Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
1
Biyopsikososyal YaklaşımBiyopsikososyal Yaklaşım
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
2
DERSİN AMACI
•Biyopsikososyal yaklaşım tarzının öğrenilmesi.
•Hasta merkezli yaklaşımın öğrenilmesi.
•Biyomedikal ve biyopsikososyal yaklaşım arasındaki farkların anlaşılması.
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
3
ÖĞRENİM HEDEFLERİ
•Biyopsikososyal yaklaşım tarzının birinci basamakta uygulanması
•Hasta merkezli yaklaşımın birinci basamakta uygulanması
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
4
Aile Hekimleri, HASTA MERKEZLİ
yaklaşımları ile, hastayı bir bütün olarak ele alarak ilgilenir.
Hasta merkezli yaklaşım nedir??
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
5
•Hayat şartları,
•Sorunları,
•Ailesi,
•Fiziksel çevresi,
•Psikolojik problemleri ........
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
6
HASTALIK MERKEZLİ YAKLAŞIM
•Hekim yalnızca hastalıkla ilgilenir,
•Anormal biyomedikal oluşumları kontrol altına alabilmek için hasta üzerinde otorite kurar
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
7
Biyomedikal düşünce yapısından
biyopsikososyal düşünce yapısına geçiş,
MODERN TIP olarak adlandırılmaktadır
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
8
Biyomedikal Yaklaşım;• Doğrusal nedensellik
• Biyolojik iyileştirme
• Hastalık merkezli yaklaşım
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
9
Biyopsikososyal Yaklaşım;
• Kişiyi, ailesi ve çevresi ile birlikte ele alır
• Çok yönlü bir nedensellik vardır
• Kişinin bedenen, ruhen ve sosyal olarak iyi olması esasına dayanır
• Hasta merkezli yaklaşım
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
10
Biyopsikososyal Yaklaşım
Psikolojik Faktörler•Anksiyete•Depresyon
vs.
Biyolojik Faktörler•İmmün Sistem•Nöro-
endokrin Sistem•Organ
Sistemleri•Dokular vs.
Sosyal Faktörler•Toplum
•Aile•Kültür vs.
Tüm organizma biyolojik, psikolojik ve sosyal etkilerin karşılıklı etkileşimleri ile anlam bulmaktadır.
ANİ ZMAORG
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
11
Psikososyal görüşün değişik boyutlarına ağırlık veren farklı modelleri vardır;
1. Sistemik Yaklaşım2. Gelişimsel Yaklaşım3. Holistik Sağlık Modeli4. Etnik Kültürel Model5. Biyopsikososyal Model
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
12
Sistemik Yaklaşım
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
13
•İnsanoğlunun sonsuzluk noktasına dek varan karmaşık bir yapısı vardır•Sistem kavramı, farklı değişkenlerin birbirleri ile
dinamik iç etkileşmelerine dayanır•Küçük basit sistemlerden büyük karmaşık sistemlere doğru çok boyutlu ve çok yönlü bir nedensellik vardır•Sistemik düşünce, bilimsel bir çok disiplinle
bütünleşmektedir
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
14
• 35 yaşında, erkek• Evli• 3 çocuğu var• fabrikada işçi• iş kazası geçiriyor• 3 ay çalışamaz raporu alıyor
Örnek vaka;
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
15
Zayıf organize edilmiş
bir çevre (sosyal)
Kan şekeri düşmesi (biyolojik)
Dikkatsizlik (psikolojik)
İŞ KAZASI
Organlarızarar
görebilir (biyolojik)
Gelir azalması(sosyal)
Stres (psikolojik)
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
16
Smilkstein 1978’de sistemik yaklaşımı aile hekimliğine uyarlamıştır.
Hekimlerin dikkatini aile üyelerinin birbirleri ile olan etkileşimlerine çekmiştir
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
17
Ailenin fonksiyonelliği üzerine krizin, krizle başa çıkabilme kaynaklarının ve becerilerinin önemini vurgulamıştır
Ailedeki bu etkiyi; APGAR olarak tanımlamıştır
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
18
APGAR
A: adaptasyon
P: (partnerlik) ortaklık
G: gelişme
A: (affection) sevgi
R: (resolve) çözümleme
kırık
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
19
Gelişimsel Yaklaşım
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
20
Kişinin geçmişteki gelişimini,şimdiki gelişmişlik düzeyini,gelecekte beklenen gelişimini
dikkate alan bir yaklaşımdır
Devam eden gelişmenin, sağlık üzerindeki psikososyal etkileri, yaşam boyu önem verilmesi gereken dinamik faktörlerden biridir
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
21
Biyolojik gelişim; Hücresel fonksiyonlarda değişim doğumdan yaşlılığa kadar sürer
Psikolojik gelişim; Çocukluktan yaşlılığa kadar sürer (yeni doğanda güven,erken çocuklukta bağımsızlığın kazanılması, erişkinlikte neslin devamı vs)
Sosyal gelişim; Aile ve akran ilişkilerinde olumlu veya olumsuz değişimleri kapsar (evlilik, boşanma gibi)
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
22
Holistik Sağlık Modeli
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
23
Bireysel sorumluluklar ve kişilik gelişimi ön plandadır
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
24
Sağlığın bozulması ve tüm hastalıklar psikosomatiktir
Her insan beden, akıl ve ruhun dairesel etkileşimi altındadır
Hastalık, adaptasyon yetersizliğinden kaynaklanmaktadır
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
25
Doğal gıda, yoga, akupunktur, bitkisel tedavi vs gibi alternatif tıp uygulamalarını benimser
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
26
Etnik kültürel model
Sivaskaşe
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
27
Hasta ile hekimin her birlikteliği kültürler arası bir transaksiyondurHer iki taraf da görüşmeye kültürel olarak belirlenmiş davranışlar, bilgiler ve inanışlarla oluşturulan bir hikaye ile gelir
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
28
•Etnik farklılıklar, cinsiyet farklılıkları,dini inançlar, dil, eğitim ve kişisel hikaye ilişkinin her iki tarafındaki beklentileri ve davranışları belirler
•Bu modele göre hekim hastanın beden, hastalık, tedavi ile ilişkili inançlarını ve beklentilerini keşfetmelidir
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
29
•Kapsamlı bakım ve tanı koymada gerekli olan bilginin edinilmesinde eğer hekim hastanın
kültüründen etkilenen psikososyal faktörlere yabancı ise, aksama olacaktır
•Etnomedikal, kültürel yaklaşımda sağlık ve hastalıkla ilişkili kültürel değerler önemlidir
Oruçşeker
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
30
Biyopsikososyal Model
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
31
•Biyopsikososyal model ilk defa 1977 yılında George Engel tarafından tanımlanmıştır
•Engel, klinisyenlerin dikkatini hastaların duygusal yapılarının, yaşam amaçlarının, hastalık karşısında davranışlarının ve sosyal çevrelerinin değişmesi ile hastalığın biyokimyasal ve morfolojik farklılıklar gösterebildiğine çekmiştir
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
32
• Birinci sırada biyolojik faktörleri ele almak yerine psikolojik ve sosyal faktörlerin de göz önüne alınması hastalıkların tamamen anlaşılmasını sağlar.
• Biyopsikososyal model beyin ve periferal organların karşılıklı olarak ilişki içinde olmaları ve fiziksel uyarılara olduğu gibi sosyal değişikliklere de duyarlı oldukları temeline dayanır.
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
33
Biyopsikososyal yaklaşıma göre, sağlık ve hastalık;
•Biyolojik•Psikolojik•Sosyal
değişkenlerin karmaşık etkileşimleri ile şekillenmekte ve hiç biri diğerinden ayrılarakkategorize edilememektedir
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
34
Engel hekimleri hastalarının Biyolojik, Psikolojik,
Sosyal verilerini etkili bir şekilde değerlendirmeleri ve klinik probleme bu şekilde yaklaşmaları için ısrarla uyarmıştır
Aile Hekimliği 1. Aşama Kursiyer Eğitimi
35
İŞİNİ KAYBETME(Sosyal bir faktör)
DEPRESYON(Psikolojik bir bulgu)
ÖRNEK;
PEPTİK ÜLSERALEVLENMESİ(Biyolojik faktör)
Etkin bir tedavi için bu faktörlerin karmaşık etkileşimlerine dikkat etmek gerekir