруy USAIDдин каржылоосу аркылуу иш жїзїнє ашып жатат. Бул долбоор республикабыздын Нарын жана Жалал-Абад облустарында ишке ашырылып жатат. Долбоордун алкагында жергиликтїї элге муниципалдык жана мамлекеттик кызматтар, алардын сапаты, муниципалдык жана мамлекеттик кызматтарды алууда чыккан тїшїнбєстїктєргє байланыштуу кєйгєйлєр боюнча ооз эки, кат тїрїндєгї юридикалык консультацияларды, соттон тышкаркы кызыкчылыктарды коргоо кызматтарын, топтук кеўештерди жана семинар-тренигдери кєрсєтїлїп келїїдє. Бул ирет долбоордун алкагында суроолорду берїїнї чечтик.

2-май, 2014-жыл

7ИЙГИЛИК

Райондогу жаштардын де-милгеси менен Кара–Суу айы-лындагы Шапак Рысмендеев мектебинде окуучулар арасын-да футбол боюнча турнир бо-луп єттї. Аталган турнирге 6 команда катышып єз ара кїч сынашышты. Жеўген команда-ларга кубок, акчалай сыйлыктар жана 20 футболдук футболкалар тапшырылды.

25-апрель кїнї Райондук Эмгек, миграция жана жаштар бєлїмї жана райондун жашта-рынын демилгеси менен єспї-рїмдєр арасында кыргыз эли-нин улуттук оюну болгон ордо боюнча турнир єткєрїлдї. Тур-нирге райондун айылдарынан жети команда жана Нарын шаа-рынан бир команда келип кїч сынашышты. Турнирдин же-ўїїчїсї болуп Нарын шаары-нан келген команда жеўип алса экинчи орунду Ормон-Хан айы-лынан келген команда алды. Ал эми їчїнчї орунду Семиз-Бел айылынан келген команда камсыз кылды. Турнирдин де-мєєрчїсї Эмгек, миграция жана жаштар бєлїмї СДПК саясий партиясы жеўїїчїлєргє кубок жана акчалай сыйлыктар ошон-дой эле грамота, ыраазычылык каттары тапшырылды.

КОЧКОР РАЙОНУНДА СПОРТ МЕЛДЕШИ БОЛУП ЄТТЇМЕЛДЕШИ БОЛУП ЄТТЇРЕАЛ МАДРИД-БАВАРИЯ=4-0

ЧЕЛСИ-АТЛЕТИКО=1-3

Оюндун алгачкы мїнєттєрїндє королдук клубду алдыга сїрєп чыккан Серхио Рамос, Мюнхендик "Баварияны" ири эсепте кєптєн бери эч бир каманда ута электигин айтып бул нерсени "Реал" командасына гана таан-дык экендигин далилдеди, ал эми португал-дык Криштиано Раналдо мен ойлогом, бул каманда менен биз конокто ойнодук ошон-дуктан ушунча коп гол киргиздирип жибе-рет деген ойдо жок болчу, бирок футболдо баардыгы болот ошондой эле биз дагы бул оюнда ото жакшы оюн кєрсєттїк, биз фи-налга татыктуу чыктык десем жаўылыш-пайм, финалда ойногон эки команданын теў элїї пайыздан элїї пайызга мїмкїн-чїлїктєрї бар, биз буга чейин жакшы оюн кєрсєтїп келдик мындан аары дагы кєрсє-тєбїз жана Европанын мыкты командасы экенибизди далилдейбиз.

Челсинин командасынын машыктыруучу-суў Жозе Мауриньо єзї айткандай менин командамда чыныгы чабуулчу жок , бул сєз туура чыгып Мадриддик "Атлетико" финал-дык жолдомону илип кетти.

ФИНАЛЭштадиу ду Бенфика - Лиссабон

24.05.2014 - (19:45 жергиликтїї убакыт менен) "Реал" менен "Атлетико" беттешет

ЖЕРГЕ ОКШОШ ДАГЫ БИР ПЛАНЕТА БАЙКАЛДЫ

КЫТАЙДА БЕЛГИСИЗ ДИНОЗАВРЛАРДЫН ЭМРИОНДОРУ ТАБЫЛДЫ

НЕПАЛДАГЫ БАЛ ЧОГУЛТУУ

Астрологдор дагы бир планета ачыш-ты. Алардын сєзї менен ал планета жерге окшош болуп чыкканын айтышат. Плане-таны” Кеплер-186 f” деп атап коюшту. Ал жакта єтє суук эмес, єтє ысык эмес жана ал жактагы суу жердикине караганда суюк экендиги далилденди. Ал жакта тирїї ор-ганизмдерди єстїрїїгє мїмкїнчїлїктєрї да каралып жатат.

Кытайда 500 миллион жылдан ашкан белгисиз 140 динозаврлардын эмбриондо-ру табылды. Джеймс Шуффбауэр башында турган Миссурий университетинин изил-дєєчїлєрї изилдеп чыгышкан. Белгисиз эмбриондор Кембрий эпохасында єткєн. Бул эмбриондор кичине болушканы маа-лым болду.

Дїйнє жїзїнє белгилїї Британдык сї-рєтчї Эндрю Ньюи, Гунг уруусу бирден бир коркунучтуу жумуш болгон, кыйынчылык менен алынган бал чогултуу менен алек бо-луп жаткандарды сїрєткє тарткан.

Êðèøòèàíî Ðàíàëäî ëèãà ÷åìïèîíäóãóíäà 3-æîëêó ðåêîðäóí êîéäó.

Àðüåí Ðîááåí ºç æåðèíäå "Ðåàë Ìàäðèòòè" òîçîêòî ê¿ò¿ï àëàì äåãåí ñºç¿íº òóðãàí æîê

«ЛЕНГИДРОПРОЕКТ» ЖОГОРКУ НАРЫН, АКБУЛУЎ ГЭС КАСКАДЫНЫН НЕГИЗГИ КУРУЛУШТАРЫНА ИНЖЕНЕРДИК ИШТЕРДИ БАШТАДЫ

«Ленгидропроект» ААКы (Санкт-Петер-бург шаары) 20-апрелден баштап Акбулуў ГЭСи, Нарын ГЭС-1ге негизги курулушта-рына талаа инженердик-иликтєє иштерин баштады. ГПИ «Кырызгипрозем» курулуш башкы пландын негизинде талаа иштерин баштады. ТЭОнун негизинде курулуштун даярдык этабынын биринчи кезекте тур-ган объекттер боюнча жумуштар жасалды.

Вахталык турак-жайларды куруу боюн-ча иштер улантылууда, тємєнкї объекттер боюнча курулуш-монтаждык иштер аякта-ды: вахталык шаарчанын КППсы, админист-рация имараты, 50 орундуу командировкага жиберилген адистердин 2 мейманканасы; башкармалар їчїн 4 мейманкана, 170 ки-шилик ашкана, жумушчулар їчїн 124 орун-дуу жатакана, 27 кишилик ИТР їчїн жата-кана, дїкєн.

Ошондой эле колдонууга подстанциялар, жабдыктар киргизилип, бетон заводунун монтажы жасалып, курулуш материалдарын алуу иштери жїрїїдє. Бїгїнкї кїндє Нарын ГЭС-1дин жолдорун куруу, ичїїчї суу куду-гуна электр зымдарын тартуу, техникалык суу сактагычы, материалдык-техникалык складдын, кранга аянтчанын курулуш иш-тери улантылууда. Жай мезгилинде бардык иштер тездетилет. Ошондой эле Жогорку-Нарын ГЭС каскадындагы башка жумуш-тар їчїн подрядчиктерди табуу максатында ачык конкурстар єтїїдє.

2-май, 2014-жыл

8 ЫР ДЇЙНЄ

Аскат МУСАБЕКОВ ырчы:

88 ЫР ДЇЙНЄЫР ДЇЙНЄ

Аскат

“КОНЦЕРТТЕ НЕГИЗИНЕН ЖАЎЫ ЧЫГАРМАЛАРЫМ ЖАЎЫРАТ”

“КОНЦЕРТТЕ “КОНЦЕРТТЕ НЕГИЗИНЕН ЖАЎЫ НЕГИЗИНЕН ЖАЎЫ ЧЫГАРМАЛАРЫМ ЧЫГАРМАЛАРЫМ ЖАЎЫРАТ”ЖАЎЫРАТ”

- Арыбаўыз Аскат байке. Сизди жана бизди байланышты-рып жаткан сиздин чыгармачылыгыўыз, анын ичинен жакын-да концерт берип жатыптырсыз ошол боюнча кененирээк айтып кетсеўиз? -14 жана 15-майда кыр-

гыз улуттук филармония-сында буюрса эки кундук концерт уюштуруп жатабыз. Буга чейин эки жыл мурун концерт бердим эле. Бул кон-церт єзгєчє болот, азыркы учурда суроо талап кєбєйїп, концертти жогорку деўгээл-де берип, чыгармачылыгым-ды дагы бир тепкичке кєтє-рєйїн деген ой менен ушул концертти уюштуруп жата-быз. Концертимди Бишкек шаардык эл аспаптар оркест-ри, мамлекеттик камералык оркестр дагы коштогону ту-рат. Мен єзїм дагы ар кыл багытта єнєрїмдї кєргєзє-йїн деп, классикалык жанр-дагы ырларды ырдайын деп турам. Концертибизди бий-чи кыздарыбыз дагы кошто-мокчу. Ал эми концерттик номерлеримде жаўы чыгар-маларым жаўырат, токсон пайыз жаўы чыгармалар бо-лот деп, айта алам. Бул кон-цертте жаўы альбомум дагы чыгат, эми элге чыныгы са-паттуу концерт бере алабыз деген ойдомун.

-Азыркы учурда кєп концерттер єтїп жатат, ырчылар жеке концерт деп атап, кєбїнчє сах-налаш достору ме-нен єткєрїп коюп жатат да, кїйєр-мандарыўыз сизден кандай жаўы нерсе-лерди кїтєт?

- Мен чыгармачылыкта кєп эле адамдар менен жак-шы мамиледемин, биз дагы эў жакшы мыкты- мыкты деген ырчыларды чакы-рабыз, алар жєн эле конок катары ырдап келип кетип калбайт. Мен ар бир ырдай турган ырчы менен дуэт, трио ырдайын деп турам, келе турган конок ырчылар менин чыгармачылыгыма байланыштуу єнєрлєрїн элге тартуулайт .

- Биз билебиз сиздин ємїрлїк жубайыўыз дагы чыгармачыл адам, бул концерти-ўизге жубайыўыздан башка дагы кимдер колдо кєрсєтїп жа-тат?- Концертиме жардам

кылып колдо кєрсєтїп жат-кан Алтынбек Максїтов фи-лармониянын башкы режис-сёру, ал эми продюссерлик кылып жаткан Жыргалбек Шакиров десем болот. Бул эки адам бириккен жерде жакшы жыйынтык чыгат деген ойдомун.

- Токтогул Сатылганов атабыздын чыгарма-лары элге кеўири жет-пей жатканы деги эле Токтогул жылы сиздин оюўузча кандай єтїп жатат? -Азыркы учурда буга баа

бериш жана анализ кылыш эрте деп ойлойм , жыл ай-лана элек. Токтогул жылы деп жатат, бул нерсеге ар-налган канча деген иш ча-ралар єтїп жатат. Токтогул жумалыгы да єттї, Токтогул атаны башкы ролдо Элмир-бек Иманалиев ойногон, фи-лармонияда тєрт жїз артист катышкан чоў концерт бо-луп єткєнїнє кїбє болдук. Бул шаардагы гана иш чара-

лар дагы да ушул нерселер-ди улантып айыл жергеле-ринде кечелер уюштурулат болуш керек .

- Єткєн жумада Ками-ла Талиева маданият министри болгонуна нааразы болушкан ма-даният кызматкерле-ри єкмєт имаратынын алдына єкїрїп келиш-ти. Сиздин бул кєрї-нїшкє жеке кєз кара-шыўыз?- Мен эми ырчы ката-

ры ырымды ырдап жїргєн адаммын, анча мынча нер-сеге кєўїл деле бурбайм. Мїмкїн ал киши жакшы иштеп кетер, мїмкїн чын эле иштей албай калаар. Мен ал адам жєнїндє эч нерсе деп айта албайм. Не-гизинен єткєндєгї маданият ишмерлери єкїрїп чыкканы бир чети туура болду, алар-дын ой максаты министрди жумуштан кетириш керек эмес эле. Ошол биздин ма-даниятка болгон єкмєттїн мамилесине, кєўїл бурбай каражат болбой жатканы-нан болуш керек , негиз ма-даниятка кєўїл бурмайын-ча мамлекет єспєйт. Жаўы єкмєттїн курамындагы эже-биздин платформасында бир дагы маданият жєнїндє иш-чарасы жок экен, мени ошол нерсе єкїндїрєт.

- Элдер « аларга эмне жетпейт, кинону тартпай эле койбойбу» деп ич ара сєз кылып жатышат. Ар бир адам баардык ишти єзї їчїн кылат бирок, булар кыргыз-га таандык нерсе, мындай ойдон алыс болушубуз ке-рек. Мына биз чет элге чы-гып кєрїп жатабыз, чет эл-диктер алардын маданиятка кылган мамилесин кєрїп ушунчалык таўданасыў.

- Маданият кызмат-керлерине сыйлык-тардын баш аламан берилип жатышына кандай карайсыз?- Албетте бул нерсени єтє

этият, кылдат караш керек деп ойлойм. Чындыгында сыйлыктарды алган адам-дар татыктуу эле. Бирок, ал-бай калгандар да болуп жат-пайбы. Менин оюмча бир гана кишини айта алам, кыр-гыздын комуз устасы, Кыр-гызстандагы концерттерге чертилчї комуздарды, Кыр-гызстанда эки гана адам жа-сайт, єзї дагы комузду єтє жакшы черткен, алардын бири Намазбек Уралиев. Бул кишинин комузу жеке эле кыргызда эмес, дїйнє-нї кыдырып жїрєт . Айта-йын дегеним, ошол киши-нин эмгеги акталбай, наам берилбей жїрєт, ошого мен абдан єкїнєм . Билбейм, бул агайыбыз казактарга барып домбура чапса абдан сый урматка ээ болмок. Мада-ният министри ошол адам-дын баркына жетпей жатат. Комузду бул адамдан Сама-ра Токтокунова эжебизден баштап, кичинекей комуз-чуларга чейин алат. «Жоо-ну сайса эр сайды аты калды Манаска» дегендей, кєшєгє артындагы адамдар калып жатат. Бул нерсе мени эле эмес кєп эле чыгармачыл адамдарды єкїндїрєт.

- Биз эми бул тема-дан алыстап, чы-гармачылыгыўызга келсек, концертиўиз-де кїйєрмандарыўыз кандай єзгєчєлїк кє-рє алышат? Сахна-нын жасалгасы, ки-йилїїчї костюмда-рыўыз кандай даяр-дыкта жана билет баасын айта кетсе-ўиз?-Азыркы учурда концерт

бериш оўой эмес. Кээ би-рєєлєр ойлоп калышы мїм-кїн, кїйєрмандарым деле билет, сапаты жагына єтє маани берем , сапат бул ка-ражатты талап кылчу нерсе. Сапатсыз концертке дел жї-гїрїп жатышпайбы, бир аз каражат таап ошол нерсени

єз деўгээлине жеткирсем де-ген оюм бар, коммерциялык концерт бергенден алыс-мын, єзїн-єзї жаап кетсе эле болду. Ал эми костюм-дарымды баардыгын жаўы кийип чыкканга аракет кы-лам, билет баасы болсо беш жїз сомдон жети жїз сомго чейин болмокчу .

- Аскат байке маеги-низге чон рахмат, жа-кында боло турган чыгармачыл кечениз жакшы єткєрїп алы-ўыз.- Сиздерге да рахмат ий-

гилик. Акмат РААТКАН

Кандай гана жанрдагы ыр болбосун ийнине жеткире ырдаган, журтчулукка аттын кашкасындай таанымал инсан, жакынкы кїндєрї концерт берем деп, тыным албай жїгїрїп даярданып жїргєн Аскат Мусабеков мырза менен маектештик .

9

2-май, 2014-жыл

КЄШЄГЄ АРТЫНДА

Бїгїнкї

кїндє кайсы

бир атактуу ырчынын

концертине барсаў сахна

сонун жасалган, коноктор

толтура келген, бийчилер

коштоп, єзїнчє эле шоу кєрїп

келесиў. Ырчы ырын жаздырып,

бийин даярдап жїргєнгє араў

жетишсе, калган уюштуруучулук

зор жумушту ким кылат? –

деген суроо туулат. Ошондой

уюштуруучулардын

мыктысынын бири Астра

Исмаилова менен

маек.

Астра ИСМАИЛОВА, уюштуруучу менеджер:

- Єзїўїз тууралуу айтып, таа-ныштыра кетсеўиз.- Мен Астра Исмаилова Нарын облусуна

караштуу Ат-Башы районунун Кара-Суу де-ген айылынан болом. Сегиз бир тууганбыз, тєрт уул, тєрт кыз. Атабыздан да, энебизден да 2004-2005 жылдары айрылып калганбыз...

1996-жылы КТРдин концерттик студия-сында штаттан тышкаркы администратор болуп, Сыдык Акматов деген агайдын ко-лунда иштеп жїргєндє “Кубулжу менин ыр-ларым” аттуу теле-фестиваль уюшулуп баш-тайт. Ушул фестивалды уюштурган Сыдык Акматов агай жана Сонунбїбї Кадырова деген эжени кєрїп, аларга жардам берип, 2001-жылга чейин концерт уюштурган кан-дай болоорун їйрєнїп, єздєштїрїп жїрдїм. Ага чейин Арабаев атындагы университет-те, Мамлекеттик кызмат адистигине тап-шырып, окугам.

Союз жаўы тарап, элдин жашоосу бир башкача болуп турган маалда, айылдан жаўы келген мен, бир аз жетишпей жїр-дїм. Анан бир тууган тай-жездем Кїмєн-дєр Абыловдун їйїнє келгенде, ал кїн-дєрї концерт коюп жатыптыр, билетин сатып иштеп калдым. 1996-жылдан бери ушу кїнгє чейин, менеджерликке жетке-ним, ар кандай алган сыйлыктарым ошол билет саткандын арты менен келди, єзїм-дїн кїчїм менен болду.

Андан бери кєптєгєн концерттерди уюш-туруп, администратор болдум, Кумєндєр Абыловдукунан башка мисалы Жаныбек Алыкуловдукун, Сема, Кундуздукун жана айта берсеў тизме чоў. Тамашоуга да адми-нистратор болуп, кєп жерге барып, иштеп, жардам бердим. Ошол эле убакта кыргыз режиссёрлорунун кино тасмаларын Россия-нын жыйырма шаарына коюп келдик. Ар-тисттерди да он бештен кем эмес шаарына алып барып, концерттерин уюштуруп жїрєм.

- Сиз азыр Гїлжигит Сатыбеков менен иштешип жатыптырсыз, ал ырчы менен кандайча тааны-шып калдыўыз?- Бул жигитти мен башынан “Коштошуу”

деген ырынан жакшы кєрєт элем. Былтыр Кеўеш тобунун концертин уюштуруп жїр-гєндє, Гїлжигит, “Исфана” деген ыры ме-нен, аргымагы кїчтїї болуп тойлордо ка-туу келе жаткан экен. Ошондой тойлордун биринде – Гїлжигит, кандайсыў? – деп эле жанына барып, таанышып калдык. Концер-тин коёлу деп сунуштасам, єзї да сїйїнїп макул болуп, дароо эле кїнїн 26-октябрь деп алсак, кудайдын бир улуу кїнї Айтка туура келип калды. Экєєбїз тил табышып, иштешип баштагандан кийин он беш кїн єт-пєй Ошто, Жалал-Абадда концерт койсок, аншлаг менен єттї. Андан кийин Бишкек-те дагы супер аншлаг менен єттї. Келишим менен иштешебиз дегенбиз, бирок ушу кїн-гє чейин келишими жок, сый, урмат менен ишеничте иштешип келе жатабыз. Ишибиз ийгиликтїї болуп, жылдын аягында Гїл-

жигит кєптєгєн сыйлыктардын ээси болду.

- Музыкалык билимиўиз барбы, чыгармачылык жактан кандай-сыз? Артисттер менен иштешкен-де кандай функцияны аткарасыз?- До, ре, ми, фа-ны билгеним менен ке-

ректїї деўгээлде атайын музыкалык били-мим жок, анан тереў тїшїнбєгєндєн кийин музыка жаратыш мїмкїн эмес да. Ошон-дуктан менин негизги функциям – уюш-туруучу. Жакшы, кєрїнїктїї, таланты бар артисттердин концертин жогорку деўгээлде уюштуруп, єткєзїп бериш колумдан келет жана менин “моюнумда”. Бары бир, арала-шып жїргєндєн кийин аранжировка жана ушу сыяктуу терминдерди тїшїнїп калдым, бирок ырчылардын чыгармачылык жагына кийлигишпейм.

Єзїм биринчи классымдан баштап ыр жазып келем, кээде ыр жыйнак кылып ки-теп чыгарсам дейм, ыраматылык атам дагы ыр жазып калчу да. Биринчи “Чынгыз жана кыргыз” деген ырым, “Ат-Башы жаўылык-тары” деген гезитке басылып чыкканда, аябай сїйїнгєм. Бул дїйнєдєн эрте кеткен апамдын эстелигине арнап жазган ырымдан їзїндї окуй кетсем:

Мен эми кимге барам, кимге батам...Тєркїн кылып сырымды кимге айтам?Жамандыр, жакшыдыр турмушумда,Апакелеп кимди ээрчип бирге басам?

- Командаўыз кандай?- Командам азыр толукталган, Санжар

Бердибеков алып баруучу болсо, Максат Тасмаев (Мыкка келдим деген тамашасы бар го) кїлдїрїп жїрєт. Ырчы кыз алсам деп жїрчї элем, Эркинай Исаканова деген жаш ырчыны кошуп алып, ыраазы болуп жїрєм, чындыгында жакшы ырдайт, таланты бар. Гастролдорго чыгып, иштеп, такшалып келе жатат. Буюрса келечеги кеў, бары алдыда!

- Угуп отурсам ишиўиз ийгиликтїї келе жатыптыр, бирок тоскоол-дуктар болгон да?- Бул кесипте тоскоолдуктар кєп болот.

Мисалы бир ырчы катуу чыгып, ырлары хит болуп жатса, аны менен иштешип, концер-тин коюш їчїн администраторлордун ара-сында кадимкидей талаш, конкуренция жа-ралат. Артисттин боло турган концертинин афишасын кїндїн ысык-суугуна карабай чаптап, талабын талашып келсеў, бир-эки кїн єтпєй аны айрып, тытып кетишет. Мен саясатты ыплас нерсе деп ойлочумун, кєр-сє шоу бизнес андан ашат экен. Жаныўда жакшынакай дос болуп туруп, эшикке чы-гып такыр башканы сїйлєп таштаган элдер да кєп болду. Айта берсеў элементардык жерден кєрє албастыктар боло берет. Би-рок ошого карабастан бири-бирибизге бут тоспойбуз деп, кээде отуруп чай ичип, ка-тышып калабыз.

- Ырчылар менен катышыўар жак-шы болсо керек?- Катышыбыз жакшы. Жаныбек Алыку-

лов, Кеўеш тобу, Гїлжигит Сатыбеков, Ан-желика жана Урматтын їй-бїлєлєрї менен тамак ичип, бирге тойдо болуп калабыз. Чыгармачыл чєйрєдє кєп адамдар менен тааныш болуп, убагында Динара эженин да концертинде чуркап жїрдїм.

- 14-апрелде, Таластагы бир кон-цертиўер болбой калып, эл наара-зычылыгын билдирип жатышты эле, эмне себеп болду?- Таласка биринчи жолу бардык. Шашы-

лыш 7-8 апрелге коюп алыптырбыз, анан календарды карап, “ой” деп чочуп кеттим, 7-апрель каргашалуу кїн болуп калбадыбы, Кыргызстандын календарында. 8-9на жыл-дырдык. Биз барган кїндєн баштап жаан жаап, кар жаап, аба ырайы єтє начар бо-луп турду. Биринчи эле кїнї свет єчїп, 7де башталчу концертибиз 9да башталды. Элге ыраазы болдук, бири да кетпей кїттї. Айыл-дарды кыдырып концерт коюп, акыркысы Кєк-Ойдо болмок, бирок Бакай-Атадагы клубдун акыбалы єтє начар экен, чечин-ген жери жок, “сквозняк”, авариялык акы-балда. Гїлжигиттин ден-соолугу начарлай тїштї, анткени жандуу їн менен ырдап та-магын оорутуп, бир башкача суукта артист кєйнєгї менен жїргєн эле да, суукка урунуп калды. Кєк-Ой айылынын маданият їйїнє чалып акыбалыбызды тїшїндїрїїгє аракет кылдык, себеби эл, Гїлжигиттин аккор-деондун коштоосундагы концерт болот деген жарнама менен келсе, анын їнї чыкпай, ооруп турса кандай болуп калат деп...

Силердин гезит аркылуу Талас-тын Кєк-Ой айылынын тургунда-рынан кечирим сурайм, Талас биз-ди таарынткан жок, биз таарынтып алдык. Бирок, кудай буюрса кїзїн-дє барабыз кїнєєбїздї жазып, эл-дин кечиримине татыктуу болууга катуу аракет кылабыз!

- Жєнєкєй адамды атактуу ырчы кылууга мїмкїнбї? “До+Фа” кино тасмасында-гыдай, мисалы менден “жыл-дыз” чыгара аласызбы?- Элдин бардыгы теў ошондой ой-

лойт... Бирок баары бир їн керек, артисттик талант керек, эў негизгиси эмгек керек! Їнї кїчтїї, таланттуу ырчылар бар эле, бирок жарым жолдон иштебей, “жылдыз оорусу” менен ооруп, таштап коюшту.

Оштогу “Семетей” кинотеатрынын дирек-тору, продюссер Дамир Нарматов – “Астра эже, дайыма жаўы чыгып келе жаткан “жыл-дызды” алып иштейсиз” – деп калды. Бирок менин оюм бар, їнї жакшы, элге тааныла албай келе жаткан ырчыны алып чыгайын деген. Кээ бирлери тааныш салып, ТВ, ра-дио же гезитти пайдаланып, їнї жок бол-со деле чыга калайын дейт, а мен єз кїчїм менен, таланты бар адамды чыгарсам дейм. Анткени бул кесипке єзїм билет сатып жї-рїп келгем, ошондуктан жакшы, жогорку даражага єз кїчїў менен жетсе болот деп айта алам! Кєп ойлонуп, ушул оюмду кїздє ишке ашырып баштайм деп токтолуп турам.

- Демек, 10 пайыз талантыўды кєргєзїш їчїн 90 пайыз эмгек кы-луу керек сєзгє кошулат экенсиз да?- Албетте! Кыйындардын бардыгы сах-

нада эмес, сахнанын бардыгы кыйындар эмес, иргелип отуруп чыныгы эмгекчилер

калат. Биринин артынан бири чыга берген заман болду, бирок, бары бир эмгегин си-ўирип калгандар эстен кетпейт да. Атаан-дашуу болсо, єсїї болот, бирок бир кїндїк болбой, тарыхта калса жакшы да!

- Азыркы шоу бизнес менен саясат-тын байланышы барбы?- Чындап айтканда байланышы бар деп

айта албайм, себеби бир дагы концертте бир дагы депутат чакырттырбай, єз ниети менен келгенин кєргєн жокмун. Колунан келип, Жогорку Кеўеште отурганда, мада-нияттын бир маселесин кєтєрїп чыгып, ая-гына чейин кїйїп-бышкандар жок. “Жандуу їн менен ырдагыла” деп эле талап коюшат, єздєрї ошого татыктуу техниканы, залды, шартты тїзїп берейин деп ойлошпойт. Биз-дин ырчылар жандуу їн менен ырдай алат, бирок элге угузуш їчїн техникалык колдоо баары бир керек да!

- Жаш курагыўызды жашырып ке-лесиз, турмушка чыга элексизби?- Окуп жїргєн кезимде, Таласка турмушка

аттангам... Єскєн аттуу жигиттен эки уулум бар, улуусу он їчкє, кичїїсї онго чыкты. Бирок ортобузда тїшїнбєстїктєр болду, єзїм дагы ата-энемдин бул жашоодон эрте кетишкенине капа болуп, жїрєгїм ооруп, кыйналып жїргєн кез эле. Бєбєктєрїм ки-чине, єзїм дагы жаш, бирок турмушумду єзїм алып кете алам дедимби, айтор кээ-де артты карап, “эмнеге ажыраштым эле?”

деп суроомо жооп таппай калам. “Кы-зыл камчы” Єскєндїн кыялын кєтє-

рє албай эле кете бердим окшойт...

- Уулдарыўыз менен таа-ныштыра кетсеўиз.

- Уулдарымдын аты Ырыскел-ди жана Ийгилик. Кичїї балам ырдайт, “Алиппе” майрамынан баштап эле конкурстардан калбай келе жатат. Кыялы мага окшош – тентегирээк. Улуусу тескерисинче токтоо, сабакты да аябай жакшы окуйт. Экєє теў бирдей спортко

кызыгышат, футбол ойношот.

- Арадан кєп убакыт єтїп-тїр, дагы бир жолу бактыўыз-

ды байкап, турмушка чыгайын деген ниетиўиз барбы?

- Кїйєє деген чыгат экен, бир эмес эки уулуў турса дагы. Бирок заман ушундай ыплас болуп калыптыр, жок кишини эле бар кылып, “черныйдын” аялы деп жїрїш-тї. Мен жашоодо канча урунуп, кыйналсам дагы, ички жан дїйнємдє баары бир назик бойдон калсам керек. Анткени жаман сєз-гє маани бербей, ак эмгек менен жашоом-ду улантып келем. Албетте, кээде “эмнеге ушундай жалгыз калышым керек..” деген моменттерде, кєздї жумуп, турмушка чы-гып кетейин деген убактар болду. Бирок, азыр Кудайга шїгїр, баары жакшы, санаам тынч. Уулдарым да чоўойгон сайын, мурда туура эмес ойлонгон турбаймынбы, кєрсє эки кїйєєм эки жагымда отурган турбайбы деп калам. Чындап эле мурдагыдай жумуш менен кїндєп-тїндєп жїрє бербей, їйгє ша-шам. Кечигип барсам эле: “апа, саат канча болду?” – деп кадимкидей суракка алышат.

- Маегиўизге чоў рахмат, ишиўиз ийгиликтїї улана берсин.- Рахмат, сиздерге дагы албан-албан ий-

гиликтерди каалайм жана жерибизде, эли-бизде тынчтык, токчулук, молчулук болсун!

Бектур БАЙМОЎОЛОВ

99

“МЕН САЯСАТТЫ ЫПЛАС НЕРСЕ ДЕП ОЙЛОЧУМУН, КЄРСЄ ШОУ БИЗНЕС АНДАН

АШАТ ЭКЕН”

кылдык, себеби эл, Гїлжигиттин аккор-деондун коштоосундагы концерт болот деген жарнама менен келсе, анын їнї чыкпай, ооруп турса кандай болуп

Силердин гезит аркылуу Талас-тын Кєк-Ой айылынын тургунда-

“До+Фа” кино тасмасында-гыдай, мисалы менден “жыл-

- Элдин бардыгы теў ошондой ой-

деп суроомо жооп таппай калам. “Кы-зыл камчы” Єскєндїн кыялын кєтє-

рє албай эле кете бердим окшойт...

- Уулдарыўыз менен таа-ныштыра кетсеўиз.

ди жана Ийгилик. Кичїї балам ырдайт, “Алиппе” майрамынан баштап эле конкурстардан калбай келе жатат. Кыялы мага окшош – тентегирээк. Улуусу тескерисинче токтоо, сабакты да аябай жакшы окуйт. Экєє теў бирдей спортко

кызыгышат, футбол ойношот.

- Арадан кєп убакыт єтїп-тїр, дагы бир жолу бактыўыз-

- Арадан кєп убакыт єтїп-тїр, дагы бир жолу бактыўыз-

- Арадан кєп убакыт єтїп-

ды байкап, турмушка чыгайын тїр, дагы бир жолу бактыўыз-

ды байкап, турмушка чыгайын тїр, дагы бир жолу бактыўыз-

деген ниетиўиз барбы?ды байкап, турмушка чыгайын

деген ниетиўиз барбы?ды байкап, турмушка чыгайын

кийлигишпейм.

2-май, 2014-жыл

10 ТАГДЫР

Арактан айрылсам эле…

- Єзїўїздї тааныштырып кетсеўиз?- Мен Жыргалбек Жекшебаев

1974-жылы Токтогул районуна ка-раштуу Торкен айылында тєрєл-гєм. Єзїм жети бир тууганмын, їч эркек тєрт кыз. Мен ушул Тор-кен айылындагы орто мектепти аяктагандан соў, атам Жекшебай апам Гулсайра борборубуздагы спорт мектебине тапшыртышкан. Ал жакта болгону їч ай эле окуп, андан кийин окубай калгам.

- Окубай калганыўызга эм-не себеп болду?- Окубай калганымдын себеби

балдар менен кєп урушуп сабап, салык салып тартибимдин бузул-ганынан окуп жаткан окуумдан четтетилип калгам. Ошол боюнча жашоо шартка байланыштуу окуй алган жокмун.

- Окубай калгандан кийин эмне менен алек болдуўуз?- Окубай калгандан кийин бир

курсактын айынан ош базарда ара-ба сїйрєп иштедим. Ал жерде кєп жыл иштедим, эми ал жакта ар кандай болот да, бирде жумуш жок болуп, жакшы кїнїмдїк жашоомо да тапкан акчам жетпейт. Ошентип жїрїп дордой базарына келдим, ал жакта ар кандай мыйзамсыз жу-муштарда иштедим. Ачыгын эле

айтайын, уурулук кылып жїрдїм. Ошол ууру кылып жїрїп, карма-лып калдым. Эки жылга соттолуп кетип, темир тордун артында отур-ганда суук кабар келди, «атаў кай-тыш болуп калды» деген. Атамды аябай жакшы кєрчї элем, темир тордун артында жатканыма байла-ныштуу бул дїйнєгє мени жарат-кан атама барып топурак сала ал-бай калдым. Ичимден аябай ызаа болдум. Темир тордон эркиндикке чыккандан кийин, айылдагы їйгє барсам апам Гїлсайра башка адам-га турмушка чыгып кетиптир. Бир туугандарым єз арабаларын єз-дєрї тартып, борборубузга кетип калышыптыр. Эмне кылаарымды билбей, мен дагы борборго кел-дим. Бишкекке келгенден кийин ар кандай жумуштарда иштедим. Бир кїнї картошка сатып жїрсєм, єзїмдїн бир тууган байкем келип «жїрї чогу иштейбиз» деп мени алып кетти. Байкем экєєбїз спирт сатып иштедик, жумушубуз єзїбїз ойлогондой болуп аябай жакшы болду. Спирт сатып жїрїп бор-борубуздун ичинен їй алдым, авто унаа алдым. Жумуш кїндєгїндєй эле єз нугунда жакшы болуп жат-кан, анан бир кїнї эле бир чоочун адамдарга алданып, банкрот болуп калдык. Алган їйїмдї, авто унаам-ды саттым, анын їстїнє банкрот болгонума жана атам бул дїйнєдєн кайтканда мен жанында болбой

калып, топурак сала албай калга-ныма жиним келип, бир четинен жашоонун мындай оор сыноосу-на туруштук бере албай арак ичип кеттим . Бир кїнї, мас абалымда кетип баратып алдыман чыккан кызды сабап, алты миў сом акча-сын алып алдым. Бир жума єтпєй эле мени милиция кармап кетип, сот мени алты миў сом їчїн, алты жылга соттоп ийди. Тєрт жыл, беш ай дегенде амнистия болуп бошоп кеттим. Темир тордон чыккан-дан кийин, иштеген жумушум жок «кєнгєн адат калабы, уйга жїгєн салабы» дегендей эмне кылаарым-ды билбей кайрадан эле уурулукка бардым. Авто унааны уурдап ка-чып, кармалып калдым. Кайрадан мени алты жыл убакыт менен кє-нїп калган темир їйїмє камаш-ты. Темир тордон чыкканыма, эки жылдын жїзї болду. Азыркы учур-да жїрєбїз ушинтип арак ичип эле эч жерде иштебейм. Курсак той-гузуш їчїн элдерден акча сурап ал акчага кичине курсак тойгузуп, калган акчаны аракка салабыз.

- Бир туугандарыўыз жар-дам беришпейби?- Бир туугандарым деле бор-

борубузда турат. Башында мага жакшы эле жардам берип туруш-чу. Алар мага жардам бербей кал-гандарына мен єзїм кїнєєлїмїн. Анткени арактын айынан болуп жатпайбы. Азыр барсам кууп чы-гышат, алар деле менден тажап калышты го. Аларды деле тїшї-нєм, єздєрїнїн їй-бїлєсї бар. Алар єздєрїнїн жашоосу менен да а мен єзїмдїн жашоом менен.

- Сиз мындан ары жа-шооўузду оўдоюн деген

максаттарыўыз барбы?-Албетте бар, мен деле башка

адамдардай эле жакшы жашоо кєр-гїм келет. Бирок, арактын куча-гынан чыгыш кыйын экен. Эптеп ушул жинди суудан кош айтышсам мени жакшы жашоо кучак жайып тозуп алат деген ишенимдемин.

Биз адам баласы бул жа-шоого жаралгандан ки-йин, бул жашоодо бакты-луулук жашоонубу же ушул Жыргалбек байкенин жа-шоосундай жашоону тан-

даш бул биздин колубузда экени. Ар бир адам єзїнїн тагдырындагы єз жолун єзї тандайт. Бул Жыргал-бек байкебиздин жакшы жашоодон кур жалак кал-ган жана ушул абалга алып келген ичимдик, уруулук се-беп болгон баянын окуган окурмандарыбызга жана анын балдарына жакшы тарбия болуп берет деген ишенимдебиз.

Женишбек ШЕРИПБАЕВ

Аракты эч ким жеўе алган эмес, ушул арактын айынан кандай гана ыплас жолдорго барбайбыз, «жакшы болуш аста аста, жаман болуш бир паста» - дегендей арак ичип алып, кандай гана атактуу кыйын мен- мен деген адамдар їй-бїлєсїнєн ажырап жатат, туугандарынан, досторунан ажыраган канчалаган адамдар бул жашоодо єз жолдорун таппай адашууда. Арак акыры кайсыл жакка алып бараары баарыбызга белгилїї. Жыргалбек байкенин тагдырын эч ким каалабайт.

КЫТАЙЛЫК ЖАРААНДЫН МОЙНУНА 15см БОЛГОН МЇЙЇЗ ЄСЇП ЧЫККАН

ЭЛСИЗ АРАЛГА ТЇШЇП КАЛГАН ТУРИСТТЕРДИ КУТКАРУУЧУ КЫЗМАТКЕРЛЕРИ КУТКАРЫШТЫ

АМЕРИКАЛЫК БАЛЫКЧЫ КАЙЫРМАК МЕНЕН 365 кг БОЛГОН АКУЛА КАРМАП

АЛДЫ

БАЖЫ КЫЗМАТКЕРЛЕРИ КОНТРАБАНДИСТИН

ШЫМЫНЫН ИЧИНЕН 580 000 ДОЛЛАР ТАБЫШТЫ

Кытайлык жараан 62 жаштагы Ли Джи-бин отуз жылдан ашык мойнундагы мїйїз менен жашап келет.Шияна Хубей провин-циясынан, анын мойнундагы кєрїнїш 1980-жылы пайда болгонун айткан.Ошондон бери Ли мырзанын мойнундагы кєрїнїш єсїп келе жатат. Мындай кєрїнїшттї бул мырза эки жылда бир досторунун жардамы менен кетирїїгє аракет кылган. Ли мырзанын ти-леги бул бир укмушту далилдеп эмне эке-нин жана эмне себептен чыкканын билїї . Лини ар кандай чєптєр менен дарылап жїр-гєн дарыгери Но Ли айтат бул нерсе канча даарылаган сайын ошончо єсєєрїн айтат. Линин айтуусунда єсїп чыккан мїйїз кєп деле тоскоол болбойт кєбїнчє чечинип,-башты жуурда тоскоол болоорун айтат. Бул мїйїз кадимки жыгачтын єўїндєй. Азыркы илимде мындай мїйїздї хирургия жолдо-

ру менен алып салса болоорун далилдешти. Келээрки кїндєрдє Ли мырзага медицина-лык жардам кєргєзїлїп мїйїзї менен кош айтышат деген їмїт чоў.

Квинслен районуна караштуу эли жок, эл баспаган аралга беш турист, кумдун їстїнє СОС деп жазышып куткаруучулар тарабы-нын куткарылышты. Куткаруучулар СОС деген жазууну кєрїп калышкан. Туристтер єздєрїнїн кайыгы менен жїрїшкєн. Алар-дын кайыгы бузулуп калып ошол эл баспа-ган аралга келип тїшїп калышкан.

Американын Флорида штатынын Милтон шаарынын тургуну, кайырмак менен узунду-гу 3,35 метр, ал эми салмагы 365 кг болгон Мако акуласын кармап алган. 29 жаштагы Джоу и Полкко бул акуланы кармаш їчїн эки саат бою кармашкан. Джоуи Полк ба-лыкчы: "бул акула кайырмакка тїшкєндєн кийин болжол менен 95км саат ылдамдыкта качууга аракет кылды. Мен кичинемден эле балыкчымын, бат эле тїшїндїм, балык чоў экенин мындай чоў балыкты кармашым кї-тїїсїз болду” дейт Джоуи Полк.

2003-жылы Полктун тууган байкеси 306кг салмакта болгон акула кармап рекорд койгон. Полк єзї 2009-жылы 430кг болгон акула кармап алган. Ал акуланы жээктен эмес кайыктын їстїндє кармап алган.

2014-жылы 23-апрелде Гуандун провин-циясынын Шеньгжень шаарынын Бажы кызматкерлери Гонконг шаарынын тургуну , 580 000 долларды шымынын ичине чап-тап, качаарда тузакка тїшїрїштї.

Канат КЕБЕКОВ

2-май, 2014-жыл

11ТАРЫХ

КЫДЫР АКЕНИН КЫРГЫЗ КООМУНДАГЫ ОРДУ

Байсары уулу Кыдыр 1843-жылы Ысык-Кєл єрєєнїндє Ак- Суу-Тїр-гєн аймагында тєрєлгєн. Кыдыр Аке кыргыз, казак менен калмак-тардын ортосунда элчи катары бел-гилїї болгон атактуу Олжобай бий-дин небереси. Олжобайдын уулу Акымбек Россияга, казактарга эл-чиликке барган. Токсоба атасы Пр-жевальск уездинин начальнигинин жардамчысы болуп иштеген. Кы-дыр Акенин кылган иши ата-баба-лардын жолун улап, элине кызмат кылуунун їлгїсї болот, ошон їчїн тарыхка кайрылып кетели.

ХIХ кылымдын башында кыр-гыздар їч чоў мамлекеттин: Россия, Кытай, Кокондун таасиринде кал-ган. Ички саясий кїчтєр бирдиктїї кыргыз мамлекетин тїзїїгє жолтоо болгон. Кыргыз уруу бирикмелери-нин жетекчилери кєйгєйдї чечїї їчїн биригїїнїн ар кандай жолун издешип, башка мамлекеттер менен элчилик мамиле тїзїшкєн. Кыргыз-дардын элчилери Россия, Кытай, Кокон мамлекеттерине тынымсыз каттап турушкан. Кыргыздар коом-дук-саясый єнїгїїсї жогорку деў-гээлде болгон Россияны негизги єнєктєш катары тандап алышкан, буга мисал їчїн Атакенин, Шера-лынын, Боромбайдын, Жантайдын орус бийликтерине кайрылууларын айтсак болот.

1812- жылы Ысык-кєлдїк кыргыздар Шапак

уулу Шералы башында турган элчилерин Россия

мамлекетинин Омск шаарына жиберген

1825- жылы Бугу уруусунун бий-лери Алымбек Жапалак уулу Жел-ден уругунан, Алгазы Шералы уулу Белек уругунан жана Акымбек Ол-жобай уулу Арык уругунан жана алардан башка тєрт кадырлуу адам Омск шаарында Батыш Сибир гене-рал-губернатор тарабынан кабыл алынган жана 1825- жылы 5- ян-вардан 25-майга чейин Омскда бо-лушкан. Элчилер Россия империя-сынын колдоосун єтїнїшїп тыгыз соода, маданий, саясий мамилелерге єтїїгє аракеттенишкен. Батыш Си-бир генерал-губернатору Бугу уруу-сунун єкїлдєрїнє жазган катында аларга колдоосун билдирип, Рос-сиялык соода кербендерин кайта-рып, Ысык-Кєл аркылуу Кашкарга єткєзїп турууну суранган. Омскда жїргєн убагында Алымбек Андреев тасмасындагы алтын медаль, ата-йын кылыч, Алгазы менен Акым-бек Александров тасмасындагы ал-тын медалдар менен сыйланышкан.

1825-жылдын июль айында Бугу уруусунун элчилерин коштогон хо-рунжий Нюхаловдун элїї адамдан турган отряды Ысык-Кєлдїн Тал-ды- Суусуна тїшїп, Кудайменде бийдин айылында конок болуш-кан. Олжобай бийдин айылы Жыр-галандын боюнда болгон жана орус отрядын меймандостук менен тозуп алышкан. Олжобай бийдин айы-лында аксакалдардын жыйналы-шы болуп Батыш Сибир генерал-гу-бернаторунун каты окулуп, жакшы маанайда кабыл алынган.

Ушул эле мезгилде Кокон ханы Мадалиден Ысык-кєлдїк кыргыз-дарга элчилер келип, алардан Ко-кондун бийлигине єтїїгє талап кы-лышкан. Бирок, Олжобай, Жапалак бийлер бул сунушту четке кагып, кыргыз-орус мамилелеринин єнї-гїшїнє жол ачышкан. 1855-жыл-дын 17-январында Ысык-кєл-дїк кыргыздар Россия мамлекети менен Бугу уруусунун ортосунда

1854-жылдын 13-октябрында кол коюлган Макулдашуунун негизинде єз ыктыяры менен Россиянын ка-рамагына єткєн.

1867-1868 жылдары «Жети-Суу жана Сыр-Дарыя облустарын башкаруу боюнча жоболордун дол-боорунун» негизинде Кыргызстан-да административдик реформа жїр-гїзїлїп, мамлекеттик башкаруунун жаны аскерий-элдик системасы кирген. Аскерий-элдик башкаруу системасынын укуктук негиздерин Россиялык мыйзам жоболору жана кыргыздардын каада укугу тїзгєн.

Аскерий-элдик башкаруу систе-масы боюнча башкаруунун жаны принциптери киргизилген, эми уруулук принцип четке кагылып, жаны аймактык принцип иштей баштаган. Кыргыздардын коом-дук єзїн-єзї башкаруусу негизи-нен каада укугунун ченемдеринин негизинде иштеген. Кыргыздардын каада укугунун негизги принцибин акыйкаттуулук тїзгєн, ошол себеп-тен эл ушул укуктук тутумду дайыма кармап келген.

Айылдар жана волосттор тїзї-лїп, жергиликтїї башкаруу орган-дарына шайлоо болгон. Активдїї шайлоо укугуна кожолуктун баш-чылары ээ болгон, кээ бир учурда кожолуктун башында аялдар ту-руп калса алар дагы шайлоого ка-тышканга укуктуу болгон. Коом-дук єзїн-єзї башкаруу органдарын жана кызматкерлерин шайлоо жолу менен тандоо кыргыз элинин та-лабына жооп берген, эл бийлигин орнотууга кємєк кєрсєткєн. Шай-лоо системасында жашыруун добуш берїї, шайлоону белгиленген уба-кытта такай єткєзїп туруу, мїлктїк абалына карабастан кожолуктар-дын єкїлдєрїнїн шайлоого бир-дей укукка ээ болуп катышуусу ка-ралган.

1867-жылы кабыл алынган «Же-ти-Суу жана Сыр-Дарыя областта-рын башкаруу боюнча жоболордун долбоорунун» негизинде Кыргыз-станда 100-200 кожолуктан бир айыл тїзїлїп, ал бир администра-тивдик бирдик болуп, катар номер берилген. Айылдык шайлоодо 10 кожолуктан бир адам шайланып келип, шайлоочулар тобу їч жыл-дык мєєнєткє айылдык старши-наны жана бийди шайлашкан. Во-лосттук административдик бирдик 1000-2000 їй-бїлєдєн куралган, жана аларга кыштоонун же болбосо ошол волосттогу эн ири уруунун аты берилген. Айылдык жыйналышта ар бир 50 кожолуктан бирден єкїл волосттук курултайга шайланып, жана алар волосттук башкаруучуну атаандаштык негизде шайлашкан. Эн кєп добуш алган адам волост-тук башкаруучу болуп, экинчи орун алган талапкер болуп шайланган. Алар уезддин начальнигинин су-нушу боюнча областын аскер- гу-бернаторунун буйругу менен бул кызматтарга бекилген.

Жергиликтїї административдик башкаруунун жогорку тепкичи жер-гиликтїї курултай болгон

«Жети-Суу жана Сыр-Дарыя областтарынын башкаруу боюн-ча жоболордун долбоорунун» 88- беренесинин негизинде волосттук башкаруучу кызматына 25 жаштагы соттолбогон, тергєєгє тартылбаган, административдик жазага кирип-тер болбогон жергиликтїї улуттун адамы шайлоо жолу менен 3 жыл-дык мєєнєткє ал кызматка келген. Мамлекет тарабынан жылдык мая-на катары 300-500 рубль белгиле-

нип аларга алып жїрїш їчїн єзгєчє белги жана кызматтык мєєр берил-ген. Єзгєчє белги жана мєєр мамле-кеттин эсебинен жасалып Тїркес-тан генерал-губернатору аркылуу бекитилген.

Волосттук башкаруучудан ушул эки, россиялык мыйзам жобосун жана кыргыздардын каада укуктук системасынын жоболорун, прин-циптерин єздєштїрїп, аларды кї-нїмдїк турмушта колдонуу талап кылынган. Кыдыр Акеде мына ушундай жакшы сапаттар болгон.

Волосттор негизинен бир тїр-дїї чарбалык кызмат кылган адам-дардан турган. Алар мал чарбасы менен алектенген кєчмєндєр же болбосо дыйканчылык менен иште-ген, отурукташкан адамдар болгон. 1868- жылы Пржевальск уездинде 6 волост болгон, алар негизинен кєч-мєндєрдєн турган.

Кыдыр Аке 1867-жылы Россия империясы тарабынан киргизилген мамлекеттик башкаруунун аскерий-элдик системасына тїздєн- тїз ка-тышкан. Кыргыз элинин коомдук єзїн-єзї башкаруунун системасы-нын жогорку баскычы болгон во-лосттук административдик бирдик-тин башында турган. 1871-жылы Тїргєн волостунда шайлоого каты-шып, жеўип чыгып жалпысынан 20 жыл, 1889- жылга чейин волосттук башкаруучунун милдетин аткарган.

1871-жылы тїзїлгєн Тїргєн во-лосту 14 айылдан турган, 1854 чар-басы болгон, эркектер 5933, аялдар 5307, 5 сыйынуучу їй болуп, 5 мек-тептен 43 бала окуп билим алган.

Кыдыр Аке волосттук башка-руучу катары тємєнкїлєргє укук-туу болгон: волосттук жыйынды чакырууга жана таратып жиберїїгє, жыйындын иш мезгилинде коом-дук тартипти сактоого, жыйындын чечимдеринин так жана бирдей ат-карылышына, айылдык старши-налардын кызмат милдетин тура аткарылышына кєз салган. Салык жыйноону кєзємєлдєє, коомдук казнанын каржылык чыгымдарына кєзємєл болуу, жолдордун абалы-на кєз салуу, россиялык бийликтин чечимдеринин аткарылышын жана волосттун аймагындагы коомдук тартипти сактоону кєзємєлдєгєн. Кыдыр Аке волосттук башкаруучу катары административдик, соттук, фискалдык милдеттерди аткарган.

Айылдык коомдун негизинде тї-зїлгєн айылдык, волосттук башка-руу органдары жана кызматкерлери негизги чечимдерди мыйзамга ыла-йыктуу єз алдынча кабыл алышкан, ошентип мезгилдин талабына жооп берген коомдук єзїн-єзї башка-руу системасы тїзїлїп элге кызмат кылган. 1889- жылдан баштап Кы-

дыр Аке Пржевальский уездинин башкармасынын мїчєсї, уезддик начальниктин жардамчысы жана кеўешчиси болуп иштеген. Ошо-ну менен Кыдыр Аке мамлекеттик башкаруу системасына дагы тїздєн-тїз катышкан. Ал мезгилде аске-рий-элдик башкаруу тутуму боюн-ча жергиликтїї элдин єкїлдєрїн россиялык мамлекеттик бийлик тутумуна єтє сейрек єткєрїшкєн. Жалпы Кыргызстан боюнча мам-лекеттик бийлик тутумунда иште-ген кыргыздар саналуу гана адам-дар болгон, алардын бири Кыдыр Аке эле.

Кыдыр Аке эл аралык мамиле-лерди жєнгє салууга да салымын кошкон. 1873- жылдын 8- июнунда Текестин Сїмбє жайлоосунда Жети-Суу облусунун Ысык-Кєл, Верный уезддеринин жана Кытайдын Кул-жа райондорунда жашаган кыргыз, казак, улят, тургаут, калмактардын ортосундагы жер бєлїштїрїї масе-леси боюнча курултайга активдїї катышып, чек ара маселесин чечиш-кен жана кабыл алынган документ-терге єзїнїн колун койгон.

Кыдыр Аке кыргыз, орус, казак, кытай жана Ысык-Кєл аймагында жашаган башка элдердин ортосун-дагы байланышты чыўдоого жи-гердїї катышкан. Элдердин орто-сундагы байланышта кєрсєткєн элчилик ишмердиги, коомго жана мамлекетке кылган ак эмгеги їчїн Россия мамлекетинин сыйлыктары-на ээ болгон. 1871 –жылы Россия мамлекетинин Станиславский тас-масындагы Кичине кїмїш медалы, 1875–жылы Россия мамлекетинин Станиславский тасмасындагы Чоў кїмїш медалы, 1893–жылы Рос-сия мамлекетинин Станиславский тасмасындагы Чоў алтын медалы менен сыйланган. Тїркестан гене-рал-губернатору єз укугунан пай-даланып Кыдыр Акени эки жолу, 1879-жылы экинчи катардагы ар-дактуу чепкен, 1880-жылы бирин-чи катардагы ардактуу чепкен ме-нен сыйлаган.

Кыдыр Аке кыргыз элинин каа-да-салтын, нарк-насилин жакшы билип, акыйкаттуулук принцибин кармангандыктан, мыйзам чыга-рууга активдїї катышкан. 1910-жылы Балыкчы аймагында Жети-Суу облусунун Алма-Ата, Дуулат, Пишпек жана Пржевальск уездде-ринин курултайы чакырылып жана Жети-Суу облусунун аскер - губер-наторунун чечими боюнча жыйын-ды башкарган Кыдыр Байсариев болгон. Курултайда мїлктїк масе-лелер, соттук иштер, кыргыз каада укугунун негизги булагы болгон- эреже кабыл алынган. Курултай-ды жогорку деўгээлде єткєзгєндїгї їчїн орус, казак єкїлдєрї Кыдыр Акеге ыраазы болушкан. 1910-жыл-га карата Пржевальский уездинде 250 айыл, 26 волость, 28050 чар-ба болгон.

1913- жылы Кыдыр Аке Россия падышасы Романовдор династия-сынын 300 жылдык салтанаттуу мааракесине Пржевальск уездинен кадырман єкїл катары чакырыл-ган. Падыша Романов Кыдыр Аке-ни Анна тасмасындагы Чоў алтын медаль менен сыйлап, ага подпол-ковник чинин ыйгарган. Ал Россия империясынын алыскы губерния-ларынын биринин ишенимдїї ада-мы катары Мамлекеттик думанын IV- чакырылышынын делегаты бо-луп бекиген. 1916- жылы улуттук-боштондук кыймылында Кыдыр Аке кєп адамдарга жардам берген.

Кыдыр аке Россия Империясында-гы єзїнїн баркынын бийиктигине байланыштуу єзї жашаган Кереге-Таш, Сары-Камыш, Кайырма-Арык жана башка коўшу айылдардагы кыргыздарды орус аскерлеринин куугунтугунан аман сактап калган.

Єзїнїн ишмердїїлїгї, калыс-тыгы, акылмандыгы менен мам-лекеттик жана коомдук єзїн-єзї башкаруу кызматына шайланып эл алдында ак кызмат аткарып келген. Байсары уулу Кыдыр Аке Россиялык мыйзам жоболорунун жана кыргыздардын каада укугу-нун негиздеринде мамлекеттик кыз-маткер жана ардактуу атуул деген наам алган. Кара кылды как жар-ган калыстыгы менен элдин ичин-де чоў кадыр-баркка ээ инсан бол-гон. Калыстыгын, акылмандыгын, даанышмандыгын эл баалап “Аке” наамын беришкен.

Кыдыр Аке Бугу уруусунун “Арык” уругунан чыккан кєрїнїк-тїї мамлекеттик жана коомдук иш-мер, таанымал элчи, ойчул, гума-нист болгон. Анын айткан сєздєрї эл арасында макал болуп кеткен, комуз кїїлєрїн чыгарып, руханий мурас калтырган. Улуу инсандын турмуш жолун изилдеген эмгектер китеп, макала катары кєп чыгып, эл єзїнїн сїйїктїї адамын унуткусу келбегенин далилдеп койду. Ушул эмгектерди окуп, архивдик маалы-маттарды изилдєєдєн кийин Кыдыр Акенин касиети тємєнкїлєрдєн ту-рары белгилїї болду:

1. Кара кылды как жарган ка-лыстыгы.

2. Турмушту кєрє билген, адам тааныган даанышмандыгы.

3.Акыл калчаган, терен маани-лїї сєздєрї осуят болгон ойчулдугу.

4. Каада-салтты, наркты бил-ген, жаны кєрїнїштї окуган би-лимдїїлїгї.

5. Адамды баалаган, улуу-ки-чїїгє бирдей урмат кєрсєткєн гу-мандуулугу.

6. Ємїр бою эл їчїн чарчабай кызмат кылган ишмердїїлїгї.

7. Адилеттик, чындык їчїн тай-манбай кїрєшкєн кайраттуулугу.

8. Сезимди ойготкон кїїлєрдї жараткан єнєрпоздугу, руханий би-йиктиги.

Кыдыр Аке єзї жашаган коомдун саясый-укуктук тутумунун чордо-нунда болуп, турмуштун сынооло-рунан ийгиликтїї єтїп, артына эли унутпаган эстелик калтырды. Кы-дыр Акенин басып єткєн жолу, тур-муштук тажрыйбасы, элине кыл-ган кызматы кийинки муундарга їлгї болот. Кыдыр Аке мамлекет-тик бийликти элдин кызыкчылыгы-на жооп бере тургандай деўгээлде ишке ашырган кєрїнїктїї инсан.

Кыдыр Акенин элине кылган кызматы, бийликти коомдун тала-бына жооп бергендей кылып иш-тетїїсї азыркы мезгилде улуттук элитаны, айрыкча саясый элита-ны тарбиялоодо чоў сабак болот. Ошондуктан атабыздын ємїр жо-лун изилдеп чыгып, тажрыйбасын кїнїмдїк турмушта пайдалануу мезгилдин талабы. Бирок Кыдыр Аке жєнїндєгї маалыматтар Рос-сия Федерациясынын жана Казахс-тандын мамлекеттик архивдеринде сакталып турат, ошондуктан аларды изилдеп чыгууну мамлекеттик деў-гээлде уюштуруу керек.

Бекбосун БОРУБАШОВ, тарых илимдеринин

кандидаты, профессорБулак: Баракелде

2-май, 2014-жыл

12 ИСЛАМ

Аалымдар тарабынан Шейх, Шайху аль-Ислам, Имаму аль-Худа (туура

жолго баштоочу), Аламу аль-Худа (туура жолго багыттоочу маяк), Раису машаайихи Самарканд (Самарканд шейхтеринин баш-чысы), Имаму Ахли ас-сунна (Ахли сїннєт имамы) жана Имаму аль-мутакаллимиин (калам илими менен алектенгендердин баш-чысы) сыяктуу такма аттары менен да ата-лып келген Имам Матуридинин толук аты Абу Мансур Мухаммед бин Мухаммед бин Махмуд аль-Матуриди ас-Самарканди аль-Ханафи.

Имам Матуридинин туулган жылы тууралуу так маалымат жок. Ошентсе

да, айрым маалыматтарга таяна турган бол-сок, ал болжол менен 852-жылдары (хижра боюнча 238-жыл) Мавараауннахрда (Ма-вараауннахр – азыркы Борбордук Азия, т. а. Аму Дарыясынын чыгыш тарабы) Мату-рид деген айылда тєрєлгєн. Матурид айылы азыркы учурда Єзбекстандагы Самарканд шаарына жакын жерден орун алган. Тары-хый булактарда да ємїр баяны тууралуу єтє аз маалымат берилген Имам Матуриди Саманиддердин Мавараауннахрга єз бий-лигин жїргїзїп турган мезгилде жашаган. Ал эми Имамдын 944-жылы (х. 333-жылы) Самаркандда кєз жумгандыгы тууралуу так маалыматтар бар.

Имам Матуриди Ислам дини їчїн кєп эмгек кылган жана зор салым кош-

кон аалымдардын башында турат. Ал Мава-раауннахрда Ахли сїннєткє таандык болгон калам мектебинин куруучусу жана башкы єкїлдєрїнїн бири болуп эсептелет. Кїнї-бїзгє чейин келип жеткен «Тавилату аль-Куран» жана «Китабу ат-тавхид» сыяктуу эмгектеринен Имам Матуридинин калам, тафсир, мазхаптар тарыхы, фикх (ислам укугу) жана анын усулу жааттарында да те-реў билимге ээ экендигине кїбє болобуз.

Ал кездерде Самаркандда Абу Хани-фанын (Имам Азамдын) итикадий

жана фикхий кєз караштарынын филосо-фиялык жана теологиялык негиздери аябай талашып-тартышылган Дару аль-Жузжани-йя аттуу такма аты менен белгилїї болгон маанилїї билим борбору болгон. Имам Ма-туриди да ошол жерден єнїп-єскєн. Устазы Абу Наср аль-Иязиден кийин анын орду-на отуруп, ал борбордун башчысы болгон.

Анын устаздарынан бизге белгилїї болгондору тємєнкїлєр: Абу Наср

Ахмад бин Аббас бин Хусайн аль-Иязи, Абу Бакр Ахмад бин Исхак бин Салих аль-Жузжани, Нусайр бин Яхя аль-Балхи жана Мухаммед бин Мукатил ар-Рази. Алардын устазы болсо Имам Азамдын кєрїнїктїї шакирттеринен билим алган Абу Сулайман бин Муса бин Сулайман аль-Жузжани бо-луп эсептелет. Имам Матуриди єзїнїн ус-таздарынан Имам Азамдын акыйдага (ише-ним негиздерине) байланыштуу «аль-Фикху аль-акбар», «ар-Рисаала», «аль-Васийя», «аль-Фикху аль-абсат», «аль-Аалим ва аль-мутааллим» аттуу эмгектерин кєўїл коюу менен окуп чыккан. Ошондой эле, Имам Матуриди имам (улуу аалым) наамына та-тыктуу болгон Абу аль-Касым Исхак бин Мухаммад бин Исмаил аль-Хаким ас-Са-марканди, Абу аль-Хасан Али бин Саид ар-Рустугфани, Абу Ахмад бин Абу Наср Ахмад бин Аббас аль-Иязи, Абу аль-Лайс аль-Бу-хари, Абу Мухаммед Абдулкарим бин Муса аль-Паздави сыяктуу чоў аалымдарды же-тиштирген. Бул аалымдар єздєрїнїн устазы Имам Матуридиге болгон урмат-сыйынан улам Мавараауннахрда Матуридийя мазха-бын єз далилдери менен далилдеп, чечме-леп тїшїндїрїп, ал мазхапты жайылтууга аябай эмгектенишкен.

Имам Матуриди Мавараауннахр ай-мактарына чейин келген Мутази-

ладан башка Дахрийя, Санавийя жана Ка-рамита сыяктуу туура эмес идеологиядагы диний агымдар менен дайыма кїрєшїп кел-ген. Анын «Китабу ат-тавхид» аттуу эмгеги жогоруда айтылып єткєн бидъат мазхапта-рын ар кандай далилдер менен алардын туу-ра жолдо эмес экендиктерин тастыктаганга аябай жан їрєгєндїгїн айгинелеп турат.

Имам Матуриди калам, фикх, фикх усулу, мазхаптар тарыхы жана кы-

раат жааттарында кєптєгєн эмгектерди кал-тырып кеткен. Бирок, анын эмгектеринин кєпчїлїгї сакталбай, ошол кездердеги ар кандай басып алуучулук, талап-тоноочулук, оопат-кырсыктардан ж.б.у.с. себептерден улам азыркы кїнгє чейин жетпей калган. Жоголгон эмгектеринин кєбї Мутазила, Харижи, Рафизи жана Шиит-Кармати єў-дїї агымдарды сындап жазган эмгектери менен фикх жана анын усулу тууралуу жа-зылган эмгектери болчу. Анын эмгектери-нен болгону кырктай кол жазмасы болгон «Тавилату аль-Куран» аттуу тафсир китеби менен ааламда жалгыз нускасы болгон «Ки-табу ат-тавхид» аттуу акыйда китеби гана азыркы кїнгє чейин жеткен. Ошол «Китабу ат-тавхиддин» дїйнєдєгї жападан жалгыз нускасы Кембридж (АКШ) Университети-нин китепканасында 3651 номери менен катталуу. «Тавилату аль-Куран» Имам Ма-туридинин фикхий жана итикадий кєз ка-раштарын да їйрєнїїгє чоў єбєлгє болгон баалуу булак болуп эсептелет. Анын бул эмгегин калам, же болбосо мазхап тафсири деп атасак да болот. Анткени, ал бул эмге-гинде аяттардын маанилерин чечмелеп тї-шїндїрїїдє дайыма башка мазхаптардын кєз караштарын сындап, анализ жїргїзгєн. Тилекке каршы, басылса 15 томго чейин жете турган мындай баалуу эмгек азырын-ча толук тїрдє басылып чыга элек. Тїркия-да болсо бул эмгек жаўыдан гана басмадан чыга баштады. Ал эми «Китабу ат-тавхид» болсо, алгачкы ирет арап окумуштуусу Фат-хуллах Хулайф тарабынан такталып, жарык-ка чыккан. Ошондой эле, бул эмгек Бекир Топалоглу жана Мухаммад Аручи тарабы-нан тїшїндїрмєлєр жазылып, 2003-жылы Анкарадан басылып чыккан. Ошону менен бирге Бекир Топалоглу «Китабу ат-тавхид-ди» тїрк тилине которгон.

Єзбекстан 2000-жылы Имам Матури-динин 1130 жылдык юбилейин жо-

горку деўгээлде єткєргєн. Бул юбилейге байланыштуу Имам Матуриди тууралуу кєптєгєн китептер менен макалалар жа-рыкка чыккан. Ошондой эле, 2000-жыл-дын 17-ноябрында Самарканд шаарында эл аралык симпозиум болуп єткєн. Ал симпо-зиумга чыгыш менен батыштан келген кєп-тєгєн илим адамдары катышкан. Бул иш-ча-ранын негизинде Самарканд шаарындагы Чокардиза кєрїстєнїнїн айланасындагы їч жарым гектарлык жерге Матуриди диний-окуу комплекси курулган. Бул жер Самар-канд шаарынын Сиёб борбордук районунун 2-Шарк кичи районундагы Гиждуван кєчє-сїнєн орун алган. Ал комплекстин ортосуна Имам Матуридинин кїмбєзї тургузулган.

МАТУРИДИЙЯ МАЗХАБЫ ЖАНА АНЫ ЄРКЇНДЄТКЄНДЄР

Имам Абу Мансур Матуридинин акый-да мазхабы Матуридийя деп аталат.

Хижра боюнча IV кылымдын башында пай-да болгон Матуридийя мазхабы II кылымда Имам Абу Ханифа (Имам Азам) тарабы-нан курулган мазхаптын уландысы болуп эсептелет.

Матуридийя – бул акыйда жаатында Мухаммед Пайгамбар (саллаллааху

алейхи ва саллам) менен сахабалардын жо-лун жолдогон, бирок маселелерди чечмелеп тїшїндїрїїдє жана далилдєє принципте-ринде калам методун колдонгон мазхап бо-луп эсептелет. Башкача айтканда, Матури-дийя акыйда маселелеринде жалаў эле накл (Куран жана хадис) менен гана чектелип кал-бастан акылды да динди туура тїшїнїїнїн бир каражаты катары кабылдашат.

Матуридийя мазхабын єнїктїргєн жана аны туу чокусуна чыгарган

аалым Абу аль-Муин Маймун бин Мухаммед ан-Насафи болуп эсептелет. Ал Матуридийя мазхабынын эў чоў аалымы. Насафи Имам Матуридинин кєз караштарынын баарын (бир гана мукаллиддин ыйманы жєнїндє-гї кєз карашынан башкасын) кабылдаган. Имам Матуридинин китептерин, айрыкча «Китабу ат-тавхидди» туура тїшїнїї їчїн Насафинин «Табсирату аль-Адилла» аттуу китебин окуп чыгуу абзел.

Матуридийя мазхабына єз салымда-рын кошкон башка насафилер да

чыгышкан. Насаф да Мавараауннахрда жай-гашкан чоў шаар болгон. Орто кылымдар-да бул шаардан диний илимдердин ар бир жаатына байланыштуу чоў эмгектерди жа-раткан кєптєгєн аалымдар чыккан. Миса-лы: Абу Хафс Нажмуддин Умар ан-Насафи, Бурхануддин ан-Насафи, Абу аль-Баракат ан-Насафилер Матуридийя мазхабына кыз-мат кылышкан улуу аалымдар болгон. Абу аль-Баракат ан-Насафинин «Мадарику ат-танзил ва хакаику ат-тавил» аттуу тафсири аябай таанымал болгон. Ал тафсирдин ай-рым жерлеринде Матуридийя мазхабынын кєз караштары орун алган.

МАТУРИДИЙЯНЫН МАЗХАБЫНЫН НЕГИЗГИ КЄЗ

КАРАШТАРЫ:1.Кулдун (инсандын) єз алдынча каалоо

(тандоо) мїмкїнчїлїгї (жузий ираада) бар. Пенде єзїнє таандык болгон ошол каалоо мїмкїнчїлїгї боюнча амал (иш-аракет) кылат, т.а. Алла пендеге ал, же бул ишти мажбурлап кылдырбайт. Ошондуктан, ат-карылган кыймыл-аракеттин жоопкерчи-лиги кулдун єзїнє гана тиешелїї

2.Динге їндєє иштери болбосо да, инсан єзїнїн акылы менен бир Улуу Жаратуучуга (Алла Таалага) ишенїїсї зарыл.

3.Каапырлар (Кудайга ишенбегендер) ибадаттарды аткарууга милдеттїї эмес. Ан-дыктан, алар аткарбаган ибадаттары їчїн єзїнчє азап кєрїшпєйт. Башкача айтканда каапырлар Аллага ыйман келтирбегендик-тери їчїн гана азапталышат.

4.Нерселердеги жана кыймыл-аракет-тердеги жакшылык менен жамандык (хусн жана кубх) акыл аркылуу билинет. Бирок, бир нерсенин диний єкїмї болуусу їчїн дин-дин ал маселе тууралуу билдирїїсї зарыл.

5.Ахлу кибланы такфир кылганга бол-бойт. Башкача айтканда, кыбыла тарапка карап ибадат кылган кандай гана мусулман болбосун, жасаган ар кандай жаман жана кїнєє иштеринен улам биз аны каапыр деп айта албайбыз, аны Ислам дининен да четте-те албайбыз. Себеби, бул тууралуу так, кесе айтылган хадистер бар. (Мисалы, караўыз: Абу Давуд, Жихад - 33)

6.Алла Тааланын Куранда айтылган ай-рым сыпаттарын Аны макулуктарга (жа-ратылгандарга) окшотпоо максатында ал аяттарды тавил кылуу (акылдын жардамы менен тїшїндїрїї) методун колдонушат. Анткени Куранда: «Ага (Аллага) окшош эч нерсе жок», - деген аят бар (Шуура - 11).

2-май, 2014-жыл

13АЙМАК

БАЗАР-КОРГОНДО ЖЫЛ БАШЫНАН БЕРИ 2 БАШ МАЛДЫН

КУТУРМА ООРУСУ КАТТАЛГАН

Жалал-Абад облусуна караштуу Базар-Коргон районунда їстїбїздєгї жылдын ба-шынан бери 2 баш малдын кутурма оору-су катталган. Бул туурасында Жалал-Абад шаардык санитардык-эпидемиялогиялык кєзємєлдєє борборунун башкы дарыгери Їсєнкул Жоробаев билдирди.

Анын маалыматы боюнча, 2014-жыл-дын 1-кварталында 1206 баш ит атылып жок кылынган. Район боюнча 34 кїйдїргї оорусунун очогу катталган, анын ичинен 20 очок табылган.

Берилген отчёт боюнча, бардыгы бетон-долуп, белги коюлган жана темир тосмолор менен тозулган. Бешик-Жон, Талдуу-Булак, Могол, Кызыл-Їўкїр айыл єкмєттєрїндє ит атуу иш-чаралары жїргїзїлбєгєн. Ал эми Акман айыл єкмєтїндє єтє эле аз атылган.

«Їстїбїздєгї жылдын 1-чейрегинде ра-йон боюнча 2 баш майда жандыктын (эчки) арасында кутурма оорусу катталган. Могол айыл єкмєтїнїн эсебинен жабыркагандар-дын саны 12 адам», - дейт Ї. Жоробаев.

Бишкек мэри К.Кулматов:

“ШААРДЫН БИР ДАГЫ МЕТР ЖЕРИ САТЫЛБАЙТ”

Шаардын бир дагы метр жери сатыл-байт, деп билдирди Бишкек шаарынын мэри Кубанычбек Кулматов кечээ, 29-апрелде АКИpress'тин онлайн-конференциясынын жїрїшїндє шаардык муниципалитеттин жаўы жетекчилигинин жер жєнїндє саяса-ты тууралуу айтып жатып. «Жерлер — бул Бишкек шаарынын активдери, ижаралык мамилелер гана болот. Биз азыр Бишкек шаардык кеўеши менен жерлердин баасын аныктоо методикасын тїзїп жатабыз. Ме-нимче, бул абдан керек чечим, анткени жер жеке менчикке єтїп жатканда Бишкек дээр-лик эч нерсени албай калат, єзїнїн актив-дерин, тагыраак айтканда ал єнїгїшї керек болгон каражаттарын жоготот», - деди мэр.

БИШКЕК ШААРЫНЫН ТЕМИР ЖОЛ СТАНЦИЯСЫНДА

ЖАРАНДАР АКЫСЫЗ ТЇРДЄ «КАРА ТИЗМЕДЕ» БАР ЖЕ ЖОГУН

БИЛЕ АЛЫШАТ

Бишкек шаарынын темир жол станция-сында Бирдиктїї сыртка чыгуу миграция-лык борбор ачылды. Анда Кыргызстандын

жарандары акысыз тїрдє «кара тизмеде» бар же жогун биле алышат. Бул тууралуу КРнын Эмгек, миграция жана жаштар министрли-гинин басма сєз кызматы билдирди. Эскерте кетсек, Орусияда миграциялык мыйзамы-нын кїчєтїлгєндїгїнє байланыштуу Орусия мыйзамдарын бузган чет элдик жарандарга Орусия аймагына кирїї жабылган.

Белгилей кетсек, ушул жылдын 28-ав-густунда «Манас» аэропортунда бирдиктїї сыртка чыгуу миграциялык борбор ачыл-ган, ушундай эле борбор єз ишмердїїлїгїн Ош шаарындагы аэропортто ушул жылдын 17-мартынан тартып иштеп келет. Мындан тышкары эмгек, миграция жана жаштар министри Алиясбек Алымкуловдун буй-ругу менен ушул жылдын 11-февралында министрликтин баардык тїзїмдїк бєлїм-дєрїндє жарандардын кайрылуусу боюн-ча акысыз негизде алардын «кара тизмеде» бар же жок экендиги текшерип баштаган.

ЖАЛАЛ-АБАДДА ОКУУЧУ КЫЗ КЄП КАБАТТУУ ИМАРАТКА

ШААР КЄРЇЇ ЇЧЇН ЧЫГЫП, 7-КАБАТТАН КУЛАП КАЗА БОЛДУ

Жалал-Абад шаарынын №5 орто мек-тебинин окуучусу Айгерим Абдукеримова шаардагы Бекмамат Осмонов кєчєсїндє жайгашкан 8 кабаттуу болгон кароосуз кал-ган имараттын 7-кабатынан кечээ, 29-ап-релде кїндїзгї саат 13:00дєр чамасында ку-лап, каза тапкан. Бул тууралуу Жалал-Абад ШИИБнин жашы жете элек єспїрїмдєр менен иштєє боюнча бєлїмїнїн башчысы Нургазы Ботоканов билдирди.

Анын айтымында, каза болгон мектеп окуучусу Айгерим Абдукеримова класс же-текчисине байланышып, бут кийими жок экенин айтып, телефон аркылуу жооп су-раган. «Ал курбу кызы 6-класстын окуу-чусу Бактияр кызы Ооматкан менен бирге шаарды кєрїї їчїн кароосуз калган имарат-ка чыгышкан. Ал имаратта тешиктер бар, ошолорду байкабай калып, тїшїп кеткен», - дейт Нургазы Ботоканов.

Эске салсак, мектеп окуучусу каза тапкан кароосуз калган имаратка чыгып, шаар-ды їстїнєн караганды жаштар адат кылып алышканын шаар тургундары билдири-шїїдє.

ЖУМГАЛДА УЛУУ АТА МЕКЕНДИК СОГУШТУН 9 КАТЫШУУЧУСУ,

20 ТЫЛДА ИШТЕГЕН АРДАГЕР БАРНарын облусунун Жумгал районунда Улуу

Ата Мекендик согуштун катышуучулары-нын саны 9, анын ичинен согушка каты-шып келген 5 ардагер болсо, 4 майып болуп келгендер. Бул тууралуу Жумгал райондук социалдык жактан єнїгїї башкармалыгын башкы адиси Айнура Айбашова билдирди, деп кабарлады аймактык кабарчы.

Анын айтымында, Жумгал районунда жалпы 29 ардагер болсо, анын 9у согушка катышып келген. Ал эми калган 20 ардагер тылда иштешкен.

«Учурда Жумгал райондук социалдык жактан єнїктїрїї башкармалыгы тарабы-нан 9 ардагердин ар бирине жылына бери-лїїчї 10 миў сом жана айына берилген 600 сомдон каражаттары тапшырылды. Ошон-дой эле тылда эмгектенген 20 ардагердин ар бири 5 миў сом жана 100 сомдон акча-

лай жардам алышты», - деди А.Айбашова.Ал кошумчалагандай, азыркы тапта бар-

дык ардагерлер менен согуштун катышуучу-ларына карата акысыз дары дармектер, со-циалдык жардамдар кєрсєтїлїїдє. Ошол менен бирге 9-майга карата сый тамак жана аскер парадына уюштуруу иштери жїргї-зїлїїдє.

КАРАКОЛДУН ТУРГУНУНАН ДИНИЙ ЭКСТРЕМИЗМГЕ

ТААНДЫК КИТЕПТЕР ТАБЫЛДЫ

Ысык-Кєл областтык ИИБи жана УКМК-нын облустагы башкармалыгынын кызмат-керлери тарабынан Каракол шаарынын 32 жаштагы тургунунун їйїн тинтїї жїргєн. Ысык-Кєл ОИИБнин басма сєз катчысы Сталбек Усубакунов билдиргендей, жыйын-тыгында диний экстремизмге таандык ки-тептер табылган.

Маалыматка ылайык, їйдї тинтїї учу-рунда диний экстремизмге чакырган ки-тептер менен бирге флеш-карта алынган. Учурда бул иш боюнча маалыматтар топто-луп, улуттук коопсуздук башкармалыгына єткєрїлїп берилди.

НАРЫН ШААРЫ БОЮНЧА 4 СОГУШТУН АРДАГЕРИ БАР

Улуу Жеўиштин 69 жылдыгына карата 9-майда Нарын шаарындагы «Тянь-Шань» эс алуу паркында эскерїї кечеси болот, деп маалымдады Нарын шаардык мэриясынын социалдык бєлїмїнїн башкы адиси Элнура Асангазы кызы аймактык кабарчыга.

Нарын шаары боюнча 4 согуштун арда-гери жана 9 тылда эмгек єтєгєндєр бар. Ар бир ветеранга 1 миў сом єлчємїндє акчалай сыйлык берилип, демєєрчїлєр да белекте-рин беришет.

НАРЫНДА «ЖАШ ИШКЕРЛЕР МЕКТЕБИ 2014» ЧАКАН

БИЗНЕС ОКУУ ФОРУМУ ЄТЇП, СУНУШТАЛГАН МЫКТЫ

ДОЛБООР КАРЖЫЛАНАТНарын облусундагы «Нарын аймактык

ишкерлер» ассоциациясы тарабынан, КР-нын Германия эл аралык кызматташтык коомунун (GIZ) колдоосу менен «Жаш иш-керлер мектеби 2014» (School for creative young Entrepreneurs) долбоору боюнча чакан бизнес форуму єтєт. Бул тууралуу аталган долбоордун жетекчиси Эрлан Салбаев бил-дирди, деп маалымдады аймактык кабарчы.

Маалыматта айтылгандай, «Жаш ишкер-лер мектеби 2014» (School for creative young Entrepreneurs) долбоору нарындык жаштар їчїн єтє пайдалуу болуп, орто жана кичи бизнес долбоорлору каралат жана алардын ишке ашырылышына кємєк кєрсєтїлєт. Учурда бул долбоор менен облустун бар-дык аймактарынан чакан бизнести єнїк-тїрїї боюнча жаш ишкерлер чакырылууда.

Аталган долбоор 13-18 май кїндєрї, На-рын шаарында єтїп, жаш ишкерлерге биз-нести пландоо, менеджмент, маркетинг, базар экономикасын анализдєє жана PR-стратегияларды аткарып, тїзїї тууралуу

окутуу жїрєт. Анын соўунда жаш ишкер-лер тарабынан єздєрїнїн толбоолорун су-нушталат.

Окуу форумунун жыйынтыгында мыкты жазылган долбоор 2 миў доллар єлчємїн-дєгї колдоо табат.

ТАШ-КЄМЇР ШААРЫ ЇЧКЄ БЄЛЇНЇП КАЛЫШЫ МЇМКЇН ДЕГЕН ПИКИР ЖАЛГАН СЄЗ, -

ШААР МЭРИ Б.МИЎБАЕВТаш-Кємїр шаары їчкє бєлїнїп калышы

мїмкїн деген пикир жалган сєз. Мындай маалыматты Таш-Кємїр шаарынын мэри Бекболот Миўбаев билдирди.

Анын айтымында, Таш-Кємїр шаары-на караган Кызыл-Алма, Чїйїт-Сай, Каш-кулак-Сай, Теўдик айылынын тургунда-ры Ноокен районуна кошулууну кєздєшїп, былтыркы жылы маселе кєтєрїшкєн. Бул боюнча Таш-Кємїр шаардык кеўеште кара-лып, элдин талабы эске алынып депутаттар макулдугун берген.

«Жогоруда айтылган айылдарга мэр кє-ўїл бурбай жатат деген туура эмес. Быйыл-кы жылы социалдык кєйгєйлєрїн чечїїгє кємєк кєрсєтїїгє 50 миў сом бєлїп бер-дик. Таза суу кєйгєйїн чечїї максатында долбоорлорду жазуудабыз. Єз мїмкїнчї-лїктєрїбїзгє жараша жардам берип жата-быз», - дейт Б.Миўбаев.

Ошондой эле ал, Таш-Кємїр шаары їчкє бєлїнїп калуу коркунучунда деп айтылган сєз жалган экенин айтып, эл єкїлї Бакыт Тєрєбаевди элди бєлбєєгє чакырды.

Эске салсак, 29-апрелде Жогорку Ке-ўештин адам укуктары, конституциялык мыйзамдуулук жана мамлекеттик тїзїлїш боюнча комитетинин жыйынында эл єкї-лї Бакыт Тєрєбаев Таш-Кємїр шаары їчкє бєлїнїп калышы мїмкїндїгїн, шаарда абал оор экендигин билдирген. Ноокен району-на кошулууну каалаган айыл тургундарына мэр тараптан кєўїл бєлїнбєй жаткандыгын айткан эле.

ТЇП РАЙОНУНУН СООДАГЕР ИШКЕРЛЕРИ КАССАЛЫК

АППАРАТТАРДЫ КОЮУГА КАРШЫ БОЛУП, САЛЫК

ИНСПЕКЦИЯСЫНЫН АЛДЫНА ЧОГУЛУШТУ

Тїп районунун соодагерчилик менен алектенген ишкерлери кассалык аппарат-тарды коюуга каршы экенин билдиришип, кечээ, 29-апрелде райондук салык инспек-циясынын алдына чогулушту. Бул тууралуу аймактык кабарчы билдирди.

«Кассалык аппараттар менен иштєє ко-шумча чыгымдарга алып келет. Анын єзїн 8 миў сомго сатып алуу керек. Бузулуп калса 1 миў сом тєлєп оўдотсок. Аны тейлеп турган операторлорго айына 250 сомдон тєлєп бе-рїїбїз керек. Кїнїмдїк кирешебиз аталган чыгымдарга кетип калып жатпайбы. Андан тышкары, деле тєлєй турган салыктарыбыз, жарык їчїн тєлємдєр кєп», - деген пики-рин билдиришкен.

Салык кызматынын башчысы нааразы-лык билдирген ишкерлерге берген жоо-бунда кассалык аппараттарды коюу мый-замдуу талап экенин так кесе айтты. «Биз, Салык кызматы Салык кодексинин «аппа-раттар милдеттїї тїрдє коюлууга тийиш» деген беренесин аткарышыбыз керек», - деди билдирди.

Анын айтымында, кассалык аппараттар-ды колдонбой соода жїргїзгєн їчїн 5 миў сом айып салынат. Кардарларга тєлєм чек берилбесе 1 миў сом айып пул тєлєнєт.

Тїп районунда аянты 20 кв метр келген 211 дїкєнгє кассалык аппараттар милдет-тїї тїрдє коюлат.

2-май, 2014-жыл

1414 САНДАН САНГА

Апабыз аялдын бакыты башы бакма-ка, кєчїгї токмокко, арткы этегин айра баскан, алдыўкы этегин їзє басканга ба-рат дечї эле.

Апабыз дагы минтчї, эжеке. Аялдын ба-кыты жол тартып келе жатса бир аял жан талашып жаргылчак тартып кїйпєлєктєп жїрїптїр. Бул аял мээнеткеч экен, мээне-ти менен кїн кєрсїн деп ага бата берген экен. Дагы жол тартып келе жатса бир аял дубалга жєлєнїп тайтайып отуруптур. Бул аял жалкоо экен, бактысы менен кїн кєр-сїн деп ага ушундай бата бериптир. Аял-дын бакыты келе жатканда сен жантала-шып жаргылчак тарткандардын катарына кирип калыпсыў да.

Тагдырым ушундайдыр. Же бирєєгє токол бол. – Ооба сага кїйєємє токол боло гой деп

бошотуп бермек беле. – Эч кимге билгизбейсиўер да. – Койсоўчу баары бир билинет. Анда

тїшїнїшмєк турсун чачташаарбыз. – Анан эмне ушинтип эле жїрє бермек

белеў, єзїў айткандай соксоюп. – Билбейм маўдайыма жазганын кє-

рємїн. Кїйєє бала ошол эле кїнї кеч курун же-

тип келди. Ал кайын эжесин сыйлачу. Иш-тин баары єзїнїн арагында анан Нуркан-дын чарылдаган тилинде болуп жатпайбы. Кайын эжесинин айткан акыл насаатын туура кабыл алып, ээрчитип кетти.

Гїлсарага бул жалгыздыктын бїтєєр кїнї болобу. Же ємїрї ушинтип эле єтє береби. Башка аялдардай бала кєтєрїп, кїйєєсї менен бапырашып отураар кїнї болобу? Болсо качан? Азыр кїйєєдєн ажы-рашкан келин, кара далы кыз кєп. Єзї дагы ошолордун бири. Ал кїзгїдєн єзїн кєпкє карап тура берди. Балким кептин баары эркектерди жалт каратпаган бул кебетеде болуп жїрбєсїн. Ошондуктан убагында эч ким кєўїл бурган эместир. Эрини дор-дойуп, кош кат кєздєрї тосток, бет чїкєсї

чыгып муруну быйтык. Ушул кантип кебе-те болсун. Ушул кебетени кєргєн жигит, кантип кєўїл бурсун. Эстеп кєрсє ага эч ким кєўїл буруп, сезимин арнап кат жаз-баптыр. Азыр жалгыз башына керектїїнїн баары, бир кїйєєдєн башкасы бїт бар. Ты-мызын кїткєн кїйєєнїн карааны болсо, жашы отуз жетиге чыккыча кєрїнбєй кой-ду. Эмнегедир кийинки кїндєрї жїрєгїнїн тїпкїрїндє Нурданчы деп бир їн шыбыра-гансыйт. Анын єзїнє бир нерсе дешин ты-мызын кїтєт. Бирок ал иши чыкканда гана келет да кетет. Иши бїттї акчасын алды, кетпегенде эмне кылмак эле. Кээде Памир-деги кїндєрїн акчага азгырылып кантип наркотикке аралашып калышкандарын ко-

бурашып калышат. Ким канча алып єттї, ким афгандарга акча бербей койду, кайсы кыргыз героинин алган тажикке акчасын бербей качып кетти, кайсы тажик таза ге-роин бербей, аралашмасын кармата салып кырды бычак болушту, кимдер кармалып, канча жылга кесилип кетти, алдангандар кантип бирин-бири єлтїрїп коюшту ушу-ларды сїйлєшїп отура беришет. Узакка сїйлєшкєнї менен жалжакташып чектен ашуу ойлоруна келбейт. Балким ырыскы-ларын арам жол менен табуу буйругандыр, неси болсо дагы тєртєєнїн жылдызы ке-лишип калды. Бирин-бири алдап кетейин дешпейт. Эки тарап теў ыраазы. Аўдыган эч ким жоктугуна шїгїрчїлїк келтиришет.

Гїлсара кимге, канчадан єткєрєєрїн Нур-дан сурабайт. Єзї айтпайт. Берген акчасы нааразылантпаса болгону. Бар балээ ал-дашмайдан чыгат. Нурдан Гїлсаранын так-тыгына, Гїлсара болсо анын сурамжылай бербегенине «товар» таза экенине ыраазы. Бирок Нурдан Гїлсаранын бара-бара акча дегенде ач кєз болуп бара жатканын байка-са дагы атайлап байкамаксан болот. Кимге єткєзєєрїн атайлап сурабайт. Ал эч нерсе билбемиш болуп, байкабагансып, бул тєр кары кыздын сырын тартуунун жолун ой-лончу. Жакшы кєрїї сезими менен эмес анын асыл таштарды, героинди кимге єт-кєрєєрїн билїї максатында. Эгерде кимге єткєзєєрїн билип алса акчасы дагы кєбї-рєєк болмок. Гїлсара деген ортомчу эле. Эй кара далы кыз, кебетеў бул болсо сага кайсы эркек суктанмак эле. Кайра ойлон-чу, даяр оокатка келїїчї ары жок эркектер деле бар эмеспи. Менин жайган торума ка-чан тїшєєр экенсиў дегени менен, сатып кетишти ойлобойт эле.

Бир жолу Памирден келип їйїнє дагы барбастан Гїлсараныкына келген. Ант-кени бекитип алып келген героинди ары бери ташып жїрїї кантсе да опурталдуу.

– Гїлсара їйїўдє бир аз уктап алып анан кетелиби. Ушунчалык чарчаганыман жы-гылгыдай болуп араў турам.

– Памирден келгиче чарчабай анан. – Чарчаган деле эч нерсе эмес дечи.

Жаныўды оозуўа тиштеп, чек арачылар-дын текшерїїсїнєн єткєнчє таап албаса экен деп, жыш ийненин їстїндє отурган-дай болгонум, аны билдирбей бейгамдай туруу, жїрєктїн опкоолжуганы мени жеп салат.

– Эпчилдигиўден колго тїшїп калбас-тан алып келип жатасыў.

– Сен экєєбїздїн жеген наныбыз ушул болсо жанталашпай коёбузбу. Ме бул ча-пандын тигиштерин кєрсєў.

- Ойгондуўбу, тур, -деди, аўгыча эле ти-гил улан.

- Азыр, -Нурбек турам деп обдулуп, кай-ра башын мыкчып отура калды, -ом-мий!

-Эч нерсе эмес, азыр єтїп кетет. -деген алиги уландын сєзїнєн кийин чындап эле Нурбектин башы ооруганы басылгансыды.

-Сен кимсиў? -деди, анан Нурбек.-Мен Болотмун.-Менин атым болсо Нурбек.-Нурбек, анда мени ук. Биз эптеп бул жер-

ден качып кетишибиз керек. Антпесек... -де-ген Болот сєзїнїн ар жагын айтпай эринин кырча тиштеп їнсїз туруп калды. Чачы тар-мал, кєзї кара, ээгинин дал учунда меўи бар Болотту жалдырай тиктеген Нурбек бир шумдукту жїрєгї сезе:

-Эми эмне кылабыз? -деп ыйлап жиберди.-Сен ыйлаба. Чоўоюп эле калган бала

турбайсыўбы. Карачы, тигилерди. Сенден да кичинекей балдар уктап жатышат, эч нер-седен капары жок, -Болот кол жаўсай каз-катар тизилген керебет тарапты кєрсєттї. Нурбек кылчая карап 3-4 жаштардагы сары кызды кєрдї да:

-Ой, Адеми! -деп кыйкырып жиберди.-Чш! Акырын. Сага эмне жин тийдиби?!

-Болот анын оозун баса калды. Кєздєрї ала-йып, сїйлєй албай калган Нурбек шашка-лактай колу менен тиги кичинекей кызды кєрсєттї.

-Азыр мен колумду алам. А, сен кыйкыр-бай айт, макулбу. -деген Болоттун сєзїнє Нурбек “ийи” дегенсип баш ийкеди.

-Кана айт, эмне болду?-Тигил уктап жаткан Адеми да.-Сен аны тааныйсыўбы?-Ооба, биздин кошунабыз болчу. Ата-эне-

си єлїп калгандан кийин Адемини балдар їйїнє єткєрєбїз дешип, бир эжекелер алып кетишкен. А, бул жер эмне балдар їйїбї? -Нурбек Болотту таўыркай карады.

- Э-эй, кайдагы балдар їйї?! -кыжыры келе тїшкєн Болот колун шилтей башын мыкчыды.

-Анан эмне? -деп сурады Нурбек каба-гын чытый.

-Эх, сага кантип тїшїндїрсєм экен. Иши кылып бир сєз менен айтканда силерди мын-да уурдап келишти. Эми сатышат. А, сатып алган кишилер силерди эмне кылышат, аны-

сын билбейм. Мїмкїн кул кылышат, же... Айтор, билбейм ар жагын.

- А сени уурдап келишкен жок беле?-Жок. Мен єзїм келип кармалып калдым.

Тээтиги четки керебетте жаткан сары баланы кєрдїўбї, -деп, Болот сєємєйї менен дубал тарапты кєрсєттї.

-Ооба.-Ошол Мурат деген бала. Сени менен теў.

Экєєбїз сен айткан балдар їйїндє болчубуз. Їч кїн мурда “Ош” базарга качып келип, иш-теп акча табалы дегенбиз. Анан Муратты булар кармап кетишпедиби. Мен алардын артынан аўдып келип Муратты бошотуп ала-йын десем, мени да кармап алышты, энеўди урайындар! -Болот ызырына сєгїндї. Аўгыча темир каалга шарак-шурак этип ачыла баш-тады. Болот сєємєйї менен эринин кезей “Чїш!” деди да, Нурбекти керебетине жаткы-ра дабыш чыгарбай бутунун учу менен чур-кап барып, єзї да керебетине жатып калды. Темир каалга ачылып, сомодой тєрт жигит кирди да четинде жаткан тєрт баланы кєтє-

рїп чыгып кетишти. Эшик жабылып, бєлмє ичине кайрадан жымжырттык орноду. Алар кетээр замат Болот каалганын тїбїнє барып, кулак тїрє тыўшап калды. Анан эшикти акы-рын тїртїп кєрсє кулпуланбаптыр.

-Нурбек, бол качтык-деди ал, шыбырай. Кєздєрїндє дароо їмїттїн учкуну жанып, жїзї тамылжый тїштї.

-Азыр- Нурбек Болоттун артына жабы-ша туруп калды. Кєздєрї алайып, денеси калтырайт.

-Менин артымдан їн чыгарбай бас, -деген Болот эшикти акырын ачып, башын чыга-ра сыртты карады. Эч ким кєрїнбєйт. Экєє узун коридордо бара жатышты. Коридордун эки тарабы теў темир каалгалар. Болот улам бирин тїртїп баратып, эшиги ачык бєлмє жолуктура албады. Качан гана коридордун аркы башына келгенде бир каалга тїрткєн-дє эле “кыйч” эте ачылып кетти. Дааратка-на экен. Экєє ичине шарт кирип барышып, эшикти иле коюшту. Даараткананын тере-зеси бийик жерге салыныптыр. Анткени

менен форточкасы ачык турат. -Кел сени кєтєрєйїн, -деди Болот.-Жок, корком. Сен биринчи чыкчы. Анан

мени тартып ал.-Макул-деп, Болот айтаары менен эле

эшик тараптан даўк-дїўк эткен дабыш чык-ты да каалга тарс эте ачылып кетти. Болот ошол замат терезеге секирип чыгып, Нурбек-ке кол созгон эле. Бирок тартып алганга їл-гїрбєй калды. Дааратканага кирип келишкен їчєєнїн бири Нурбекти кармап алган эле.

-Болоо-от!-деп, чаўырды Нурбек.-Коркпо, мен сени баары бир куткарып

алам-деген Болоттун артын кылчайып ка-роого да чамасы келбей буту-бутуна тийбей качып баратты.

-Энеўди урайын десе, качып кетти! -деп ызырына сєгїндї, Нурбекти кармап алган неме.

-Кача албайт, сыртта кїзєттє тургандар ит аткандай атып таштайт, -деди экинчиси.

-Кєп сїйлєбєй алдагыны алып барып уктатып салгыла. Мїмкїн азыр дароо жер которуш керек болуп калат-деп, єктєм сїй-лєдї їчїнчїсї.

-Жарайт. -берки экєє жарыша жооп бе-ришти.

-Коё бергиле мени. Мен эч кайда бар-байм! -Нурбек тырмышып каршылык кєр-сєтїп жатты.

-Эй, жапчы алдагынын жаагын! -деп, али-ги єктєм сїйлєгєнї айтаары менен эле Нур-бектин кєзїнєн от чагылып, жаагы ысый тїштї.

-Ушуну кєрмєксїў-деп табалады, аны жаакка чапкан неме. Бир аздан кийин Нур-бектин билеги тыз эте тїшїп, кєшїлїп уй-куга кетти.

Шаардык милиция бєлїмчєсї. Арген Аки-мович бїгїн ишке кїндєгїдєн эрте келген. Нурбектин сїрєтїн карап, катып калган не-медей кыймылсыз. Кол алдында кызмат кылгандар али келише элек. Саатын караса 7.30 болуптур. “Хм, демек дагы жарым саат бар экен да, эмне кылсам?” деп ойлонгон Арген Акимович кайпактай кабинет ичин-де ары-бери басып жїрдї. Улам сайын те-лефондун трубкасын кєтєрїп, кайра коёт. Азыр эле телефон чырылдап, жакшы кабар угузчудай телмире карайт. А, телефон їн катпайт. Демейде чырылдап тынчтык бер-беген телефон да таарынгансып тымтырс.

НАРКОТАШЫГЫЧТАР

(Сандан санга)

БУРУЛКАН БАКЕЕВА

Íàðêî ñîîäàãà àðàëàøóóíóí ýêè ãàíà æîëó áàð. ªë¿ì æàíà

ò¿ðìº. ¯÷¿í÷¿ æîëó æîê. Íàðêîçàòûí êîëäîíãîí äàãû, ñàòêàí äàãû ºç¿

àòàéûëàï æàð êûðûíäà òóðóï àëûï àæàëûíà áîé òàøòàãàí ìåíåí

áàðàáàð.

(Сандан санга)

ТААЛАЙ БАКЫТАЕВ

(Курч окуялуу чыгарма)

(Бейєкмєт уюмдардын маалыматы боюнча 1997- жылдан бери 400 бала жоголгон)

Жоголгон балдар

2-май, 2014-жыл

1515СКАНВОРД

2-май, 2014-жыл

16 КОНЦЕРТ АЛДЫНДА

”Бишкекте ачык асман алдында концерт

берїїнї туура кєрдїм”

АНЖЕЛИКА, ырчы:

- Саламатсызбы, иштериўиз кандай? Эмне жаўылыктары-ўыз бар?- Саламатчылык, жакшы, рахмат.

Жакында, 7-майда концерт коёлу деп жатам. Ушул кїндєрї концертти уюш-туруу иштери менен колум бошобой жаткан кез.

- Эмне себептен 7-май?- Негизи жеке концертимди, был-

тыр, кїзїндє берейин деп пландаштыр-гам, бирок программам толук болбой калгандыктан концерт жылдырылган. Быйыл дагы кїзїндє берем деп жат-кам, болбой эле май айына токтолуп калдым. 1-2 -майда койсомбу дегем , жетишпей бара жаткандыктан жылды-рылды. 5-май, 9-май ансыз деле май-рам, анан 7-май радио кїнї, ошого ток-толдук. Жети деген сан єзїмє да жагат.

- Даярдыктарыўыз кандай жї-рїп жатат?- Абдан жакшы. Он жети жылдан

бери шоу-бизнеске аралашып жїрєм, бирок юбилейлик деп айтуудан алыс-мын. Кантсе дагы бул менин экинчи жеке концертим, ошондуктан даярдык-тар максималдуу жогорку сапатта бо-луп жатат. Келген эл чыныгы шоу кєрїп кетет деп кепилдик бере алам!

- Сиз дизайнерлик менен алек-тенип, сулуулук салонун иште-тесиз, чыгармачылыкта дагы ийгиликтерди жаратып келе

жатасыз. Ушулардын барды-гына бирдей жетишїїнїн сы-ры эмнеде?- Бардык нерсенин чеги бар, шарты

бар. Ошол норманы толтуруп, аракет-тенип иштесеў эле ийгиликке жетише-сиў. Анан менин жашоомдогу принцип-тердин бири – ар бир саатты, минутаны туура пайдалануу. Чыгармачылыкта эле эмес, бардык жактарда єзїмдї сынап кєргїм келет. Єзїмдїн кесибим инфор-матик-экономист болуп, бирден бир чоў жардам болуп атат. Себеби ар бир нерсенин эсебин билем, алдын ала ой-лонуштуруп натыйжалуу иш кылганга аракет кылам. Азыркы заманда ырдап эле, чыгармачылыкта жїрє бербестен, иштеш дагы керектиги баарына белги-лїї. Ошондуктан бардыгына жетиш-кенге аракет кылам.

- Концертиўиз амфитеатр-да болгону жатат, бул эл їчїн жаўылыкпы?- Ооба, элдин баары канча жылдан

бери спорт ордосунда, филармонияда концерт берип келе жатышат. Канча-лык декорацияны жасаба, дубалдары мурдакы болгондуктан концерт дагы жаўыдай сезилбейт. Ошондуктан жаўы-лык кылып Бишкектин тєрїндє, ачык асман алдында, жаўы атмосферада кон-церт берїїнї туура кєрдїм. Элдин кєбї, сахналаш коллегаларым дагы кєрє элек жай экен. Бир четинен социалдык тар-мактарда Кыргызстандын деўгээлин кєргєзєлї дедим. Анткени бул жакта техникалык жагы дагы жакшы, дїйнє-лїк деўгээлде жандуу їн менен концерт коюууга шарт бар. Элди ойлоп, билет-тин баасын максималдуу арзан кылдык, амфитеатрдын ижарасына кеткен кара-жатын араў жабат. Мындайча айткан-да элге кылган белегим – бекер иштеп, бекер ырдап, майрамдайбыз!

- Концертиўизде кимдер конок болуп келип, ырдайт?

- Уюштуруучулук жагын єзїм колго алдым. Анан деги эле жардамдашкан-дар – жакындарым, ишеничтїї адам-дар. Гульнур Сатылганова, Динара Акулова, Мирбек, Омар, Арсен келип єзїлєрїнїн жеке хит ырларын ырда-шат. Казакстандан атайын Айкын ке-лет. Афишада жїргєн менин сахналаш, курбу, дос кыздарым менен бир номер-лерди аткарабыз жана башка дагы кєп-тєгєн “сюрприздер” болот. Жеке єзїм-дїн жыйырма ырым программада бар, улуттук колориттеги кєйнєктєр менен чыгам жана музыкалык аспаптарда ой-ноп, болгон єнєрїмдї кєргєзєм.

- Жолдошуўуз болушунча кол-доп, кошо жардам берип жїр-сє керек?

- Ооба, жолдошум менин эў чоў жардамчым. Дем, кїч берип, морал-дык жактан дагы колдоп, тїртїп турат. Кїндїз кечке жумуш менен жїрїп чар-чап, кечинде їйгє барганда кыздарым тозуп алат. Ошол кєз ирмемде мен ка-димкидей эс ала тїшєм.

- Маегиўизге чоў рахмат, кон-цертиўиз ойдогудай єтїшїнє тилектешмин!- Сиздерге дагы чоў рахмат, гезити-

ўер єнїгє берсин!Маектешкен

Бектур БАЙМОЎОЛОВ

Áûëòûðêû æûëû, “Àéáàò” ãå-

çèòèíåí “Æûëäûí ìûêòû äèçàé-

íåðè” íààìûí àëãàí Àíæåëè-

êà, ìàéäûí æåòèñèíäå êîí-

öåðò áåðãåíè òóðóïòóð. Êàíäàé

äàÿðäûêòàð æ¿ð¿ï æàòàò æà-

íà êàíäàé ºçãº÷ºë¿êòºð áî-

ëîîðó òóóðàëó ìàåê êóðäóê.