Upload
murat-dalkilinc
View
384
Download
5
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Bu sunumda bel ağrılı hastalarda biyopsikososyal yaklaşıma ilişkin temel bilgilere yer verilmiştir. Sunumlar sırasında aktarılan bilgilerin eksikliğine rağmen temel olarak fikir vermesi hedeflenmiştir.
Citation preview
Bel Ağrılı Hastalarda BiyoPsikoSosyal Yaklaşım
Dr.Fzt. MuratDalkılınç
Bel Ağrısı Nedir, Ne Değildir ?“Bel Ağrısı” genellikle muskuloskeletal sistem
disfonksiyonundan kaynaklanan “bir semptomdur.”
Bu “disfonksiyonun” çözümü genellikle ağrınınazalması ile sonuçlanır ancak, “Batı Tıbbı” büyükoranda ağrıyı bir hastalık olarak görme ve buna
neden olduğu düşünülen, patolojik yapıları tespitetme eğilimindedir.
Josephine Key Dip Phys, PGD Manip. Ther.,2011,Back Pain: A Moevement Problem
Bizde durum nasıl ?Fizyoterapistler ve Ortopedistler
üzerine yaptığımız çalışmaya göre Her iki grupta
“Biyomedikal bakış” ön planda ancak fizyoterapistler “Biyopsikososyal
bakış”a daha yakın.
Çalışma popülasyonu338 Fizyoterapist
225 Ortopedist
•Ciddi patolojik bulgusu olan ağrısız kişiler,
•Hiçbir patolojik bulguya rastlanmayan bel ağrılı hastalar,
•Patolojik düzelmeye rağmen azalmayan bel ağrısı vakaları
•Artan bel ağrısı insidansı ve maliyetler
Modern Tıbbın,Patolojik Bulgu arama ve bu patolojiyi çözme bakışının
sorunu çözmede yetersiz olduğu görülmektedir.
HASTA
Belim Ağrıyan Kişi Hastane/Sağlık Kurumu
Bel fıtığım var
Belimde kayma var
Belimde daralma var
İyileşemiyorum
Her yolu denedim
Nüksediyor
RUTİN
SÜREÇ
Omurlar
Eklemler
Disk
Bağlar
Sinir kökleri
Sinir Lifleri
Kaslar
Kemikler
Eklemler
Bağlar
Diskler
Kaslar
Sinir kökleri
Sinir lifleri
İç organlar
...
Bel Ağrısının İngiltere Devlet Sağlık Kurumlarında Yıllık Tahmini Maliyeti
(milyon £)
İşlemler CSAG 1994 Maniadakis & Gray 1998
Aile Hekimi 130 141
İlaç 48 94
Ayaktan konsültasyon 72 159
Fizyoterapi 63 151
Görüntületme 45 77
Cerrahi 106 218
Acil servis 17 26
Total 481 866
Ülkemizde durum
TÜİK 2011 İstatistik Yıllığı
Ağrı hissetmek bizim hareket şeklimizi değiştirir!
Bu NORMAL VE YARARLI bir reaksiyondur.
Sorun şudur
bu pozitif reaksiyon ne zaman negatife
dönüşür ?
Ne zaman müdahale edilmelidir ?
AĞ
RI
SE
VİY
ES
İ
İYİLEŞME SÜRESİ (GÜNLER/HAFTALAR)YARALANMAANI
inflamasyon,scar oluşumu,re-modelling
doku hasarı ile ilişkili ağrı
sinir sistemi ile ilişkili ağrı
Ağrı ile Yaralanma arasındaki İlişki
Hasar görmüş bir dokunun ( kas,eklem,kemik..vb) iyileşme süreci (2 hafta/1 ay/3 ay..vb) tamamlandığı halde devam etmekte olan ağrı genellikle sinir sisteminin ( santral/periferal) sensitize olmasından
kaynaklanmaktadır.
YARALANMA SONRASI
Süper insan eforu (Tehlikeli)
Doku Toleransı
Ağrı ile korunan sınır Yeni Doku Toleransı
Yeni Ağrı ile korunan sınır
Sinir Sistemi Hassasiyetinin Yansımaları
YARALANMA ÖNCESİ
Ağrı ve disfonksiyonun çözülmemesi sekonder
faktörleri tetikler.
Bel ağrısı karmaşık ve kompleks bir hal alır.
Hassaslaşan Sinir Sistemi
AMELİYAT
GEREKECEK Mİ ?
İYİLEŞECEK MİYİM?
NE YAPMALIYIM ?
KİME İNANAYIM ?
STENOZ NEDİR?
FITIK NEDİR?
İŞE DÖNEBİLECEK
MİYİM?
GEÇİMİMİ NASIL
SAĞLARIM ?
Ağrıyı tetikleyebilecek unsurlar neler olabilir ?
Mekanik unsurlar
Sinir dokusunun kendisinden gelen uyarımlar
Anılar
Beklentiler
Duygular
Bu durum genellikle Israrcı/Kronik Bel Ağrılı
Vakalarda görülmektedir.
Hassasiyet Kısır Döngüsü
Ağrının doğru tanımı.
Ağrı,
kişiyi beyin tarafından tehdit olarak algılananalgılanan bir
durumdan uzaklaşmaya iten pek çok sistemin
ürünü olan bir çıktıdır.
*Lorimer Moseley
Ağrı dışardan gelmez, beyinde üretilir, öğrenilir
ve ileriye dönük bir deneyim olarak kaydedilir.
STarT Tool Back Screening Tool
1 Bel ağrım geçen 2 hafta içinde zaman zaman bacak (larıma) doğru yayıldı □ □
2 Geçen iki hafta içinde zaman zaman omuz ve boynumda ağrılarım oldu. □ □
3 Belimin ağrısı nedeniyle sadece kısa mesafeler yürüdüm. □ □
4 Son 2 hafta içinde, bel ağrısı nedeniyle normalden daha yavaş giyindim □ □
5 Benim durumumdaki birisi için fiziksel olarak aktif olmak gerçekten güvenli değil. □ □
Evet Hayır
6 Çoğu zaman zihnimden endişe verici düşünceler geçmektedir. □ □
7Bel ağrımın çok kötü olduğunu ve asla daha iyi olmayacağını hissediyorum. □ □
8 Genel olarak, daha once keyif aldığım şeylerden keyif almadım □ □
Hiç Biraz Orta Derecede Çok Aşırı
□ □ □ □ □0 0 0 1 1
9. Genel olarak, bel ağrınız son 2 hafta içinde ne kadar can sıkıcı olmuştur ?
Evet Hayır
Skor >4 = Kronik Bel Ağrısına Dönüşme Riski Yüksek
•Bilgilendirme, eğitim ve hastanın tercihleri
•Fiziksel aktivite ve egzersiz
•Manuel terapi
•İnvazif prosedürler
•Fiziksel ve psikolojik tedavi kombinasyonu
•Görüntüleme teknikleri
•Cerrahiye yönlendirme
Uluslararası Kılavuzlar
Bel ağrılı hastalar için,
birçok tedavi seçeneği mevcutken
bu yaklaşıma neden ihtiyaç duyuldu?
28 ülkeyi içeren,sistematik bir derlemede,Non spesifik bel ağrısının yetişkinlerde yaşam boyu görülme
sıklığı 11% ve 84% arasında değiştiği görüşmüştür.
Tüm dünyada, yapılan araştırmalara ve sağlanan
gelişmelere, yayınlanan klinik kılavuzlara rağmen bel
ağrısı sağlık sorunları içinde en üst sıralarda yer
almaktadır.
Artan Bel ağrısı insidansı ve maliyetleri karşısında
Organik yaklaşımın yetersiz kalışı
Ağrı nörofizyolojisi ile ilgili yeni bilgiler
Yeni (!) yaklaşımların doğmasına neden olmuştur.
Engel GF. The need for a new medical model: a
challenge for biomedicine.
Science 1977;196:129-36.
Biyopsikososyal Yaklaşımla İlgili İlk Kıvılcımlar
Belim ağrıyor!
Biyomedikal yaklaşım Biyopsikososyal yaklaşım
Ev
iş
VÜCUT
ZİHİN SOSYALSAĞLIK
Biyopsikososyal Modelin Temel Elementleri
Ağrıya neden olan fiziksel disfonksiyon aşağıdaki faktörlerden etkilenmektedir.
•İnançlar ve başa çıkma stratejileri•Stres•Hastalık davranışı•Sosyal ilişkiler
30
LEARN Modeli
- L isten
- E xplain
- A cknowledge
- R ecommend
- N egotiateBerlin and Fowkes (1983)
Dinleyin
Açıklayın
Bilinçlendirin
Önerilerde bulunun
Ortak bir çözümde anlaşın
Dinleme bir beceridir!Belimin sağ/sol tarafı ağrıyor.
Belim belirli hareketlerde her seferinde ağrıyor
Belim ters bir hareket yapınca şiddetli şekilde kilitleniyor.
Belim sabahları ağrıyor.
Belim çok yürüyünce ağrıyor.
Çok oturunca ağrıyor.
Belimle beraber kalçalarım ağrıyor.
Belimden başlayıp bacağıma yansıyor.
Önceleri belim ağrıyordu şimdi bacağım ağrıyor.
Bacağımda uyuşma ve yanma hissi oluyor.
Bel ağrısı ile beraber bacaklarımda güçsüzlük oluyor.
Dinlemeye özel bir zaman ayırın.Hasta konuşmasına devam ederken bölmeyinSorduğunuz sorularla hastaları ulaşmak istediğiniz sonuca yönlendirmeyin!Mutlaka not alın.
Açıklayın
Soruna ilişkin düşüncelerinizi, net ve anlaşılır ifadelerle hastanın dilini kullanarak aktarın.
Bilinçlendirin ve Önerilerde Bulunun
Ortak bir Çözümde Anlaşın
Hareket Ve
egzersiz konusunda
birebirkılavuzluk
edin!
Nasıl bir uygulama olduğuna dair fikrimiz var mı ?
Tehlikeli /Korkulacak Bel Ağrısı
Basit/Çözümü Kolay Bel Ağrısı
•İdrar-Gaita kaçırma•Eşlik eden ateş•Hemen öncesinde büyük bir kaza/düşme/çarpma•Hiç koşulda geçmeyen/azalmayan ağrı•Bacaklarda güç/refleks kaybı•Eşlik eden nedensiz kilo kaybı•Kemik erimesi olmak
•Bu durumlar yoksa tehlikeli bir durum yoktur.
%2
%98
Hastanın Bilgilendirmesindeki Püf Noktalar
Bel ağrısı çok yaygın görülmektedir ancak bunların ancak %1-2’si ciddi anlamda
korkulacak tiptedir.
Bel Ağrısından Korkmayın!
Eğitim ve CesaretlendirmeProbleme ilişkin detayların interaktif eğitimle hastaya
aktarılması
Nörobiyolojik iyileştirmeEsneklik-Kuvvet-Koordinasyon
Aşamalı / DereceliKatılım Yöntemi
Hastaya uygun bir zaman planı yapınHastanın çözüm becerilerini geliştirin
Hasta ile yakın temasta ve iletişimde olun.
Teşekkürler
[email protected]/muratdalkilinc
Bu sunum Turgut Özal Üniversitesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulunca düzenlenen Lumbal Bölge Problemleri ve Güncel Yaklaşımlar Konferansında sunulmuştur.